Mam haka na raka! edycja 3

Mam haka na raka! edycja 3 Posłuchaj małolata! Sprawdź, czy zdrowa twa prostata! Więcej informacji na: www.mamhaka.zsti.pl 1

SPIS TREŚCI Co to jest prostata? Choroby prostaty... 3 Leczenie..... 7 Profilaktyka raka prostaty. 11 2

Co to jest prostata? Choroby prostaty. Gruczoł krokowy, inaczej prostata lub stercz, znajduje się tuż pod pęcherzem moczowym. Produkuje wydzielinę, która wchodzi w skład nasienia, czyli spermy uwalnianej w szczytowym momencie aktu seksualnego. Do prawidłowego funkcjonowania prostata potrzebuje hormonów wytwarzanych przez jadra. Gdy ich poziom jest niski, stercz się obkurcza. Wydzielina wszystkich gruczołów produkowana jest w wyspecjalizowanych komórkach, zwanych nabłonkowymi. Podporę dla wszystkich nabłonków gruczołowych stanowi zbudowany z tkanki łącznej zrąb. Zrąb gruczołu krokowego zawiera włókna mięśniowe, co ma istotne znaczenie dla objawów schorzeń prostaty. W przerośniętej prostacie zwiększa się zarówno ilość nabłonka, jak zrębu. Co więcej, choć narząd ten wydaje się tworem pojedynczym, w rzeczywistości składa się z dwóch części, podatnych na odrębne schorzenia. Gruczoł krokowy złożony jest z części centralnej i obwodowej, zbudowanych z nabłonka gruczołowego otoczonego zrębem zawierającym włókna mięśniowe. W pobliżu gruczołu krokowego znajdują się dwa ważne mięśnie zwane zwieraczami. Zapobiegają one wyciekaniu moczu z pęcherza oraz ułatwiają wytrysk spermy w trakcie orgazmu. Dla kontroli wydalania moczu z pęcherza szczególnie ważny jest mięsień położony poniżej prostaty zewnętrzny zwieracz pęcherza. Rak prostaty Rak prostaty jest to jeden z najczęstszych nowotworów u mężczyzn w wieku podeszłym. W Polsce choroba ta zajmuje w populacji męskiej 3 miejsce wśród przyczyn zgonów na choroby nowotworowe. Mikroskopowe elementy tego nowotworu spotyka się już w wieku około 50 lat u prawie 30% mężczyzn i aż u 80 % mężczyzn w wieku lat 80. Rak prostaty jest przyczyną 9% zgonów z powodu chorób nowotworowych u mężczyzn. Guz ten rozwija się stosunkowo powoli, niekiedy bezobjawowo, początkowo objawy mogą sugerować łagodny rozrost prostaty. Dlatego tak ważne jest wykrycie go w fazie, w której można leczyć go radykalnie i skutecznie. Służyć temu może regularne badanie gruczołu krokowego u urologa. Co najmniej raz do roku zaleca się je osobom, które przekroczyły 50 rok życia lub wcześniej, w przypadku pojawienia się objawów zaburzeń w oddawaniu moczu, lub wówczas, gdy w najbliższej rodzinie (ojciec, brat) odnotowano zachorowanie na raka prostaty w młodym wieku. Niestety, nie wiadomo jak wielu mężczyzn odwleka wizytę u urologa. Spowodowane jest to zarówno skrępowaniem, jak i brakiem podstawowej wiedzy na temat chorób prostaty oraz możliwości ich leczenia. Czynniki ryzyka Choroba częściej występuje u mężczyzn otyłych. Kolejne czynniki to: -siedzący tryb życia 3

