GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY SŁOMNIKI NA LATA

GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY SŁOMNIKI NA LATA 2016-2021

Opracowanie: Future Green Innovations S.A. ul. Podole 60 30-394 Kraków Telefon: +48 12 632 41 29 +48 508 002 242 Fax: +48 12 418 26 30 E-mail: office@greenfuture-projekt.pl Opracował zespół w składzie: mgr Agnieszka Borcz mgr inż. Karina Cor mgr inż. Justyna Kutek mgr inż. Małgorzata Madej mgr inż. Dagmara Michalik inż. Jakub Minor inż. Katarzyna Mrowiec inż. Karol Pławecki 1

Spis treści 1. WPROWADZENIE... 5 1.1. Wstęp... 5 1.2. Zakres pojęciowy... 5 2. NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW NA POZIOMIE KRAJU, WOJWEÓDZTWA I GMINY... 7 2.1. Strategia Rozwoju Kraju 2020... 7 2.2. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego 2011-2020... 8 2.3. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020... 12 2.4. Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata 2013-2020... 13 2.5. Strategia Rozwoju Gminy Słomniki na lata 2014-2024... 14 2.6. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Słomniki... 16 2.7. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Słomniki na lata 2013-2016 16 3. DIAGNOZA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA OBSZARU GMINY... 18 3.1. Sfera przestrzenno-funkcjonalna... 18 3.1.1. Położenie Gminy... 18 3.1.2. Podział na sołectwa... 19 3.1.3. Struktura przestrzenna Gminy Słomniki... 20 3.1.4. Struktura użytkowania terenu... 20 3.1.5. Dziedzictwo kulturowe... 22 3.2. Sfera społeczna... 24 3.2.1. Struktura demograficzna... 24 3.2.2. Bezrobocie... 31 3.2.3. Pomoc społeczna... 34 3.2.4. Bezpieczeństwo w Gminie... 35 3.2.5. Ochrona zdrowia... 37 3.2.6. Oświata i poziom wykształcenia... 37 2

3.2.7. Kultura i sport oraz organizacje pozarządowe... 41 3.2.8. Turystyka i rekreacja... 44 3.3. Sfera techniczna... 45 3.3.1. Analiza sytuacji mieszkaniowej... 45 3.3.2. Infrastruktura drogowa, kolejowa i komunikacja zbiorowa... 47 3.3.3. Wodociągi, kanalizacja i sieć gazowa... 49 3.4. Sfera gospodarcza... 52 3.4.1. Struktura działalności gospodarczej... 52 3.4.2. Rolnictwo... 56 3.4.3. Uwarunkowanie budżetowe realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych... 57 3.5. Sfera środowiskowa... 59 3.5.1. Odpady stwarzające zagrożenie dla życia, zdrowia lub środowiska... 59 3.5.2. Powietrze atmosferyczne... 60 3.5.3. Wody powierzchniowe i podziemne... 61 3.5.4. Gleby... 62 3.5.5. Formy ochrony przyrody... 64 4.ZAŁOŻENIA GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI... 65 4.1. Mechanizmy włączenia mieszkańców i innych interesariuszy w proces rewitalizacji partycypacja społeczna... 65 4.1.1. Diagnostyka problemów w Gminie na podstawie badań ankietowych mieszkańców... 68 4.1.2. Analiza uwarunkowań rozwoju Gminy analiza SWOT... 78 4.2. Analiza wskaźnikowa i metodologia delimitacji obszarów dysfunkcyjnych... 80 4.3. Obszar rewitalizacji... 91 4.3.1. Identyfikacja potencjałów i potrzeb rewitalizacyjnych... 91 4.3.2. Ogólna charakterystyka obszaru rewitalizacji... 92 4.3.3. Pogłębiona analiza obszaru rewitalizacji... 94 4.4. Cele rewitalizacji i okres programowania... 102 4.5. Wizja stanu po przeprowadzeniu rewitalizacji... 104 3

4.6. Podstawowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne... 105 4.7. Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne... 117 4.8. Mechanizmy służące zapewnieniu komplementarności Gminnego Programu Rewitalizacji 144 4.9. Ramy finansowe Gminnego Programu Rewitalizacji i potencjalne źródła finansowania155 4.10. System wdrażania i harmonogram realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji... 158 5.SYSTEM MONITORINGU I OCENY PROGRAMU... 162 5.1. Monitorowanie i ocena Gminnego Programu Rewitalizacji... 162 5.2. Ocena oddziaływania na środowisko Gminnego Programu Rewitalizacji... 164 BIBLIOGRAFIA... 165 STRONY INTERNETOWE... 166 SPIS TABEL... 166 SPIS RYSUNKÓW... 168 SPIS WYKRESÓW... 168 4

1. WPROWADZENIE 1.1. Wstęp Przemiany społeczno - gospodarcze na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat ukazały niekorzystne zjawiska i procesy na obszarach miejskich. W ostatnich latach przykłada się większe znaczenie rewitalizacji - jest ona uwzględniana w dokumentach rządowych wyznaczających kierunki rozwoju kraju a mianowicie w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego, Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 czy Strategii Rozwoju Kraju. Narodowy Plan Rewitalizacji wymaga podejścia kompleksowego do wyprowadzania danego obszaru ze stanu kryzysowego poprzez działania w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzennej i kulturowej. 9 października 2015 r. została uchwalona ustawa o rewitalizacji która wprowadziła pojęcie Gminnego Programu Rewitalizacji. Program ten jest opracowywany i uchwalany przez Radę Gminy, na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594, z późn. zm.) oraz na podstawie art. 14, ust.1 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r., poz. 1777 ze zm.). Gminy które go uchwalą maja możliwość ubiegania się o wsparcie działań związanych z rewitalizacją. Środki można pozyskać z Regionalnych Programów Operacyjnych w ramach perspektywy finansowej 2014-2020. Wsparcie uzyskają projekty terenów zdegradowanych, które wynikają ze zintegrowanych programów rewitalizacji społeczno - gospodarczej, technicznej, przestrzennofunkcjonalnej i środowiskowej. 1.2. Zakres pojęciowy Zgodnie z ustawą z dnia 9 października 2015 r. rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji. Ze stanem kryzysowym mamy do czynienia w wyniku koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Obszar zdegradowany to obszar na którym stwierdzono stan kryzysowy oraz występuje w nim co najmniej jedno z negatywnych zjawisk takich jak: 5

gospodarcze, środowiskowe, funkcjonalno-przestrzenne, techniczne. Obszar ten może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające wspólnych granic pod warunkiem że występuje sytuacja kryzysowa na każdym z podobszarów. Obszar rewitalizacji to obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego Gmina zamierza prowadzić rewitalizację. Obszar ten można podzielić na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, lecz nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy, a także zamieszkałych przez więcej niż 30% mieszkańców. W skład tych obszarów mogą wejść obszary występowania problemów przestrzennych, takie jak tereny poprzemysłowe (w tym poportowe i powydobywcze), powojskowe lub pokolejowe, wyłącznie w przypadku, gdy przewidziane dla nich działania są ściśle powiązane z celami rewitalizacji dla danego obszaru rewitalizacji. Program rewitalizacji jest inicjowany, opracowywany i uchwalany przez radę gminy. Zakłada on wieloletni program działań w sferze społecznej oraz gospodarczej lub przestrzenno - funkcjonalnej lub technicznej czy środowiskowej, zmierzający do wyprowadzenia obszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego oraz stworzenia warunków do ich zrównoważonego rozwoju, stanowiący narzędzie planowania, koordynowania i integrowania różnorodnych aktywności w ramach rewitalizacji [1]. 6

2. NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW NA POZIOMIE KRAJU, WOJWEÓDZTWA I GMINY Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Słomniki pozostaje w zgodności z innymi dokumentami dotyczącymi rozwoju tego terenu. Wzajemna komplementarność Gminnego Programu Rewitalizacji z innymi dokumentami strategicznymi wpływa na podniesienie efektywności podejmowanych działań oraz zwiększa prawdopodobieństwo ich realizacji. Opracowane działania rewitalizacyjne są spójne z dokumentami opisanymi w podrozdziałach od 2.1. do 2.7. 2.1. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategia Rozwoju Kraju 2020 jest kluczową średniookresową strategią rozwojową dla Polski do roku 2020. Przedstawia najważniejsze zadania, które powinny być realizowane w przeciągu najbliższych lat, aby wzmocnić procesy rozwojowe kraju. Strategia promuje podejście dwukierunkowe - usuwanie ograniczeń i słabości polskiej gospodarki oraz wykorzystanie jej mocnych stron. Wyznacza trzy główne obszary strategiczne, na których należy skoncentrować działania w celu przyspieszenia procesów rozwojowych, są to: 1. Sprawne i efektywne państwo 1.1 Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem, 1.2 Zapewnienie środków na działania rozwojowe, 1.3 Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela. 2. Konkurencyjna gospodarka 2.1 Wzmocnienie stabilności makroekonomicznej, 2.2 Wzrost wydajności gospodarki, 2.3 Zwiększenie innowacyjności gospodarki, 2.4 Rozwój kapitału ludzkiego, 2.5 Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych w gospodarce, 2.6 Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko, 2.7 Zwiększenie efektywności transportu. 3. Spójność społeczna i terytorialna 3.1 Integracja społeczna, 3.2 Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych, 7

3.3 Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych. Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Słomniki na lata 2016-2021 jest spójny ze Strategią Rozwoju Kraju 2020 w zakresie obszarów strategicznych oraz dążenia do wzmocnienia i wykorzystania potencjałów gospodarczych, społecznych oraz instytucjonalnych, które zapewnią szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności. Cele Strategii Rozwoju Kraju 2020 spójne do Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Słomniki to m.in. 1.3., 2.6. oraz 3.1. 2.2. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego 2011-2020 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego jest podstawowym narzędziem prowadzonej przez samorząd województwa polityki regionalnej. Jest to dokument strategiczny, wyznaczający główne kierunki rozwoju całego regionu. Strategia ma charakter ogólny, gdyż koncentruje się na najważniejszych zagadnieniach. Wizja przyjęta przez władze województwa małopolskiego głosi: chcemy, aby Małopolska była regionem szans. W zmieniającym się świecie pragniemy zachować własną odrębność i dziedzictwo, ale jednocześnie jak najlepiej przystosować się do gwałtownie następujących zmian w otoczeniu. Chcemy być świadomymi współtwórcami i uczestnikami rozwoju, pełnoprawnymi obywatelami nowoczesnego świata, którego częścią jest nowoczesna Małopolska. Nadrzędną ideą strategii jest stworzenie warunków dla indywidualnego rozwoju człowieka w poszanowaniu dla dobra wspólnego, a najważniejszą kategorią strategii pozostaje człowiek w regionalnej wspólnocie i przestrzeni. Na rysunku 1 przedstawiono główny cel Strategii, siedem zasadniczych obszarów aktywności samorządu województwa oraz przyjęte dla województwa cele strategiczne. W tabeli 1 zestawiono główne kierunki rozwoju województwa w poszczególnych obszarach. Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Słomniki będzie realizował przede wszystkim takie kierunki rozwoju wymienione w Strategii jak: - obszar 1: kierunek 1.1 Rozwój kapitału intelektualnego oraz 1.5 Wzmacnianie i promocja przedsiębiorczości, - obszar 2: kierunek 2.4 Wzmocnienie promocji dziedzictwa regionalnego oraz oferty przemysłów czasu wolnego, - obszar 3: kierunek 3.3 Zwiększenie dostępności transportowej obszarów o najniższej dostępności w regionie, - obszar 5: kierunek 5.1 Rozwój funkcji lokalnych centrów usług publicznych, 8

5.2 Rozwój gospodarczy małych i średnich miast oraz terenów wiejskich i 5.3 Funkcjonalne zarządzanie przestrzenią na poziomie lokalnym, - obszar 6: kierunek 6.3 Poprawa bezpieczeństwa społecznego: integrująca polityka społeczna, - obszar 7: kierunek 7.2 Kształtowanie i rozwój aktywności obywatelskiej oraz wzmacnianie kapitału społecznego. 9

CEL GŁÓWNY Efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójności społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim. CELE STRATEGICZNE: OBSZAR 1. GOSPODARKA WIEDZY I AKTYWNOŚCI Silna pozycja Małopolski jako regionu atrakcyjnego dla inwestycji, opartego na wiedzy, aktywności zawodowej i przedsiębiorczości mieszkańców. OBSZAR 2. DZIEDZICTWO I PRZEMYSŁY CZASU WOLNEGO Wysoka atrakcyjność Małopolski w obszarze przemysłów czasu wolnego dzięki wykorzystaniu potencjału dziedzictwa regionalnego i kultury. OBSZAR 3. INFRASTRUKTURA DLA DOSTĘPNOŚCI KOMUNIKACYJNEJ Wysoka zewnętrzna i wewnętrzna dostępność komunikacyjna regionu dla konkurencyjności gospodarczej i spójności przestrzennej. OBSZAR 5. ROZWÓJ MIAST I TERENÓW WIEJSKICH OBSZAR 6. BEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE, ZDROWOTNE I SPOŁECZNE OBSZAR 7. ZARZĄDZANIE ROZWOJEM WOJEWÓDZTWA Aktywne ośrodki usług publicznych i gospodarczych zapewniające szanse na rozwój mieszkańców małych i średnich miast oraz terenów wiejskich. Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców Małopolski w wymiarze środowiskowym, zdrowotnym i społecznym. Efektywnie zarządzane województwo, którego rozwój oparty jest na współpracy i mobilizowaniu zasobów. Rysunek 1. Obszary działania oraz cele strategiczne przyjęte dla województwa Małopolskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 10

7. ZARZĄDZANIE ROZWOJEM WOJEWÓDZTWA 6. BEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE, ZDROWOTNE I SPOŁECZNE 5. ROZWÓJ MIAST I TERENÓW WIEJSKICH 3. INFRASTRUKTURA DLA DOSTĘPNOŚCI KOMUNIKACYJNEJ 2. DZIEDZICTWO I PRZEMYSŁY CZASU WOLNEGO 1. GOSPODARKA WIEDZY I AKTYWNOŚCI Tabela 1. Kierunki rozwoju województwa wg Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 OBSZARY KIERUNKI ROZWOJU 1.1 Rozwój kapitału intelektualnego 1.2 Budowa infrastruktury regionu wiedzy 1.3 Kompleksowe wsparcie nowoczesnych technologii 1.4 Rozwój kształcenia zawodowego i wspieranie zatrudnienia 1.5 Wzmacnianie i promocja przedsiębiorczości 2.1 Ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej 2.2 Zrównoważony rozwój infrastruktury oraz komercjalizacja usług czasu wolnego 2.3 Kształcenie kadr dla rozwoju i obsługi przemysłów czasu wolnego 2.4 Wzmocnienie promocji dziedzictwa regionalnego oraz oferty przemysłów czasu wolnego 3.1 Kraków nowoczesnym węzłem międzynarodowej sieci transportowej 3.2 Wykreowanie subregionalnych węzłów transportowych 3.3 Zwiększenie dostępności transportowej obszarów o najniższej dostępności w regionie 3.4 Wsparcie instrumentów zarządzania zintegrowanymi systemami transportu 3.5 Rozwój infrastruktury dla społeczeństwa informacyjnego 5.1 Rozwój funkcji lokalnych centrów usług publicznych 5.2 Rozwój gospodarczy małych i średnich miast oraz terenów wiejskich 5.3 Funkcjonalne zarządzanie przestrzenią na poziomie lokalnym 6.1 Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego oraz wykorzystanie ekologii dla rozwoju Małopolski 6.2 Poprawa bezpieczeństwa zdrowotnego: profilaktyka i ochrona zdrowia 6.3 Poprawa bezpieczeństwa społecznego: integrująca polityka społeczna 6.4 Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym 7.1 Sprawny system zarządzania strategicznego województwem 7.2 Kształtowanie i rozwój aktywności obywatelskiej oraz wzmacnianie kapitału społecznego 7.3 Rozwój współpracy terytorialnej 7.4 Budowa i promocja marki Małopolska na arenie krajowej oraz międzynarodowej 11

2.3. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020 Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego jest szczegółowym dokumentem planistycznym, który uwzględnia potrzeby regionalne i wyznacza pożądane kierunki rozwoju. Polityka rozwoju regionu realizowana w oparciu o RPO koncentruje się głownie na rozwoju gospodarki, umacnianiu jej konkurencyjności i innowacyjności oraz budowaniu potencjału regionalnych przedsiębiorstw. Dokument zwraca także uwagę na zrównoważony rozwój przyjazny środowisku oraz na osiągnięcie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Program koncentruje się na 12 głównych osiach priorytetowych takich jak: OŚ PRIORYTETOWA 1. GOSPODARKA WIEDZY Cel: Wzmacnianie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji. OŚ PRIORYTETOWA 2. CYFROWA MAŁOPOLSKA Cel: Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjnokomunikacyjnych. OŚ PRIORYTETOWA 3. PRZEDSIĘBIORCZA MAŁOPOLSKA Cel: Wzmacnianie konkurencyjności MŚP. OŚ PRIORYTETOWA 4. REGIONALNA POLITYKA ENERGETYCZNA Cel: Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, efektywnie wykorzystującą OZE, stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego mieszkańców regionu oraz poprawę jakości ich życia, z poszanowaniem środowiska. OŚ PRIORYTETOWA 5. OCHRONA ŚRODOWISKA Cel: Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobieganie klęskom żywiołowym oraz ochrona walorów środowiska. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych oraz minimalizowanie niekorzystnych oddziaływań na środowisko i jego zasoby. OŚ PRIORYTETOWA 6. DZIEDZICTWO REGIONALNE Cel: Podniesienie atrakcyjności regionu oraz tworzenie nowych miejsc pracy w oparciu o zasoby dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. OŚ PRIORYTETOWA 7. INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA Cel: Tworzenie nowoczesnego systemu transportowego efektywnie zaspokajającego potrzeby gospodarcze oraz społeczne, poprzez rozwój infrastruktury transportowej sprzyjającej spójności przestrzennej regionu i przyczyniającej się do ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko. OŚ PRIORYTETOWA 8. RYNEK PRACY 12

Cel: Wsparcie zatrudnienia na regionalnym rynku pracy. OŚ PRIORYTETOWA 9. REGION SPÓJNY SPOŁECZNIE Cel: Wzrost spójności wewnątrzregionalnej w wymiarze społecznym i zdrowotnym. OŚ PRIORYTETOWA 10. WIEDZA I KOMPETENCJE Cel: Rozwój kapitału intelektualnego mieszkańców jako podstawa budowania silnej pozycji regionu. OŚ PRIORYTETOWA 11. REWITALIZACJA PRZESTRZENI REGIONALNEJ Cel: Ograniczenie problemów społecznych w miastach i na obszarach wiejskich, w tym walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją. OŚ PRIORYTETOWA 12. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA Cel: Zwiększona dostępność do wybranych usług społecznych w zakresie ochrony zdrowia i edukacji. Gminny Program Rewitalizacji Gminy Słomniki na lata 2016-2021 jest spójny z Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Małopolskiego, a w sposób szczególny realizuje założenia 11 Osi Priorytetowej. Między innymi oś priorytetowa 1, 2, 4, 10, 11 oraz 12 jest zgodna z celami Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Słomniki na lata 2016-2021. 2.4. Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata 2013-2020 Kolejnym dokumentem strategicznym, w którego cele wpisuje się Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Słomniki jest Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata 2013-2020. Jest to podstawowy dokument określający cele i kierunki rozwoju powiatu, uwzględnia potrzeby, oczekiwania jego mieszkańców, promuje współpracę pomiędzy samorządami gmin, sektorem gospodarczym, organizacjami pozarządowymi i innymi instytucjami. Strategia jest także narzędziem wspierania pozytywnych zmian w całej przestrzeni powiatowej oraz niwelowania barier pojawiających się w otoczeniu. Gminny Program Rewitalizacji jest zgodny z wyżej wymienioną Strategią w następujących obszarach strategicznych: OBSZAR 1. GOSPODARKA, EDUKACJA I RYNEK PRACY Cel strategiczny: Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka powiązana z efektywnym systemem edukacji i aktywnością mieszkańców Cel operacyjny 1.1 Rozwój kształcenia zawodowego i wspieranie zatrudnienia Cel operacyjny 1.2 Budowa infrastruktury gospodarczej Cel operacyjny 1.4 Rozwój aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców 13

