Spis treści O Autorce... Przedmowa... Wykaz skrótów... XLIII XLV XLVII Część A. Komentarz praktyczny do poszczególnych instytucji i spraw z zakresu materialnego prawa rodzinnego... 1 1. Uwagi wstępne... 1 I. Rodzina jej podstawowe definicje i funkcje... 1 1. Pojęcie rodziny... 1 2. Aspekt socjologiczny... 1 3. Aspekt religijny... 2 4. Rodzina jako grupa społeczna... 2 5. Rodzina jako instytucja społeczna... 2 6. Aspekt prawny... 3 7. Formy rodziny... 3 8. Alternatywne formy rodziny... 4 9. Dobór partnerów rodziny... 5 II. Prawo rodzinne... 5 1. Uwagi wstępne... 5 2. Geneza prawa rodzinnego... 5 III. Systematyka KRO... 6 2. Zawarcie małżeństwa... 7 I. Definicja małżeństwa... 12 1. Brak ustawowej definicji małżeństwa... 12 2. Zasady prawa małżeńskiego... 13 3. Charakter prawny instytucji małżeństwa... 13 4. Znaczenie aktu małżeństwa... 14 5. Skutki prawne oświadczeń woli nupturientów... 15 6. Zasady opodatkowania małżonków pozostających w separacji... 16 7. Sądowe procedury weryfikacji faktu zawarcia małżeństwa... 16 8. Konkubinat... 16 9. Charakter sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej... 18 10. Rozliczenia majątkowe konkubentów na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia... 19 11. Uznanie zagranicznego wyroku rozwodowego... 20 12. Sądowe procedury ustalania istnienia małżeństwa... 20 13. Dobra wiara małżonków... 20 14. Odmienność płci nupturientów... 20 15. Praktyka notarialna... 20 16. Konkordat w piśmiennictwie... 21 17. Zbieg przepisów prawa cywilnego i kościelnego... 21 18. Zawarcie małżeństwa wyznaniowego podlegającego prawu polskiemu... 22 19. Konkubinat w piśmiennictwie... 23 20. Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa... 23 II. Ustalenie nieistnienia małżeństwa... 24 1. Powództwo o ustalenie nieistnienia małżeństwa... 24 2. Sądowa zmiana płci... 25 3. Swoboda zmiany płci małżonków... 25 III. Dokumenty przedślubne... 26 1. Wykaz dokumentów... 26 2. Trudne do przezwyciężenia przeszkody... 27 3. Postępowanie nieprocesowe w sprawach małżeńskich, kognicja sądu cywilnego... 27 4. Zawarcie małżeństwa wyznaniowego podlegającego prawu polskiemu, rola kierownika USC... 27 5. Ważność zaświadczenia... 27 V
Spis treści IV. Okres oczekiwania na zawarcie małżeństwa... 27 1. Charakter prawny terminu... 27 2. Upoważnienie do weryfikacji decyzji kierownika USC... 28 3. Zawarcie małżeństwa przez pozbawionego wolności... 28 4. Kognicja kierownika USC... 28 V. Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. 29 1. Dobra wiara... 29 2. Cel zaświadczenia... 29 3. Organ uprawniony do wydania zaświadczenia; kognicja kierownika USC... 30 4. Obowiązek informacji... 30 5. Charakter zaświadczenia... 30 6. Odpowiedzialność odszkodowawcza duchownego z powodu naruszenia prawa przy zawieraniu małżeństwa... 31 VI. Odmowa przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński lub wydania zaświadczenia... 31 1. Tryb odmowy przewidziany dla uprawnionych podmiotów... 31 2. Źródło informacji... 31 3. Legitymacja czynna w postępowaniu cywilnym... 31 4. Odmowa sporządzenia aktu małżeństwa... 31 5. Zawarcie małżeństwa przez chorego na ciężką chorobę... 31 VII. Pełnomocnictwo... 31 1. Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika... 31 2. Ważne powody... 32 3. Zawarcie per procura małżeństwa wyznaniowego... 32 VIII. Forma zawarcia, oświadczenia... 33 1. Warunki formalne zawarcia małżeństwa... 33 2. Oświadczenie małżonków w sprawie ich nazwiska... 