-wstrzemięźliwość płciowa -choroby weneryczne -stany zapalne dróg moczowych Objawy rozrostu stercza częściej rozpoznaje się u mężczyzn spożywających dużą ilość mięsa, tłuszczu i małą ilość warzyw. Ustalono, że nadmierne spożywanie mleka stanowi również czynnik ryzyka. Na wystąpienie dolegliwości mają wpływ używki powodujące obrzęk gruczołu krokowego, w tym alkohol (zwłaszcza wysokoprocentowy), nadmierna ilość ostrych przypraw. Nie obserwowano istotnego związku pomiędzy łagodnym rozrostem stercza a paleniem papierosów. Stres i napięcia nerwowe, także wymieniane są wśród czynników ryzyka. Łagodny rozrost stercz może być przekazywany genetycznie. Objawy Rak gruczołu krokowego (prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta po 55 roku życia). Rak prostaty we wczesnej fazie nie powoduje żadnych dolegliwości, ale może być wykryty w tej bezobjawowej fazie przez urologa, co gwarantuje możliwości leczenia radykalnego, czyli wyleczenia. Dopiero zaawansowany rak powoduje dolegliwości podobne do tych, jak w łagodnym rozroście gruczołu krokowego. Należą do nich: - częstsze oddawanie moczu w nocy i w dzień - parcia moczu typu naglącego - zaleganie moczu w pęcherzu - czy całkowite zatrzymanie moczu - bóle związane z przerzutami do układu kostnego Dlatego nie wolno ignorować żadnych dolegliwości ze strony układu moczowego. W związku z tym po 50 roku życia należy zgłaszać się do urologa raz w roku. stany zapalne, łagodny rozrost prostaty, rak prostaty. Najczęstszymi chorobami prostaty są: Zasadniczo dzielimy stopień zaawansowania raka stercza na chorobę ograniczoną do narządu, gdy komórki raka znajdują się tylko w gruczole krokowym, oraz na chorobę uogólnioną, gdy nastąpił rozsiew (przerzuty) komórek nowotworowych poza stercz (najczęściej przerzuty występują w węzłach chłonnych i kościach). Wyróżniamy także chorobę zaawansowaną miejscowo, kiedy komórki nowotworowe znajdują się w sterczu oraz przekraczają jego torebkę (jednak w tym przypadku nie występują przerzuty). 4

Łagodny rozrost prostaty (BPH) U większości mężczyzn gruczoł krokowy z wiekiem powiększa się. Mikroskopowo jest to przerost łagodny, czyli nie nowotworowy. Większość mężczyzn powyżej 80 roku życia ma przerost gruczołu krokowego, z czego mniej więcej u połowy występują objawy. Przyczyny tego przerost nie do końca są wyjaśnione. Dziś już wiemy, że mają w nim udział męskie hormony płciowe. Nie występuje u mężczyzn wykastrowanych, ani u niedojrzałych płciowo chłopców. Przerost dotyczy zarówno nabłonka gruczołowego, jak i podścieliska. Niekiedy sam narząd nie jest bardzo duży, a występujące objawy wydają się być spowodowane kurczem mięśni podścieliska, zamykającym ujście pęcherza i cewkę moczową. Łagodny przerost prostaty obejmuje najpierw centralną część gruczołu, która powiększając się uciska i spłaszcza sferę obwodową, tak że zostaje z niej tylko cienka torebka. Proces ten nigdy nie wykracza poza prostatę. Bez względu na to, jak duże przybierze rozmiary, przerośnięty gruczoł zawsze pozostaje w torebce niczym orzech w łupinie. W badaniu Fizykalnym jest gładki, o regularnych zarysach, kształcie, sprężysty w dotyku. Jeśli jest po prostu duży, lecz nie występują żadne z opisanych powikłań, mężczyzna na ogół nie wie, że w jego anatomii coś się zmieniło. Regularne kontrole urologiczne pozwolą zmniejszyć dolegliwości spowodowane łagodnym rozrostem prostaty oraz dają szansę na wykrycie raka prostaty w jego wczesnej fazie zaawansowania (pozwalającej na całkowite wyleczenie). Zapalenie prostaty (stercza) Zapalenia stercza, infekcyjne lub o innym podłożu, zdarza się nierzadko mężczyznom w każdym wieku. Niekiedy wywołuje objawy przypominające zapalenie pęcherza, miedzy innymi piekący ból przy oddawaniu moczu. U starszych mężczyzn, mających już łagodne przerosty prostaty, może się objawiać nagłym nasileniem dotychczasowych dolegliwości. Bywa też, że objawy są niecharakterystyczne i trudne do interpretacji. Najczęstszymi przyczynami mogą być: - nadmierny stres - siedzący tryb życia - braku ruchu Lekarze jako przyczynę zapalenia prostaty podają również szeroko pojętą swobodę seksualną. Ze względu na przyczynę, zapalenie prostaty dzieli się na bakteryjne i niebakteryjne. Pierwszy rodzaj jest wywołany najczęściej przez zakażenie dróg moczowych. Niebakteryjne zapalenie prostaty ma zazwyczaj charakter przewlekły i dotyczy ponad połowy pacjentów zgłaszających się na badania lekarskie. Rak prostaty Rak prostaty jest złośliwą odmianą nowotworu atakującą zazwyczaj mężczyzn powyżej 45 roku życia. Zwykle początkowo rozwijają się w obwodowej części gruczołu i nie od razu uciskają cewkę moczową. Wielu mężczyzn z rakiem prostaty cierpi też na łagodny przerost centralnej części tego narządu: często to właśnie jego objawy prowadzą do wykrycia 5