OBSZAR 2. TURYSTYKA I DZIEDZICTWO KULTUROWE Cel strategiczny: Wysoka atrakcyjność turystyczna Powiatu dzięki wykorzystaniu walorów przyrodniczych i kulturowych Cel operacyjny 2.1 Budowa spójnej oferty turystycznej i kulturowej powiatu krakowskiego OBSZAR 3. WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE POWIĄZANIA KOMUNIKACYJNE Cel strategiczny: Wysoka dostępność komunikacyjna Powiatu dla konkurencyjności gospodarczej i spójności subregionu Cel operacyjny 3.3 Wewnętrzna spójność komunikacyjna Powiatu Cel operacyjny 3.4 Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego OBSZAR 4. ZARZĄDZANIE POWIATEM ORAZ WSPÓŁPRACA W RAMACH KRAKOWSKIEGO OBSZARU METROPOLITALNEGO Cel strategiczny: Nowoczesne zarządzanie publiczne oraz współpraca samorządowa Cel operacyjny 4.1 Współpraca z Miastem Krakowem w zakresie rozwoju transportu, usług i infrastruktury OBSZAR 5. ROZWÓJ MIAST I TERENÓW WIEJSKICH Cel strategiczny: Rozwój funkcji lokalnych centrów usług publicznych i zwiększenie dostępu do usług publicznych na terenach wiejskich Cel operacyjny 5.2 Rozwój oferty kulturalnej i rekreacyjno-sportowej Cel operacyjny 5.4 Rewitalizacja miast i terenów wiejskich oraz efektywne zarządzanie przestrzenią OBSZAR 6. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE, EKOLOGICZNE I SPOŁECZNE Cel strategiczny: Wysoki poziom bezpieczeństwa publicznego, społecznego i ekologicznego mieszkańców Powiatu Cel operacyjny 6.2 Sprawna i integrująca polityka społeczna Cel operacyjny 6.3 Dbałość o stan środowiska naturalnego 2.5. Strategia Rozwoju Gminy Słomniki na lata 2014-2024 Strategia Rozwoju Gminy Słomniki na lata 2014-2024 jest dokumentem długofalowym, który wskazuje główne kierunki, w jakich powinna zmierzać Gmina, aby polepszać warunki życia jej mieszkańców i zapewnić zrównoważony rozwój gospodarczy. Strategia ta pozwala na kompleksowe ujęcie rozwoju Gminy w wielu kluczowych obszarach, a wdrażanie jej daje możliwość wpływania na procesy społeczne, gospodarcze, przyrodnicze i przestrzenne. Misję Gminy Słomniki określono w perspektywie do roku 2024 i brzmi ona następująco: Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez: 14

- rozwój infrastruktury technicznej (wskaźniki: drogi, wodociągi, kanalizacja i system odbiory ścieków, gazyfikacja) - wspieranie przedsiębiorczości (szerokie rozumienie) - tworzenie szerokiej oferty edukacyjnej - zapewnienie dostępu do atrakcyjnej bazy sportowo-rekreacyjnej - działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego, rozwoju rolnictwa - zachowanie dziedzictwa kulturowego, tradycji regionalnych oraz rozwój aktywności społecznej i kulturalnej mieszkańców - przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom społecznym oraz poprawa bezpieczeństwa mieszkańców. Cele strategiczne Gminy zostały opracowane dla trzech obszarów funkcjonowania: I. Zaspokojenie potrzeb mieszkańców, II. Sfera potencjałów i zasobów Gminy, III. Gospodarki i promocji Gminy. Według wyżej wymienionej Strategii, podstawowymi celami strategicznymi rozwoju Gminy Słomniki, które wpisują się w założenia Gminnego Programu Rewitalizacji są: OBSZAR I: Zaspokojenie potrzeb mieszkańców: 1. Poprawa jakości życia mieszkańców Gminy poprzez zrównoważony rozwój społecznogospodarczy. W tym obszarze szczególne powiązania obu dokumentów można dostrzec w takich aspektach jak: poprawa sytuacji materialnej mieszkańców, wysoki poziom bezpieczeństwa publicznego, wysoka jakość opieki medycznej oraz wysoki udział mieszkańców w życiu miejscowości i Gminy. OBSZAR II: Potencjały i zasoby Gminy: 2. Wysoki stopień rozwoju infrastruktury technicznej oraz integracji przestrzennej. W tym przypadku wspólne działania koncentrują się przede wszystkim na: rozwinięciu infrastruktury oświaty, kultury, pomocy społecznej oraz innych obiektów użyteczności publicznej, dobrej i efektywnej strukturze komunikacyjnej Gminy, rozwinięciu infrastruktury sportoworekreacyjnej oraz kulturalnej. 4. Wysoki poziom zachowania zasobów naturalnych. Spójność obu dokumentów dotyczy m.in. uregulowania gospodarki odpadami stałymi i ciekłymi oraz ograniczenia zanieczyszczenia powietrza na terenie Gminy. 5. Aktywna, rozwinięta społeczność Gminy. Gminny Program Rewitalizacji jest zgodny z następującymi zapisami Strategii: ograniczenie niekorzystnych zjawisk demograficznych, poprawa dostępu do edukacji zawodowej oraz wzrost zaangażowania społeczeństwa w inicjatywy obywatelskie. 15

2.6. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Słomniki Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Słomniki to dokument sporządzany dla całego obszaru Gminy, określający ogólne kierunki rozwoju przestrzennego oraz uwzględniający uwarunkowania rozwoju społecznogospodarczego gminy. Podstawowym celem Miasta i Gminy Słomniki jest uzyskanie takiej struktury funkcjonalno-przestrzennej, która w harmonijny i zrównoważony sposób wykorzysta istniejące walory przyrodnicze, kulturowe i krajobrazowe oraz własne zasoby dla potrzeb ich zrównoważonego rozwoju oraz poprawy warunków życia mieszkańców, w tym ich zamieszkania, pracy i wypoczynku. Cele polityki przestrzennej zawarte w Gminnym Programie Rewitalizacji oraz w Studium są podobne, a szczególne powiązania obu dokumentów można dostrzec w następujących działaniach: poprawa standardu życia mieszkańców poprzez stworzenie możliwości pracy, kształcenia, wypoczynku, warunków bezpiecznego, komfortowego i aktywnego życia, zapewnienie poprawy stanu środowiska przyrodniczego i kulturowego, rozwój gospodarczy Gminy związany z wykorzystaniem rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz tworzenie warunków dla rozwoju gospodarczego w sektorze pozarolniczym, podniesienie atrakcyjności Gminy. 2.7. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Słomniki na lata 2013-2016 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Słomniki przedstawia problemy społeczne w Gminie oraz wyznacza kierunki działań, których zadaniem będzie niwelowanie niekorzystnych zjawisk w sferze społecznej. Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Słomniki w swoich założeniach nawiązuje do wyżej wymienionej Strategii, a szczególne korelacje można zauważyć w następujących działaniach: Działania w zakresie pomocy środowiskowej 16

Cel strategiczny: wspomaganie osób i rodzin we wzmacnianiu lub odzyskaniu zdolności realizacji potrzeb życiowych i uczestnictwa w życiu społecznym. Działania w zakresie współpracy ze społecznością lokalną Cel strategiczny: Wzmocnienie zdolności grup i społeczności lokalnych do samodzielnego rozwiązywania własnych problemów, a zwłaszcza wspomaganie inicjatyw społecznych oraz inicjowanie współdziałania pomiędzy grupami społecznymi i organizacjami pozarządowymi a instytucjami rządowymi i samorządowymi. Działania na rzecz osób i rodzin z problemem bezrobocia Cel strategiczny: Zwiększenie szans na podjęcie pracy zawodowej i przeciwdziałanie negatywnym skutkom społecznym wynikającym z bezrobocia. Działania na rzecz osób i rodzin dotkniętych problemem uzależnień Cel strategiczny: Zapobieganie powstawaniu nowych, niekorzystnych problemów społecznych, wynikających z używania środków uzależniających, zwłaszcza przez dzieci i młodzież. Działania na rzecz osób i rodzin, w których występuje zjawisko przemocy Cel strategiczny: Przeciwdziałanie przemocy i jej skutkom w rodzinie. Działania na rzecz osób niepełnosprawnych starszych i przewlekle chorych Cel strategiczny: Stworzenie na terenie Miasta i Gminy Słomniki warunków sprzyjających integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych, starszych, chorych: zapobieganie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu, przeciwdziałanie dyskryminacji na rynku pracy oraz zapewnienie opieki w środowisku zamieszkania. 17

3. DIAGNOZA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA OBSZARU GMINY 3.1. Sfera przestrzenno-funkcjonalna 3.1.1. Położenie Gminy Gmina Słomniki jest gminą miejsko-wiejską położoną w powiecie krakowskim w centralnej części województwa małopolskiego, a w północno-wschodniej części powiatu, około 25 km od centrum Krakowa. Położenie Gminy Słomniki w skali kraju, województwa i powiatu przedstawiono na rysunku 2. Rysunek 2. Położenie Gminy Słomniki Źródło: http://www.slomniki.pl/index.php/potencjal-polozenia Gmina Słomniki graniczy: od wschodu z Gminą Radziemice i Koniusza (powiat proszowicki), od południa z Gminą Kocmyrzów-Luborzyca (powiat krakowski), od zachodu z Gminą Iwanowice (powiat krakowski), od północy z Gminą Miechów i Gołcza (powiat miechowski). Powierzchnia Gminy wynosi 107,37 km 2, należy do największych gmin powiatu krakowskiego, zamieszkuje ją ok. 13 524 osób (dane na 31.12.2015r.). Gmina Słomniki składa się z 24 sołectw oraz miasta Słomniki, gdzie mieści się siedziba władz samorządowych. Gmina jest zaliczana do aglomeracji krakowskiej, miasto Słomniki pełni funkcję miasta satelickiego. Według podziału fizyczno-geograficznego Polski J. Kondrackiego Gmina Słomniki należy do makroregionu Niecka Nidziańska oraz mezoregionu Wyżyna Miechowska. Rzeźba terenu Gminy jest urozmaicona. Wschodnia jej część charakteryzuje się niewielkim nachyleniem (ok. 3-6 o ) oraz szerokimi i łagodnymi stokami. Natomiast w części zachodniej Gminy można zaobserwować większe nachylenie, nawet do 20 o. Najwyżej wzniesione tereny znajdują się we wsi Polanowice (340 m n.p.m.) oraz we wsi Prandocin (335 m n.p.m.). Najniżej położona jest 18

dolina rzeki Szreniawy, średnio na wysokości 250 m n.p.p.m. Razem z Gminami: Iwanowice, Skała, Sułoszowa i Jerzmanowice-Przeginia, Gmina Słominki tworzy Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Jurajska Kraina. 3.1.2. Podział na sołectwa W skład Gminy Słomniki oprócz miasta Słomniki wchodzą również inne miejscowości: Brończyce, Czechy, Janikowice, Januszowice, Kacice, Kępa, Lipna Wola, Miłocice, Muniakowice, Niedźwiedź, Orłów, Polanowice, Prandocin, Prandocin-Iły, Prandocin- Wysiołek, Ratajów, Smroków, Szczepanowice, Trątnowice, Waganowice, Wesoła, Wężerów, Zaborze, Zagaje Smrokowskie. Wszystkie sołectwa wraz z ich powierzchnią i liczbą ludności zestawiono w tabeli 2, dane liczbowe pozyskano z Urzędu Miejskiego w Słomnikach. Tabela 2. Liczba ludności oraz powierzchnia sołectw w Gminie Słomniki Powierzchnia Sołectwo Liczba ludności [ha] Słomniki - miasto 343,20 4256 Brończyce 302,44 269 Czechy 516,27 294 Janikowice 316,42 201 Januszowice 415,35 654 Kacice 372,25 360 Kępa 249,80 201 Lipna Wola 249,02 202 Miłocice 630,41 853 Muniakowice 1089,60 234 Niedźwiedź 476,15 679 Orłów 214,22 163 Polanowice 507,10 721 Prandocin 932,83 730 Prandocin-Iły 760,41 410 Prandocin-Wysiołek 427,56 529 Ratajów 683,82 654 Smroków 683,14* 253 Szczepanowice 215,82 195 Trątnowice 369,58 243 Waganowice 204,58 223 Wesoła 87,13 162 Wężerów 606,23 377 Zaborze 427,30 375 Zagaje Smrokowskie - 286 RAZEM 10 737,43 13 524 * Powierzchnia obejmuje również Zagaje Smrokowskie jest to jeden obręb ewidencyjny 19

3.1.3. Struktura przestrzenna Gminy Słomniki Gmina Słomniki jest gminą miejsko-wiejską. Posiada typowo rolniczo-usługowy charakter. Decydują o tym odpowiednie warunki naturalne tj. klimat czy stosunki wodne, które zdecydowanie sprzyjają rozwojowi rolnictwa. Natomiast bliskość Krakowa jako dużego ośrodka regionalnego przyczynia się do intensywnego rozwoju sektora usług. Układ przestrzenny Gminy Słomniki kształtowany jest przede wszystkim w oparciu o układ dróg, rzeźbę terenu oraz większe zespoły leśne. Strukturę przestrzenną Gminy tworzą tereny: zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zabudowy mieszkaniowej o charakterze rolniczym, zabudowy wielorodzinnej, zabudowy usługowej i produkcyjnej, infrastruktury technicznej i komunikacji, zieleni, wód oraz rolne i leśne. W krajobrazie kulturowym Gminy można wyróżnić następujące typy: miejski, wiejski oraz rolniczy. Krajobraz, który zbliżony jest do naturalnego występuje jedynie wzdłuż rzeki Szreniawy. Gminę Słomniki charakteryzują dobrze zachowane historyczne układy wsi z liniowym układem zabudowy historycznej oraz dobrze zachowane elementy tradycyjnej zabudowy. W układach przestrzennych wyróżniają się zespoły kościelne w sołectwach Prandocin i Niedźwiedź oraz zespoły parkowo-dworsko-pałacowe w Niedźwiedziu, Czechach, Januszowicach i Miłocicach. W sołectwach przeważa luźna zabudowa, budynki położone są wzdłuż dróg, często spotykane są budynki inwentarskie. Zabudowa jest różnorodna i niejednolita. Miasto Słomniki charakteryzuje typowa staromiejska, zwarta zabudowa. Centrum miasta stanowi kwadratowy rynek z siecią ulic, wokół którego znajdują się budynki o funkcji usługowej oraz usługowo-mieszkalnej. W mieście dominuje zabudowa wielorodzinna, a nieco dalej od centrum zabudowę jednorodzinną. 3.1.4. Struktura użytkowania terenu W strukturze użytkowania terenów Gminy zdecydowanie dominują obszary rolne, które zajmują ponad 85% powierzchni, tj. 9 640 ha, następnie lasy i zadrzewienia stanowią ok. 10%, tj. 1 111 ha, natomiast tereny zabudowane i zurbanizowane to 3,5% powierzchni Gminy (391 ha). Szczegółową strukturę użytkowania gruntów przedstawiono na wykresie 1 oraz w tabeli 3. 20

grunty leśne, obszary zadrzewione i zakrzewione 9,7% wody powierzchniowe 0,3% grunty zabudowane i zurbanizowane 3,5% nieużytki i tereny inne 1% Wykres 1. Struktura użytkowania terenu w Gminie Słomniki (2014 r.) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Bazy Danych Lokalnych GUS użytki rolne 85% Tabela 3. Szczegółowa struktura użytkowania gruntów w Gminie Słomniki Użytki Powierzchnia [ha] Powierzchnia [%] grunty orne 8 658 76,63 sady 167 1,48 użytki rolne łąki 393 3,48 pastwiska 99 0,87 grunty rolne zabudowane 307 2,71 grunty pod rowami 16 0,14 lasy 1 106 9,78 zadrzewienia i zakrzewienia 5 0,04 wody powierzchniowe 36 0,32 grunty zabudowane i zurbanizowane tereny mieszkalne 58 0,51 tereny przemysłowe 3 0,03 tereny rekreacji i wypoczynku 12 0,11 21

tereny komunikacyjne drogi 265 2,34 tereny kolejowe 53 0,46 Źródło: Baza Danych Lokalnych GUS pozostałe 120 1,1 RAZEM 11 298 100 3.1.5. Dziedzictwo kulturowe W Gminie Słomniki nie znajduje się wiele obiektów o charakterze zabytkowym. tabela 4 przedstawia listę obiektów znajdujących się w obrębie Gminy Słomniki wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych powiatu krakowskiego. Pozostałe obiekty o wartościach kulturowych położone na terenie Gminy Słomniki: Sołectwo Brończyce: Zagroda młynarska nr 35: ruina młyna wodnego (1920 r.), chlew murowany (1935-1936 r.), drewniana stodoła (1918 r.), Dom nr 4, murowany (1910 r.), Sołectwo Kępa: Czworak nr 21 (pozostałość zespołu folwarcznego), murowany z końca XIX w, Sołectwo Miłocice: Kapliczka drewniana z ok. 1900 r., Szkoła murowana z ok. 1900 r., Zespół dworski, uż. Instytut dla Dzieci Ociemniałych w Laskach: dwór murowany (1727 r.) oraz park krajobrazowy (1 połowa XIX wieku), Zagroda nr 30: obora murowana (1890 r.) i stodoła drewniana (ok. 1900 r.) Zagroda nr 56: dom drewniany (1920 r.), stodoła drewniana (1935 r.), Dom nr 68, murowany (1905 r.), Dom nr 110, drewniany (koniec XIX wieku), Sołectwo Niedźwiedź: Kapliczka obok domu nr 96, drewniana (początek XX wieku), Dom nr 5, drewniano-murowany (ok. 1900 r.), Dom nr 25/26/27, murowany (początek XX wieku), Dom nr 36/37, murowany (początek XX wieku), Dom nr 45, drewniany (ok. 1870), Dom nr 58, drewniany (ok. 1860), 22

