Powiatowy Urząd Pracy w Płońsku ZAWODY DEFICYTOWE I NADWYŻKOWE W POWIECIE PŁOŃSKIM RAPORT ZA 2010 ROK Płońsk, marzec 2011
1. WSTĘP W celu określenia poziomu i struktury kształcenia zawodowego i szkolenia bezrobotnych niezbędne jest wskazanie, jakie zawody na lokalnym rynku pracy są aktualnie deficytowe, jakie nadwyżkowe, a jakie wykazują równowagę. Temu ma służyć proces systematycznego obserwowania zjawisk zachodzących na lokalnym rynku pracy dotyczących ukształtowania się popytu i podaży na siłę roboczą i na tej podstawie formułowanie ocen, wniosków i opinii oraz prognoz koniecznych dla właściwego funkcjonowania szkolenia zawodowego i szkolenia bezrobotnych. Proces ten nosi nazwę monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Przez,,zawód deficytowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Przez,,zawód nadwyżkowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Zgodnie z zapisami Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (art. 8 ust. 1 pkt 3 i art. 9 ust. 1 pkt 9) opracowanie analiz rynku pracy, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest jednym z zadań samorządu województwa oraz samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Zadanie to wynika z Krajowego Planu Działań na Rzecz Zatrudnienia na lata 2009-2011. Podstawowym źródłem informacji do przeprowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, są dane zgromadzone w urzędzie pracy, dotyczące osób bezrobotnych oraz zgłoszonych ofert pracy wg zawodów i specjalności, a także zgłoszonych ofert pracy wg PKD. 2
Dane pochodzą ze sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy za 2010 rok z zakresu załącznika nr 2 (,,Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy i oferty pracy ) i załącznika nr 3 (,,Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności ). Głównym użytkownikiem opracowywanych informacji monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, oprócz Powiatowego Urzędu Pracy będą organy i instytucje zainteresowane problematyką rynku pracy, w tym w szczególności: Starosta, Wojewódzki Urząd Pracy, dyrektorzy szkół ponadgimnazjalnych oraz niektóre instytucje szkoleniowe. Monitoring zawodów nadwyżkowych i deficytowych pozwala na: określenie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowo-kwalifikacyjnej na lokalnych, regionalnych i krajowym rynku pracy, stworzenie bazy informacyjnej dla opracowania przyszłych struktur zawodowo-kwalifikacyjnych w układzie lokalnym, regionalnym i krajowym, określenie odpowiednich kierunków szkolenia bezrobotnych, zapewniając większą efektywność organizowanych szkoleń, bieżącą korektę poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego (dotyczy władz oświatowych oraz dyrekcji szkół), usprawnienie poradnictwa zawodowego poprzez wskazanie zawodów deficytowych i nadwyżkowych, usprawnienie pośrednictwa pracy poprzez uzyskanie informacji o planowanych ofertach pracy na rok przyszły oraz przewidywanej liczbie absolwentów według zawodów, 3
ułatwienie realizacji programów specjalnych aktywizujących osoby długotrwale bezrobotne w celu promowania ich ponownego zatrudnienia. Prezentowany materiał zawiera: analizę bezrobocia według zawodów, analizę ofert pracy według zawodów (grup zawodów), analizę zawodów deficytowych i nadwyżkowych w oparciu o interpretacje wskaźników intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów, wnioski. Jest to I część raportu rocznego tzw. diagnostyczna. Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej II część raportu, oparta na wynikach badań GUS oraz danych o absolwentach z Systemu Informacji Oświatowej MEN, zostanie opracowana w terminie późniejszym, określonym przez Departament Rynku Pracy MPiPS. Raport jest dostępny na stronie internetowej Powiatowego Urzędu Pracy w Płońsku www.pupplonsk.org.pl 2. ANALIZA BEZROBOCIA WEDŁUG ZAWODÓW W okresie od I-XII 2010 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w Płońsku zarejestrowanych zostało 6969 osób, w tym 3363 kobiet. W ogólnej liczbie zarejestrowanych było 1171 osób, które nie posiadały zawodu, co stanowi 16,8% ogółu zarejestrowanych w 2010 r. 4