nowotworu. Od zewnątrz prostatę otacza cienka warstwa tkanki łącznej, tak zwana torebka. Początkowo guz pozostaje w obrębie torebki, z czasem jednak rozrasta się, przerasta torebkę i nacieka na okoliczne struktury. Rozsiew może także następować przez oddzielenie się pojedynczych komórek nowotworowych, które, wychwycone przez sąsiednie węzły chłonne, przedostają się do chłonki i dają początek ogniskom przerzutowym. Jeszcze inna droga wiedzie przez krew zwykle do kości kręgosłupa i miednicy. Lekarz podejrzewa raka, gdy badaniem stwierdza obecność twardego guzka gruczołu krokowego lub jeśli cały narząd jest twardy, a jego kształt nieregularny. Niestety bardzo małych guzów nie da się wyczuć. Wcześnie zdiagnozowany nowotwór prostaty jest zatem całkowicie uleczalny dlatego lekarze specjaliści podkreślają konieczność konsultacji urologicznych przy jakichkolwiek objawach zaburzeń ze strony układu moczowego. 6

Leczenie W leczeniu raka prostaty stosujemy: - zabieg operacyjny - radioterapię - hormonoterapię - chemioterapię O wyborze sposobu leczenia decyduje stopień zaawansowania choroby, stopień złośliwości raka, schorzenia współistniejące, wiek chorego oraz jego preferencje. Zabieg operacyjny Radykalna prostatektomia (całkowite usunięcie prostaty) to podstawowy zabieg chirurgiczny w leczeniu raka prostaty. Stosuje się go w przypadku, gdy badania wykażą, że rak nie rozprzestrzenił się poza obszar prostaty. Polega na usunięciu całego gruczołu prostaty wraz z tkankami go otaczającymi (włączając pęcherzyki nasienne). Radykalna prostatektomia załonowa podczas tej operacji, stosowanej przez większość urologów, pacjent jest w znieczuleniu ogólnym, lub nadoponowym. Chirurg wykonuje cięcie w dolnej części brzucha, pomiędzy pępkiem a spojeniem łonowym. Bywa, że najpierw pobiera się do badania okoliczne węzły chłonne. To czy węzły chłonne są usuwane zależy od poziomu PSA i punktacji Gleasona. Jeśli jedno i drugie jest wysokie, usuwa się wszystkie węzły chłonne w sąsiedztwie prostaty. Chirurg powinien też zwrócić uwagę na dwa malutkie pęczki nerwów biegnące po bokach prostaty. Są to nerwy odpowiedzialne za erekcje, jeśli dojdzie do ich uszkodzenia, pacjent staje się impotentem. Radykalna prostatektomia kroczowa Podczas tej operacji chirurg wykonuje cięcie na skórze krocza (obszaru skóry między odbytem a moszną). Stosuje się ją w przypadku gdy nie istnieje potrzeba oszczędzenia pęczków nerwowych i nie pobiera się węzłów chłonnych, oraz w sytuacji gdy nie można wykonać innego zabiegu np. załonowego. Po zabiegu, gdy pacjent nadal jest znieczulony, zakładany jest cewnik, czyli rodzaj gumowej rurki, która wprowadzana jest przez cewkę moczową, aby umożliwić drenaż pęcherza moczowego. Cewnik usuwa się po ok. 2 tygodniach. Radykalna laparoskopowa prostatektomia (LRP) Polega na wykonaniu małego cięcia i wprowadzeniu do ciała pacjenta specjalnego instrumentu operacyjnego. Przewagą tej techniki jest zredukowanie krwawienia, bólów pooperacyjnych i czasu hospitalizacji pacjenta, w porównaniu do technik klasycznych. Zachowanie ciągłości pęczków nerwowych podczas operacji wykonywanej tą techniką jest możliwe. 7