Dom nr 70, murowany (ok. 1890), Dom nr 92, murowany (1880 r.), Dom nr 93, murowany (1900 r.), Dom nr 101, drewniano-murowany (ok. 1890 r.), Sołectwo Polanowice: Zespół dworski: dwór, laboratorium, stajnia, obora, budynek gospodarczy, stodoły, spichlerz, lamus, park z XX wieku, Zagroda nr 53: dom drewniany (1870 r.) oraz obórka murowana (1939 r.), Dom nr 47, drewniany (1880 r.) Sołectwo Ratajów: Zespół folwarczny: oficyna (1800 r.), 12 czworaków (ok. 1901 r.), rządcówka (1 połowa XIX), stodoła (ok. 1930 r.), spichlerz (1900 r.), Dom nr 36, murowany (1930 r.), Dom nr 97, murowany (ok. 1900 r.), Młyn nr 16, murowano-drewniany (1904 r.), Sołectwo Waganowice: Kapliczka Matki Boskiej, drewniana (połowa XIX wiek), Zagroda młynarska nr 64: dom i młyn (1900 r.). Na terenie Gminy Słomniki zlokalizowane jest również 398 stanowisk archeologicznych. Tabela 4. Zabytki Gminy Słomniki wpisane do rejestru zabytków L.P SOŁECTWO OBIEKT(Y) NR REJESTRU 1 Czechy zespół dworski: dwór, park A-462 z 31.12.1980 2 Kacice kaplica w obrębie budynku dworu A-355 z 31.12.1960 3 Kacice zespół dworski: dwór, relikt parku A-635 z 3.08.1991 4 Niedźwiedź zespół kościelno-plebański: kościół par. p.w. św. Wojciecha, dzwonnica, d. cmentarz przykościelny (z pomnikiem grobowym Małachowskich i drzewostanem), mur A-717 z 12.02.1997 ogrodzeniowy + plebania, założenie ogrodowe, ogrodzenie od pd. ze szpalerem drzew + układ urbanistyczny zespołu gospodarczego 5 Niedźwiedź zespół pałacowy: pałac, park A-6 z 30.03.1968 6 Prandocin zespół kościoła par. p.w. św. Jana Chrzciciela: kościół, dzwonnica, kolumna romańska z krzyżem przed A-284 z 31.12.1960 kościołem 7 Prandocin plebania A-702 z 09.11.1995 23

Liczba ludności 8 Słomniki kościół parafialny pw. Bożego Ciała, ogrodzenie, plebania, ogród A-623 z 11.07.1973 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Rejestr zabytków nieruchomych powiatu krakowskiego (stan na styczeń 2016 r.) 3.2. Sfera społeczna 3.2.1. Struktura demograficzna Zgodnie z danymi Banku Danych Lokalnych liczba ludności w Gminie Słomniki wynosiła na koniec roku 2015 13 638, w tym 7004 kobiet i 6634 mężczyzn. W 2015 roku miasto Słomniki zamieszkiwało 4355 osób, prawie 32% mieszkańców Gminy, natomiast obszar wiejski 9283 osoby (68%). Wykres 2 przedstawia tendencje zmian liczby ludności na przestrzeni ostatnich 10 lat. Do roku 2010 następował stopniowy wzrost liczby ludności. Natomiast w latach kolejnych ta liczba zaczęła się zmniejszać. 13850 13800 13750 13700 13650 13600 13550 13500 13450 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Rok Wykres 2. Liczba ludności w Gminie Słomniki w latach 2005 2015 Źródło: BDL GUS 24

1 400 1 200 1 000 800 600 400 Powiat krakowski gmina Słomniki Słomniki - miasto Słomniki - obszar wiejski 200 0 2011 2012 2013 2014 2015 Wykres 3. Wskaźnik gęstości zaludnienia w latach 2011-2015 z podziałem na obszar miejski i wiejski Gminy Słomniki w porównaniu z powiatem Źródło: BDL GUS Ogólnie gęstość zaludnienia w Gminie Słomniki wynosi 121 osób/km 2. Liczba ta w ostatnich 5 latach utrzymuje się na stałym poziomie, ulega jedynie nieznacznym wahaniom. Na wykresie 3 odznaczają się miedzy gęstością zaludnienia na obszarze miejskim oraz wiejskim Gminy Słomniki. Na 1 km 2 w mieście przypada 1270 osób. Obszar wiejski Gminy charakteryzuje się mniejszą gęstością zaludnienia, 85 osób/km 2. Gmina posiada mniejszą gęstość zaludnienia niż wartość dla powiatu krakowskiego (219,8 osób/km 2 ), województwa małopolskiego (222 osób/km 2 ) oraz kraju (123 osób/km 2 ). Szczegółowe dane demograficzne dla Gminy Słomniki zebrano w tabeli 5. Tabela 5. Dane demograficzne dla Gminy Słomniki w latach 2010 2015 DEMOGRAFIA 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba mieszkańców ogółem 13 808 13 791 13 730 13 680 13 638 Liczba mężczyzn 6 701 6 685 6 668 6 640 6 634 Liczba kobiet 7 107 7 106 7 062 7 040 7004 Gęstość zaludnienia [os/km 2 ] 122 122 122 121 121 25

Przyrost naturalny -25-12 -16-5 -37 WSKAŹNIK OBCIĄŻENIA DEMOGRAFICZNEGO [os] Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 56,3 56,8 57,2 57,8 59,0 89,2 94,1 97,3 100,3 103,5 26,5 27,5 28,2 28,9 30,0 Liczba małżeństw W Gminie Słomniki w latach 2011 2015 liczba małżeństw ulegała nieznacznym wahaniom. W 2011 roku zawarto 83 małżeństwa, a w roku 2015 69 (tabela 6), co odpowiada 5,1 małżeństwom na 1000 mieszkańców. Więcej małżeństw przypada na obszar miasta niż na obszar wiejski. W tym samym okresie odnotowano 1,4 rozwody przypadającego na 1000 mieszkańców Gminy. W Gminie 27,9% mieszkańców jest stanu wolnego, w małżeństwie żyje 60,1%, odsetek wdów lub wdowców wynosi 8,9%, natomiast po rozwodzie jest 2,9% mieszkańców. Tabela 6. Liczba małżeństw w Gminie Słomniki w latach 2011-2015 MAŁŻEŃSTWA 2011 2012 2013 2014 2015 Małżeństwa zawarte 83 67 64 63 69 Małżeństwa na 1000 ludności 6,0 4,9 4,6 4,6 5,1 Struktura wieku i płci Według danych GUS na rok 2015 w Gminie Słomniki na 100 mężczyzn przypada 106 kobiet, w ciągu ostatnich lat współczynnik ten nie ulegał zmianom. Dla obszaru miasta współczynnik feminizacji wynosił 109, natomiast dla obszaru wiejskiego 104. Jest to jedna z wyższych wartości w powiecie krakowskim, dla którego współczynnik feminizacji wynosi 104. Średni wiek mieszkańców Gminy wynosi 40,2 lat, jest porównywalny do średniego wieku mieszkańców województwa oraz kraju. 26

Analiza struktury wieku i płci w Gminie Słomniki w 2015 roku (wykresy 4-6) pokazuje, że społeczeństwo wchodzi w fazę stagnacji, poszczególne roczniki mają zbliżone wielkości. Liczba osób w najmłodszych rocznikach zbliżona jest do liczby osób w rocznikach najstarszych, sytuacja taka najbardziej jest widoczna w przypadku miasta Słomniki. Zauważyć można także, że od około 60 roku życia wyraźnie przeważa liczba kobiet nad mężczyznami, sytuacja taka charakterystyczna jest również dla obszaru miejskiego Gminy. liczba kobiet liczba mężczyzn nadwyżka liczby kobiet nadwyżka liczby mężczyzn 85 i wiecej 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10--14 5--9 0-4 600,00 400,00 200,00 0,00 200,00 400,00 600,00 Wykres 4. Struktura wieku i płci w roku 2015 w Gminie Słomniki Źródło: BDL GUS 27

Tytuł osi liczba kobiet liczba mężczyzn nadwyżka liczby kobiet nadwyżka liczby mężczyzn 85 i wiecej 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10--14 5--9 0-4 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 250,00 Wykres 5. Struktura wieku i płci w roku 2015 w mieście Słomniki Źródło: BDL GUS liczba kobiet liczba mężczyzn nadwyżka liczby kobiet nadwyżka liczby mężczyzn 85 i wiecej 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10--14 5--9 0-4 450,00 350,00 250,00 150,00 50,00 50,00 150,00 250,00 350,00 450,00 Wykres 6. Struktura wieku i płci w roku 2015 na obszarze wiejskim Gminy Słomniki Źródło: BDL GUS 28

Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku Udział mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym w Gminie Słomniki wynosił w 2015 roku 18,3%, jest to wartość nieznacznie większa niż dla kraju (18%). Udział osób w wieku produkcyjnym w Gminie wynosi 63,4% i również jest to wartość większa niż dla kraju (62,4%). W Gminie Słomniki udział osób w wieku poprodukcyjnym jest równy udziałowi osób w wieku przedprodukcyjnym. Taki sam udział osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym może świadczyć o niekorzystnych procesach demograficznych zachodzących w społeczeństwie, takich jak jego starzenie się. Dane dotyczące udziału ludności wg ekonomicznych grup wieku zobrazowano na wykresie 7. 18% 18% ludność w wieku 64% przedprodukcyjnym ludność w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym Wykres 7. Udział ludności według ekonomicznych grup wieku Źródło: BDL GUS Migracje oraz ruch naturalny W latach 2013 2015 liczba urodzeń żywych w Gminie Słomniki spadła, w 2013 r. zanotowano 142 urodzenia, natomiast 2 lata później o 17 urodzeń mniej. Natomiast liczba zgonów w 2015 roku wyniosła 162. Analiza urodzeń żywych na 1000 ludności wskazuje na wyraźną tendencje spadkową tego wskaźnika w 2015 roku zanotowano 9 urodzeń żywych na 1000 mieszkańców i była to wartość niższa niż w latach wcześniejszych. Wskaźnik zgonów na 1000 ludności w latach 2013-2015 wzrósł z 11,46 (rok 2013) do 11,86 (rok 2015). Jest to znacznie więcej od wartości średniej dla województwa małopolskiego. Według danych GUS z 2013r. ponad połowa zgonów spowodowana była chorobami układu krążenia. W Gminie Słomniki przyrost naturalny na 1000 ludności jest ujemny, najniższą wartość odnotowano w roku 2015 i wynosiła ona -2,71. Bardziej korzystna sytuacja pod względem demograficznym panuje na obszarze wiejskim Gminy. Zanotowano tam wyższy 29

przyrost naturalny, mniejszą ilość zgonów oraz większą liczbę urodzeń żywych w porównaniu do miasta Słomniki. Ruch naturalny w Gminie Słomniki w latach 2013-2015 przedstawiono w tabeli 7. Tabela 7. Ruch naturalny w Gminie Słomniki w latach 2013-2015 Urodzenia żywe na 1000 ludności Zgony na 1000 ludności Przyrost naturalny na 1000 ludności 2013 2014 2015 2013 2014 2015 2013 2014 2015 Gmina Słomniki 10,30 9,92 9,15 11,46 10,28 11,86-1,16-0,36-2,71 Słomniki - miasto 9,23 8,61 9,12 11,49 10,66 12,55-2,25-2,04-3,42 Słomniki - obszar wiejski 10,80 10,53 9,17 11,44 10,10 11,54-0,64 0,43-2,37 Liczba urodzeń żywych w Gminie 142 136 125 Liczba zgonów w Gminie 158 141 162 Źródło: BDL GUS Dane dotyczące migracji w Gminie Słomniki przedstawiono w tabeli 8. W latach 2013-2015 ogólna liczba zameldowań w Gminie Słomniki wynosiła ok. 100 osób. Zameldowania z miast i wsi kształtują się na podobnym poziomie, około 50%. W Gminie Słomniki więcej zameldowań było w obszarach wiejskich. W przypadku wymeldowań można zaobserwować wzrost ich liczby, więcej osób migrowało na obszary wiejskie niż do miast. W latach 2013-2015 saldo migracji w Gminie Słomniki było ujemne. W 2013 roku wynosiło -21 osób, a w roku 2014 już -32 osoby. Tabela 8. Migracje w Gminie Słomniki w latach 2013-2015 MIGRACJE - ZAMELDOWANIA 2013 2014 2015 Gmina Słomniki 100 101 105 Zameldowania ogółem miasto 32 41 bd wieś 68 60 bd Zameldowania z miasta Gmina Słomniki 49 50 52 miasto 12 17 14 30

wieś 37 33 38 Gmina Słomniki 51 49 53 Zameldowania ze wsi miasto 20 22 2 wieś 31 27 51 MIGRACJE - WYMELDOWANIA Gmina Słomniki 121 133 95 Wymeldowania ogółem miasto 34 48 bd wieś 87 85 bd Gmina Słomniki 53 73 35 Wymeldowania do miasta miasto 15 23 11 wieś 38 50 24 Gmina Słomniki 68 60 60 Wymeldowania na wieś miasto 19 25 15 wieś 49 35 45 Gmina Słomniki -21-32 bd Saldo migracji miasto -2-7 bd wieś -19-25 bd Źródło: BDL GUS 3.2.2. Bezrobocie Bezrobocie jest to jeden z największych problemów społeczno-gospodarczych nie tylko w Polsce, ale przede wszystkim w gminach. Bezrobotnym w rozumieniu przepisów Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest osoba poszukująca zatrudnienia, która: ukończyła 18 rok życia, nie osiągnęła wieku emerytalnego, nie uczy się na żadnym szczeblu kształcenia lub nie jest skierowana na szkolenie przez Powiatowy Urząd Pracy, jest zameldowana lub pozostaje w Polsce legalnie lub jej pobyt może zostać zalegalizowany. 31

W 2015 roku w Gminie Słomniki zarejestrowanych jako bezrobotnych było 424 osoby. Wśród osób bezrobotnych przeważają kobiety, stanowią ponad 51% wszystkich zarejestrowanych. W ciągu ostatnich lat liczba osób bezrobotnych stopniowo zmniejszała się, od roku 2011 o ponad 42% (tabela 9). Tabela 9. Zarejestrowani bezrobotni w Gminie Słomniki w latach 2013-2015 BEZROBOCIE REJESTROWANE 2011 2012 2013 2014 2015 ogółem 733 729 672 519 424 mężczyźni 345 359 318 258 205 kobiety 388 370 354 261 219 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym [%] ogółem 8,3 8,3 7,7 6,0 4,9 mężczyźni 7,4 7,7 6,9 5,6 4,5 kobiety 9,3 8,9 8,6 6,4 5,4 Źródło: BDL GUS Analizując procentowy udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na przestrzeni ostatnich 10 lat zaobserwować można, że wskaźnik ten od kilku lat wyraźnie zmniejsza się, w 2015 r. w Gminie Słomniki wynosił 4,9%. Jest to wartość wyższa niż dla powiatu (3,8%), ale niższa niż dla kraju (6,5%), co przedstawia wykres 8. 32

Brończyce Czechy Janikowice Januszowice Kacice Kępa Lipna Wola Miłocice Muniakowice Niedźwiedź Orłów Polanowice Prandocin Prandocin-Iły Prandocin-Wysiołek Ratajów Smroków Szczepanowice Trątnowice Waganowice Wesoła Wężerów Zaborze Zagaje Smrokowskie [%] 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 Powiat krakowski Słomniki Polska 2,0 0,0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wykres 8. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym dla gminy, powiatu i kraju Źródło: BDL GUS Liczba osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 1 roku) w Gminie Słomniki wyniosła w 2015r. 285 osób. Najwięcej osób długotrwale bezrobotnych mieszka w mieście Słomniki, 150. Sołectwami, w których jest najwięcej długotrwale bezrobotnych są Polanowice i Prandocin. W 2015 roku długotrwale bezrobotnych nie było zarejestrowanych w Trątnowicach, Waganowicach oraz Zaborze. Liczbę długotrwale bezrobotnych w poszczególnych sołectwach Gminy Słomniki przedstawia wykres 9. 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Wykres 9. Liczba długotrwale bezrobotnych w poszczególnych sołectwach Gminy Słomniki Źródło: Urząd Pracy Powiatu Krakowskiego 33

3.2.3. Pomoc społeczna Jednostką organizacyjną w zakresie pomocy społecznej dla mieszkańców Gminy Słomniki jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Słomnikach (GOPS). Główne powody przyznania pomocy przez GOPS przedstawia tabela 10. Tabela 10. Główne powody przyznania pomocy społecznej w Gminie Słomniki (lata 2010, 2011) Powód trudnej sytuacji życiowej Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach 2010 2011 2010 2011 Ubóstwo 255 242 692 657 Długotrwała lub ciężka choroba 194 195 378 398 Bezrobocie 156 159 407 431 Niepełnosprawność 127 135 219 231 Potrzeba ochrony macierzyństwa 50 60 261 296 Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego 27 31 71 101 Źródło: Strategia rozwiązywania problemów społecznych dla gminy Słomniki na lata W Gminie Słomniki ze środowiskowej pomocy społecznej w 2015 roku korzystało 388 gospodarstw domowych, co daje 889 osób. W latach 2011-2015 znacząco zmniejszyła się liczba rodzin otrzymująca zasiłki na dzieci, z 581 na 389 rodziny. Zmniejsza się także liczba dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek oraz kwota wydatkowana na świadczenia rodzinne. Szczegółowe dane dotyczące pomocy społecznej zestawiono w tabeli 11. Tabela 11. Dane dotyczące pomocy społecznej w Gminie Słomniki, lata 2011-2015 POMOC SPOŁECZNA 2011 2012 2013 2014 2015 Gospodarstwa domowe korzystające z pomocy społecznej wg Ogółem 390 405 427 384 388 Poniżej kryterium dochodowego 216 248 274 234 240 34

kryterium dochodowego Powyżej kryterium dochodowego 174 157 153 150 148 Osoby w gospodarstwach korzystające z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego Ogółem 982 999 1001 916 889 Poniżej kryterium dochodowego Powyżej kryterium dochodowego 517 595 641 549 541 465 404 360 367 348 Rodziny otrzymujące zasiłki na dzieci Dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek Kwota świadczeń rodzinnych [tys. zł] 581 524 469 403 389 1085 969 874 746 724 2519 2432 2320 2073 2339 W 2015 roku zanotowano 23 przypadki udzielenia pomocy przez GOPS Słomniki ze względu na bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, z czego 7 na terenie miasta Słomniki, a 16 na obszarze wiejskim. Pomoc ze względu na potrzebę ochrony macierzyństwa udzielono 47 rodzinom, w tym 11 w mieście Słomniki, a 42 na obszarze wiejskim. 3.2.4. Bezpieczeństwo w Gminie Obszar Gminy Słomniki podlega pod Komendę Powiatową Policji w Krakowie. W Słomnikach znajduje się Komisariat Policji, który swoim zasięgiem działania obejmuje Gminę Słomniki, Igołomia-Wawrzeńczyce oraz Kocmyrzów-Luborzyca. Według danych KPP w Krakowie w 2015 r. na terenie Gminy policja przeprowadziła 109 interwencji na miesiąc, z czego 57 w mieście Słomniki, a 52 na obszarze wiejskim Gminy. W Gminie w 2015 roku wszczęto 34 procedury zakładania Niebieskich Kart (dane z Komisariatu Policji w Słomnikach), z czego 14 założonych zostało w mieście Słomniki, a 20 na obszarze wiejskim Gminy. W Gminie Słomniki nie znajduje się Komenda Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej. Natomiast omawiana Gmina leży na obszarze działania Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej nr 7. 35