33 3. Oświadczenie małżonków w sprawie nazwiska ich wspólnych dzieci... 34 4. Oświadczenia stron... 34 5. Ogłoszenie przez kierownika USC faktu zawarcia małżeństwa... 34 IX. Obowiązki duchownego... 35 1. Uwagi wstępne... 35 2. Osoba duchowna... 35 3. Czynności duchownego nakazane w KRO... 36 4. Czynności duchownego naruszające KRO... 38 5. Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa... 38 X. Wyjątkowe sytuacje zaistniałe przy zawieraniu małżeństwa... 40 1. Uwagi wstępne... 40 2. Fałszywe oświadczenia... 40 3. Brak ustawowej definicji... 40 XI. Cenzus wieku... 40 1. Przeszkoda minimalnego wieku do zawarcia małżeństwa... 40 2. Unieważnienie małżeństwa zawartego z naruszeniem cenzusu wieku... 40 3. Przesłanki materialnoprawne... 41 4. Tryb udzielania zezwoleń na zawarcie małżeństwa z obniżeniem cenzusu wieku... 42 5. Przesłanki materialnoprawne zawarcia małżeństwa z obniżeniem cenzusu wieku.. 43 6. Tryb unieważniania małżeństwa... 43 XII. Ubezwłasnowolnienie całkowite... 44 1. Przeszkoda ubezwłasnowolnienia... 44 2. Unieważnienie małżeństwa... 45 3. Ubezwłasnowolnienie jako przeszkoda zawarcia małżeństwa... 45 4. Zbieg postępowań. Zasadność zawieszenia postępowania... 45 XIII. Choroba psychiczna... 46 1. Przeszkoda choroby psychicznej i niedorozwoju umysłowego... 46 2. Kognicja sądu w sprawie o unieważnienie małżeństwa... 46 3. Choroba psychiczna jako przeszkoda zawarcia małżeństwa... 47 4. Kognicja sądu w sprawie o unieważnienie małżeństwa... 48 5. Zezwolenie na zawarcie małżeństwa osobie dotkniętej chorobą psychiczną... 50 6. Standardy międzynarodowe... 52 XIV. Bigamia... 53 1. Bigamia czynna... 53 2. Bigamia bierna... 53 VI
Spis treści 3. Bigamia w prawie cywilnym... 53 4. Bigamia w świetle orzecznictwa... 54 5. Bigamia na tle instytucji separacji... 56 6. Skutki małżeństwa bigamicznego... 56 7. Stosunki majątkowe w małżeństwie... 57 8. Zgodność z prawdą aktu stanu cywilnego... 57 9. Nazwisko małżonków w przypadku nieistnienia małżeństwa... 58 XV. Pokrewieństwo i powinowactwo... 58 1. Charakter małżeństw... 58 2. Przeszkody małżeńskie... 59 3. Tryb postępowania... 59 4. Rodzaje pokrewieństwa... 59 5. Kazirodztwo... 60 XVI. Przysposobienie... 61 1. Zakres podmiotowy... 61 2. Tryb postępowania... 61 3. Zakres przedmiotowy... 61 4. Charakter małżeństw... 62 5. Piśmiennictwo... 62 XVII. Wady oświadczenia... 62 1. Charakter małżeństw... 62 2. Wady oświadczenia woli... 62 3. Osoba trzecia... 66 4. Tryb postępowania... 66 XVIII. Wadliwość pełnomocnictwa... 66 1. Legitymacja czynna... 66 2. Konwalidacja... 67 3. Charakter małżeństw... 67 4. Orzecznictwo i piśmiennictwo... 67 XIX. Unieważnienie małżeństwa... 67 1. Podstawy unieważnienia małżeństwa... 67 2. Charakter małżeństw... 68 3. Charakter prawny wyroku... 68 4. Zamknięty katalog podstaw unieważnienia małżeństwa... 68 5. Unieważnienie małżeństwa a rozwód... 68 6. Błąd co do tożsamości... 69 7. Orzeczenie sądu kościelnego o ważności bądź o ustaniu małżeństwa kanonicznego... 69 XX. Niemożność unieważnienia małżeństwa... 69 1. Brak możliwości unieważnienia małżeństwa... 69 2. Orzecznictwo i piśmiennictwo... 69 XXI. Zasada kontynuacji procesu... 69 1. Śmierć małżonka w toku sprawy o unieważnienie małżeństwa dopuszczalność kontynuacji... 69 2. Tryb postępowania wszczętego o unieważnienie małżeństwa... 70 3. Orzecznictwo i piśmiennictwo... 70 XXII. Zła wiara małżonka... 70 1. Obligatoryjność ustalenia... 