Napływ osób o określonych kwalifikacjach zawodowych wynika m.in. z niekorzystnej sytuacji w niektórych przedsiębiorstwach, restrukturyzacji niektórych branż, jak również z niedostosowania systemu kształcenia do potrzeb rynku pracy. Często system kształcenia powoduje powstawanie zawodów nadwyżkowych tzn. w których liczba zarejestrowanych bezrobotnych jest wyższa od liczby ofert pracy zgłoszonych przez pracodawców oraz zawodów deficytowych, w których występuje przewaga ofert pracy nad możliwością zatrudnienia pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami. Z danych statystycznych wynika, że wśród bezrobotnych dominują zawody zaliczane do nadwyżkowych. Bezrobotni rejestrujący się w okresie I-XII 2010 r. posiadali kwalifikacje zawodowe, które jak wynika ze struktury zawodowej bezrobotnych, stanowiły już znaczną nadwyżkę w porównaniu do istniejącej podaży na rynku pracy. Również nie odbiegały od tej prawidłowości liczby osób rejestrujących się w Urzędzie, które ukończyły szkołę w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Niepokojącym zjawiskiem jest znaczna liczba osób nieposiadających zawodu. W okresie sprawozdawczym było to 1171 osób, a ogólna liczba zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w końcu roku nie posiadająca żadnych kwalifikacji zawodowych to 2271 osób, co stanowiło 32,58% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. Liczby dotyczące bezrobotnych rejestrujących się w poszczególnych zawodach przedstawia tabela 2.1. Jest to wycinek z klasyfikacji zawodów i specjalności, który odwzorowuje aktualną strukturę zawodową na rynku pracy w powiecie płońskim. Pokazują zawody charakterystyczne dla naszego rejonu, w których występuje znaczny nadmiar osób m.in. poszukujących pracy w danym zawodzie w stosunku do możliwości zatrudnienia. 5
Tabela 2.1 Bezrobotni wg zawodów w powiecie płońskim Stan w grudniu 2010 roku Lp Kod zawodu Nazwa zawodu Bezrobotni ogółem w tym absolwenci powyżej 12 m-cy kobiety razem kobiety razem kobiety 1 "000000" Bez zawodu 1171 662 224 109 105 65 2 "522301" Sprzedawca 303 263 19 17 96 86 3 "515303" Robotnik gospodarczy 250 80 3 1 97 37 4 "611104" Rolnik upraw polowych 199 98 0 0 77 42 5 "753105" Krawiec 197 191 2 2 81 79 6 "722204" Ślusarz 162 2 4 0 55 0 7 "711202" Murarz 138 0 0 0 77 0 8 "263102" Ekonomista 122 104 2 2 49 42 9 "613003" Rolnik 95 57 0 0 35 23 10 "931301" Robotnik budowlany 79 2 0 0 34 1 11 "834103" Mechanik - operator pojazdów i maszyn rolniczych 74 1 1 0 26 0 12 "311504" Technik mechanik 70 4 3 0 31 1 13 "723105" Mechanik samochodów osobowych 65 0 0 0 21 0 14 "932101" Pakowacz 58 46 1 0 17 16 15 "532201" Opiekunka domowa 54 54 0 0 29 29 16 "322002" Technik żywienia i gospodarstwa domowego 50 40 12 6 14 13 17 "911207" Sprzątaczka biurowa 49 47 0 0 24 24 18 "512002" Kucharz małej gastronomii 48 37 14 10 7 7 19 "432103" Magazynier 46 5 1 0 14 1 20 "751201" Cukiernik 43 27 2 1 17 13 21 "751204" Piekarz 42 6 1 0 16 2 22 "411004" Technik prac biurowych 39 30 0 0 15 11 23 "512001" Kucharz 39 35 0 0 20 19 24 "514101" Fryzjer 39 39 2 2 14 14 25 "752205" Stolarz 38 1 1 0 7 1 26 "816029" Operator urządzeń przetwórstwa owocowo-warzywnego 38 34 0 0 15 14 27 "722314" Tokarz w metalu 37 4 0 0 14 1 28 "314207" Technik rolnik 36 27 0 0 14 9 29 "541390" Pozostali pracownicy ochrony osób i mienia 35 3 1 0 11 1 30 "311924" Technik technologii odzieży 34 34 3 3 15 15 31 "334306" Technik administracji 34 28 2 2 12 11 32 "732303" Introligator poligraficzny 32 23 0 0 14 11 33 "711503" Stolarz budowlany 30 2 0 0 14 1 34 "311512" Technik mechanizacji rolnictwa 29 0 1 0 16 0 35 "712601" Hydraulik 29 0 0 0 11 0 36 "816018" Operator urządzeń do produkcji wyrobów mleczarskich 28 27 0 0 15 14 37 "961302" Robotnik placowy 27 11 1 0 12 5 6