Dodatkowo na terenie Gminy funkcjonuje 12 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej, znajdują się one w następujących sołectwach: Miłocice, Słomniki, Wężerów, Janikowice, Kacice, Muniakowice, Niedźwiedź, Prandocin, Prandocin Iły, Smroków, Trątnowice, Waganowice. Rozmieszczenie jednostek OSP w Gminie Słomniki przedstawia rysunek 3. Rysunek 3. Rozmieszczenie jednostek OSP w Gminie Słomniki Źródło: http://www.psp.krakow.pl/common/img/osp/slomniki_map.jpg 36

3.2.5. Ochrona zdrowia Na terenie Gminy Słomniki w 2015 roku znajdowało się 5 przychodni oraz 5 aptek ogólnodostępnych. Liczba przychodni przypadająca na 10 tys. osób w Gminie Słomniki to 11, natomiast w mieście Słomniki to 4. W Słomnikach funkcjonuje również lecznica dla zwierząt. Usługi medyczne dla mieszkańców Gminy w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej w ramach ubezpieczenia zdrowotnego świadczą: Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia Zdrowia w Słomnikach, ul. Kościuszki 64, 32-090 Słomniki, Zakład Medyczno-Stomatologiczny, ul. Tadeusza Kościuszki 23, 32-090 Słomniki, Przychodnia Lekarsko-Stomatologiczna S.c., ul. Józefa Poniatowskiego 9, 32-090 Słomniki, Centrum Stomatologiczne MEDI-DENT, ul. Proszowska 49, 32-090 Słomniki, Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych S.C. w Słomnikach, ul. Kościuszki 52, 32-090 Słomniki Specjalistyczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Powiatu Krakowskiego. Filia, ul. Tadeusza Kościuszki 26, 32-090 Słomniki Specjalistyczny Gabinet Ginekologiczno-Położniczy Feminia, ul. Tadeusza Kościuszki 26, 32-090 Słomniki Ogólnodostępne apteki podane na stronie NFZ (stan na 8.01.2017r.) to: Apteka Nova os. Świerczewskiego 3, 32-090 Słomniki, Apteka Dbam o Zdrowie, ul. Kościuszki 13, 32-090 Słomniki, Na Rogu, ul. Rynek 9, 32-090 Słomniki, Na Rynku, ul. Rynek 33, 32-090 Słomniki, Twoja Apteka, ul. Tadeusza Kościuszki 58, 32-090 Słomniki. 3.2.6. Oświata i poziom wykształcenia Dostęp do oświaty i jakość kształcenia ma istotny wpływ na atrakcyjność Gminy oraz jej potencjał osadniczy. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w Gminie Słomniki funkcjonują: 3 przedszkola, 6 szkół podstawowych i gimnazjów oraz łącznie 7 szkół średnich. Łączną liczbę uczniów w poszczególnych typach szkół przedstawia tabela 12. 37

Tabela 12. Liczba szkół oraz uczęszczająca do nich liczba uczniów w Gminie Słomniki (dane na rok 2015) Liczba obiektów w Gminie Liczba uczniów Żłobki i kluby dziecięce brak brak Placówki wychowania przedszkolnego 4 208 Szkoły podstawowe 6 945 Szkoły gimnazjalne 6 466 Szkoły średnie ogółem 7 174 Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. 3 275 mieszkańców Gminy Słomniki jest w wieku potencjalnej nauki (3-24 lata). Strukturę wykształcenia społeczeństwa Gminy przedstawia wykres 10. Dominują osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, stanowią 27%, następnie osoby z wykształceniem średnim zawodowym stanowią 18%, a udział mieszkańców z wykształceniem wyższym to 16%. Wyraźnie widać wysoki odsetek osób (19%), które ukończyły jedynie szkołę podstawową. gimnazjalne 5% podostawowe ukończone 19% wyższe 16% policealne 2% podstawowe nieukończone 2% średnie ogólnokształcące 11% zasadnicze zawodowe 27% średnie zawodowe 18% Wykres 10. Poziom wykształcenia mieszkańców w Gminie Słomniki Źródło: www.polskawliczbach.pl 38

Przedszkola w Gminie Słomniki: Oddział Przedszkolny przy Zespole Szkół w Niedźwiedziu, Niedźwiedź 21a, 32-090 Słomniki, Samorządowe Przedszkole w Słomnikach, Kościuszki 29, 32-090 Słomniki, Przedszkole Niepubliczne Bajkowe Przedszkole w Smrokowie, Smroków 44A, 32-090 Słomniki, Przedszkole Samorządowe w Słomnikach, ul. Karola Świerczewskiego 19, 32-090 Słomniki. Szkoły Podstawowe w Gminie Słomniki: Szkoła Podstawowa im. T. Kościuszki w Niedźwiedziu, Niedźwiedź 21a, 32-090 Słomniki, Szkoła Podstawowa im. Kazimierza Wielkiego w Słomnikach, Świerczewskiego 2, 32-090 Słomniki, Szkoła Podstawowa w Kacicach, Kacice 80, 32-090 Słomniki, Szkoła Podstawowa w Smrokowie, Smroków 44A, 32-090 Słomniki, Szkoła Podstawowa w Prandocinie, Prandocin 64a, 32-090 Słomniki, Zespół Szkół im. Stanisława Wyspiańskiego w Waganowicach Szkoła Podstawowa, Waganowice 19, 32-090 Słomniki. Szkoły Gimnazjalne w Gminie Słomniki: Prywatne Gimnazjum im. Jana Pawła II w Smrokowie, Smroków 44a, 32-090 Słomniki, Publiczne Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego w Słomnikach, Świerczewskiego 2, 32-090 Słomniki, Prywatne Gimnazjum w Kacicach, Kacice 80, 32-090 Kacice, Publiczne Gimnazjum w Prandocinie, Prandocin 64a, 32-090 Słomniki, Publiczne Gimnazjum im. T. Kościuszki w Niedźwiedziu, Niedźwiedź 21a, 32-090 Słomniki, Zespół Szkół im. St. Wyspiańskiego w Waganowicach Publiczne Gimnazjum, Waganowice 19, 30-090 Słomniki. 39

W Gminie Słomniki funkcjonują również m.in. Liceum Ogólnokształcące w Słomnikach, ul. Os. Świerczewskiego 2, 32-090 Słomniki, Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Jana Pawła II, Smroków 44A, 32-090 Smroków, Szkoła Muzyczna I stopnia w Słomnikach, ul. Os. Świerczewskiego 2, 32-090 Słomniki, Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. Jana Pawła II, Smroków 44A, 32-090 Smroków, Szkoła Policealna dla Dorosłych im. Jana Pawła II, Smroków 44A, 32-090 Smroków, Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy im. Stanisława Wyspiańskiego, Waganowice 19, 32-090 Waganowice. Wskaźnik skolaryzacji brutto dla Gminy Słomniki w ciągu ostatnich 5 lat osiągał wartość wyższą niż dla powiatu, zarówno w przypadku szkół podstawowych, jak i gimnazjalnych. W 2015 r. dla Gminy Słomniki wynosił odpowiednio 94,41% dla szkół podstawowych oraz 113,38% dla gimnazjów. Wyraźną różnice widać w podziale Gminy na obszar wiejski oraz miejski. Miasto charakteryzuje się bardzo wysokim współczynnikiem skolaryzacji na poziomie 124,4% dla szkół podstawowych i 130,89% dla gimnazjów. Natomiast na obszarze wiejskim Gminy wskaźnik ten w 2015r. wynosił, dla szkół podstawowych 82,11%, a dla gimnazjów 105,90%. Wartości współczynnika skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych oraz gimnazjów dla Gminy Słomniki na tle powiatu krakowskiego w latach 2011-2015 przedstawiono na wykresie 11. 40

Wykres 11. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych i gimnazjów dla Gminy Słomniki (podział na miasto i wieś) na tle powiatu krakowskiego w latach 2011-2015 Źródło: BDL GUS 3.2.7. Kultura i sport oraz organizacje pozarządowe Sieć biblioteczną w Gminie tworzą: Miejska Biblioteka Publiczna w Słomnikach i Filie Biblioteczne w Kacicach, Niedźwiedziu oraz Prandocinie. W Słomnikach funkcjonuje również filia Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej. Według danych z GUS w 2015 r. w Gminie Słomniki na jedną placówkę biblioteczną przypada 3410 mieszkańców. Jest to wartość wyższa niż dla powiatu (3381 osób na jedna placówkę biblioteczna), oraz niższa niż dla województwa i kraju (około 4 tys. osób na jedna placówkę). Wyższe wskaźniki notowane są na terenie miasta Słomniki (4,3 tys. osób na placówkę), natomiast na obszarze miejskim mniej niż 3,1 tys. mieszkańców. Liczba czytelników na 1000 mieszkańców w latach 2011-2015 wykazuje tendencje spadkową, w 2015 roku wynosiła 100. Wartość ta jest niższa niż wartość dla powiatu (134) oraz województwa (200). Widać wyraźne zróżnicowanie między obszarem miejskim a wiejskim Gminy, w mieście jest 196 czytelników na 1000 ludności, natomiast na obszarze wiejskim jedynie 54. Tabela 13 przedstawia sytuacje czytelnictwa w Gminie Słomniki w latach 2011-2015. 41

Tabela 13. Czytelnictwo w Gminie Słomniki w latach 2011-2015 BIBLIOTEKI - WSKAŹNIKI 2011 2012 2013 2014 2015 Ludność na 1 placówkę biblioteczną [os] Księgozbiór bibliotek na 1000 ludności [wol.] Czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 ludności [os] ogółem 3452 3448 3433 3420 3410 miasto 4445 4442 4423 4402 4355 wieś 3121 3116 3102 3093 3094 ogółem 3532,0 3385,3 3383,6 3354,5 3355,2 miasto 6090,2 5936,1 5907,1 5823,3 5962,8 wieś 2317,5 2173,4 2184,4 2183,2 2131,9 ogółem 113 112 113 112 100 miasto 234 234 235 234 196 wieś 55 55 55 55 54 Źródło: BDL GUS Na terenie Gminy funkcjonuje Miejsko-Gminne Centrum Kultury, które prowadzi następujące formy działalności: Warsztaty muzyczne: gitarowe, perkusyjne, dla rodziców z małymi dziećmi oraz indywidualna nauka gry na instrumentach, Warsztaty plastyczne: Akademia Sztuk Plastycznych, szkoła rysunku i malarstwa dla dzieci, młodzieży i dorosłych, Akademia Zręczności, Zajęcia ruchowo-taneczne: Fitness, warsztaty baletowe, Tańcz, śpiewaj i baw się razem z nami oraz choreografia taneczna, 50+ Kultura, w ramach których odbywają się warsztaty: muzealne, wokalne, teatralne i warsztaty Piszemy, rękodzieła oraz Wszystko dla zdrowia, Koła Gospodyń Wiejskich, Spotkania z teatrem, Na szkle malowane. W Słomnikach znajduję się także Muzeum Ziemi Słomnickiej, działa kino Czar, a od ponad 100 lat funkcjonuje orkiestra dęta Echo. W mieście infrastrukturę sportową tworzy 42

hala sportowa wyposażona w boisko wielofunkcyjne i plażowe, a w ostatnich latach powstał także skatepark. W poszczególnych sołectwach Gminy znajdują się również boiska do piłki nożnej oraz działające przy nich lokalne kluby sportowe. Najważniejsze wydarzenia o znaczeniu kulturalnym odbywające się w Gminie Słomniki oraz działające na terenie Gminy organizacje pozarządowe oraz kluby sportowe przedstawiono w tabeli 14. Tabela 14. Wydarzenia kulturalne organizowane w Gminie Słomniki, organizacje pozarządowe oraz kluby sportowe i inne instytucje działające na terenie Gminy NAJWIĘKSZE WYDARZENIA O ZNACZENIU KULTURALNYM Małopolskie Święto Czosnku Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego w Prandocinie Święto Czekolady w Niedźwiedziu Dni Słomnik Zawody wędkarskie na stawie w Januszowicach Finał Wielkiej Orkiestry Wielkiej Pomocy Festiwal Kazimierzowski Koncert dla Przyjaciół Turniej Sołecki FUNDACJE, STOWARZYSZENIA I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Gminy Słomnik Stowarzyszenie Ogrodowe Nad Szreniawą Radość Działania Stowarzyszenie Pracowników Zespołu Szkół Ogólnokształcących im. Kazimierza Wielkiego Fundacja Równe Szanse Stowarzyszenie Wspierania Oświaty "Nasza Szkoła" Stowarzyszenie Piękne Anioły Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Kultury i KLUBY SPORTOWE I INNE INSTYTUCJE SPORTOWE Ludowy Klub Sportowy Słomniczanka Ludowy Klub Sportowy NIEDŹWIEDŹ Ludowy Klub Sportowy Polanowice Ludowy Klub Sportowy JANTAR Miłocice Ludowy Klub Sportowy JUVENIA Prandocin Ludowy Klub Sportowy TRĄTNOWIANKA Ludowy Klub Sportowy VICTORIA 43

Muzyki Niedźwiadek Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe w Polanowicach Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych "Kobra" w Ratajowie Stowarzyszenie Wspierania Oświaty i Rozwoju Regionu z siedzibą w Smrokowie Stowarzyszenie Społecznej Aktywności w Smrokowie Smroków Ludowy Klub Sportowy COBRA Wężerów Towarzystwo Kulturalno-Sportowe Słomniki Miejsko - Gminny Związek Sportowy Stowarzyszeń Kultury Fizycznej w Słomnikach Międzyszkolne Stowarzyszenie Sportowe w Słomnikach Stowarzyszenie Razem Dla Waganowic 3.2.8. Turystyka i rekreacja Ukształtowanie terenu oraz elementy środowiska naturalnego należą do atutów Gminy, wpływają na malowniczość tych obszarów, jednak turystyka w Gminie nie odgrywa dużej roli. Na terenie Gminy Słomniki, w miejscowościach Niedźwiedź, Kępa oraz pomiędzy Kacicami a Januszowicami, znajduje się kilka punktów widokowych. Teren Gminy Słomniki pod względem turystycznym służyć może głównie osobom, które preferują aktywny wypoczynek. Przez obszar Gminy Słomniki łącznie biegnie 113,2 km szlaków pieszych i rowerowych m.in.: szlak rowerowy Kościuszkowski, szlak pieszo-rowerowy Młyny Doliny Szreniawy (dziedzictwa kulturowego), Małopolski Szlak Architektury Drewnianej (dziedzictwa kulturowego), szlaki turystyki pieszej PTTK, Południowo-Zachodni Szlak Cysterski, Szlak św. Jakuba, Szlak Romański". Na terenie Gminy brak jest większych atrakcji turystycznych. Istniejące zabytki oraz pomniki przyrody nie powodują znaczącego ruchu turystycznego, co jest przyczyną słabo rozwiniętej bazy turystycznej i noclegowej (w Słomnikach funkcjonuje jeden hotel oraz jeden zajazd gdzie można przenocować). 44

3.3. Sfera techniczna 3.3.1. Analiza sytuacji mieszkaniowej Według danych GUS w 2015 r. ogółem w Gminie Słomniki było 4488 mieszkań. W porównaniu z rokiem 2010 zanotowano wzrost ich liczby o 153 mieszkania. Tendencje wzrostową ilości mieszkań wyposażonych w instalacje techniczno-sanitarne na przestrzeni ostatnich 5 lat przedstawiono na wykresie 2. Ponad 90% mieszkań Gminy wyposażona jest w przyłącze do sieci wodociągowej, ponad 60% w centralne ogrzewanie, natomiast tylko 6% mieszkań posiada przyłącze do gazu sieciowego. 5000 4335 4488 4000 3000 2000 4020 4175 2789 2945 1000 0 190 270 2010 2011 2012 2013 2014 2015 wodociąg centralne ogrzewanie gaz sieciowy zasoby mieszkaniowe Wykres 12. Mieszkania wyposażone w instalacje techniczno-sanitarne w Gminie Słomniki w latach 2010 2015, porównanie do ogólnych zasobów mieszkaniowych Gminy Przeciętna powierzchnia użytkowa jednego mieszkania wynosi 86,3 m 2 (dane na rok 2015). Na podstawie wykresu 13 wyraźnie zauważyć można wzrost ilości mieszkań o dużej powierzchni użytkowej w porównaniu w poprzednimi latami. Gmina dysponuje również 21 mieszkaniami socjalnymi o łącznej powierzchni 410 m 2. 45

86 85,5 85,8 m 2 85 84,5 84,5 m 2 84 83,5 2010 2011 2012 2013 2014 Wykres 13. Przeciętna powierzchnia jednego mieszkania w Gminie Słomniki na przestrzeni ostatnich lat Źródło: BDL GUS Analizując procentowy udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej w Gminie Słomniki z podziałem na miasto i wieś, zaobserwować można niewielki udział budynków podłączonych do kanalizacji na obszarze wiejskim Gminy (tylko 3,3% budynków), w porównaniu do terenów miejskich, gdzie ponad 70% posiada przyłącze do kanalizacji. Zależność tą przedstawiono na wykresie 14. 46

[%] 80 70 67,4 76,0 64,0 70,2 60 50 40 30 20 22,4 10 3,3 0 wodociąg kanalizacja ogółem miasto wieś Wykres 14. Procentowy udział budynków podłączonych do infrastruktury technicznej w Gminie Słomniki z podziałem na miasto i wieś Źródło: BDL GUS (2015 r.) 3.3.2. Infrastruktura drogowa, kolejowa i komunikacja zbiorowa Gmina Słomniki położona jest przy głównych szlakach komunikacyjnych województwa małopolskiego. Infrastruktura drogowa Gminy Słomniki obejmuje drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Stan techniczny dróg na terenie Gminy jest zróżnicowany, większość ma odnowioną nawierzchnię asfaltową. Na niewielkich odcinkach pojawia się także nawierzchnia szutrowa. W przyszłości przez teren Gminy przebiegać ma również planowana droga S7. Drogi krajowe i wojewódzkie to: Droga krajowa nr 7, która zapewnia połączenie na kierunku północ-południe (Chyżne Kraków Słomniki Warszawa Gdańsk), jej długość na terenie Gminy to 11,8 km, Droga wojewódzka nr 773 zapewnia połączenie w kierunku zachodnim (Sieniczno Sułoszowa Skała Wesoła), o długości 0,7 km na terenie omawianej Gminy Droga wojewódzka nr 775 zapewnia powiązanie w kierunku wschodnim (Słomniki Proszowice Nowe Brzesko Ispina), o długości 6,6 km w obrębie Gminy. Pod względem natężenia ruchu najbardziej obciążona jest droga krajowa nr 7 na odcinkach Miechów Słomniki oraz Wesoła/Widoma Kraków. System drogowy Gminy Słomniki uzupełniają drogi powiatowe oraz gminne, zapewniając połączenia z sąsiednimi miejscowościami i gminami. Do najistotniejszych należą drogi: K2139 Władysław Zagaje-Smrokowskie, 3 km, 47

