Osoby chorujące psychicznie w świetle wyników badania Wykluczenie społeczne w Małopolsce strategie przeciwdziałania dr Hubert Kaszyński, Uniwersytet Jagielloński
1 Formy pomocy osobom chorującym psychicznie Oddziały dzienne oraz zespoły leczenia środowiskowego formy środowiskowej opieki psychiatrycznej
UCZESTNICTWO KRYZYS Ośrodek interwencji kryzysowej Warsztat terapii zajęciowej Turnus rehabilitacyjny LECZENIE Oddział stacjonarny (szpital specjalistyczny, ogólny) Oddział dzienny Ambulatorium - poradnia zdrowia psychicznego, podstawowa opieka zdrowotna) Zespół leczenia środowiskowego FORMY POMOCY OSOBOM CHORUJĄCYM PSYCHICZNIE WSPARCIE Środowiskowy dom samopomocy Specjalistyczne usługi opiekuńcze Ośrodek wsparcia Organizacje obywatelskie beneficjentów PRACA Zakład pracy chronionej Zakład aktywności zawodowej Przedsiębiorstwo społeczne Klub integracji społeczne Centrum integracji społecznej Zatrudnienie socjalne Spółdzielnie socjalne MIESZKANIE Mieszkanie chronione Dom pomocy społecznej
UCZESTNICTWO KRYZYS Ośrodek interwencji kryzysowej Warsztat terapii zajęciowej Turnus rehabilitacyjny LECZENIE Oddział stacjonarny (szpital specjalistyczny, ogólny) Oddział dzienny Ambulatorium - poradnia zdrowia psychicznego, podstawowa opieka zdrowotna) Zespół leczenia środowiskowego FORMY POMOCY OSOBOM CHORUJĄCYM PSYCHICZNIE WSPARCIE Środowiskowy dom samopomocy Specjalistyczne usługi opiekuńcze Ośrodek wsparcia Organizacje obywatelskie beneficjentów PRACA Zakład pracy chronionej Zakład aktywności zawodowej Przedsiębiorstwo społeczne Klub integracji społecznej Centrum integracji społecznej Zatrudnienie socjalne Spółdzielnie socjalne MIESZKANIE Mieszkanie chronione Dom pomocy społecznej
2 Wykluczenie medyczne: Oddziały dzienne oraz zespoły leczenia środowiskowego formy środowiskowej opieki psychiatrycznej
W województwie obecnie funkcjonuje 45 oddziałów dziennych dla osób z zaburzeniami psychicznymi zlokalizowanych na terenie 15 powiatów. Przy czym najwięcej było ich w Krakowie (23 dzienne oddziały). Ponadto 3 oddziały znajdują się w powiecie oświęcimskim. Po 2 oddziały funkcjonują w 6 powiatach (krakowskim, limanowskim, wadowickim i wielickim oraz w Nowym Sączu i Tarnowie), a w 7 powiatach (brzeskim, chrzanowskim, gorlickim, miechowskim, nowotarskim, olkuskim i tarnowskim) funkcjonują pojedyncze oddziały dzienne. Oznacza to, że w siedmiu powiatach Małopolski osoby z zaburzeniami psychicznymi nie mają dostępu do dziennej opieki psychiatrycznej.
Na podstawie definicji pracy socjalnej przyjętej przez
Zgodnie z Małopolskim Programem Ochrony Zdrowia Psychicznego w 2015 roku w Małopolsce powinno działać 65 zespołów leczenia środowiskowego i powinny one obejmować swym działaniem wszystkie powiaty. Obecnie na terenie województwa małopolskiego funkcjonuje 27 zespołów. Przy czym 3 powiaty (dąbrowski, nowosądecki i Nowy Sącz) nie dysponują ani jednym zespołem.
