W sytuacji gdy pracownik wykonuje pracę na terytorium RP dla podmiotu z siedzibą poza UE/EOG, nie będzie podlegał on obowiązkowi opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i fundusze pozaubezpieczeniowe. Osoba zatrudniona w Polsce przez pracodawcę nieposiadającego siedziby na terytorium Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego niebędących państwami członkowskimi Unii Europejskiej oraz Szwajcarii jest pracownikiem w świetle polskiego prawa pracy i podlega przepisom Kodeksu pracy na takich samych zasadach, jak inni pracownicy. W sytuacji gdy pracownik wykonuje pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dla podmiotu z siedzibą poza UE/EOG, nie będzie podlegał on obowiązkowi opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i fundusze pozaubezpieczeniowe. Obywatelowi polskiemu wykonującemu pracę dla pracodawcy zagranicznego nieposiadającego siedziby ani przedstawicielstwa na terytorium Polski ani UE, EOG czy Szwajcarii będzie jednak przysługiwało prawo do objęcia dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym. Osoba zakwalifikowana do grona osób, które podlegają dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, podlega im od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony do ZUS. Wnioski składać można osobiście lub za pośrednictwem poczty, przy czym w tym ostatnim przypadku datą wpływu wniosku jest data stempla pocztowego. Pracownik ten nie będzie mógł jednak podlegać ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu - ani obowiązkowo, ani dobrowolnie. Spowodowane jest to nieuwzględnieniem przez polską ustawę tej kategorii osób w przepisach stanowiących o obowiązku lub możliwości podlegania tym rodzajom ubezpieczeń. 1 / 6
Podobnie jak w przypadku ubezpieczeń emerytalnego i rentowego, pracownik będzie mógł przystąpić do ubezpieczenia zdrowotnego, ale tylko na zasadzie dobrowolności. Polskie przepisy, precyzyjnie określające osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, pominęły osoby zamieszkujące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wykonujące pracę dla podmiotów zagranicznych nieposiadających siedziby na obszarze UE, EOG i Szwajcarii. Pracownik, jeśli postanowi ubiegać się o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym, powinien, po przedstawieniu we właściwym ze względu na miejsce zamieszkania oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia dokumentu tożsamości i dokumentu potwierdzającego ostatni okres ubezpieczenia, wypełnić wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym i podpisać dwa egzemplarze umowy z NFZ, która zawierana jest na czas nieokreślony. Umowę można w każdej chwili rozwiązać pod warunkiem pisemnego poinformowania NFZ. Umowa natomiast wygasa automatycznie w przypadku nieopłacenia składek lub gdy zostaniemy objęci obowiązkiem podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. Dokumentami poświadczającymi ostatni okres ubezpieczenia mogą być, między innymi, potwierdzenie dowodu wpłaty ostatniej składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej, zaświadczenie od byłego pracodawcy potwierdzające fakt opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne, miesięczny raport ZUS RMUA, czy też zaświadczenie potwierdzające fakt objęcia ubezpieczeniem z Urzędu Pracy. Jeśli pracownik zdecyduje się podpisać z NFZ umowę o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, zobowiązany będzie do zgłoszenia do swojego ubezpieczenia członków rodziny niepodlegających obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu. Fakt ten nie skutkuje koniecznością odprowadzania dodatkowej składki. Zgłoszenia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego dokonać należy poprzez złożenie do właściwej ze względu na miejsce zamieszkania pracownika jednostki ZUS formularza ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 16 10 (obywatel polski wykonujący pracę w podmiocie zagranicznym za granicą lub w podmiocie zagranicznym na terytorium RP, jeżeli podmiot nie posiada w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstw). 2 / 6
Jeżeli natomiast pracownik zdecyduje się podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, powinien złożyć - również do właściwej ze względu na swoje miejsce zamieszkania jednostki ZUS i niezależnie od faktu składania ZUS ZUA - formularz ZUS ZZA z kodem tytułu ubezpieczenia 24 10 (osoba objęta dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym). Zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny pracownik powinien dokonać składając do właściwej ze względu na miejsce zamieszkania pracownika jednostki ZUS formularz ZUS ZCNA. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób dobrowolnie podlegających ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. W roku 2008 kwota ta wynosi 1.126,00 zł. Wysokość składki emerytalnej wynosi 19,52%, a rentowej 6,5% podstawy wymiaru. Obie składki opłacane są w pełni przez pracownika. Za miesiąc, w którym nastąpiło objęcie lub ustanie ubezpieczeń emerytalnego i rentowego, a ubezpieczenia trwały tylko przez część miesiąca, minimalna kwota podstawy wymiaru składek zmniejszana jest proporcjonalnie do dni kalendarzowych trwania ubezpieczeń w tym miesiącu. Podstawa wymiaru składek osób objętych dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnemu i rentowymi jest ograniczona i nie może być wyższa w danym roku kalendarzowym od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. W roku 2008 kwota ta wynosi 85.290,00 zł. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi kwota deklarowanego miesięcznego dochodu, nie niższa jednak niż kwota odpowiadająca przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu w sektorze przedsiębiorstw w poprzednim kwartale. W odróżnieniu od składek społecznych, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne 3 / 6