K1173 Grzegorzowice Podgaje Januszowice, 5,3 km, K2141 Przestańko Kacice Słomniki, 8,1 km, K2142 Kacice Smroków, 5,7 km, K2145 Poskwitów Niedźwiedź, 4,9 km, K2160 Wysiółek Szczepanowice Czechy,4,7 km, K2162 Wężerów Prandocin, 5,8 km, K1263 Wagnowice Muniaczkowice, 2,4 km, K1260 Nowy Dwór Obrażejowice, 2,2 km, K2161 Kocmyrzów Słomniki, 5,1 km, K1261 Prandocin Zielenice. 7,6 km. Przez teren Gminy przebiega linia kolejowa nr 8, relacji Warszawa Kraków, jednak z wyłączeniem bezpośredniej obsługi terenu Gminy Słomniki. Natomiast bezpośrednie połączenie kolejowe Słomnik z Krakowem umożliwiają Przewozy Regionalne kursujące średnio raz na godzinę. Szlak kolejowy jest zelektryfikowany i dwutorowy. Na terenie Gminy znajdują się 4 stacje kolejowe: Niedźwiedź, Słomniki (osobowo-towarowa), Słomniki Miasto (osobowa) oraz Smroków. Komunikacja zbiorowa na obszarze Gminy obejmuje także usługi autobusowe oraz mikrobusowe. Głównym przewoźnikiem są spółki stworzone na bazie PKS, ale także usługi oferowane przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie. Komunikacja zbiorowa na terenie Gminy Słomniki zapewnia jej mieszkańcom połączenie z Krakowem, Miechowem, Proszowicami oraz Skałą. Połączenie komunikacyjne z Krakowem umożliwia linia autobusowa 222, która kursuje na trasie Czyżyny Dworzec Słomniki Osiedle. Jednak kursuje ona w bardzo ograniczonym zakresie, dzień powszedni - 10 kursów na dobę, soboty i święta 4 kusy na dobę. W obrębie Gminy Słomniki łącznie znajduje się 88 przystanków komunikacji publicznej, z czego 14 w mieście, a 74 na obszarze wiejskim. Przez miasto Słomniki przejeżdżają autobusy PKS relacji: Pińczów Kraków Pińczów, Ostrowiec Zakopane Ostrowiec, Hrubieszów Zakopane Hrubieszów, Ciechanów Zakopane Ciechanów. 48

W Gminie kursuje również kilka linii mikrobusów: Działoszyce Kraków - Działoszyce (AD), Miechów Kraków - Miechów (Gryf), Miechów Kraków - Miechów (Stefan), Słomniki Kraków Czyżyny, Słomniki Proszowice, Proszowice Słomniki, Proszowice Słomniki - Proszowice przez Zielenice, Skała Słomniki Skała. 3.3.3. Wodociągi, kanalizacja i sieć gazowa Odsetek ludności korzystającej z instalacji wodociągowej w Gminie Słomniki w latach 2011-2015 wzrósł o 4,5% (w 2015 roku wynosił 76,8%), mimo to jest to wartość o 15% niższa niż w powiecie krakowskim (92,5%). Niższy odsetek osób korzystających z wodociągu jest jedynie w Gminie Igołomia-Wawrzeńczyce (49,5%). Długość czynnej sieci rozdzielczej w Gminie w 2015 roku wynosiła 174,5 km Gmina Słomniki należy do słabo skanalizowanych, z sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy korzysta 29,2% ludności. W tym elemencie Gmina również nie osiąga poziomu powiatu, gdzie odsetek osób korzystających z kanalizacji wynosi 53,3%. Na tle innych gmin w powiecie Słomniki zajmują średnią pozycje. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w 2015 roku w Gminie Słomniki wynosiła 25,2 km. Na terenie Gminy Słomniki położone są sieci: gazu wysokoprężnego 350 CN 6,4 Mpa kierunek Batowice Muniaczkowice oraz gazu średnioprężnego o średnicy 32 do 200 mm. Jednak z instalacji gazowej korzysta jedynie 5,7% mieszkańców, co stanowi wartość najniższą w całym powiecie. W porównaniu do roku 2011 udział osób korzystających z instalacji gazowej wzrósł o 0,6%. Długość czynnej sieci gazowej ogółem w 2015 roku w Gminie Słomniki wynosiła 46,6 km. Szczegółową charakterystykę sieci wodociągowej, kanalizacyjnej oraz gazowej w latach 2011 2015 przedstawiono w tabelach 15, 16, 17. Natomiast odsetek osób korzystających z sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w powiecie krakowskim z podziałem na poszczególne gminy w 2015 r. zobrazowano na wykresie 15. 49

Tabela 15. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie Gminy Słomniki SIEĆ WODOCIĄGOWA 2011 2012 2013 2014 2015 długość czynnej sieci rozdzielczej [km] 164,2 166,3 174,2 174,5 174,5 przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania [szt.] woda dostarczona gospodarstwom domowym [dam 3 ] 2 366 2 467 2 445 2 528 2 580 266,9 258,3 279,2 291,3 312,1 ludność korzystająca z sieci wodociągowej [os] 9 984 10 085 10 036 10 456 10 471 zużycie wody w gospodarstwach domowych na 1 mieszkańca [m 3 ] procent osób korzystających z instalacji [%] ogółem 19,4 18,7 20,2 21,2 22,9 miasto 36,3 31,6 23,3 26,5 27,0 wieś 11,3 12,6 18,8 18,7 20,9 ogółem 72,3 73,1 73,1 76,4 76,8 miasto 83,3 83,7 82,4 83,9 83,9 wieś 67,1 68,1 68,7 72,9 73,5 Źródło:: BDL GUS Tabela 16. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Słomniki SIEĆ KANALIZACYJNA 2011 2012 2013 2014 2015 długość czynnej sieci kanalizacyjnej [km] przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania [szt.] 14,2 16,9 16,9 16,9 25,2 740 783 793 798 825 50

ścieki odprowadzone [dam 3 ] 98 92 116 115 119 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej [os] 3 694 3 745 3 759 3 746 3 977 Procent osób korzystających z instalacji [%] ogółem 26,8 27,2 27,4 27,4 29,2 miasto 77,9 78,9 79,0 79,1 79,2 wieś 2,5 2,6 2,8 2,8 5,7 Źródło: BDL GUS Tabela 17. Charakterystyka sieci gazowej na terenie Gminy Słomniki SIEĆ GAZOWA 2011 2012 2013 2014 2015 długość czynnej sieci gazowej [m] 44 411 44 411 44 755 45 900 46 629 czynne przyłącza do budynków ogółem (mieszkalnych i niemieszkalnych) [szt.] 411 413 424 439 453 odbiorcy gazu [gosp.] 178 183 192 209 240 odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem [gosp.] 124 129 136 151 181 zużycie gazu [tys. m 3 ] 200,20 206,9 225,1 211,4 230,5 ludność korzystająca z sieci gazowej [os] 700 671 680 764 782 procent osób korzystających z instalacji [%] ogółem 5,1 4,9 5,0 5,6 5,7 miasto 8,0 8,3 8,4 10,3 10,5 wieś 3,7 3,2 3,3 3,3 3,5 Źródło: Opracowano na podstawie: BDL GUS 51

korzystający z instalacji [%] 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 wodociąg [%] 30,0 kanalizacja [%] 20,0 gaz [%] 10,0 0,0 Wykres 15. Odsetek mieszkańców korzystających z sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w powiecie krakowskim z podziałem na gminy w 2015 r. Źródło: BDL GUS Na terenie Gminy Słomniki znajduje się jedna komunalna oczyszczalnia ścieków z podwyższonym usuwaniem miogenów o przepustowości 1450 m3/dobę. W 2015 roku z oczyszczalni korzystało 4333 osób. Na terenie Gminy funkcjonuje również 54 oczyszczalnie przydomowe. Ilość ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczenia odprowadzonych do wód lub do ziemi w roku 2015 wynosiła 119 dam3, co daje 8,7 m3 na jednego mieszkańca Gminy Słomniki. 3.4. Sfera gospodarcza 3.4.1. Struktura działalności gospodarczej Według danych z GUS na rok 2015 w Gminie Słomniki zarejestrowane w rejestrze REGON są 1262 podmioty gospodarki narodowej z czego zdecydowanie dominują przedsiębiorstwa w sektorze prywatnym (1202 podmioty) nad sektorem publicznym (60 podmiotów). Podobne tendencje utrzymują się w podziale Gminy na miasto i obszar wiejski. Więcej podmiotów zarejestrowano na obszarze wiejskim Gminy (740) niż w mieście Słomniki (522). Strukturę własności podmiotów gospodarki narodowej przedstawia wykres 16. Analizując liczbę zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 10 tys. osób można stwierdzić, że w Gminie Słomniki jest 925 podmiotów, 52

więc Gmina mieści się w średniej w porównaniu do innych Gmin w powiecie krakowskim, co przedstawia wykres 17. 100 90 80 70 60 50 40 30 sektor prywatny sektor publiczny 20 10 0 Powiat krakowski Gmina Słomniki Słomniki - miasto Słomniki - obszar wiejski Wykres 16. Struktura własności podmiotów gospodarki narodowej w 2015 roku Źródło: BDL GUS 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 Wykres 17. Podmioty wpisane na rejestru REGON na 10 tys. ludności w 2015 roku Zgodnie z danymi zawartymi w tabeli 18 można zauważyć iż mieszkańcy zajmują się przede wszystkim handlem oraz naprawa samochodów i motocykli (411 przedsiębiorstw), a także budownictwem (178 przedsiębiorstw), transportem i składowaniem (132 przedsiębiorstwa) oraz produkcją (113 przedsiębiorstwa). Brak jest przedsiębiorstw w 53

dziedzinach górnictwa i wydobycia odkrywkowego czy też organizacji eksterytorialnych. Najmniej jest przedsiębiorstw zajmujących się dostarczaniem energii (2 przedsiębiorstwa), zaopatrzeniem w wodę, gospodarką odpadami (4 przedsiębiorstwa), informacją i komunikacją (13 przedsiębiorstw) oraz administracją publiczną i obroną; obowiązkowe świadczenia społeczne (16 przedsiębiorstw). Tabela 18. Przedsiębiorstwa w Gminie Słomniki w roku 2015 Sekcja Opis Liczba przedsiębiorstw Sekcja A Rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo 20 Sekcja B Górnictwo i wydobycie odkrywkowe 0 Sekcja C Produkcja 113 Sekcja D Dostarczanie energii 2 Sekcja E Zaopatrzenie w wodę; zanieczyszczenie wody, gospodarka odpadami 4 Sekcja F Budownictwo 178 Sekcja G Handel; naprawa samochodów i motocykli 411 Sekcja H Transport i składowanie 132 Sekcja I Hotelarstwo i gastronomia 35 Sekcja J Informacja i komunikacja 13 Sekcja K Doradztwo finansowe i ubezpieczenia 24 Sekcja L Nieruchomości 21 Sekcja M Działalność w sferze zawodowej, naukowej i technicznej 71 Sekcja N Administracja i usługi 28 Sekcja O Administracja publiczna i obrona; obowiązkowe świadczenia społeczne 16 Sekcja P Edukacja 55 Sekcja Q Zdrowie publiczne i praca społeczna 40 54

Sekcja R Sztuka, rozrywka i rekreacja 26 Sekcje S i T Inne usługi- Gospodarstwo domowe jako pracodawca; wytwarzanie dóbr i usługi gospodarstwa na własne potrzeby. 71 Sekcja U Organizacje eksterytorialne 0 Źródło: BDL GUS Jeśli przeanalizujemy liczbę przedsiębiorstw w Gminie Słomniki w podziale na obszar miejski i wiejski (tabela 19) tendencje są podobne. Najwięcej przedsiębiorstw należy do sekcji: handel i naprawa samochodów i motocykli, budownictwo, transport i składowanie oraz produkcja. W prawie wszystkich sekcjach na obszarze wiejskim jest zarejestrowanych więcej podmiotów niż w mieście, jedynym wyjątkiem jest sekcja handlu i naprawy samochodów i motocykli. W mieście Słomniki brakuje podmiotów nie tylko z sekcji górnictwo i wydobycie odkrywkowe oraz organizacje eksterytorialne ale również z sekcji dostarczenie energii. Tabela 19. Porównanie ilości przedsiębiorstw w Gminie Słomniki w podziale na obszar miejski i wiejski (2015r.) Sekcja Gmina Słomniki Słomniki - miasto Słomniki - obszar wiejski Sekcja A 20 5 15 Sekcja B 0 0 0 Sekcja C 113 34 79 Sekcja D 2 0 2 Sekcja E 4 2 2 Sekcja F 178 48 130 Sekcja G 411 216 195 Sekcja H 132 50 82 Sekcja I 35 17 18 Sekcja J 13 5 8 Sekcja K 24 11 13 Sekcja L 21 14 7 55

Sekcja M 71 25 46 Sekcja N 28 11 17 Sekcja O 16 3 13 Sekcja P 55 16 39 Sekcja Q 40 26 14 Sekcja R 26 10 16 Sekcje S i T 71 27 44 Sekcja U 0 0 0 Źródło: GUS BDL Mikro i małe przedsiębiorstwa stanowią 96% podmiotów gospodarczych w Gminie Słomniki. Na jej obszarze jest 14 przedsiębiorstw zatrudniających od 50 249 pracowników. Natomiast w analizowanej Gminie nie występują przedsiębiorstwa duże, zatrudniające więcej niż 250 pracowników. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wynosi 4 204, 13 zł, jest to więcej niż w województwie i kraju. Wielkość przedsiębiorstw w Gminie Słomniki przedstawia tabela 20. Tabela 20. Wielkość przedsiębiorstw w Gminie Słomniki Wielkość 1000 i ogółem 0-9 10-49 50-249 250-999 przedsiębiorstwa więcej Powiat krakowski 28740 27628 942 150 18 2 Gmina Słomniki 1262 1208 40 14 0 0 Słomniki - miasto 522 501 14 7 0 0 Słomniki - obszar wiejski 740 707 26 7 0 0 Źródło: BDL GUS 3.4.2. Rolnictwo Ukształtowanie terenu oraz korzystne warunki klimatyczne, spowodowały intensywny rozwój rolnictwa na obszarze omawianej Gminy, ok. 30% osób aktywnych zawodowo pracuje w sektorze rolniczym. Według Powszechnego spisu rolnego z 2002r. na terenie Gminy znajdowało się 2392 gospodarstwa rolne, w tym 1628 indywidualnych gospodarstw powyżej 1 ha użytków rolnych. 56

Wykres 18 przedstawia podział na gospodarstwa rolne według zajmowanej powierzchni. W Gminie Słomniki w 2002r. najwięcej było gospodarstw o powierzchni powyżej 1 ha, ale mniejszej niż 5 ha, aż 1093, co stanowi 46% wszystkich gospodarstw. Istotne znaczenie mają także gospodarstwa do 1 ha włącznie, ich liczba wynosi 763, co daje 32%, natomiast większych gospodarstw rolnych powyżej 10 ha, na terenie Gminy jest mniej, stanowią one jedynie ok. 5% wszystkich gospodarstw. Świadczy to o dużym rozdrobnieniu gospodarstw rolnych, które może mieć niekorzystny wpływ na rozwój produkcji rolnej. od 20 ha do 50 ha i więcej od 10 ha do mniej niż 20 ha 13 100 od 5 ha do mniej niż 10ha 422 powyżej 1ha do mniej niż 5ha 1093 do 1ha włącznie 763 gospodarstwa rolne ogółem 2392 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 Wykres 18. Liczba gospodarstw rolnych według zajmowanej powierzchni w Gminie Słomniki Źródło: GUS powszechny spis rolny 3.4.3. Uwarunkowanie budżetowe realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych Główne dochody budżetu Gminy pochodzą z różnych rozliczeń (45,0%) oraz dochodów od osób prawnych i osób fizycznych (29,1%). Natomiast większość wydatków Gminy jest przeznaczona na oświatę i wychowanie (46,6%), gospodarkę komunalną i ochronę środowiska (16,1%), a także pomoc społeczną (11,0%). W 2015 roku dochody na jednego mieszkańca wynosiły 3371,31 zł, w porównaniu do roku 2011 nastąpił wzrost dochodów na 1 mieszkańca o 680,18 zł. Natomiast wydatki na jednego mieszkańca Gminy wynosiły 3229,91 zł, w porównaniu do roku 2011 wydatki na 1 mieszkańca wzrosły o 557,75 zł. Szczegółowe informacje dotyczące finansów publicznych Gminy Słomniki zestawiono w tabeli 21. 57

Tabela 21. Finanse publiczne Gminy Słomniki w latach 2011-2015 FINANSE PUBLICZNE [zł] 2011 2012 2013 2014 2015 Dochody ogółem 37 118 770,60 39 788 269,52 42 852 713,37 42 888 906,26 46 038 556,17 Dochody majątkowe 1 501 087,59 3 142 208,45 3 871 439,99 2 563 052,50 3 523 533,48 Dochody własne 12 429 531,56 13 412 353,52 14 411 976,79 15 606 709,83 17 844 607,13 Dotacje ogółem 6 455 601,04 7 434 171,00 8 958 108,58 8 087 672,43 8 816 617,04 Dochody na 1 mieszkańca 2 691,13 2 883,42 3 107,52 3 127,38 3 371,31 Wydatki ogółem 36 857 053,57 41 708 130,55 40 792 673,19 46 598 741,24 44 107 686,37 Wydatki na 1 mieszkańca 2 672,16 3 022,55 2 958,13 3 397,90 3 229,91 FINANSOWANIE I WSPÓŁFINANSOWANIE PROGRAMÓW I PROJEKTÓW UNIJNYCH Dochody razem 1 174 086,18 1 784 789,27 2 166 696,55 546 251,72 2 719 638,22 Środki z budżetu państwa lub inne przekazane jako współfinansowanie progr. i proj. realizowanych z udz. śr. z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE Płatności w zakresie budżetu środków europejskich 72 092,00 24 321,02 13 827,99 2 997,10 0,00 1 101 994,18 1 760 468,25 2 152 868,56 543 254,62 2 719 638,22 58

3.5. Sfera środowiskowa 3.5.1. Odpady stwarzające zagrożenie dla życia, zdrowia lub środowiska W Gminie Słomniki w roku 2015 wyprodukowano łącznie 1332,16 t odpadów zmieszanych, to o ponad 450 t mniej niż w roku poprzednim i jednocześnie najmniejsza ilość w ciągu ostatnich 5 lat. Tendencje tą przedstawia wykres 19. Według danych z GUS na 2015r. na jednego mieszkańca Gminy przypada 97,6 kg zmieszanych odpadów komunalnych na rok. Porównując tę wartość do kraju, województwa oraz powiatu zauważyć można, że mieszkańcy omawianej Gminy produkują o prawie połowę mniej odpadów niż przeciętny mieszkaniec powiatu krakowskiego czy województwa Małopolskiego, co obrazuje wykres 20. Według danych GUS z 2014 roku na terenie Gminy Słomniki występują dzikie wysypiska śmieci, na obszarze miasta Słomniki są trzy, a na obszarze wiejskim Gminy dwa. 2 000,00 1 800,00 1 600,00 1 400,00 1 200,00 1 000,00 800,00 600,00 400,00 200,00 0,00 1 813,41 1 786,99 1 528,27 1 370,71 1 332,16 1 487,07 977,51 922,9 698,95 486,79 2011 2012 2013 2014 2015 ogółem (gmina Słomniki) [t] z gospodarstw domowych (gmina Słomniki) [t] Wykres 19. Zebrane zmieszane odpady z terenu Gminy Słomniki, lata 2011-2015 Źródło: BDL GUS 59