3 Instytucje pomocy i integracji społecznej
UCZESTNICTWO KRYZYS Ośrodek interwencji kryzysowej Warsztat terapii zajęciowej Turnus rehabilitacyjny LECZENIE Oddział stacjonarny (szpital specjalistyczny, ogólny) Oddział dzienny Ambulatorium - poradnia zdrowia psychicznego, podstawowa opieka zdrowotna) Zespół leczenia środowiskowego FORMY POMOCY OSOBOM CHORUJĄCYM PSYCHICZNIE WSPARCIE Środowiskowy dom samopomocy Specjalistyczne usługi opiekuńcze Ośrodek wsparcia Organizacje obywatelskie beneficjentów PRACA Zakład pracy chronionej Zakład aktywności zawodowej Przedsiębiorstwo społeczne Klub integracji społeczne Centrum integracji społecznej Zatrudnienie socjalne Spółdzielnie socjalne MIESZKANIE Mieszkanie chronione Dom pomocy społecznej
W każdym poza tatrzańskim - małopolskim powiecie funkcjonuje co najmniej jeden środowiskowy dom samopomocy. W 2013 roku było ich łącznie 73 i oferowały ponad 2,5 tysiąca miejsc.
Osoby z zaburzeniami psychicznymi posiadające orzeczony stopień niepełnosprawności miały w Małopolsce dostęp do 65 warsztatów terapii zajęciowej. miechowski olkuski 3 3 krakowski 1 proszowicki dąbrowski 1 oświęcimski Liczba uczestników WTZ: 25-50 51-100 101-150 190 202 570 4 3 chrzanowski 1 wadowicki suski Kraków myślenicki Liczba warsztatów terapii zajęciowej 2 5 14 1 tatrzański 1 2 wielicki 2 bocheński limanowski 1 nowotarski 2 2 brzeski 6 2 Nowy Sącz nowosądecki Tarnów tarnowski gorlicki MAŁOPOLSKA: 2 405 osób w 65 warsztatach terapii zajęciowej 3 1 5
4 Kluczowe problemy
1. Brak realizacji zapisów Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. 2. Brak konsultacji społecznych ze środowiskiem zajmującym się wsparciem społecznym dla osób chorujących psychicznie. 3. Niewłaściwa alokacja środków publicznych (W niewielkim stopniu są one przeznaczane bezpośrednio na rozwój konkretnych miejsc pracy dla osób chorujących psychicznie.) 4. Brak stabilnego systemu finansowania dla form integracji społeczno-zawodowej osób chorujących psychicznie, które udało się wypracować w toku implementowania i testowania tzw. dobrych praktyk. (Trudności z kontynuacją modelu trenera zatrudnienia wspieranego.)
5. Nieobecność rodzin w terapii. 6. Brak wsparcia dla osób starszych chorujących psychicznie. 7. Stygmatyzacja. 8. Nadmierna fluktuacja wykształconej kadry w sektorze publicznym czy pozarządowym, która nie znajduje odpowiedniej gratyfikacji finansowej oraz możliwości względnie stabilnego rozwoju zawodowego
5 Rekomendacje dla polityki społecznej na rzecz osób chorujących psychicznie
1. Powrót do stosowania metod pracy wypracowanych w programach Trener zatrudnienia wspieranego łączących: 1) pracę trenera wspierającego osobę chorującą w pracy na otwartym rynku, 2) spotkania klubu pracy z 3) terapią rodzinną. 2. Rozwój projektów oferujących osobom chorującym psychicznie zróżnicowane zajęcia ukierunkowane na rozwój własny i organizację czasu wolnego (forma Domów Kultury ). 3. Rozwój mieszkań chronionych w powiązaniu z ofertami pracy dla osób chorujących psychicznie
4. Rozwój programów promocji zdrowia psychicznego w gimnazjach, liceach i szkołach wyższych. 5. Kampanie edukacyjne skierowane do dziennikarzy, pracodawców, współpracowników oraz konkretnie zdefiniowanych środowisk lokalnych. 6. Programy zapobiegające groźbie penalizacji osób chorujących psychicznie. Tutaj najistotniejszą rolę odgrywają zespoły leczenia środowiskowego
Pomimo ustanowienia Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego model środowiskowy znajduje się w odwrocie, a sytuacja polskiej psychiatrii jest trudna i mało komfortowa dla pacjentów oraz na tle innych krajów europejskich - przestarzała i niewydolna. Należy mieć nadzieję, iż działania w zakresie regionalnej polityki społecznej na rzecz integracji społeczno-zawodowej osób chorujących psychicznie zmienią ten niekorzystny stan rzeczy.