Załącznik nr 2 ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE DO KONKURSU Jestem Bezpieczny w Domu, w Szkole i na Drodze Zasady ogólne 1. Założenia uwzględniają treści zawarte w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. 2012 poz. 977, z późn. zmianami). 2. Przy określaniu zadań edukacyjnych związanych z konkursem naczelną zasadą jest odniesienie do wieku dziecka, jego poziomu rozwoju emocjonalnego i psychicznego oraz specyficznych uwarunkowań lokalnych (np. ukształtowanie terenu, zagrożenia środowiskowe). 3. Wysoką efektywność prowadzonych działań w zakresie edukacji dla bezpieczeństwa zapewni współdziałanie z rodzicami oraz instytucjami wspierającymi pracę placówki. Udział rodziców jest bardzo cenny i konieczny ze względu na potwierdzenie woli udziału ucznia w planowanych zadaniach. Cele konkursu 1. Kształtowanie postaw i zachowań sprzyjających bezpieczeństwu własnemu i innych ludzi, zwłaszcza w przypadku korzystania z dróg publicznych (uczeń jako pieszy, rowerzysta, pasażer. 2. Wdrażanie do prawidłowego zachowania się w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznymi (materiały łatwopalne, wybuchowe, niewybuchami i niewypały). 3. Pogłębienie znajomości zasad przy udzielaniu I pomocy poszkodowanemu. Kształtowanie poprawnego zachowania się w miejscu wypadku (zdarzenia zagrażającego życiu i zdrowiu człowieka). 4. Przekazanie i pogłębienie wiedzy na temat zjawiska powodzi, zagrożenia, jakie ona powoduje i metod ograniczania strat. Treści edukacyjne przygotowujące do konkursu (SZKOŁA PODSTAWOWA. KLASY IV VI) ZAPOBIEGANIE WYPADKOM ma świadomość że, wypadkom można i należy zapobiegać, a brak wyobraźni, bałagan sprzyja powstawaniu wypadków str. 1
zna zasady zachowania się podczas zabaw i uprawiania sportów, w czasie przerw lekcyjnych zna i korzysta z bezpiecznych miejsc do zabawy wie jak bezpiecznie poruszać się na drodze do i ze szkoły unika kontaktu z nieznanymi substancjami, niebezpiecznymi przedmiotami zachowuje szczególną ostrożność używając urządzeń elektrycznych. ZACHOWANIE SIĘ W MIEJSCU WYPADKU i PIERWSZA POMOC potrafi rozpoznać rodzaj wypadku i zabezpieczyć jego miejsce potrafi wykonać kolejne czynności ratownicze na miejscu wypadku zna numery alarmowe i potrafi podać pełna informację wzywając pomoc wie, że wielu wypadkom można zapobiec wie, że w miejscu wypadku należy być ostrożnym, rozważnym i zachować spokój rozumie, że udzielając pomocy może ratować życie jest gotowy nieść pomoc WEZWANIE POMOCY zna numery alarmowe ( pogotowie, straż policja) potrafi obsługiwać różne rodzaje telefonów potrafi podać pełną informacje wzywając pomoc ma świadomość, że wzywa pomoc ocenieniu stopnia zagrożenia i nigdy dla zabawy. POMOC NIEPRZYTOMNYM wie, że utrata przytomności jest zagrożeniem życia potrafi rozpoznać, że poszkodowany jest nieprzytomny potrafi udrożnić drogi oddechowe potrafi ułożyć nieprzytomnego w pozycji bocznej ustalonej potrafi sprawdzić czy poszkodowany oddycha i ma wyczuwalne tętno. POMOC PRZY KRWOTOKACH, SKALECZENIACH, RANACH potrafi rozpoznać rany, krwotoki, i ich rodzaje potrafi udzielić pomocy str. 2