70 2. Orzekanie... 71 3. Zła wiara a ubezwłasnowolnienie... 71 4. Zła wiara a wina... 71 XXIII. Skutki unieważnienia... 71 1. Wyjątki od zasady działania wyroku unieważniającego małżeństwo ex tunc... 71 2. Odpowiednie stosowanie przepisów o rozwodzie... 72 3. Zła wiara małżonka, orzeczona w procesie unieważniającym małżeństwo... 72 4. Sentencja wyroku unieważniającego małżeństwo... 72 5. Konstytutywność unieważnienia a uchwała wspólników spółki kapitałowej... 72 XXIV. Legitymacja prokuratora... 73 1. Przepis szczególny... 73 2. Odpowiednie stosowanie przepisów... 73 3. Orzecznictwo i piśmiennictwo... 73 VII
Spis treści 3. Prawa i obowiązki małżonków... 74 I. Uwagi wstępne... 78 1. Egalitaryzm i zakaz dyskryminacji... 78 2. Podstawowe obowiązki małżonków... 78 3. Ingerencja w ustrój małżeński... 81 4. Wspólne pożycie... 81 5. Wzajemna pomoc... 84 6. Wierność... 91 7. Współdziałanie... 92 8. Skutki naruszenia podstawowych obowiązków... 93 9. Konkubinat... 93 II. Rozstrzyganie o sprawach rodziny... 94 1. Pojęcie istotnych spraw rodziny... 94 2. Próba zdefiniowania pojęcia... 94 3. Postępowanie... 95 4. Kompetencja sądu... 95 III. Nazwiska małżonków... 98 1. Tryb cywilny... 98 2. Tryb administracyjny... 98 3. Połączenie nazwisk... 98 4. Niezłożenie oświadczeń... 98 5. Nazwisko dwuczłonowe... 98 6. Zakaz dyskryminacji... 99 IV. Zaspokajanie potrzeb rodziny... 99 1. Podstawa prawna obowiązku alimentacyjnego... 99 2. Obowiązek alimentacyjny... 100 3. Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, zasiłków i renty... 102 4. Majątek małżonków... 105 5. Świadczenia w naturze i obowiązek naprawienia szkody... 106 6. Związek wyznaniowy... 107 7. Konkubinat... 107 V. Nakaz wypłaty wynagrodzenia... 108 1. Sądowy obowiązek wypłaty wynagrodzenia małżonka, który nie zaspokaja ekonomicznych potrzeb rodziny, do rąk małżonka, który czuwa nad realizacją tych potrzeb... 108 2. Postępowanie z wniosku małżonka o nakazanie wypłacania do jego rąk wynagrodzenia za pracę drugiego małżonka... 108 3. Należności objęte nakazem... 108 4. Obowiązek wspólnego pożycia małżonków... 110 VI. Uprawnienie do korzystania z mieszkania... 110 1. Charakter substytucyjny... 110 2. Definicja zasad współżycia społecznego... 111 3. Zakres obowiązywania... 112 VII. Wzajemna reprezentacja... 113 1. Przesłanki ustawowe... 113 2. Zakres reprezentacji... 114 3. Sprawy zwykłego zarządu... 114 VIII. Solidarna odpowiedzialność... 116 1. Charakterystyka instytucji... 116 2. Wyłączenia solidarności... 117 3. Zakres odpowiedzialności solidarnej... 117 4. Rozliczanie roszczeń regresowych... 117 5. Prowadzenie egzekucji z majątków odrębnych małżonków... 118 6. Wyłączenia solidarności... 118 7. Źródła odpowiedzialności solidarnej... 119 8. Translatywna (zwalniająca) zmiana dłużnika... 120 IX Ustawowy ustrój majątkowy... 121 1. Zasada ustawowa... 121 2. Wspólność ustawowa... 121 3. Ogólna charakterystyka wspólności ustawowej... 121 4. Wyjątki od zasady ustawowej wspólności majątkowych stosunków małżeńskich. 122 5. Wspólnota majątkowa... 122 VIII