Przezcewkowe usunięcie prostaty (TURP) Jest to operacja paliatywna, co oznacza że wykonuje się ją aby złagodzić objawy choroby, nie jest to zabieg leczący przyczynę choroby. Wykonuje się ją u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami oddawania moczu, którzy nie zakwalifikowali się do zabiegu leczącego. TURP stosuje się też w leczeniu nierakowego rozrostu prostaty (łagodnego przerostu prostaty BPH). Podczas tej operacji chirurg usuwa część gruczołu prostaty, która otacza bezpośrednio cewkę moczową. Nie wykonuje się cięć na skórze instrument zwany resektoskopem wprowadzany jest przez zewnętrzne ujście cewki moczowej. Chirurg dociera narzędziem aż do wysokości prostaty, następnie tkanka prostaty jest podgrzana dzięki specjalnej elektrodzie i usunięta na zewnątrz. Radioterapia Terapia ta wykorzystuje promienie o wysokiej energii do zabijania komórek rakowych. Stosuje się ją w przypadkach raka o niskim stadium zaawansowania i tylko, gdy rak obejmuje sama prostatę lub rozprzestrzenił się tylko do przylegającej do prostaty tkanki. Obecnie stosowane są dwie główne odmiany terapii radiacyjnej: napromienianie wiązką zewnętrzną i brachyterapia. Napromienianie wiązką zewnętrzną Wiązka promieniowania skupiona jest na prostacie, wysyłana jest przez zewnętrzne źródło. Przed takim zabiegiem wykonywane są liczne badania obrazowe takie jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy zdjęcia rentgenowskie aby dokładnie określić lokalizację prostaty. Zanim rozpocznie się naświetlanie lekarz robi atramentem znak na skórze, co pomoże w prawidłowym wycelowaniu wiązki. Pacjent poddawany jest naświetlaniu 5 razy w tygodniu przez okres 8-9 tygodni. Trójwymiarowa radioterapia konformalna Na podstawie trójwymiarowego obrazu prostaty, uzyskanego dzięki tomografii komputerowej naświetla się możliwie najmniejszy obszar ciała, co zmniejsza niebezpieczeństwo takiego zabiegu. Dzięki precyzji radioterapii konformalnej tkanki zdrowe ulegają tylko nieznacznemu uszkodzeniu. Radioterapia techniką dynamicznej modulacji intensywności wiązki (IMRT) to metoda bardziej zaawansowana niż konformalna metoda 3D. Aparat emitujący wiązkę krąży wokół pacjenta. Dzięki tej technice wiązka docierająca do ciała pacjenta potrafi dostarczyć dużą porcję promieniowania do tkanek nowotworowych jednocześnie oszczędzając tkanki zdrowe. Brachyterapia (radioterapia wewnętrzna) Brachyterapia (zwana też terapią kontaktową, lub miejscową) polega na umieszczaniu w guzie nowotworowym maleńkich płytek lub ziaren radioaktywnych. Stosuje się ją u pacjentów z rakiem we wczesnym stadium, który rośnie relatywnie wolno. Aby precyzyjnie umieścić ziarna radioaktywne wcześniej lekarze wykonują szereg badań obrazowych takich jak transrektalne USG, tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Bez nich komórki nowotworowe mogą nie zostać wystarczająco napromieniowane, a zdrowe tkanki otaczające mogą zostać niepotrzebnie zniszczone. Brachyterapia LDR ziarna radioaktywne (zawierające radioaktywne izotopy takie jak Jod125 lub pallad 103) wstrzykiwane są przez skórę krocza w gruczoł prostaty. Ziarna umieszczone w ten sposób w ciele pacjenta uwalniają niskie dawki promieniowania przez tygodnie lub miesiące. Na ogół wstrzykuje się od 40 do 100 ziaren radioaktywnych. Są 8