przestrzega zasad opatrywania ran potrafi bezpiecznie posługiwać się ostrymi narzędziami POMOC PRZY ZŁAMANIACH SKRĘCENIACH, ZWICHNIĘCIACH I URAZACH KRĘGOSŁUPA potrafi rozróżnić złamania otwarte i zamknięta potrafi udzielić pierwszej pomocy wie, jakie mogą być skutki z nieodpowiedniego udzielenia pierwszej pomocy zna zagrożenia jakie niesie uraz kręgosłupa potrafi rozpoznać złamanie kręgosłupa potrafi udzielić pomocy poszkodowanemu z podejrzeniem urazu kręgosłupa CHOROBY PRZEWLEKŁE zna przyczyny i objawy chorób przewlekłych ( astma, alergie, cukrzyca epilepsja) potrafi udzielić pierwszej pomocy przy chorobach przewlekłych POMOC PRZY ZATRUCIACH Uczeń... zna przyczyny zatruć potrafi wymienić drogi wnikania substancji toksycznych do organizmu człowieka rozpoznaje objawy zatruć potrafi udzielić pierwszej pomocy potrafi wezwać służby ratunkowe i podać pełną informację ma świadomość, że zatruciom można i należy zapobiegać. POMOC PRZY OPARZENIACH, ODMROŻENIACH I UTONIĘCIACH Uczeń... wie, że oparzeniom i odmrożeniom można i należy zapobiegać zna czynniki zagrażające poparzeniom zna podstawowe objawy oparzeń i odmrożeń potrafi udzielić pomocy przy poparzeniach i odmrożeniach zna zasady bezpiecznego zachowania się podczas zabaw nad wodą zna zasady bezpiecznej pomocy tonącemu potrafi udzielić pierwszej pomocy tonącemu BEZPIECZEŃSTWO W RUCHU DROGOWYM str. 3
zna ogólne zasady ruchu drogowego wie, jak zachować się w różnych sytuacjach drogowych zna pionowe znaki drogowe i sygnalizację świetlną zna zasady przekraczania jezdni w miejscach oznaczonych i nieoznaczonych zna zasady poruszania się pieszego po drogach rozumie przyczyny i skutki nieprawidłowych zachowań na drodze zna zasady pierwszeństwa przejazdu przez skrzyżowania zna i umie wykonać podstawowe manewry w ruchu drogowym (wymijanie, wyprzedzanie, omijanie) zna budowę i niezbędne wyposażenie roweru wie, że używanie kasku i światełek odblaskowych podnosi bezpieczeństwo rowerzysty wybiera do zabawy miejsca bezpieczne, oddalone do jezdni wie, jak ma się zachowywać na przystankach autobusowych potrafi bezpiecznie wsiadać i wysiadać z samochodu, autobusu PREWENCJA OGÓLNA I OCHRONA LUDNOŚCI ZAGROŻENIA NATURALNE Uczeń... wymienia zjawiska przyrodnicze zagrażające bezpieczeństwu człowieka zna specjalistyczne służby i organizacje rządowe i pozarządowe zajmujące się ochrona ludzi przed katastrofami. ZAGROŻENIA CYWILIZACYJNE Uczeń... wymienia przedmioty i materiały niebezpieczne dla życia i zdrowia człowieka( niewypały i niewybuchy, materiały toksyczne, łatwopalne, wybuchowe, środki pirotechniczne np. petardy, korki, kapiszony zna zasady bezpiecznego obchodzenia się z materiałami zagrażającymi zdrowiu i życiu wie jak postępować w przypadku znalezienia materiałów zagrażających życiu i zdrowiu (niewypały, niewybuchy i inne środki chemiczne) zna symbole i wie co one oznaczają. ATAK PSA str. 4
wie, jak należy zachować się podczas ataku psa, rozumie potrzebę natychmiastowego poinformowania dorosłych w razie ukąszenia, zadrapania lub pogryzienia przez zwierzę, wie, jak zachowuje się zwierzę chore na wściekliznę. NIEZNAJOMY PRZYJACIEL CZY WRÓG wie, że należy zachować ostrożność wobec nieznajomych, potrafi wymienić sytuacje (miejsca), w których można spotkać obcą osobę, wie, że nie może wsiadać z obcymi do samochodu ani gdziekolwiek z nimi iść, potrafi wyjaśnić, dlaczego należy zachować ostrożność wobec nieznajomych, zna konsekwencje mogące wyniknąć z zaistniałej sytuacji, potrafi wymienić zasady, którymi należy kierować się w kontaktach z nieznajomymi, potrafi przyjąć odpowiednią postawę wobec obcych, wie, że ma o zdarzeniu powiadomić rodziców, opiekunów lub inne dorosłe znane osoby. NIEBEZPIECZEŃSTWA