38 "513101" Kelner 25 23 0 0 9 8 39 "742112" Monter elektronik - urządzenia radiowo-telewizyjne 25 13 0 0 11 6 40 "833203" Kierowca samochodu ciężarowego 25 0 0 0 4 0 Analiza danych w tabeli 2.1 pozwala stwierdzić, że struktura bezrobotnych według zawodów nie odzwierciedla do końca dokonujących się przemian w gospodarce i na rynku pracy. Najliczniej reprezentowane zawody w rejestrach PUP w 2010 r.: 1. Sprzedawca 303 osoby, 2. Robotnik gospodarczy 250 osób. 3. Rolnik upraw polowych 199 osób, 4. Krawiec 197 osób, 5. Ślusarz 162 osoby. Liczna grupa zawodowa bezrobotnych murarzy, poszukiwanych dzisiaj na rynku pracy, wskazuje na brak odpowiednich kwalifikacji, wymaganych przez pracodawców, a także funkcjonowania szarej strefy w branży budowlanej. Najmniej problemów ze znalezieniem pracy powinni mieć bezrobotni o wyższych kwalifikacjach zawodowych. Niemniej jednak dużą grupę zarejestrowanych stanowią osoby posiadające wyższe wykształcenie. 3. ANALIZA OFERT PRACY WEDŁUG ZAWODÓW (GRUP ZAWODÓW) Analiza ofert zgłoszonych do Urzędu Pracy w 2010 r. wykazała, że nie pokrywają one zapotrzebowania wynikającego z,,napływu. We wszystkich dużych grupach zawodowych oraz sektorach gospodarki, ilość rejestrujących się bezrobotnych przekraczała liczbę ofert pracy. 7
Tabela 3.1 Bezrobotni wg rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy w powiecie płońskim w 2010 r. Sekcja PKD Bezrobotni zarejestrowani w 2010 r. Bezrobotni stan w końcu 2010 r. Oferty pracy zgłoszone w 2010 r. Oferty pracy stan w końcu 2010 r. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 104 90 25 0 Górnictwo i wydobywanie 1 1 0 0 Przetwórstwo przemysłowe 588 590 311 3 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię 8 10 4 0 elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Dostawa wody; gospodarowanie ściekami 11 10 18 0 i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Budownictwo 551 503 212 0 Handel hurtowy i detaliczny; naprawa 875 802 406 0 pojazdów samochodowych, włączając motocykle Działalność związana z zakwaterowaniem 99 74 55 1 i usługami gastronomicznymi Transport i gospodarka magazynowa 142 102 177 17 Informacja i komunikacja 13 10 7 0 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 63 10 40 12 Działalność związana z obsługą rynku 17 13 11 0 nieruchomości Działalność profesjonalna, naukowa 156 120 148 0 i techniczna Działalność w zakresie usług 200 148 354 10 administrowania i działalność wspierająca Administracja publiczna i obrona narodowa; 578 404 572 0 obowiązkowe zabezpieczenia społeczne Edukacja 134 74 87 0 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 75 52 47 0 Działalność związana z kulturą, rozrywką 34 26 69 1 i rekreacją Pozostała działalność usługowa 1078 888 76 0 Gospodarstwa domowe zatrudniające 19 24 1 0 pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Organizacje i zespoły eksterytorialne 0 0 0 0 Działalność niezidentyfikowana 468 428 0 0 Ogółem 5214 4399 2613 44 8
W okresie od stycznia do grudnia 2010 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w Płońsku zgłoszono ogółem 2613 wolne miejsca pracy. Były to głównie oferty pracy dla pracowników fizycznych: sprzedawców, sprzątaczki, opiekunki, kasjerów, magazynierów, kucharzy i murarzy. Płoński Urząd Pracy posiadał również oferty dla pracowników umysłowych na stanowiska: pracownik biurowy, księgowy, pracownik administracji. W przypadku grupy zawodowej nauczycieli odnotowano większą liczbę zgłoszonych ofert niż osób zarejestrowanych posiadających kwalifikacje zawodowe umożliwiające podjęcie pracy we wskazanym zawodzie. Pozostałe zawody charakteryzowały się większą liczbą osób kwalifikujących się na zgłoszone stanowisko pracy niż oferowanych stanowisk. Od stycznia do grudnia 2010 r. pośrednicy pozyskali do współpracy 105 zakładów pracy w wyniku 204 wizyt u pracodawców, podczas których przyjęto oferty na 67 miejsc pracy. Ogółem pośrednicy posiadali 1379 wolnych miejsc pracy niesubsydiowanej. Wśród 2613 wolnych miejsc pracy posiadanych przez Urząd znaczną część stanowiły oferty subsydiowane, czyli organizowane przez Urząd, takie jak prace interwencyjne, roboty publiczne, staże i przygotowania zawodowe. Ogólna liczba takich miejsc pracy to 1234, co stanowiło 47,23% wszystkich zrealizowanych ofert pracy w 2010 roku. 9