[kg] 250 200 150 229,5 190,6 158,1 216,5 179,6 188,4 100 131,5 130,3 97,6 50 0 2011 2012 2013 2014 2015 Polska Małopolska Powiat krakowski gmina Słomniki Wykres 20. Zebrane zmieszane odpady w przeliczeniu na 1 mieszańca Gminy Słomniki, powiatu, województwa oraz kraju Źródło: BDL GUS 3.5.2. Powietrze atmosferyczne Pomiary jakości powietrza atmosferycznego na terenie województwa małopolskiego prowadzi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. Na terenie Gminy Słomniki nie znajdują się żadne punkty pomiarowe stanu środowiska, najbliższe położone są na terenie miasta Krakowa (osiedle Piastów, Nowa Huta oraz Wadów). Obszar Gminy Słomniki według oceny jakości powietrza w 2015 roku zaklasyfikowany został do strefy A (wartości nie przekraczające poziomu dopuszczalnego) w przypadku pomiarów takich zanieczyszczeń jak: dwutlenek siarki (SO 2 ), tlenek węgla (CO), benzen (C 6 H 6 ), ozon (O 3 ), ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni). Natomiast Gmina Słomniki należy do strefy C (powyżej poziomu dopuszczalnego) jakości powietrza w przypadku zanieczyszczeń takich jak: dwutlenek azotu (NO 2 ), pył zawieszony PM10 i PM 2,5 oraz benzo(a)piren. Największy wpływ na jakość powietrza w Gminie Słomniki mają głównie emisje pochodzące z palenisk indywidualnych (niska emisja lokalna) oraz napływ zanieczyszczeń przemysłowych i energetycznych z aglomeracji śląskiej i Krakowa. Istotne znaczenie mają także zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego, występujące szczególnie w wzdłuż drogi krajowej nr 7 (Kraków- Kielce). Na terenie Gminy nie występują zakłady, które zostały zaliczone do szczególnie uciążliwych dla środowiska naturalnego. 60

3.5.3. Wody powierzchniowe i podziemne Sieć rzeczna na terenie Gminy Słomniki jest niewielka, a wskaźnik jej gęstości jest najniższy w województwie małopolskim. Ponad 85% obszaru Gminy Słomniki znajduje się w zlewni rzeki Szreniawa, pozostała część należy do zlewni rzeki Ścieklec (miejscowość Muniakowice i częściowo Prandocin- Iły) oraz do zlewni rzeki Dłubni (rejon Zaborza). Reżim Szreniawy określany jest jako źródlano-deszczowo-roztopowy. Na terenie Gminy Słomniki do Szreniawy uchodzi Goszcza i mniejsze cieki takie jak Kniejówka oraz Młynówka. Z powodu małej retencji wód oraz niskiego udziału lasów w Gminie występuje zagrożenie powodziowe. Powodzie na tym obszarze są powodowane głównie przez roztopy wiosenne, zazwyczaj w marcu oraz powodowane deszczami nawalnymi i burzami w miesiącach letnich. Ocena stanu wód województwa małopolskiego w roku 2015 wykonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie wykazała, że ogólny stan wód rzeki Szreniawy jest zły. W tabeli 22 zestawiono szczegółowe dane dotyczące oceny jakości wód rzeki Szreniawy w roku 2015 w punkcie pomiarowo-kontrolnym Koszyce-Szreniawa. Tabela 22. Klasyfikacja stanu ekologicznego i chemicznego rzeki Szreniawa, ocena na 2015 r. elementy biologiczne elementy hydromorfolog iczne elementy fizykochemicz ne specyficzne zanieczyszczen ia syntetyczne i niesyntetyczne Stan/poten cjał ekologicz ny Stan chemiczny Klasa IV stan SŁABY Klasa II stan DOBRY przekroczone wartości graniczne dla stanu dobrego Klasa II stan DOBRY SŁABY DOBRY Gmina Słomniki jest położona w rejonie występowania stosunkowo dużych zasobów wód podziemnych, wchodzących w skład Głównych Zbiorników Wód Podziemnych. Prawie cały obszar Gminy obejmuje zbiornik Niecka Miechowska i posiada numer 409. W Gminie Słomniki występują także wody geotermalne. Wody te zostały wykorzystane z inicjatywy Urzędu Gminy. Eksploatowane jest źródło w Słomnikach, zasila ono instalację ciepłowniczą Szkoły w Słomnikach oraz odbiorców indywidualnych. 61

3.5.4. Gleby Na terenie Gminy Słomniki występują bardzo dobre gleby zarówno pod względem bonitacji jak i przydatności rolniczej. W Gminie przeważają gleby wytworzone na podłożu lessowym, występują również gleby na podłożu gliniastym lub ilastym oraz na podłożu osadów aluwialnych. Główne typy gleb występujące na obszarze Gminy Słomniki przedstawiono na wykresie 21. Największą powierzchnię, ponad 60% zajmują czarnoziemy, następnie rędziny kredowe (28%), gleby brunatne, mady oraz inne gleby zajmują łącznie jedynie 7% powierzchni Gminy. Na niewielkim obszarze, głównie w Januszowicach oraz Prandocinie Wysiołku, występują również gleby torfowe, wytworzone z torfów niskich. czarnoziemy rędziny kredowe gleby brunatne, mady i inne 7% 28% 65% Wykres 21. Główne typy gleb występujące w obrębie Gminy Słomniki Wartość użytkowa gleb w Gminie Słomniki jest bardzo duża, gleby na tym obszarze mają bardzo dobrze wykształcony poziom próchniczy i charakteryzują się wysoką żyznością. Ponad 70% powierzchni użytków rolnych zajmują gleby należące do I, II i III klasy bonitacyjnej, gleby mniej urodzajne, klasy V i niższych zajmują znikomą cześć obszaru. Strukturę gruntów ornych według klas bonitacyjnych przedstawia wykres 22. 62

I II IIIa i IIIb IVa i IVb V VI 19% 3% 14% 22% 42% Wykres 22. Struktura gruntów ornych wg klas bonitacyjnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie Studium W Gminie Słomniki 448,6 ha stanowią użytki zielone. Bardzo dobrą jakość gleb posiada 20% użytków zielonych. Użytki o średniej jakości gleb, klasy III i IV, zajmują 62% powierzchni. Gleby o słabej jakości obejmują 18% ogólnej powierzchni użytków zielonych. Strukturę użytków zielonych według klas bonitacyjnych przedstawia wykres 23. I II III IV V VI 13% 10% 2% 16% 24% 35% Wykres 23. Struktura użytków zielonych wg klas bonitacyjnych Najwyższą przydatność rolniczą posiadają grunty orne w miejscowościach Wesoła i Słomniki, najniższą natomiast w Waganowicach, Prandocinie Iłach, Prandocinie Wysiółku 63

oraz Lipnej Woli. Gleby o odczynie zasadowym zajmują znaczną część powierzchni Gminy - około 80%, gleby o odczynie kwaśnym i bardzo kwaśnym to zaledwie 5%. Na podstawie Oceny stanu zanieczyszczenia gleb województwa małopolskiego metalami ciężkimi i siarką, wykonanej przez WIOŚ w 1999r. można stwierdzić, że gleby w Gminie Słomniki należą do gleb niezanieczyszczonych. Na analizowanym obszarze nie zanotowano gleb silnie i bardzo silnie zanieczyszczonych siarką oraz metalami ciężkimi. Średnia zawartość metali ciężkich w powierzchniowej warstwie gleb osiągnęła wartości naturalne, natomiast w przypadku siarki ponad 60% badanych gleb wykazało nieznacznie podwyższoną zawartość tego pierwiastka. 3.5.5. Formy ochrony przyrody Na terenie Gminy znajduje się 15 pomników przyrody, zarówno ożywionej jak i nieożywionej. Pomnikami przyrody na terenie Gminy są głównie dęby szypułkowe, lipy drobnolistne oraz głazy narzutowe. Północna część Gminy Słomniki należy do sieci ECONET o znaczeniu krajowym. Jest to teren węzłowy sieci Obszar Krakowski (16K). Do sieci ECONET należą obszary najlepiej zachowane pod względem przyrodniczym i reprezentatywne dla różnych regionów przyrodniczych, wzajemnie ze sobą powiązane korytarzami ekologicznymi, które zapewniają ciągłość więzi przyrodniczych w obrębie tego systemu. Poza tym w granicach omawianego obszaru nie występują żadne inne formy ochrony przyrody. 64

4.ZAŁOŻENIA GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI 4.1. Mechanizmy włączenia mieszkańców i innych interesariuszy w proces rewitalizacji partycypacja społeczna Partycypacja społeczna została wpisana w proces rewitalizacji zdegradowanych obszarów Gminy Słomniki jako fundament działań na różnych jego etapach, tj. identyfikacja obszaru zdegradowanego, planowanie i realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych, monitorowanie oraz ocena Gminnego Programu Rewitalizacji. Takie podejście ma na celu podniesienie skuteczności i trwałości projektów rewitalizacyjnych oraz gotowości i świadomości mieszkańców o współdecydowaniu o obszarze objętym programem rewitalizacji. Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Słomniki na lata 2016-2021 opiera się na założeniu, że opinia mieszkańców jest najważniejszym elementem tworzenia dokumentu, który ma stanowić narzędzie do wdrażania konkretnych działań, mających na celu eliminowanie niepożądanych zjawisk oraz podnoszenie jakości życia mieszkańców terenów zdegradowanych. Występujący na danym obszarze stan kryzysowy charakteryzuje się zróżnicowaniem oraz zmiennym stopniem nasilenia, dlatego istotnym etapem tworzenia Gminnego Programu Rewitalizacji jest aktywny udział społeczeństwa. Umożliwia to opracowanie pogłębionej analizy, która uwzględnia różne grupy interesariuszy. Dodatkowo, wzięcie pod uwagę opinii zainteresowanych grup buduje pozytywny wizerunek Gminy oraz sprzyja pozytywnemu stosunkowi do późniejszych działań rewitalizacyjnych. Partycypacja społeczeństwa realizowana jest poprzez przeprowadzanie konsultacji społecznych oraz badań ankietowych wśród zainteresowanych. Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 (z dnia 2 sierpnia 2016 r.) podczas tworzenia programu dokumentowany jest wkład poszczególnych grup zainteresowanych, by ocenić stopień uspołecznienia oraz określić w jaki sposób realizowany jest udział interesariuszy. Podstawą realizacji zasady partycypacji społeczeństwa w procesie tworzenia programu rewitalizacji jest jego udział w każdym etapie tego procesu. Dąży się do tego by był on jak największy, włączając w to współdecydowanie czy kontrolę obywatelską. Biorąc pod uwagę wielowymiarowość opracowania Gminnego Programu Rewitalizacji zakłada się potrzebę udziału wszystkich grup interesariuszy. Daje to sposobność do 65

uwzględnienia różnorodnych stanowisk oraz poglądów podmiotów związanych z danym obszarem. Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r. (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1777 ze zm.) do udziału w konsultacjach społecznych uprawnieni byli: 1) mieszkańcy obszaru rewitalizacji oraz właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na tym obszarze, w tym spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i towarzystwa budownictwa społecznego, 2) mieszkańcy Gminy inni niż wymienieni w pkt.1, 3) podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze Gminy działalność gospodarczą, 4) podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze Gminy działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne, 5) jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, 6) organy władzy publicznej, 7) podmioty inne niż wymienione w pkt. 6, realizujące na obszarze rewitalizacji uprawnienia Skarbu Państwa. W ramach prac nad Gminnym Programem Rewitalizacji dla Gminy Słomniki, na każdym etapie odbywały się konsultacje społeczne prowadzone w formie spotkań z lokalną społecznością. W spotkaniach uczestniczyli przedstawiciele Urzędu Miasta, Rady Miasta oraz mieszkańcy, którzy chętnie wyrażali swoje opinie i składali uwagi do opracowywanego Programu. Pierwszym etapem konsultacji społecznych było zebranie opinii od interesariuszy w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Wcześniej wspomniane konsultacje miały na celu zebranie uwag, opinii i propozycji odnośnie wyznaczonego obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Gminy Słomniki Pierwsze konsultacje społeczne dotyczące wyznaczenia obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji odbyły się w terminie 25.10.2016r. 24.11.2016r. Ich celem było zapoznanie interesariuszy z problematyką rewitalizacji, poinformowanie mieszkańców o zakresie planowanego przedsięwzięcia oraz poznanie potrzeb mieszkańców Gminy. Informację o rozpoczęciu konsultacji społecznych zamieszczono na oficjalnej stronie internetowej Gminy Słomniki) oraz w Biuletynie Informacji Publicznej wraz z załączeniem formularza konsultacyjnego umożliwiającego składanie uwag. Konsultacje zostały przeprowadzone w następujących formach: 66

umieszczenie na oficjalnej stronie internetowej Urzędu Gminy Słomniki (http://slomniki.pl/index.php/komunikatydm/761-gminny-program-rewitalizacji) oraz Biuletynie Informacji Publicznej, wiadomości o przystąpieniu do konsultacji społecznych projektu uchwały o wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji wraz z załączeniem formularza konsultacyjnego (http://slomniki.pl/index.php/komunikatydm/764- wyraz-swoja-opinie-i-badz-wspoltworca-gminnego-programu-rewitalizacji), zorganizowanie spotkania informacyjnego w Sali Posiedzeń Urzędu Gminy w Słomnikach w dniu 23 listopada o godzinie 16.00, na którym wyjaśniono tematykę rewitalizacji oraz przedstawiono wstępnie projektowane obszary rewitalizacji, badanie opinii publicznej poprzez zastosowanie form partycypacyjnych tj. ankietowanie mieszkańców Gminy (http://slomniki.pl/index.php/komunikatydm/764- wyraz-swoja-opinie-i-badz-wspoltworca-gminnego-programu-rewitalizacji). Ankiety w formie papierowej zostały rozdysponowane wśród mieszkańców Gminy, znajdowały się w siedzibie Urzędu Gminy i były rozdawane na spotkaniach, a wersja elektroniczna została zamieszczona na stronie internetowej Gminy, w Biuletynie Informacji Publicznej oraz w mediach społecznościowych. Wyniki ankietyzacji zaprezentowano w następnym rozdziale niniejszego dokumentu. Dodatkowo przeprowadzono otwarty nabór przedsięwzięć rewitalizacyjnych w formie fiszek projektowych, które rozesłano do różnych instytucji, stowarzyszeń, fundacji i innych organizacji pozarządowych działających na terenie Miasta i Gminy Słomniki. Raport z konsultacji społecznych został zamieszczony na oficjalnej stronie internetowej Gminy Słomniki (http://slomniki.pl/index.php/komunikatydm/823-raport-z-konsultacji). W wyniku uchwały Nr XXIII/263/16 Rady miejskiej w Słomnikach z dnia 29 grudnia 2016 r. w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji wyznaczono obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji Gminy Słomniki. Dnia 30 stycznia 2017 r. na stronie internetowej Gminy Słomniki (http://slomniki.pl/index.php/komunikatydm/901-przeslij-swoj-pomysl-na-rewitalizacje) opublikowano ogłoszenie dotyczące składania pomysłów na przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Dnia 8 lutego 2017 r. na stronie internetowej Gminy Słomniki (http://slomniki.pl/index.php/komunikatydm/925-tworz-z-nami-gminny-programrewitalizacji) zamieszczono informacje zachęcającą mieszkańców do wypełniania ankiety dotyczącej Gminnego Programu Rewitalizacji. 67

Istotnym mechanizmem zapewnienia udziału mieszkańców w procesie rewitalizacji było także zamieszczenie opracowanego Programu Rewitalizacji na stronie internetowej Miasta i Gminy wraz z formularzem konsultacyjnym, umożliwiającym składanie uwag. O wszystkich formach konsultacji społecznych mieszkańcy oraz inni interesariusze byli informowani poprzez stronę internetową Gminy oraz Biuletyn Informacji Publicznej. Wszystkie wyniki przeprowadzonych badań i konsultacji pokazały potrzeby oraz oczekiwania rewitalizacyjne mieszkańców Gminy. 4.1.1. Diagnostyka problemów w Gminie na podstawie badań ankietowych mieszkańców Badania ankietowe z mieszkańcami stanowią jeden z elementów włączenia społeczeństwa w przygotowanie procesu rewitalizacji. W celu zapewnienia aktywnego udziału społeczeństwa w opracowywaniu Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Słomniki na lata 2016-2021, przeprowadzono badanie ankietowe mieszkańców Gminy. Ankiety rozesłano w Gminie w formie papierowej oraz elektronicznej, całe badanie trwało 31 dni. Badanie opinii społecznej miało na celu zapoznanie się z opinią mieszkańców, którzy odpowiadali na pytania: Co stanowi o atrakcyjności Gminy? Czy Gmina wymaga rewitalizacji? Jakie obszary powinny zostać poddane rewitalizacji? Jakie problemy ekonomiczne, społeczne i związane z jakością życia występują na tych obszarach? Jakie przedsięwzięcia/inwestycje/projekty należałoby zrealizować w ramach rewitalizacji? Osoby, które wzięły udział w badaniu jako najważniejsze czynniki wpływające na atrakcyjność Gminy wymieniły: atrakcyjność dla inwestorów (24,4% ankietowanych), walory przyrodnicze oraz historyczne (po 24,3% głosów). Natomiast wyraźnie mniejsze znaczenie, według mieszkańców, mają pozostałe elementy takie jak: oferta kulturalna i turystyczna oraz infrastruktura. Szczegółowe dane przedstawiono na wykresie 24. 68