ZWIĄZANE Z NARKOTYKAMI, ALKOHOLEM, PAPIEROSAMI zna skutki używania narkotyków, alkoholu, papierosów, umie obronić się przed naciskami otoczenia, rozumie konieczność poinformowania zaufanej osoby dorosłej o niedozwolonych praktykach, rozpowszechniania używek wśród nieletnich. NIEBEZPIECZENSTWA ZWIĄZANE Z KORZYSTANIA Z INTERNETU zna komunikatory w internecie zna zasady bezpieczeństwa w sieci wie, jak prawidłowo komunikować się z nieznajomymi rozumie zagrożenia wynikające z nawiązywania znajomości przez internet wie, że rozmowa z obcym w sieci może być cennym źródłem informacji dla potencjalnego przestępcy wie, że bez konsultacji z rodzicami lub opiekunami nie wolno przez internet podawać swoich danych osobowych korzysta wyłącznie z bezpiecznych połączeń. str. 5
UNIKANIE NIEBEZPIECZEŃSTW W GÓRACH I NAD WODĄ potrafi skompletować ekwipunek na wypoczynek w górach i nad wodą zna zasady bezpiecznego przebywania w górach i nad wodą potrafi wybrać miejsca bezpiecznego wypoczynku ( kąpielisko strzeżone, szlak turystyczny) zna kolory szlaków wie jak wezwać pomoc dla tonącego wie jak wezwać pomoc w górach wyjaśnia znaczenie skrótów GOPR i WOPR wie do czego służy kapok i używa go. ZAPOBIEGANIE I PIERWSZA POMOC PRZY PORAŻENIU PRĄDEM bezpiecznie korzysta ze źródeł energii rozumie, w jaki sposób działa instalacja elektryczna rozpoznaje znak ostrzegający przed urządzeniem pracującym pod napięciem potrafi rozpoznać sytuację, kiedy osoba jest porażona prądem potrafi prawidłowo zachować się w symulowanej sytuacji przy porażeniu prądem drugiej osoby i udzielić pierwszej pomocy zna numer telefonu na pogotowie energetyczne wie czy można a czym nie wolno gasić palących się urządzeń elektrycznych zna przykłady niedozwolonego postępowania z urządzeniami działającymi na prąd zna zagrożenia wynikające z zabaw pod liniami wysokiego napięcia wie, dlaczego na słupy wysokiego napięcia nie wolno się wspinać. ZJAWISKO AGRESJI potrafi zdefiniować pojęcie agresji określa przyczyny zachowań agresywnych uczeń identyfikuje agresję fizyczną i psychiczną dostrzega różnicę między agresją a złością wskazuje przykłady agresji fizycznej i psychicznej poszukuje sposobów radzenia sobie z przejawami agresji zna sposoby przezwyciężania własnych negatywnych emocji. str. 6
ZAPOBIEGANIE POŻAROM zna przyczyny i skutki pożarów posiada świadomość konieczności powiadomienia służb ratowniczych o pożarze zna położenie zaworów instalacji gazowej i wyłączników energii w swoim domu, potrafi je wyłączyć wie, że do gaszenia pożarów urządzeń elektrycznych nigdy nie używa się wody wie, jak ugasić palące się ubranie zna procedury zachowania i ucieczki z płonącego domu wie, że samowolnie nie można wchodzić do zniszczonego przez ogień budynku umie szybko ocenić sytuację w jakiej się znajduje potrafi użyć gaśnicy do gaszenia małych ognisk pożaru KLASY I-III GIMNAZJUM Treści edukacji dla bezpieczeństwa przygotowujące do konkursu 1. Zasady bezpiecznego zachowania się w ruchu drogowym. 2. Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc. 3. Główne zadania ochrony ludności i obrony cywilnej. 4. Ochrona ludności przed skutkami różnorodnych zagrożeń (pożar, powódź, działalność człowieka, substancje toksyczne, promieniowanie). 5. Substancje toksyczne i ich znakowanie. 6. Indywidualne środki ochrony przed skażeniami. 7. Materiały łatwopalne, wybuchowe, niewybuchy i niewypały. 