Spis treści 6. Charakterystyka majątkowych stosunków małżeńskich... 123 7. Nabycie praw do wspólnoty majątkowej... 125 4. Ustawowy ustrój majątkowy... 137 I. Wspólność ustawowa zasada ogólna... 151 1. Pojęcie... 151 2. Charakterystyka majątkowych stosunków małżeńskich... 153 3. Nabycie praw do wspólnoty majątkowej... 156 4. Darowizna... 172 5. Zastaw skarbowy... 173 6. Poręczenie... 173 7. Pełnomocnictwo. Czynność prawna z samym sobą... 173 8. Nieruchomości... 173 9. Lokale spółdzielcze... 175 10. Lokale komunalne... 181 11. Lokale żołnierzy Sił Zbrojnych... 182 12. Kognicja sądu... 182 13. Prawo podatkowe... 192 14. Emerytury, renty... 193 15. Przedsiębiorstwo... 194 16. Prawa spółkowe... 196 17. Upadłość, odpowiedzialność za długi, wierzytelności, odszkodowania i ubezpieczenia... 206 18. Majątek osobisty małżonków... 209 19. Ustanie wspólnoty majątkowej... 212 20. Konkubinat... 213 II. Majątek osobisty małżonków... 217 1. Nowelizacja art. 33 KRO... 217 2. Prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom... 217 3. Darowizna, spadkobranie... 218 4. Nieruchomości... 223 5. Lokale spółdzielcze... 225 6. Lokale zakładowe... 227 7. Lokale żołnierzy sił zbrojnych... 227 8. Kognicja sądu... 228 9. Prawo podatkowe... 228 10. Przedsiębiorstwo... 229 11. Prawa spółkowe... 229 12. Upadłość. Zdolność kredytowa. Odpowiedzialność za długi. Wierzytelności. Odszkodowania. Ubezpieczenia... 231 13. Nagrody za osiągnięcia osobiste... 233 14. Prawa niezbywalne (niepodlegające zbyciu ani przeniesieniu)... 235 15. Surogacja... 235 III. Przedmioty zwykłego urządzenia domowego... 237 1. Wspólne sprzęty domowe... 237 2. Wyłączenia ze sprzętów domowych... 237 3. Dziedziczenie, zapis lub darowizna... 238 IV. Zakres uprawnienia do współposiadania rzeczy... 238 1. Posiadanie w świetle przepisów KC... 238 2. Spółki kapitałowe... 239 3. Prowadzenie tzw. wspólnego portfela przez konkubentów... 239 4. Charakter prawny wspólności... 240 5. Wspólność łączna... 240 6. Darowizna... 241 7. Skuteczność przeniesienia własności nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego... 242 8. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych... 242 9. Ochrona posesoryjna... 242 V. Zarząd majątkiem wspólnym... 242 1. Działania dopuszczalne... 242 2. Ustawowe ograniczenie małżonków w zarządzaniu... 242 3. Charakterystyka ogólna w orzecznictwie... 242 IX
Spis treści 4. Zwykły zarząd... 244 5. Czynności prawne przekraczające zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym. 248 6. Darowizna nieruchomości... 248 7. Poręczenie... 249 8. Pełnomocnictwo... 251 9. Nieruchomości... 252 10. Własność i inne prawa... 253 11. Kognicja sądu... 253 12. Przedsiębiorstwo, działalność gospodarcza... 254 13. Prawa spółkowe... 256 14. Upadłość, odpowiedzialność za długi, kredyt, pożyczka, wierzytelności... 257 15. Ustanie wspólnoty majątkowej... 259 VI. Sprzeciw małżonka wobec czynności zarządu majątkiem wspólnym... 260 1. Rodzaje zarządu majątkiem wspólnym... 260 2. Charakterystyka instytucji sprzeciwu:... 260 VII. Czynności wymagające zgody drugiego małżonka... 261 1. Zgoda małżonka... 261 2. Zgoda osoby trzeciej... 262 3. Potwierdzenie umowy... 262 4. Orzecznictwo i piśmiennictwo... 263 5. Kognicja sądu... 275 6. Przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne... 276 7. Odpowiedzialność za długi, kredyt, pożyczka, zastaw, hipoteka, odszkodowania. 277 VIII. Ochrona osoby trzeciej... 279 1. Odesłanie do innych przepisów... 279 2. Ochrona osób trzecich w świetle orzecznictwa... 279 3. Ochrona osób trzecich w piśmiennictwie... 279 IX. Zezwolenie przez sąd na dokonanie czynności bez zgody drugiego małżonka... 279 1. Ingerencja sądu... 279 2. Tryb udzielenia zezwolenia... 280 3. Ochrona sądowa... 280 4. Zarząd majątkiem wspólnym... 