jest niepodzielna i nie podlega zmniejszeniu w przypadku niepodlegania ubezpieczeniu przez pełny miesiąc. Składka na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% i jest także w pełni opłacana przez pracownika. Osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym są zobowiązane do comiesięcznego składania deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA oraz do opłacenia składek na ubezpieczenia za dany miesiąc w terminie do 10. dnia następnego miesiąca. Deklaracja rozliczeniowa powinna być składana za każdy miesiąc kalendarzowy, nawet gdy w stosunku do poprzedniego miesiąca nie zaszły żadne zmiany. Jeśli pracownik postanowi przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego, rentowego i zdrowotnego, za każdy miesiąc składać będzie musiał dwie deklaracje rozliczeniowe. W jednej deklaracji powinny zostać wykazane podstawa wymiaru oraz naliczone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W drugiej natomiast zamieścić należy podstawę wymiaru i naliczoną składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Deklaracja dotycząca składek społecznych powinna zostać opatrzona jednym z numerów z zakresu od 01 do 39, a zdrowotnej - z zakresu od 40 do 49. Pracownik powinien opłacać składki na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe na rachunek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z końcówką 51, w terminie do 10. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. Jeżeli będzie podlegać również do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, opłacać będzie wówczas składki na wszystkie wymienione ubezpieczenia w terminie do 15. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. Osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym mogą opłacać składki zarówno w formie gotówkowej, jak i w formie bezgotówkowej, przy czym za termin dokonania zapłaty uważa się odpowiednio dzień wpłacenia należności z tytułu składek w banku lub placówce pocztowej albo dzień obciążenia rachunku bankowego płatnika. Pod względem podatkowym pracownik ten będzie podlegał nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu i rozliczać się będzie jako osoba osiągająca dochody z zagranicy bez 4 / 6
pośrednictwa płatników z tytułu stosunku pracy. W związku z brakiem comiesięcznego obowiązku składania deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu PIT-53, nie będzie zobligowany do składania co miesiąc żadnych dokumentów do urzędu skarbowego. Będzie natomiast zobligowany do comiesięcznego naliczania oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych w terminie do 20. dnia następnego miesiąca. Zaliczkę na podatek obliczamy stosując stawkę 19%, jednak podatnik może stosować progresywnie skalę podatkową. Co roku za listopad opłacać powinien podwójnie naliczoną zaliczkę na podatek, w związku ze zwolnieniem z obowiązku dokonania tego za grudzień. Ewentualna różnica pomiędzy wysokością zaliczki za listopad a grudniową wyrównana zostanie przy rozliczeniu rocznym na formularzu PIT-36. Naliczając zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, pracownik będzie mógł uwzględniać zryczałtowane koszty uzyskania przychodu, także w wysokości zwiększonej o 25% w związku z wykonywaniem pracy poza miejscowością, w której podatnik zamieszkuje. Kwoty te wynoszą w roku 2008 odpowiednio 111,25 zł i 139,06 zł. Przysługiwać będzie mu także prawo do pomniejszania miesięcznych zaliczek na podatek o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, wynoszącej w 2008 roku 48,90 zł. Odmiennym niż w przypadku rozliczania dochodów ze stosunku pracy będzie sposób odliczania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od odpowiednio podstawy opodatkowania i naliczonej zaliczki na podatek. Od podstawy opodatkowania i naliczonej zaliczki na podatek dochodowy odliczamy bowiem składki społeczne i zdrowotną opłacone w danym miesiącu. Obowiązek dokonywania wszelkich obliczeń składek i zaliczek oraz przygotowywanie stosownych dokumentów zgłoszeniowych, rozliczeniowych i podatkowych pozostaje w gestii pracownika. Podstawa prawna: 5 / 6
- artykuł 6 ustęp 1, 7 ustęp 3, 10, 11, 12, 13 i 14 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, - artykuł 66 ustęp 1, 68 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, - artykuł 32 ustęp 3, 44 ustęp 3 a Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. 6 / 6