niewielkich rozmiarów, więc ich obecność jest dla pacjenta niewyczuwalna, a po rozpadzie zawartego w nich materiału radioaktywnego, pozostawia się je na miejscu. Brachyterapia HDR przez skórę krocza do prostaty wprowadza się puste igły. Następnie wypełnia się je izotopem Irydu na 5-15 min. Na ogół wykonuje się 3 takie zabiegi w odstępach kilkudniowych. Radioaktywny pierwiastek jest za każdym razem usuwany z ciała pacjenta. Kriochirurgia specjalne igły wprowadza się przez skórę krocza, pomocne w tym zabiegu jest USG transrektalne. Przez igły do prostaty wtłaczane są gazy o bardzo niskiej temperaturze, które momentalnie tworzą kawałki lodu niszczące gruczoł prostaty. Aby mieć pewność, że nie są niszczone tkanki otaczające prostatę, chirurg obserwuje pole operacyjne przez USG transrektalne. W czasie zabiegu przez cewnik do cewki moczowej podawana jest ciepła sól fizjologiczna aby uchronić cewkę przed niską temperaturą. Hormonoterapia Celem hormonoterapii jest obniżenie poziomu hormonów męskich (androgenów np. testosteron) w ustroju. Androgeny są produkowane głównie w jądrach, mogą stymulować komórki rakowe prostaty do wzrostu. Obniżenie poziomu androgenów może powodować zmniejszanie się komórek raka lub spowolnić ich wzrost. Hormonoterapia nie jest jednak samodzielną formą leczenia i nie stanowi substytutu terapii opisanych powyżej. Typy hormonoterapii Orchiektomia to chirurgiczne usunięcie jąder (w nich powstaje 90% androgenów). Po takim zabiegu guz nowotworowy prostaty zmniejsza się. Analogi LHRH leki z tej grupy są wstrzykiwane pacjentom podskórnie w przednią ścianę brzucha lub domięśniowo w pośladek. Podaje się je raz w miesiącu lub co 3, 4, 6 lub 12 miesięcy. Po podaniu analogów LHRH poziom testosteronu zanim zacznie spadać przez pewien czas podnosi się. To wynik złożonego mechanizmu działania tych leków. Aby uniknąć tego niepożądanego efektu podaje się równocześnie leki antyandrogenowe. Antagoniści LHRH to nowsza grupa leków, silniej i szybciej obniżają poziom testosteronu, nie powodują jego czasowego wzrostu na początku terapii tak jak leki z grupy agonistów LHRH. Badania kliniczne wykazały że u 5% pacjentów wystąpiła silna reakcja alergiczna na leki z tej grupy. Z tego powodu leki te stosuje się tylko u pacjentów z silnymi objawami raka prostaty, którzy nie mogą stosować leków z innych grup. Antyandrogeny blokują enzym odpowiedzialny za produkcje androgenów w organizmie człowieka (nawet po orchiektomii, lub podczas leczenia analogami LHRH, mała ilość androgenów produkowana jest przez nadnercza). Przyjmowane są jako tabletki doustne raz dziennie. Antyandrogeny stosuję się łącznie z analogami LHRH lub po zabiegu orchiektomii. Nazywa się to kombinowaną blokadą androgenów. 9

Leki z innych grup estrogeny stosowane były dawniej u pacjentów z zaawansowanym rakiem prostaty. Z powodu ich efektów ubocznych (zakrzepy krwi, powiększenie piersi u mężczyzn) zostały zastąpione przez analogi LHRH i antyandrogeny. Stosuje się je tylko w wypadku nieskuteczności leków z innych grup. Chemioterapia Tradycyjna chemioterapia w zaawansowanym raku prostaty jest dość powszechnie uznawana przez urologów i onkologów za zbyt toksyczną, jak również za nieefektywną. W chemioterapii stosuje się leki przeciwnowotworowe podawane dożylnie lub doustnie. Leki dostają się do krwiobiegu, a z biegiem krwi do wszystkich narządów, dlatego znajdują zastosowanie w sytuacji gdy doszło już do odległych przerzutów. Podobnie jak hormonoterapia, chemioterapia nie prowadzi do całkowitego wyleczenia. Nie ma możliwości, aby jej wynikiem było zniknięcie wszystkich komórek nowotworowych. Jej stosowanie ma na celu poprawę jakości życia osoby chorej i spowolnienie procesu nowotworowego. 10