4. ANALIZA ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH Tabela 4.1 Ranking zawodów nadwyżkowych w powiecie płońskim w II półroczu 2010 roku Lp Kod grupy zawodów Nazwa grupy zawodów Wskaźnik intensywności nadwyżki zawodów 1 2 3 4 1 "541390" Pozostali pracownicy ochrony osób i mienia 0,4545 2 "818990" Pozostali operatorzy stacjonarnych maszyn 0,4545 i urządzeń gdzie indziej niesklasyfikowani 3 "216304" Projektant wzornictwa przemysłowego 0,5000 4 "228502" Logopeda 0,5000 5 "252101" Administrator baz danych 0,5000 6 "261901" Asystent prawny 0,5000 7 "263401" Psycholog 0,5000 8 "311303" Technik elektryk 0,5000 9 "311402" Instalator systemów alarmowych 0,5000 10 "422603" Rejestratorka medyczna 0,5000 11 "441202" Kurier 0,5000 12 "521101" Sprzedawca na targowisku / bazarze 0,5000 13 "723401" Mechanik pojazdów jednośladowych 0,5000 14 "753202" Krojczy 0,5000 15 "911101" Pomoc domowa 0,5000 16 "962906" Woźny 0,5000 17 "513101" Kelner 0,5294 18 "711601" Brukarz 0,5714 19 "721404" Monter konstrukcji stalowych 0,5714 20 "422602" Recepcjonista 0,6000 21 "741101" Elektromonter instalacji elektrycznych 0,6000 22 "311502" Kontroler jakości wyrobów mechanicznych 0,6667 23 "343901" Animator kultury 0,6667 24 "832202" Kierowca samochodu dostawczego 0,6667 25 "832203" Kierowca samochodu osobowego 0,7143 26 "524502" Sprzedawca w stacji paliw 0,7500 27 "712303" Tynkarz 0,7500 28 "931301" Robotnik budowlany 0,8049 29 "334390" Pozostali pracownicy administracyjni i sekretarze biura zarządu 0,8333 30 "411004" Technik prac biurowych 0,8519 10
Tabela 4.2 Ranking zawodów deficytowych w powiecie płońskim w II półroczu 2010 roku Lp Kod grupy zawodów Nazwa grupy zawodów Wskaźnik intensywności deficytu zawodów 1 2 3 4 1 "753303" Szwaczka 1,2000 2 "514202" Kosmetyczka 1,2500 3 "524902" Doradca klienta 1,3333 4 "721209" Zgrzewacz 1,3333 5 "515303" Robotnik gospodarczy 1,3529 6 "334306" Technik administracji 1,4286 7 "522305" Technik handlowiec 1,4545 8 "233015" Nauczyciel matematyki 1,5000 9 "243305" Specjalista do spraw sprzedaży 1,5000 10 "751204" Piekarz 1,7857 11 "234113" Nauczyciel nauczania początkowego 2,0000 12 "234201" Nauczyciel przedszkola 2,0000 13 "242108" Specjalista do spraw logistyki 2,0000 14 "513202" Barman 2,0000 15 "713207" Malarz lakiernik wyrobów metalowych 2,0000 16 "723310" Mechanik - monter maszyn i urządzeń 2,0000 17 "811105" Operator koparko - ładowarki 2,0000 18 "834202" Operator maszyn drogowych 2,0000 19 "833203" Kierowca samochodu ciężarowego 2,2857 20 "911207" Sprzątaczka biurowa 2,3333 21 "933304" Robotnik magazynowy 2,5556 22 "712501" Monter / składacz okien 3,0000 23 "722303" Operator maszyn do obróbki skrawaniem 3,0000 24 "432103" Magazynier 3,2703 25 "241202" Doradca finansowy 4,0000 26 "331203" Referent (asystent) bankowości 4,0000 27 "522201" Kierownik sali sprzedaży 4,0000 28 "522302" Sprzedawca w branży mięsnej 4,0000 29 "962990" Pozostali pracownicy przy pracach prostych 4,3333 gdzie indziej niesklasyfikowani 30 "812190" Pozostali operatorzy maszyn i urządzeń do 7,0000 produkcji i przetwórstwa metali 31 "411090" Pozostali pracownicy obsługi biurowej 7,1818 32 "523002" Kasjer handlowy 7,6250 33 "932990" Pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemyśle 11,5000 Powyższe tabele obrazują, w jakich zawodach w 2010 roku nastąpiła nadwyżka, a w jakich deficyt. Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) jest wskaźnikiem określającym relacje pomiędzy ilością ofert, która została 11