Wszyscy ankietowani uznali, że Gmina Słomniki potrzebuje rozwoju gospodarczego, społecznego i przestrzenno-środowiskowego poprzez realizację działań w zakresie rewitalizacji (wykres 25). walory przyrodnicze walory historyczne 24,3% 24,3% oferta turystyczna 5,4% oferta kulturalna atrakcyjność dla inwestorów infrastruktura 21,6% 24,4% Wykres 24. Atrakcyjność Gminy Słomniki wg ankietowanych Źródło: Opracowanie własne Wykres 25. Opinia ankietowanych dotycząca potrzeby opracowania programu na rzecz ożywienia gospodarczego, społecznego i przestrzenno-środowiskowego Gminy Źródło: Opracowanie własne Mieszkańcy wskazali, sołectwa lub obszary na terenie Gminy Słomniki, które ich zdaniem, powinny zostać poddane działaniom rewitalizacyjnym. Według badanych obszary 69

potrzebujące zasadniczych zmian to przede wszystkim Słomniki, tą miejscowość wskazało 31% ankietowanych, następnie Januszowice (26%), Niedźwiedź (11%), Prandocin (9%) oraz Polanowice (7%). Pozostałe 16% stanowią zsumowane głosy oddane na inne sołectwa. Dokładne dane przedstawiono na wykresie 26. Prandocin 9% Polanowice 7% pozostałe 16% Słomniki 31% Niedźwiedź 11% Januszowice 26% Wykres 26. Sołectwa/obszary, które wymagają rewitalizacji wg osób ankietowanych Źródło: Opracowanie własne Mieszkańców zapytano również, dlaczego wskazany w poprzednim pytaniu obszar Gminy ich zdaniem jest zdegradowany. W przypadku Januszowic ponad 18% ankietowanych podało, że głównym powodem złego stanu terenu jest mała ilość lub brak miejsc pracy. Po 15,2% uzyskała niska aktywność mieszkańców, zły stan dróg i komunikacji oraz zły stan zabytków. Te i pozostałe wartości zobrazowano na wykresie 27. 70

zanieczyszczone środowisko patologie społeczne mało lub brak miejsc pracy małe zasoby mieszkaniowe niska aktywność mieszkańców słaby rozwój handlu i usług słabo rozwinięta baza turystyczna zły stan dróg i komunikacji zły stan zabytków 3% 6,10% 6,10% 9% 12% 18,20% 15,20% 15,20% 15,20% Wykres 27. Opinia mieszkańców dotycząca przyczyn zdegradowania obszaru Januszowic Źródło: Opracowanie własne Według badanych główną przyczyną zdegradowania obszaru Słomnik jest mała ilość lub brak miejsc pracy (19,6%), istotna jest także niska aktywność mieszkańców (17,4%). Szczegółowe dane przedstawiono na wykresie 28. zanieczyszczone środowisko patologie społeczne mało lub brak miejsc pracy małe zasoby mieszkaniowe niska aktywność mieszkańców słaby rozwój handlu i usług słabo rozwinięta baza turystyczna zły stan dróg i komunikacji zły stan zabytków 4,30% 7% 11% 10,90% 10,90% 10,90% 8,60% 17,40% 19,60% Wykres 28. Opinia mieszkańców dotycząca przyczyn zdegradowania obszaru Słomnik Źródło: Opracowanie własne Przyczyny zdegradowania pozostałych wskazanych przez mieszkańców obszarów (Niedźwiedź, Prandocin oraz Polanowice), zaprezentowano na wykresach 29, 30 i 31. 71

zanieczyszczone środowisko 13% niska aktywność mieszkańców 12,50% słaby rozwój handlu i usług zły stan dróg i komunikacji 12,50% 37,50% zły stan zabytków 25,00% Wykres 29. Opinia mieszkańców dotycząca przyczyn zdegradowania obszaru Niedźwiedź Źródło: Opracowanie własne patologie społeczne 50,00% zanieczyszczone środowisko 25% niska aktywność mieszkańców 25,00% Wykres 30. Opinia mieszkańców dotycząca przyczyn zdegradowania obszaru Prandocin Źródło: Opracowanie własne 72

przestępczość zanieczyszczone środowisko patologie społeczne mało lub brak miejsc pracy 16,6% niska aktywność mieszkańców zły stan zabytków Wykres 31. Opinia mieszkańców dotycząca przyczyn zdegradowania obszaru Polanowice Źródło: Opracowanie własne Na wykresie 32 zobrazowano opinie ankietowanych na temat problemów społecznych, ekonomicznych oraz związanych z jakością życia, występujących na obszarze Januszowic, które należy rozwiązać w procesie rewitalizacji. Osoby, które wzięły udział w badaniu wymieniły, że najważniejszym problemem społecznym na tym obszarze jest bezrobocie (18,8%), alkoholizm oraz emigracja z Gminy młodych i wykształconych osób. Kolejno, najistotniejszymi problemami ekonomicznymi są brak miejsc pracy (20,8%) oraz zła gospodarka odpadami i ściekami (18,8%). Natomiast główne problemy związane z jakością życia mieszkańców Gminy to zły stan estetyczny otoczenia oraz słaba samoorganizacja społeczna i współpraca z władzami publicznymi, obie kwestie wskazało po 17,1% ankietowanych. Problemy związane z jakością życia w Januszowicach zły stan estetyczny otoczenia brak lub słaba aktywność ośrodków rekreacyjnych zły stan infrastruktury wokół budynków publicznych brak instytucji, organizacji interujących mieszkańców niewystarczająca oferta dla seniorów zły stan nawierzchni dróg słaby przepływ inf. w sprawach dot. najbliższego otoczenia brak poczucia bezpieczeństwa w okolicy zamieszkania słaba samoorganizacja społeczna i współpraca z władzami 2,40% 7,30% 17,10% 9,75% 7,30% 12,20% 12,20% 4,90% 17,10% 9,75% 73

Problemy ekonomiczne w Januszowicach brak miejsc pracy brak lub zbyt mała ilość połączeń komunikacyjnych brak lub zła jakość terenów inwestycyjnych zła gospodarka odpadami, ściekami niewystarczająca ilość i niski standard mieszkań zły stan zabytków niewielka ilość małych i średnich przedsiębiorstw brak wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw 8,30% 8,30% 8,30% 12,50% 12,50% 12,50% 16,80% 20,80% Problemy społeczne w Januszowicach brak dostępu do nowoczesnej technologii utrudniony dostęp społeczeństwa do szkół przestępczosć młodocianych narkomania alkoholizm bezrobocie 3,10% 3,10% 3,10% 3,10% 6,20% 6,20% 6,20% 9,40% 9,40% 15,70% 15,70% 18,80% Wykres 32. Opinia ankietowanych na temat problemów społecznych, związanych z jakością życia oraz ekonomicznych występujących na obszarze Januszowic, które należy rozwiązać w procesie rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne W przypadku Słomnik badani również uważają, iż najistotniejszymi problemami związanymi z jakością życia są: zły stan estetyczny otoczenia oraz słaba samoorganizacja społeczna i współpraca z władzami publicznymi, te elementy wskazało po 16,4% ankietowanych. Problemy ekonomiczne wskazane przez mieszkańców, które należy rozwiązać w procesie rewitalizacji to przede wszystkim brak miejsc pracy (20,8,%), a także zła gospodarka odpadami i ściekami (16,8%). Ankietowani, którzy brali udział w badaniu wskazali, że najważniejszym problemem wymagającym poprawy w sferze społecznej na obszarze Słomnik jest bezrobocie, które uzyskało 17% wszystkich głosów. Pozostałe wyniki przedstawiono na wykresie 33. 74

Problemy ekonomiczne w Słomnikach brak miejsc pracy słaby rozwój handlu brak lub zbyt mała ilość połączeń komunikacyjnych brak lub zła jakość terenów inwestycyjnych zła gospodarka odpadami, ściekami niewystarczająca ilość i niski standard mieszkań zły stan zabytków niewielka ilość małych i średnich przedsiębiorstw brak wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw 2,40% 7,10% 9,50% 7,10% 7,10% 11,90% 16,70% 16,70% 21,40% Problemy związane z jakością życia w Słomnikach zły stan estetyczny otoczenia brak lub słaba aktywność ośrodków rekreacyjnych zły stan infrastruktury wokół budynków publicznych brak instytucji, organizacji interujących mieszkańców niewystarczająca oferta dla seniorów zły stan nawierzchni dróg słaby przepływ inf. w sprawach dot. najbliższego otoczenia brak poczucia bezpieczeństwa w okolicy zamieszkania słaba samoorganizacja społeczna i współpraca z władzami 3,60% 5,50% 5,50% 9,10% 10,90% 10,90% 9,10% 16,40% 12,70% 16,40% Problemy społeczne w Słomnikach emigracja z gminy młodych, wykształconych osób brak dostępu do nowoczesnej technologii niedobór instytucji pomagających w znalezieniu pracy utrudniony dostęp społeczeństwa do szkół chuligaństwo przestępczosć młodocianych mało organizacji pozarządowych przemoc w rodzinie alkoholizm bieda bezrobocie 7,50% 5,70% 3,80% 5,70% 7,50% 7,50% 11,30% 11,30% 11,30% 11,30% 17,00% Wykres 33. Opinia ankietowanych na temat problemów społecznych, związanych z jakością życia oraz ekonomicznych występujących na obszarze Słomnik, które należy rozwiązać w procesie rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne W przypadku obszarów Niedźwiedzia, Prandocina i Polanowic wskazane przez mieszkańców problemy są podobne, te najistotniejsze zestawiono w tabeli 23. 75

Tabela 23. Problemy związanych z jakością życia, ekonomiczne oraz społeczne, występujące na obszarze Niedźwiedzia, Prandocina oraz Polanowic, które należy rozwiązać w procesie rewitalizacji PROBLEMY ZWIĄZANE Z JAKOŚCIĄ ŻYCIA Niewystarczający poziom skanalizowania i zwodociągowienia Gminy Brak instytucji, organizacji integrujących mieszkańców Brak lub słaba aktywność ośrodków rekreacyjnych i sportowych Zły stan estetyczny otoczenia Źródło: Opracowanie własne PROBLEMY EKONOMICZNE Brak lub zła jakość terenów inwestycyjnych Brak miejsc pracy Brak lub zbyt mała ilość połączeń komunikacyjnych Brak wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw PROBLEMY SPOŁECZNE Bezrobocie, bieda, alkoholizm, chuligaństwo Emigracja z Gminy młodych i wykształconych osób Mała ilość organizacji pozarządowych Brak dostępu do nowoczesnej technologii Ponadto osoby ankietowane również przedstawiły własne propozycje dotyczące przedsięwzięć, projektów, działań inwestycyjnych i społecznych, które należałoby zrealizować w ramach programu rewitalizacji. Najczęściej pojawiające się propozycje to zagospodarowanie miejsc do celów rekreacyjno-wypoczynkowych, budowa lub rozbudowa infrastruktury kanalizacyjno-wodociągowej oraz aktywizacja bezrobotnych poprzez szkolenia i pomoc w poszukiwaniu pracy. Pozostałe pomysły zostały zestawione tabeli 24. Tabela 24. Propozycje mieszkańców dotyczące projektów i przedsięwzięć inwestycyjnych oraz społecznych PRZEDSIĘWZIĘCIA / PROJEKTY INWESTYCYJNE rewitalizacja rynku budowa infrastruktury turystycznej szlaki oraz schronisko SPOŁECZNE wdrażanie programów proekologicznych np. dopłaty do wymiany pieców itp. powstanie stowarzyszeń lub kół pomocy społecznej dla osób starszych i chorych 76

budowa obwodnicy Słomnik poprawa komunikacji na terenie Gminy, pomiędzy Słomnikami a sąsiednimi miejscowościami renowacja wszystkich kapliczek, przydrożnych krzyży, figur, miejsc pamięci historycznej budowa placu zabaw dla dzieci oraz boisk sportowych budowa chodników i poprawa nawierzchni dróg na terenie Gminy zagospodarowanie miejsc do celów rekreacyjno-wypoczynkowych np. siłownia na powietrzu budowa Domu Spokojnej Starości z wykorzystaniem dworu w Niedźwiedziu poprawa stanu istniejących ścieżek rowerowych oraz budowa nowych budowa nowych nieuciążliwych dla środowiska zakładów pracy budowa basenu w Słomnikach przy wykorzystaniu wód termalnych i nowoczesnych systemów OZE zagospodarowanie stawów na cele rekreacyjnowypoczynkowe budowa lub rozbudowa infrastruktury kanalizacyjnej i wodociągowej zagospodarowanie nieużytkowanych, zniszczonych budynków utworzenie kąpieliska na stawach w Januszowicach telebim w centrum miasta, na którym będzie możliwość darmowego wyświetlania reklam własne, gminne radio na falach eteru więcej lekarzy specjalistów na NFZ (kardiolog, okulista, diabetolog, neurolog) stowarzyszenie aktywizujące bezrobotnych poprzez szkolenia i pomoc w poszukiwaniu pracy kursy, szkolenia, staże podnoszące kwalifikacje letnie koncerty na błoniach słomnickich w dolinie Szreniawy szkolenia i kursy z przedsiębiorczości, dla osób chcących założyć działalność gospodarczą kampania promująca miasto Słomniki jako najlepszą sypialnię Krakowa wieczorki taneczne i seanse filmowe kursy i szkolenia z zakresu pierwszej pomocy pikniki tematyczne i ekologiczne warsztaty i pokazy historyczne podniesienie poziomu kształcenia dzieci i młodzieży poprzez wdrożenie nowoczesnych przedmiotów do szkół (programowanie, e- administracja itp.) Młodzieżowa Rada Gminy organizacja, która przygotowywała by młodych ludzi do objęcia ważnych społecznie funkcji stworzenie mini studia filmowego i grafiki komputerowej kółka naukowe dla dzieci i młodzieży 77

lokalnych przedsiębiorców dodatkowe miejsca parkingowe instytucje oferujące pomoc w staraniu się o dotacje z UE Źródło: Opracowanie własne 4.1.2. Analiza uwarunkowań rozwoju Gminy analiza SWOT Analiza SWOT służy określeniu najważniejszych czynników zewnętrznych i wewnętrznych, które wpływają na rozwój społeczno - gospodarczy Gminy. Umożliwia określenie czynników i zjawisk kryzysowych, a także lokalnych potencjałów. W analizie uwzględniono czynniki, które są związane z procesami rewitalizacji. Wspomniane informacje znajdują się w tabeli 25. 78

Tabela 25. Analiza SWOT Gminy Słomniki SILNE STRONY wysokie walory przyrodnicze i turystyczne terenu oraz bogate dziedzictwo kulturowe, bardzo dobra jakość gleb, dominacja osób w wieku produkcyjnym, aktywna działalność Kół Gospodyń Wiejskich, jednostek OSP, organizacji pozarządowych oraz klubów sportowych, bogata oferta Gminno-Miejskiego Centrum Kultury, duże zasoby wód podziemnych. ANALIZA SWOT SŁABE STRONY wysokie bezrobocie, niewystarczająca ilość miejsc pracy, niewystarczający ilość placówek oświatowych kształcących na poziomie ponadgimnazjalnym, brak żłobków, zły stan niektórych lokalnych dróg, brak chodników i miejsc parkingowych, duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych, niepełne wykorzystanie walorów historycznych i turystycznych Gminy, słabo rozwinięta oferta turystyczna oraz baza noclegowa, brak dużych zakładów pracy, słaba infrastruktura wodno-kanalizacyjna, zły stan niektórych budynków użyteczności publicznej. SZANSE ZAGROŻENIA pozyskiwanie kapitału zewnętrznego, w tym środków finansowych z funduszy europejskich, wykorzystanie potencjału rolniczego terenu, szczególnie rolnictwo ekologiczne, poprawa połączeń komunikacyjnych z sąsiednimi ośrodkami, rozwój budownictwa pasywnego i energooszczędnego, utworzenie nowych miejsc pracy, zapewnienie spójnego ładu przestrzeni publicznych, stworzenie atrakcyjnej infrastruktury turystycznej i sportowo-rekreacyjnej, położenie Gminy w pobliżu aglomeracji krakowskiej i miasta Krakowa. niekorzystne zmiany demograficzne, patologie społeczne, słaby rozwój turystyki, spadek znaczenia rolnictwa, migracje zarobkowe mieszkańców, słaba integracja mieszkańców, brak terenów zielonych i rekreacyjnowypoczynkowych na terenie Gminy. 79

4.2. Analiza wskaźnikowa i metodologia delimitacji obszarów dysfunkcyjnych Metodologia delimitacji obszarów dysfunkcyjnych jest zgodna z wymaganiami Ustawy o rewitalizacji z 9 października 2015 roku w zakresie zbierania, przetwarzania, a także prezentowania danych. Metodologia ta opiera się na analizie wskaźnikowej, umożliwiającej wyznaczenie obszarów zdegradowanych. Przyjęta metodologia analizy wskaźnikowej składa się z następujących etapów: 1) Wyznaczenie jednostek urbanistycznych; 2) Analizy wskaźnikowej; 3) Wyodrębnienia obszaru zdegradowanego; 4) Wskazania obszaru rewitalizacji. W celu dokonania prawidłowej analizy i delimitacji obszarów dysfunkcyjnych podzielono teren Gminy Słomniki na obszary zgodnie z granicami poszczególnych sołectw, a miasto Słomniki podzielono na 3 mniejsze obszary, co przedstawia tabela 1. Podział ten został poddanych konsultacjom i zatwierdzony przez przedstawicieli Urzędu Miejskiego w Słomnikach. W efekcie otrzymano 27 obszarów, dla których zebrano oficjalne dane liczbowe z różnych instytucji, dotyczące zjawisk społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych oraz technicznych. Wskaźniki wykorzystane w analizie i obrazujące sytuację w Gminie Słomniki w poszczególnych strefach przedstawiono tabeli 26. Tabela 26. Wskaźniki wykorzystane w analizie wskaźnikowej dla Gminy Słomniki Cechy szczegółowe Nazwa wskaźnika Źródło danych SFERA SPOŁECZNA Bezrobocie Demografia Problemy społeczne Liczba osób bezrobotnych Liczba osób w wieku produkcyjnym Liczba przypadków bezradności w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego Powiatowy Urząd Pracy w Krakowie Urząd Miejski w Słomnikach Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Słomnikach 80

Przestępczość Edukacja Liczba wszczętych procedur Niebieska Karta Średni ogólny wynik egzaminu gimnazjalnego w 2015 r. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Słomnikach Okręgowa Komisja Edukacyjna w Krakowie Aktywność gospodarcza SFERA GOSPODARCZA Liczba przedsiębiorców zarejestrowanych w CEIDG Urząd Miejski w Słomnikach SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA Przedszkola Warunki mieszkaniowe Liczba miejsc w przedszkolach SFERA TECHNICZNA Liczba przystanków komunikacji publicznej SFERA ŚRODOWISKOWA Urząd Miejski w Słomnikach Urząd Miejski w Słomnikach Jakość powietrza Przekroczenie dopuszczalnego średniego rocznego stężenia pyłu PM10 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Źródło: Opracowanie własne Wielkość i liczbę ludności w poszczególnych obszarach Gminy Słomniki przedstawia tabela 27. 81

Tabela 27. Wielkość i liczba ludności na poszczególnych obszarach Gminy Słomniki SOŁECTWO POWIERZCHNIA [ha] POWIERZCHNIA [%] LICZBA LUDNOŚCI LUDNOŚĆ [%] Obszar I 808 5,97 Słomniki Obszar II 343,20 3,2 1959 14,49 Obszar III 1489 11,01 Brończyce 302,44 2,82 269 1,99 Czechy 516,27 4,81 294 2,17 Janikowice 316,42 2,95 201 1,49 Januszowice 415,35 3,87 654 4,84 Kacice 372,25 3,47 360 2,66 Kępa 249,80 2,33 201 1,48 Lipna Wola 249,02 2,32 202 1,49 Miłocice 630,41 5,87 853 6,31 Muniakowice 1089,60 10,15 234 1,73 Niedźwiedź 476,15 4,43 679 5,02 Orłów 214,22 2,00 163 1,21 Polanowice 507,10 4,72 721 5,33 Prandocin 932,83 8,69 730 5,4 Prandocin-Iły 760,41 7,08 410 3,03 Prandocin- Wysiołek 427,56 3,98 529 3,91 Ratajów 683,82 6,37 654 4,84 Smroków 683,14* 6,36 253 1,87 Szczepanowice 215,82 2,01 195 1,44 Trątnowice 369,58 3,44 243 1,8 Waganowice 204,58 1,91 223 1,65 Wesoła 87,13 0,81 162 1,2 Wężerów 606,23 5,65 377 2,79 82