280 X. Pozbawienie samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym... 280 1. Prerogatywy... 280 2. Niedopuszczalność skargi kasacyjnej w sprawie o pozbawienie małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym... 281 3. Konsekwencje pozbawienia samodzielnego zarządu... 281 XI. Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich... 281 1. Uwarunkowania kodeksowe... 281 2. Nowe uprawnienia wierzyciela... 281 3. Dotychczasowe uprawnienia wierzyciela... 282 4. Odpowiedzialność małżonków majątkiem wspólnym... 282 5. Skarga pauliańska... 292 6. Rozdzielność majątkowa... 295 7. Zasady współżycia społecznego i ochrona interesu rodziny... 298 8. Egzekucja majątkowa... 298 XII. Wyłączenie możliwości zaspokojenia się z udziału małżonka w czasie trwania wspólności ustawowej... 305 1. Zmiana przepisu... 305 2. Zaspokojenie wierzyciela... 305 3. Odwołanie darowizny... 305 4. Odwołanie darowizny nieruchomości... 306 5. Spadek... 306 6. Wierzytelności... 306 7. Ustanie wspólności ustawowej... 307 XIII. Udziały w majątku wspólnym... 310 1. Zasada równości udziałów w majątku wspólnym... 310 2. Wyjątki od zasady równości udziałów w majątku wspólnym... 310 3. Charakterystyka... 310 4. Moment ustania wspólnoty majątkowej małżonków... 315 5. Przyczynienie się do powstania majątku... 315 6. Przedmiot postępowania... 316 7. Prawo intertemporalne... 323 X
Spis treści 8. Zobowiązania pozamałżeńskie... 324 XIV. Zwrot wydatków i nakładów... 324 1. Rozliczenia według KRO... 324 2. Rozliczenia według KC... 324 3. Rozliczenia według regulacji kodeksowych... 324 4. Procedura... 325 5. Zasady rozliczeń... 330 6. Rodzaje składników majątkowych... 337 XV. Odpowiednie stosowanie przepisów o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku... 344 1. Odesłanie... 344 2. Przedawnienie roszczeń... 344 3. Zastosowanie przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych... 344 4. Wykładnia art. 1036 KC... 344 5. Zasądzenie odsetek od dopłat lub spłat przy sądowym zniesieniu współwłasności... 345 6. Zarzut nadużycia prawa na gruncie postępowania w sprawie podziału majątku wspólnego... 345 7. Dział spadku... 345 8. Żądanie zniesienia współwłasności... 346 9. Obowiązek dokonania podziału majątku wspólnego... 346 10. Obniżenie spłat przy podziale majątku dorobkowego małżonków z uwagi na nadużycie prawa... 346 11. Ważne powody do ograniczenia podziału majątku wspólnego... 346 12. Posiadanie... 346 13. Stosowanie przepisów o dziale spadku... 347 14. Podział nieruchomości rolnej... 347 15. Upadłość w świetle orzecznictwa... 347 16. Upadłość w świetle piśmiennictwa... 347 17. Kognicja sądu... 348 18. Zasady podziału majątku... 352 19. Rozporządzenia majątkowe... 353 5. Umowne ustroje majątkowe... 359 I. Wprowadzenie... 361 1. Umowa majątkowa małżeńska... 361 2. Umowa majątkowa małżeńska... 362 3. Skuteczność małżeńskiej umowy majątkowej... 369 4. Skutki małżeńskiej umowy majątkowej... 370 5. Kognicja sądu... 374 6. Ochrona osób trzecich... 376 7. Małżeńska umowa majątkowa w obrocie gospodarczym... 377 8. Małżeńska umowa majątkowa na tle innych regulacji... 378 9. Skuteczność małżeńskich umów majątkowych względem osób trzecich... 380 II. Wspólność majątkowa... 384 1. Odpowiednie stosowanie przepisów o wspólności ustawowej... 384 2. Wspólnota majątkowa w świetle orzecznictwa i piśmiennictwa... 384 3. Ograniczenia przedmiotowe umowy rozszerzającej wspólność... 385 4. Wspólnota majątkowa w świetle orzecznictwa i piśmiennictwa... 