zgłoszona w 2010 roku do PUP w danych zawodach, oraz ilością osób bezrobotnych rejestrujących się w analizowanym roku. Wskaźnik niższy od 1,0 mówi o zawodach nadwyżkowych im niższy wskaźnik tym więcej poszukujących przypada na jedną ofertę pracy. Natomiast wskaźnik powyżej 1,0 mówi o zawodach deficytowych. Dane uzyskiwane w kolejnych badaniach napływu ofert pracy i osób bezrobotnych wg zawodów będą stanowić podstawę do wyciągnięcia wniosków o tendencjach występujących na rynku pracy w zakresie popytu i podaży w zawodach (grupach zawodów), w tym również określenia zawodów zanikających i pojawiających się nowych specjalności. 5. WNIOSKI Przedstawiona analiza i opracowany na jej podstawie ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych stanowią I część raportu. Raport zostanie poszerzony o badania GUS dotyczące popytu na pracę (liczba pracujących, wolne miejsca pracy) oraz dane o absolwentach z Systemu Informacji Oświatowej Ministerstwa Edukacji Narodowej sierpień/wrzesień 2011. Z analizy stanu bezrobocia wynika, iż w 2010 roku w Urzędzie zarejestrowanych zostało 6969 osób bezrobotnych. W porównaniu z rokiem 2009 napływ do bezrobocia zwiększył się o 1372 osoby. Analiza sytuacji bezrobotnych w 2010 roku, wskazuje na duże zróżnicowanie tej populacji. Poza grupą osób nieposiadających żadnych kwalifikacji zawodowych (stan na koniec 2010 roku wynosił 2271 osób, natomiast w 2009 roku 2216 osób), nie można określić jednej konkretnej grupy zawodowej, która jednoznacznie generowałaby bezrobocie na lokalnym rynku pracy. W rejestrach bezrobotnych jest dużo tzw. osób bez zawodu, (w końcu 2010 roku zrejestrowanych było 1171 osób, w analogicznym okresie 12
roku 2009 1312 osób) które nie posiadają świadectwa (dyplomu) ukończenia kształcenia szkolnego lub kursowego w danym zawodzie i nie mają udokumentowania ciągłości pracy w okresie minimum 1 roku w jednym zawodzie. Do najliczniej reprezentowanych zawodów nadwyżkowych sklasyfikowanych w rejestrach Urzędu, gdzie liczba bezrobotnych jest zdecydowanie większa, niż liczba zgłoszonych ofert pracy zalicza się: technika prac biurowych, robotnika budowlanego, tynkarza, kierowcy samochodu osobowego i dostawczego, animatora kultury, recepcjonistkę, elektromontera instalacji elektrycznych oraz montera konstrukcji stalowych. Zawody deficytowe występujące w 2010 roku, gdzie na ofertę pracy zgłoszoną przez pracodawcę, jest zbyt mało osób zarejestrowanych w danym zawodzie to: kasjer handlowy, operator maszyn i urządzeń do produkcji i przetwórstwa mebli, sprzedawca w branży mięsnej, referent (asystent) bankowości, magazynier, monter okien, robotnik magazynowy, operator maszyn drogowych. Do zawodów zrównoważonych należą: lakiernik, cieśla, sprzedawca w branży spożywczej, przedstawiciel handlowy, asystentka dyrektora, pracownik socjalny. Monitoring nie pozwala na pełne sprecyzowanie zawodów deficytowych i nadwyżkowych, dlatego że: klasyfikacja zawodów i specjalności jest bardzo rozbudowana, nie wszystkie wolne miejsca pracy zgłaszane są przez pracodawców do PUP, bezrobotni mogą być sklasyfikowani w kilku zawodach, ale w momencie sporządzania sprawozdania ujęci są w jednym zawodzie, 13
w rejestrach osób bezrobotnych pozostają osoby długotrwałe bezrobotne, których kwalifikacje ulegają dezaktualizacji. Pogarsza się sytuacja na rynku pracy. Spowolnienie gospodarcze powoduje, że coraz więcej osób traci pracę. Przed służbami zatrudnienia, jak i szeroko pojętą edukacją stają nowe wyzwania. Dalsza analiza sytuacji na rynku pracy, pozwoli na dokonywanie stopniowych korekt struktury kształcenia, organizowania szkoleń, czy ukierunkowania młodzieży, jaki wybrać zawód, jaką ukończyć szkołę, aby później nie mieć problemów ze znalezieniem pracy. W gospodarcze rynkowej żaden zawód nie daje gwarancji, są jednak sposoby by zwiększyć swoje szanse. Sporządziła: Sylwia Bogucka Zatwierdził:... Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Płońsku 14