8. Ostrzeganie ludności o zagrożeniach, alarmowanie. 9. Zagrożenia cyberprzemocą. BEZPIECZEŃSTWO W RUCHU DROGOWYM zna zasady poruszania się po drodze przy złej pogodzie, zna zasady wychodzenia na drogę zza stojących pojazdów i w miejscach, których prowadzone są roboty drogowe, potrafi przewidzieć skutki zabawy w pobliżu drzwi garażu, stojących pojazdów oraz przebywania w pobliżu maszyn i urządzeń rolniczych, rozumie przyczyny i skutki nieprawidłowych zachowań na drodze, zna zasady pierwszeństwa przejazdu przez skrzyżowania, zna i umie wykonać podstawowe manewry w ruchu drogowym, str. 7
zna budowę i niezbędne wyposażenie roweru. PIERWSZA POMOC ZACHOWANIE W MIEJSCU WYPADKU uzasadnia znaczenie udzielania pierwszej pomocy; potrafi ocenić stan poszkodowanego; potrafi podać w rozmowie z dyspozytorem niezbędne informacje o miejscu i zdarzeniu; wyjaśnia zasady bezpiecznego postępowania w rejonie wypadku. PRZYPADKI ZASŁABNIĘCIA I UTRATY PRZYTOMNOŚCI zna przyczyny zasłabnięć i utraty przytomności, wykonuje sekwencje działań w wypadku omdlenia i nagłego zasłabnięcia, zna zagrożenia dla osoby nieprzytomnej. ZABURZENIA ODDYCHANIA I KRĄŻENIA potrafi ocenić stan poszkodowanego, wskazuje różnice między resuscytacją krążeniowo-oddechową u dorosłego a u dzieci, wykonuje samodzielnie resuscytację krążeniowo-oddechową. ZRANIENIA, SKALECZENIA I RANY potrafi ocenić stan poszkodowanego; rozróżnia rodzaje ran i zasady ich opatrywania w zależności od umiejscowienia; umie odpowiednio do rodzaju rany zabezpieczyć opatrunek; potrafi unieruchomić podczas opatrywania przedmiot tkwiący w ranie; potrafi opatrzyć rany kończyn, klatki piersiowej, głowy, twarzy i szyi; potrafi zatamować krwotok; zna zasady zapobiegania zakażeniom. ZŁAMANIA str. 8
zna przyczyny i rodzaje złamań; zna przyczyny i rodzaje uszkodzeń stawów; potrafi ocenić stan poszkodowanego z urazem kości lub uszkodzeniem stawów; potrafi unieruchomić kończynę wykorzystując odpowiednie środki; zna zasady postępowania przy urazach miednicy i kręgosłupa. PORAŻENIE PRĄDEM rozpoznaje znak ostrzegający przed urządzeniem pracującym pod napięciem; potrafi rozpoznać sytuację, kiedy osoba jest porażona prądem; potrafi prawidłowo zachować się w symulowanej sytuacji przy porażeniu prądem drugiej osoby i udzielić pierwszej pomocy; zna dozwolone środki do gaszenia różnych pożarów. OPARZENIA wymienia przyczyny i objawy różnych oparzeń; potrafi ocenić rozległość oparzeń; potrafi wykonać czynności ratownicze przy poszkodowanym, który się oparzył; zna konsekwencje rozległego oparzenia i potrafi szybko wezwać odpowiednią pomoc; wyjaśnia jakie środki ostrożności należy zachować przy udzielaniu pomocy osobie poparzonej; potrafi udzielić pomocy poszkodowanemu z oparzeniem oczu. ODMROŻENIA wymienia przyczyny i objawy odmrożeń; potrafi udzielić pierwszej pomocy przy odmrożeniach miejscowych; zna istotę i przyczyny wychłodzenia (hipotermii); potrafi udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu przez wychłodzenie. ZATRUCIA wymienia przyczyny i rodzaje zatruć, zna charakterystyczne objawy różnych rodzajów zatruć, str. 9
