Podstawy prawa w gospodarce (PPwG) Funkcje parlamentu
Przedmiot 1 Funkcje parlamentu - ogólnie 2 Funkcja ustawodawcza 3 Funkcja kontrolna 4 Funkcja kreacyjna 2
Funkcje parlamentu - ogólnie Funkcje: Ustawodawcza określa rolę parlamentu jako władzy ustawodawczej; polega na stanowieniu prawa najwyższej rangi. Funkcja sprawowana na zasadzie wyłączności (wszelkie kompetencje prawodawcze innych organów mają charakter wyjątków i muszą być interpretowane zawężająco). Kontrolna odnosi się przede wszystkim do rządu i podporządkowanej mu administracji (cel tej funkcji wynika z dwóch zasad ustrojowych: dotyczącej powoływania rządu, odwoływania rządu i poszczególnych jego członków, istnienie opozycji możliwość kontroli działań rządu i administracji). Kreacyjna polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu innych organów konstytucyjnych państwa oraz osób wchodzących w ich skład. 3
Funkcja ustawodawcza Funkcja ustawodawcza odzwierciedla podstawowe zadanie parlamentu tworzenie prawa (ustawy). Proces projektowania i dochodzenia ustawy do skutku ujęty jest w szczególną procedurę tzw. tryb ustawodawczy. Tryb ustawodawczy to całokształt parlamentarnych i pozaparlamentarnych działań, obejmujących tworzenie ustawy. Obecne rozwiązania konstytucyjne regulują: inicjatywę ustawodawczą, rozpatrzenie projektu przez Sejm i jego uchwalenie / odrzucenie, rozpatrzenie ustawy przez Senat i ewentualnie wprowadzenie poprawek do ustawy lub jej odrzucenie w całości, (jeśli dotyczy) rozpatrzenie przez Sejm stanowiska Senatu (wprowadzonych poprawek lub uchwały odrzucającej ustawę) podpisanie ustawy przez Prezydenta (z uwzględnieniem możliwości skierowania ustawy do Trybunału Konstytucyjnego lub zastosowania tzw. weta prezydenckiego), Ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw (warunek wejście w życie). 4
5
Odrębności legislacyjne (projekt pilny) Rygor (klauzulę) pilności nadaje wyłącznie Rada Ministrów (brak możliwości sprzeciwu ze strony Sejmu). Z grona projektów pilnych wyłącza się jednak: ustawy podatkowe. ustawy dotyczące prawa wyborczego, ustawy regulujące ustrój i właściwość władz publicznych, kodeksy. Komisja rozpatrująca projekt pilny powinna zakończyć pracę w terminie 30 dni (termin instrukcyjny, zawarty w regulaminie sejmu). Skrócenie terminów dla Senatu (rozpatrzenie w ciągu 14 dni) i Prezydenta (podpisanie w ciągu 7 dni). 6
Odrębności legislacyjne (budżet) Ustawa uchwalana corocznie; sposób uchwalenia ujęty w schemat procedury ustawodawczej, jednak z licznymi odrębnościami, a mianowicie: Inicjatywa ustawodawcza przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów, projekt nie może być oznaczony jako pilny, Komisja wiodąca sejmowa Komisja Finansów Publicznych, Wyznaczenie terminów złożenia projektu (najpóźniej na 3 m-ce przed zakończeniem roku budżetowego, z dopuszczalnym wyjątkiem szczególnego przypadku ) oraz przedłożenia ustawy Prezydentowi do podpisu (najpóźniej w ciągu 4 m-cy od złożenia projektu z niedotrzymaniem tego terminu wiąże się możliwość skrócenia kadencji Sejmu), Skrócenie terminów proceduralnych dla Senatu (20 dni na rozpatrzenie) i Prezydenta (7 dni na podpisanie), Brak możliwości zastosowania weta ustawodawczego; w przypadku skierowania do Trybunału Konstytucyjnego, orzeczenie musi zostać wydane w ciągu 2 m-cy. 7
Szczególne tryby ustawodawcze W Konstytucji uregulowano dwie szczególne procedury ustawodawcze. Są to: 1. Procedura zmiany Konstytucji (art. 235 K) 2. Procedura uchwalenia ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, przekazującej organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach (art. 90 K). Obie wyżej wymienione procedury odbiegają zasadniczo od schematu procedury zasadniczej. 8
Zmiana Konstytucji Art. 235 K 9
Upoważnienie do ratyfikacji Art. 90 K Przykład rozstrzygnięcia przyjętego w drodze referendum 10
Referendum - doświadczenia Referendum ogólnokrajowe w sprawie wstąpienia Polski do Unii Europejskiej i ratyfikacji traktatu ateńskiego, tzw. referendum europejskie bądź akcesyjne, odbyło się w dniach 7-8.06.2003 r. Odpowiadano na jedno pytanie referendalne Wyniki: Czy wyraża Pan/Pani zgodę na przystąpienie Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej? Frekwencja wyniosła 58,85% uprawnionych do głosowania (tj. 17 586 215 osób) spośród 29 868 474 uprawnionych, 77,45% z nich (tj. 13 516 612) odpowiedziało tak na postawione pytanie. 22,55% z nich (tj. 3 936 012) odpowiedziało nie. 023% 077% Głosów nieważnych 126 194. Tak Nie 11
Funkcja kontrolna (Sejm) Funkcje kontroli parlamentarnej właściwa jest jedynie w przypadku Sejmu i związana jest przede wszystkim z działalnością Rady Ministrów. Instrumenty kontroli sejmowej obejmują: prawo żądania informacji, prawo żądania wysłuchania (na poziomie komisji sejmowych: dezyderaty uchwały komisji zawierające postulaty w określonej sprawie, opinie stanowiska komisji w konkretnych sprawach oraz na poziomie Sejmu rezolucje, czyli uchwały zawierające wezwanie określonego organu do podjęcia wskazanego w rezolucji działania). szczególne procedury kontroli: tworzenie komisji śledczych, procedury interpelacyjne (interpelacje poselskie, żądanie przedstawienia informacji bieżącej, zapytania poselskie oraz pytania w sprawach bieżących), kontrola wykonania budżetu państwa (coroczne, specjalne postępowanie kontrolne, zakończone głosowaniem uchwały w sprawie absolutorium z wykonania budżetu państwa). 12
Funkcja kreacyjna (Sejm i Senat) Funkcja polegająca na powoływaniu i odwoływaniu innych organów konstytucyjnych państwa oraz osób wchodzących w ich skład Funkcja kreacyjna jest ściśle powiązana z wykonywaniem funkcji kontrolnej wobec rządu, przy czym kompetencje kreacyjne dotyczą również szeregu innych organów. W zakresie tej funkcji podstawową rolę pełni Sejm (kompetencje Senatu są znacznie bardziej ograniczone). Przykłady kompetencji kreacyjnych (wobec): Prezydenta orzekanie przez Zgromadzenie Narodowe o trwałej niezdolności do sprawowania urzędu lub stawianie w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu, Rady Ministrów i ministrów Sejm może wyrazić Radzie Ministrów wotum nieufności (tzw. konstruktywne) oraz poszczególnym ministrom Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu Sejm wybiera wszystkich członków Trybunału Konstytucyjnego oraz wszystkich (poza przewodniczącym) członków Trybunału Stanu, Narodowy Bank Polski i Rada Polityki Pieniężnej Sejm powołuje prezesa ; Sejm i Senat powołują po 1/3 składu Rady Polityki Pieniężnej. 13