Profilaktyka raka prostaty Diagnostyka nowotworu prostaty składa się z kilku elementów, stosowanych przez lekarzy w zależności od stanu pacjenta. Podstawowym badaniem, wykonywanym najczęściej przez urologa, ale także internistę lub lekarza rodzinnego, jest badanie per rectum (ang. DRE digital rectal exam). Pozwala ono ocenić, czy gruczoł krokowy ma prawidłowe rozmiary i kształt, co lekarz wyczuwa przy lekkim ucisku palcem. Ta prosta i bezbolesna metoda pozwala wykryć zmiany wyczuwalne poprzez torebkę gruczołu krokowego, takie jak stwardnienia czy grudki. Badanie per rectum w 75% przypadków pozwala na stwierdzenie twardych guzków zlokalizowanych w obrębie prostaty. Dodatkowo lekarz zleca także badania moczu i krwi pacjenta. Badanie per rectum Ocenę poszczególnych elementów układu moczowo-płciowego można także przeprowadzić poprzez badanie USG przez powłoki brzuszne wykonane przez urologa. USG przez powłoki brzuszne nie ma wartości diagnostycznej w badaniu gruczołu krokowego, natomiast może służyć ocenie rozprzestrzenienia choroby (np. zajęcie węzłów chłonnych). Kolejnym, bardzo ważnym badaniem, stosowanym w diagnostyce raka gruczołu krokowego jest pomiar stężenia PSA we krwi. Badanie to powinno być wykonane nie wcześniej niż 48 godzin po badaniu per rectum. PSA (ang. Prostate Specific Antigen) jest specyficznym antygenem sterczowym, wytwarzanym przez komórki nabłonkowe prostaty. Jeśli wyniki PSA wykazują stężenie powyżej 4 ng/ml krwi niezbędna jest dalsza diagnostyka, nawet wówczas, gdy wielkość guza jest tak mała, że uniemożliwia jego wykrycie w trakcie badania per rectum. Wprawdzie wzrost stężenia PSA w surowicy może być również następstwem łagodnego rozrostu lub zapalenia stercza, jednak stwierdzenie nieprawidłowej wartości PSA jest sygnałem do podjęcia badań, mających na celu wykrycie raka stercza. Ponieważ ta forma badania nie jest 11

do końca miarodajna (ok. 15% mężczyzn cierpiących na raka stercza ma prawidłowe stężenie PSA), lekarze zazwyczaj zlecają jako badania dodatkowe ultrasonografię przezodbytniczą i następnie biopsję prostaty. U młodych mężczyzn, zwłaszcza tych, których najbliżsi krewni zachorowali na raka prostaty, sygnałem do dalszych badań może być nieprawidłowość w badaniu przezodbytniczym lub nawet niewielki (poniżej 2 ng/ml) wzrost PSA. Ultrasonografia przezodbytnicza (TRUS - ang. TransRectalUltraSound) polega na ocenie gruczołu krokowego przy użyciu sondy USG włożonej do odbytnicy. TRUS obok badania per rectum i pomiaru stężenia PSA jest jedną z najważniejszych metod stosowanych w diagnostyce raka gruczołu krokowego. Postępowaniem pozwalającą jednoznacznie potwierdzić rozpoznanie (i dzięki temu wdrożyć leczenie) raka gruczołu krokowego jest biopsja. Biopsję stercza wykonuje się, jeśli wynik badania gruczołu krokowego palcem przez odbytnicę nasuwa podejrzenie raka i (lub) jeśli stężenie PSA w surowicy jest zwiększone. Podczas tej procedury wprowadza się do odbytu głowicę. Specjalną igłą wysuwaną z głowicy, pod kontrolą USG, pobiera się z miejsc podejrzanych o zmiany nowotworowe próbki do badania histopatologicznego. Na jego podstawie wykrywa się obecność komórek nowotworowych i określa stopień ich złośliwości. Biopsja gruczołu krokowego Pobrane komórki badane są pod mikroskopem. Ocenia się dwa najbardziej rozległe typy utkania raka. Stopień złośliwości komórek ustala się na podstawie tzw. skali Gleasona. Jest to skala punktowa, określająca kategorię deformacji komórek. Każdy typ utkania jest oceniany w skali od 1 do 5 (1 oznacza komórki najlepiej zróżnicowane = najmniej złośliwe, 5 oznacza komórki najmniej zróżnicowane = najbardziej złośliwe). Wynik w skali Gleasona przedstawia się jako sumę tych dwóch ocenianych typów utkania. Wartości poniżej 7 interpretowane są jako nowotwory mniej agresywne. 12

Skala Gleasona Jako uzupełnienie diagnostyki raka prostaty lekarze wykorzystują tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Tomografię stosuje się szczególnie przy niejasnym obrazie uzyskanym na USG. Rezonans magnetyczny jest jeszcze dokładniejszym badaniem, umożliwiającym zebranie informacji o wielkości, kształcie i dokładnej lokalizacji zmian chorobowych. Obydwa badania służą do określenia stopnia zaawansowania raka prostaty w szczególności oceny zajęcia przez chorobę węzłów chłonnych oraz występowania przerzutów odległych. Jeśli pojawia się podejrzenie przerzutów nowotworowych do kości (najczęściej miednicy, trzonów kręgosłupa lub żeber), wykonuje się scyntygrafię kości. Polega ona na dożylnym podaniu znacznika i obserwowaniu miejsc w kościach, w których znacznik gromadzi się w dużych ilościach przy pomocy specjalnej kamery detektora. 13