potrafi udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym zatruciem i wezwać pomoc. APTECZKA PIERWSZEJ POMOCY wyjaśnia zasadność utrzymania dobrze zaopatrzonej apteczki pierwszej pomocy w każdym domu i samochodzie oraz konieczność zabierania jej na wycieczki, zna podstawowe wyposażenie apteczki, wyjaśnia przeznaczenie środków opatrunkowych umieszczonych w apteczce i potrafi z nich korzystać. PREWENCJA OGÓLNA I OCHRONA LUDNOŚCI POŻAR zna rodzaje, przyczyny i skutki pożarów; wie gdzie są zawory instalacji gazowej i wyłączniki energii elektrycznej w swoim domu, potrafi je wyłączyć; zna zasady ochrony przeciwpożarowej; wymienia środki gaśnicze i ich zastosowanie; wie czego nie wolno gasić wodą, piaskiem, pianą gaśniczą i dwutlenkiem węgla; zna zasady ewakuacji z pomieszczeń, rejonów objętych pożarem; potrafi zgasić odzież palącą się na człowieku; potrafi użyć gaśnicy do gaszenia małych ognisk pożaru. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA zna rodzaje zagrożeń związanych z działalnością człowieka; wyjaśnia zasady zachowania się w czasie zagrożeń; potrafi omówić schemat postępowania podczas ataku terrorystycznego, wypadku komunikacyjnego technicznego, zawalenia, tąpnięcia i wybuchu; wie na czym polega panika, zna jej objawy i skutki; wymienia sposoby przeciwdziałania panice. SUBSTANCJE TOKSYCZNE wie co to jest substancja toksyczna; rozpoznaje różne oznakowania substancji toksycznych; str. 10
zna zasady zachowania się w sytuacji skażenia chemicznego. POWÓDŹ wie co to jest powódź, zna przyczyny powodzi; zna metody ograniczania strat powodziowych (3 strategie ograniczania strat powodziowych); udziela informacji o powodziach historycznych (które nawiedziły region); zna ustalenia na wypadek powodzi (adresy kontaktowe, ważne telefony, miejsca i drogi ewakuacji, listę przedmiotów do zabrania z domu itp.); potrafi omówić instrukcję postępowania na wypadek zagrożenia ewakuacją (zabezpieczenie domu, inwentarza, wyłączenie prądu, gazu). NIEWYPAŁY I NIEWYBUCHY tłumaczy pojęcia: niewypał, niewybuch; zna zagrożenia wynikające z dotykania tych; potrafi oznakować teren znaleziska; rozumie konieczność jak najszybszego powiadomienia o odkryciu osób dorosłych. NIEBEZPIECZEŃSTWO ZWIĄZANE Z KORZYSTANIEM Z INTERNETU zna zasady bezpieczeństwa w sieci; wyjaśnia zagrożenia wynikające z nawiązywania znajomości przez Internet; korzysta wyłącznie z bezpiecznych połączeń-wymienia je. Proponowane formy realizacji tematów przygotowujących do zadań konkursowych Pogadanka, filmy, pokazy, ćwiczenia praktyczne, obserwacja, scenki sytuacyjne, burza mózgów, przykłady. Środki edukacyjne Zalecana Literatura Wychowanie Komunikacyjne Dzieci i Młodzieży I. Leśnikowska, M. Dąbrowska- Loranc. str. 11
Przewodnik po Mediacji M. Ryba, Fundacja Edukacji Europejskiej. Scenariusze zajęć w: Jestem bezpieczny, Regionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli WOM w Częstochowie. Edukacja dla Bezpieczeństwa - Bogusława Breitkopf, Dariusz Czyżow, Podręcznik dla uczniów klas I-III gimnazjum. Razem Bezpieczniej: Jak postępować w razie pożaru?, Jak zapobiegać pożarom?, Jak uniknąć zagrożeń Poradniki Rządowego Programu Ograniczania Przestępczości i Aspołecznych Zachowań. Jak sobie radzić z powodzią - Małgorzata Siudak, Roman Konieczny, Poradnik dla animatora edukacji powodziowej. Edukacja w zakresie pierwszej pomocy jako element edukacji dla bezpieczeństwa Marcin Rudnicki. Jak reagować na cyberprzemoc Łukasz Wojtasik (red.), Poradnik dla szkół. Proponowane filmy edukacyjne Bezpieczne użytkowanie urządzeń elektrycznych, Internet dla początkujących, Jak chronić dzieci, Zagrożenia z Internetu, Mam swoje lata i wiem co robię. Ewaluacja praktyczne sprawdziany wiedzy pokazy konkursy str. 12