Zaborze 427,30 3,98 375 2,77 Zagaje Smrokowskie - - 286 2,11 RAZEM 10 737,43 100 13 524 100 PODZIAŁ MIASTA SŁOMNIKI NA OBSZARY OBSZAR 1 OBSZAR 2 OBSZAR 3 ul. Fryderyka Chopina ul. Jacka Malczewskiego ul. Jana Matejki ul. Onufrego Zagłoby ul. Józefa Chełmońskiego ul. Krakowska ul. mjr. Hubala ul. Niecała ul. Partyzantów ul. Stanisława Brykalskiego ul. Stanisława Moniuszki ul. Wojciecha Kossaka ul. Górzysta ul. Grunwaldzka ul. Jana Kilińskiego ul. Juliusza Słowackiego ul. Karpacka ul. Kazimierza Wielkiego ul. Kolejowa rynek Rynek ul. Rzemieślnicza ul. Rzeźnicza ul. Stanisława Mirka ul. Stanisława Staszica ul. Stefana Okrzei ul. Stefana Żeromskiego ul. Strzelecka ul. Tadeusza Kościuszki ul. Tadeusza Rejtana ul. Władysława Łokietka ul. Wolności ul. Zamknięta ul. Wiśniowa ul. 3 Maja ul. Polna ul. 29 Listopada ul. Adama Mickiewicza ul. Cypriana Kamila Norwida ul. gen. Józefa Bema ul. Jana Kasprowicza ul. Joachima Lelewela ul. Józefa Poniatowskiego os. Karola Świerczewskiego ul. Krótka ul. Lucjana Rydla ul. Proszowska ul. Stanisława Wyspiańskiego ul. Stefana Batorego *Powierzchnia obejmuje również Zagaje Smrokowskie jest to jeden obręb ewidencyjny Kolejnym krokiem analizy wskaźnikowej jest pogrupowanie i znormalizowanie wyżej zebranych danych, ze szczególnym uwzględnieniem sfery społecznej. Każdy wskaźnik, aby był miarodajny został odniesiony do 1000 mieszkańców, co przedstawia tabela 28. 83

Tabela 28. Wartości wskaźników w przeliczeniu na 1000 mieszkańców dla poszczególnych obszarów wraz ze średnią dla całej Gminy Słomniki SFERA SPOŁECZNA SFERA GOSPODARCZA SFERA ŚRODOWISKOWA, TECHNICZNA I PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNA OBSZARY Liczba osób bezrobotnyc h na 1000 mieszkańcó w Liczba osób w wieku produkcyjnym na 1000 mieszkańców Liczba przypadków bezradności w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego na 1000 mieszkańców Liczba wszczętych procedur Niebieska Karta na 1000 mieszkańcó w Średni ogólny wynik egzaminu gimnazjalne go w 2015 r. (%) Liczba przedsiębiorców zarejestrowanych w CEIDG na 1000 mieszkańców Liczba miejsc w przedszkol ach na 1000 mieszkańcó w Liczba przystanków komunikacji publicznej na 1000 mieszkańców Przekroczenie dopuszczalnego średniego rocznego stężenia pyłu PM10 Brończyce 7,43 665,42 0 3,71 46,63 81,78 0 22,30 0,00 Czechy 30,61 602,04 0 0 46,63 30,61 0 17,00 0,00 Janikowice 4,97 592,03 0 0 54,18 34,82 0 4,97 0,00 Januszowice 22,93 605,50 0 9,17 63,12 55,04 0 4,58 0,00 Kacice 13,88 616,66 0 2,77 63,12 44,44 0 5,55 0,00 Kępa 9,95 606,96 0 0 46,63 44,77 0 9,95 0,00 Lipna Wola 19,80 608,91 0 0 63,12 74,25 0 9,90 0,00 Miłocice 17,58 663,54 2,34 4,68 63,12 46,89 0 7,03 0,00 Muniakowice 21,36 632,47 0 0 54,18 8,54 0 4,27 0,00 Niedźwiedź 5,89 615,61 2,94 1,47 52,93 30,92 73,63 10,30 0,00 Orłów 24,53 631,90 12,26 0 54,18 36,80 0 12,26 0,00 Polanowice 24,96 626,90 2,77 1,38 52,93 54,09 0 11,09 0,00 Prandocin 21,91 610,95 2,73 1,36 54,18 46,57 34,24 2,73 0,00 84

Prandocin-Iły 7,31 590,24 2,43 4,87 54,18 48,78 0 12,19 0,00 Prandocin-Wysiołek 15,12 629,48 0 1,89 63,12 54,82 0 0 0,00 Ratajów 13,76 599,38 0 1,52 52,93 48,92 0 3,05 0,00 Smroków 7,91 628,45 11,85 0 54,18 43,47 158,10 11,85 0,00 Szczepanowice 5,12 661,53 0 0 52,93 30,76 0 20,51 0,00 Trątnowice 0 658,43 4,11 0 52,93 20,57 0 8,23 0,00 Waganowice 0 582,95 0 0 46,63 53,81 0 8,96 0,00 Wesoła 12,34 679,01 0 0 63,12 86,41 0 0 0,00 Wężerów 21,22 639,25 0 0 54,18 39,78 0 10,61 0,00 Zaborze 0 637,33 0 0 52,93 82,66 0 8 0,00 Zagaje Smrokowskie 6,99 597,90 3,49 3,49 54,18 27,97 0 6,99 0,00 Słomniki obszar 1 35,89 660,89 1,23 2,48 63,12 81,68 0 8,66 0,00 Słomniki obszar 2 35,22 614,08 3,06 3,57 63,12 84,23 0 2,04 0,00 Słomniki obszar 3 34,92 605,10 0 3,36 63,12 63,13 53,72 2,01 0,00 ŚREDNIA GMINY 15,62 624,55 1,83 1,70 55,76 50,25 11,84 8,34 0,00 85

W celu porównania wszystkich wyliczonych wskaźników dokonano ich normalizacji, która polega na odjęciu od wskaźnika na 1000 mieszkańców ich średnich arytmetycznych, a następnie podzieleniu otrzymanej różnicy przez odchylenie standardowe. Wartości znormalizowanych wskaźników sfery społecznej zostały uśrednione tak by uzyskać jeden wskaźnik syntetyczny obliczany według metody Perkala. Wysokie wartości tego wskaźnika (dodatnie) wskazują na występowanie kryzysu w danej sferze, natomiast niskie wartości (ujemne) świadczą o występowaniu stosunkowo pozytywnych zjawisk. Znormalizowane wartości i wskaźniki syntetyczne dla wybranych sfer dla wydzielonych obszarów przedstawia tabela 29. Ze względu na brak przekroczeń dopuszczalnego średniego rocznego stężenia pyłu PM10 w tabelach nie ujęto sfery środowiskowej. Następnie na podstawie wskaźników syntetycznych wyróżniono obszar zdegradowany, który przedstawia tabela 30. Należy pamiętać, że obszar zdegradowany charakteryzuje się występowaniem negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz w przynajmniej jednej z pozostałych sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzennofunkcjonalnej lub technicznej. W tabeli 30 symbol 0 oznacza, że nie zdiagnozowano zjawisk kryzysowych na danym obszarze, natomiast symbol 1 świadczy o występowaniu niekorzystnych zjawisk na analizowanym terenie. Dodatkowo jeśli w polu obszar zdegradowany zostało wpisane słowo TAK to jest to obszar zdegradowany. Obszar zdegradowany w Gminie Słomniki został przedstawiony na rysunku 4. 86

Rysunek 4. Obszar zdegradowany w Gminie Słomniki 87

Wskaźnik syntetyczny Wskaźnik syntetyczny Wskaźnik syntetyczny Wskaźnik syntetyczny Tabela 29. Wartości wskaźników po normalizacji wraz ze wskaźnikami syntetycznymi w wybranych sferach dla poszczególnych obszarów SFERA SPOŁECZNA SFERA GOSPODARCZA PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNA SFERA TECHNICZNA SOŁECTWA Liczba osób bezrobot nych na 1000 mieszkań ców Liczba osób w wieku produkcy jnym na 1000 mieszkań ców Liczba przypadków bezradności w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego na 1000 mieszkańców Liczba wszczętych procedur Niebieska Karta na 1000 mieszkańców Średni ogólny wynik egzaminu gimnazjaln ego w 2015 r. (%) Liczba przedsiębiorców zarejestrowanych w CEIDG na 1000 mieszkańców Liczba miejsc w przedszkolach na 1000 mieszkańców Liczba przystanków komunikacji publicznej na 1000 mieszkańcó w Brończyce -0,76-1,58-0,57 0,93 1,59-0,08 1,55-1,55-0,35 0,35 2,54-2,54 Czechy 1,40 0,87-0,57-0,78 1,59 0,50-0,96 0,96-0,35 0,35 1,58-1,58 Janikowice -0,99 1,26-0,57-0,78 0,28-0,16-0,76 0,76-0,35 0,35-0,61 0,61 Januszowice 0,68 0,74-0,57 3,43-1,28 0,60 0,24-0,24-0,35 0,35-0,68 0,68 Kacice -0,16 0,30-0,57 0,50-1,28-0,24-0,28 0,28-0,35 0,35-0,51 0,51 Kępa -0,53 0,68-0,57-0,78 1,59 0,08-0,27 0,27-0,35 0,35 0,29-0,29 Lipna Wola 0,39 0,60-0,57-0,78-1,28-0,33 1,18-1,18-0,35 0,35 0,28-0,28 Miłocice 0,18-1,51 0,16 1,37-1,28-0,21-0,16 0,16-0,35 0,35-0,24 0,24 Muniakowice 0,54-0,31-0,57-0,78 0,28-0,17-2,04 2,04-0,35 0,35-0,74 0,74 Niedźwiedź -0,91 0,35 0,35-0,10 0,49 0,04-0,95 0,95 1,83-1,83 0,36-0,36 Orłów 0,83-0,28 3,26-0,78 0,28 0,66-0,66 0,66-0,35 0,35 0,72-0,72 Polanowice 0,87-0,09 0,30-0,14 0,49 0,29 0,19-0,19-0,35 0,35 0,50-0,50 Prandocin 0,59 0,53 0,29-0,15 0,28 0,30-0,18 0,18 0,66-0,66-1,02 1,02 Prandocin-Iły -0,77 1,33 0,19 1,46 0,28 0,50-0,07 0,07-0,35 0,35 0,70-0,70 88

Prandocin-Wysiołek -0,05-0,19-0,57 0,09-1,28-0,40 0,22-0,22-0,35 0,35-1,52 1,52 Ratajów -0,17 0,97-0,57-0,08 0,49 0,13-0,06 0,06-0,35 0,35-0,96 0,96 Smroków -0,72-0,15 3,13-0,78 0,28 0,35-0,33 0,33 4,34-4,34 0,64-0,64 Szczepanowice -0,98-1,43-0,57-0,78 0,49-0,65-0,96 0,96-0,35 0,35 2,22-2,22 Trątnowice -1,46-1,31 0,72-0,78 0,49-0,47-1,45 1,45-0,35 0,35-0,02 0,02 Waganowice -1,46 1,61-0,57-0,78 1,59 0,08 0,17-0,17-0,35 0,35 0,11-0,11 Wesoła -0,31-2,10-0,57-0,78-1,28-1,01 1,77-1,77-0,35 0,35-1,52 1,52 Wężerów 0,52-0,57-0,57-0,78 0,28-0,22-0,51 0,51-0,35 0,35 0,41-0,41 Zaborze -1,46-0,49-0,57-0,78 0,49-0,56 1,59-1,59-0,35 0,35-0,06 0,06 Zagaje Smrokowskie -0,80 1,03 0,52 0,83 0,28 0,37-1,09 1,09-0,35 0,35-0,25 0,25 Słomniki obszar 1 1,89-1,40-0,18 0,36-1,28-0,12 1,54-1,54-0,35 0,35 0,06-0,06 Słomniki obszar 2 1,83 0,40 0,39 0,86-1,28 0,44 1,67-1,67-0,35 0,35-1,15 1,15 Słomniki obszar 3 1,80 0,75-0,57 0,76-1,28 0,29 0,63-0,63 1,24-1,24-1,15 1,15 89

Tabela 30. Wyniki delimitacji wraz z wyszczególnionymi obszarami zdegradowanymi Lp. Sołectwo Sfera społeczna Sfera techniczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzennofunkcjonalna Strefa środowiskowa Obszar objęty kryzysem 1 Brończyce 0 0 0 1 0 0 2 Czechy 1 0 1 1 0 TAK 3 Janikowice 0 1 1 1 0 0 4 Januszowice 1 1 0 1 0 TAK 5 Kacice 0 1 1 1 0 0 6 Kępa 1 0 1 1 0 TAK 7 Lipna Wola 0 0 0 1 0 0 8 Miłocice 0 1 1 1 0 0 9 Muniakowice 0 1 1 1 0 0 10 Niedźwiedź 1 0 1 0 0 TAK 11 Orłów 1 0 1 1 0 TAK 12 Polanowice 1 0 0 1 0 TAK 13 Prandocin 1 1 1 0 0 TAK 14 Prandocin-Iły 1 0 1 1 0 TAK 15 Prandocin- Wysiołek 0 1 0 1 0 0 16 Ratajów 1 1 1 1 0 TAK 17 Smroków 1 0 1 0 0 TAK 18 Szczepanowice 0 0 1 1 0 0 19 Trątnowice 0 1 1 1 0 0 20 Waganowice 1 0 0 1 0 TAK 21 Wesoła 0 1 0 1 0 0 22 Wężerów 0 0 1 1 0 0 23 Zaborze 0 1 0 1 0 0 24 25 26 27 Zagaje Smrokowskie Słomniki obszar 1 Słomniki obszar 2 Słomniki obszar 3 1 1 1 1 0 TAK 0 0 0 1 0 0 1 1 0 1 0 TAK 1 1 0 0 0 TAK 90

4.3. Obszar rewitalizacji 4.3.1. Identyfikacja potencjałów i potrzeb rewitalizacyjnych Potencjał rozwoju Gminy Słomniki związany jest przede wszystkim z jej dogodnym położeniem. Gmina znajduje się w obrębie aglomeracji krakowskiej w pobliżu większych ośrodków miejskich tj. Kraków (ok. 25 km) i Olkusz (ok. 40 km). Dodatkowo Gmina posiada dobrze rozbudowaną sieć połączeń drogowych i komunikacyjnych, co daje duże możliwości rozwoju gospodarczego, a jej mieszkańcy posiadają stosunkowo łatwy dostęp do usług świadczonych w większych miastach. Rzeźba terenu powoduje, że krajobraz Gminy jest urozmaicony. Wschodnia jej część charakteryzuje się szerokimi i łagodnymi stokami. Natomiast część zachodnia Gminy położona jest w obrębie Wyżyny Miechowskiej, zatem można tam zaobserwować znacznie większe nachylenie. Takie ukształtowanie terenu szczególnie sprzyja rozwojowi turystyki i rekreacji. Ponadto walory przyrodnicze i bogata historia tego terenu oraz dziedzictwo kulturowe stanowi ważny czynnik rozwoju Gminy. Jednak należy zaznaczyć, że część zabytków jest zaniedbana i wymaga znacznych prac remontowych. W przyszłości mogłyby one stanowić atrakcję przyciągającą turystów do Gminy, wpłynąć na rozwój lokalnej gospodarki oraz zapewnić właściwą promocje Gminy na terenie powiatu i województwa. Na terenie Gminy Słomniki występują gleby o bardzo dobrej jakości i przydatności rolniczej. Odznaczają się znikomym poziomem zanieczyszczenia zarówno metalami ciężkimi, jak i innymi substancjami, dzięki czemu mogą być wykorzystywane do upraw ekologicznych i przyczynić się do rozwoju rolnictwa ekologicznego. Dodatkowym atutem Gminy Słomniki jest intensywny rozwój budownictwa pasywnego z wykorzystaniem różnych technologii odnawialnych źródeł energii. Gmina należy do liderów w budowaniu budynków użyteczności publicznej techniką pasywną, do tej pory powstały 3 takie obiekty i planowany jest kolejny. Stosowanie tego typu rozwiązań przyczynia się do stworzenia proekologicznego wizerunku Gminy, który z kolei może przyciągać inwestorów zewnętrznych z różnych sektorów gospodarki, dla których aspekty środowiskowe są ważnym czynnikiem. Na podstawie diagnozy społeczno-gospodarczej Gminy Słomniki oraz przeprowadzonej analizy wskaźnikowej i delimitacji obszarów dysfunkcyjnych, a także uwzględniając sugestie mieszkańców wyrażone podczas konsultacji społecznych rozpoznano następujące potrzeby rewitalizacyjne: 91

Integracja oraz zagospodarowanie czasu wolnego mieszkańców; Dostosowanie budynków do potrzeb kulturalnych i socjalnych mieszkańców; Odnowa przestrzeni publicznej terenów zielonych, rekreacyjnych i wypoczynkowych, obszarów wokół budynków użyteczności publicznej; Modernizacja i poprawa stanu technicznego budynków użyteczności publicznej; Ożywienie gospodarcze; Działania skierowane na poprawę poziomu edukacji i bezpieczeństwa mieszkańców; Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu; Stworzenie infrastruktury turystycznej oraz rekreacyjno-wypoczynkowej dostosowanej do potrzeb mieszkańców i turystów. Wyszczególnione potrzeby rewitalizacyjne na obszarze rewitalizacji w Gminie Słomniki nawiązują do problemów stwierdzonych w analizie wskaźnikowej i w procesie delimitacji terenów zdegradowanych. Stanowią one główne obszary, których funkcjonowanie należy poprawić w procesie rewitalizacji. Jednocześnie stwierdzone potrzeby rewitalizacyjne korespondują z problemami i celami ujętymi w dokumentach strategicznych Gminy Słomniki tj. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Słomniki, Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Słomniki na lata 2013-2016 oraz Strategią rozwoju Gminy. 4.3.2. Ogólna charakterystyka obszaru rewitalizacji Z wyznaczonego wcześniej obszaru zdegradowanego, wyodrębniono obszar rewitalizacji objęty największym kryzysem, na którym stwierdzono wysokie nasilenie problemów społecznych oraz gospodarczych, technicznych lub przestrzenno-funkcjonalnych. Przy czym należy pamiętać, że obszar wyznaczony do rewitalizacji może stanowić, zgodnie z ustawą o rewitalizacji, maksymalnie 20% obszaru Gminy oraz obejmować 30% jej mieszkańców. W procesie wyboru tych obszarów zapoznano się z diagnozą, wynikami przeprowadzonych analiz, a także z opinią mieszkańców Gminy udzieloną podczas konsultacji społecznych oraz z propozycjami władz Gminy. Aby zapewnić koncentracje terytorialną starano się wybrać obszary najbardziej skupione oraz takie, na których działania najbardziej wpłyną na jakość życia mieszkańców w całej Gminie. Wybrano trzy podobszary: Prandocin, Niedźwiedź i Słomniki obszar 2. Łącznie stanowią one ok. 3,57 km 2, co stanowi niecałe 3,5% 92

powierzchni Gminy oraz obejmują 3368 osób, czyli ok. 25% mieszkańców Gminy Słomniki (tabela 31). Rysunek 5. Obszary i podobszary rewitalizacji w Gminie Słomniki Tabela 31. Dane dotyczące liczby ludności i powierzchni wybranych podobszarów rewitalizacji Podobszary Liczba ludności Ludność [%] Powierzchnia [km 2 ] Powierzchnia [%] Niedźwiedź 679 5,02 1,35 1,26 Prandocin 730 5,40 1,42 1,32 Słomniki obszar 2 1959 14,48 0,80 0,75 RAZEM 3368 24,9 3,57 3,33 Na obszarach tych będą prowadzone działania mające na celu przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom zidentyfikowanym w Gminie oraz poprawę jakości życia jej mieszkańców. 93