385 5. Uprawnienia wierzyciela w razie rozszerzenia wspólności... 387 6. Udziały małżonków po ustaniu wspólności... 387 III. Rozdzielność majątkowa... 388 1. Umowna rozdzielność majątkowa... 388 2. Umowna rozdzielność majątkowa w świetle orzecznictwa i piśmiennictwa... 389 3. Samodzielny zarząd swoim majątkiem... 391 IV. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków... 391 1. Odpowiednie stosowanie przepisów o rozdzielności majątkowej... 391 2. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków w piśmiennictwie... 391 3. Dorobek małżonka... 391 4. Sposób wyrównania dorobków... 393 5. Wyrównanie dorobków w razie śmierci jednego z małżonków... 394 6. Przymusowy ustrój majątkowy... 396 I. Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd... 397 1. Sądowe zniesienie wspólności... 397 XI
Spis treści 2. Osoba trzecia... 398 3. Powrót do wspólnoty majątkowej na drodze umownej... 398 4. Data rozdzielności majątkowej... 398 5. Ważne powody zniesienia wspólności majątkowej... 399 6. Kognicja sądu... 402 7. Nabycie własności nieruchomości przez cudzoziemca... 406 8. Przywrócenie wspólnoty majątkowej... 407 II. Rozdzielność majątkowa z mocy prawa... 407 1. Rozdzielność z mocy ustawy... 407 2. Ubezwłasnowolnienie... 407 3. Upadłość... 407 4. Piśmiennictwo... 407 III. Rozdzielność majątkowa wskutek orzeczenia separacji... 407 1. Uwagi legislacyjne... 407 2. Skutki zniesienia separacji... 408 3. Zniesienie separacji w piśmiennictwie... 408 4. Skuteczność orzeczenia separacji przez sąd obcy... 409 5. Skutki orzeczenia separacji... 409 7. Ustanie małżeństwa... 411 I. Uznanie małżonka za zmarłego... 413 1. Skutki matrymonialne śmierci cywilnej małżonka... 413 2. Ustawowe przesłanki cywilnoprawne instytucji uznania za zmarłego... 413 3. Nowy związek małżeński... 413 4. Pozostawanie przy życiu małżonka uznanego za zmarłego... 413 II. Rozwód... 414 1. Pozytywne przesłanki rozwodowe (dopuszczające orzeczenie rozwodu)... 414 2. Negatywne przesłanki rozwodowe (niedopuszczające do orzeczenia rozwodu)... 415 3. Proces rozwodowy... 415 4. Integralność (niepodzielność) wyroku rozwodowego... 415 5. Zawinione naruszenie obowiązków małżeńskich... 415 6. Kognicja sądu... 417 7. Skutki procesu rozwodowego... 423 III. Wina rozkładu pożycia... 424 1. Wina według KRO... 424 2. Wina według KC... 424 3. Zawinione naruszenie obowiązków małżeńskich... 425 4. Kognicja sądu... 429 IV. Inne rozstrzygnięcia sądu rozwodowego... 434 1. Charakter wyroku rozwodowego... 434 2. Treść wyroku rozwodowego... 435 3. Pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie... 436 4. Zasady postępowania sądu rozwodowego... 436 5. Postępowania zabezpieczające... 438 6. Treści wyroku rozwodowego (części składowe)... 439 7. Postępowanie odwoławcze... 445 8. Skutki rozwodu... 447 V. Powrót do poprzedniego nazwiska... 448 1. Termin... 448 2. Organ uprawniony do przyjęcia oświadczenia... 449 3. Nazwisko rozwodnika w świetle orzecznictwa... 449 VI. Alimenty... 449 1. Przesłanka podmiotowa... 449 2. Przesłanka przedmiotowa... 449 3. Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego... 449 4. Kognicja sądu rozwodowego... 450 5. Okres płatności alimentów... 450 6. Przesłanki zasądzenia alimentów... 450 7. Zabezpieczenie alimentacji z art. 27 KRO... 455 8. Alimenty po rozwodzie w świetle innych regulacji prawnych... 456 9. Zbieg przepisów alimentacyjnych... 458 XII
Spis treści VII. Odpowiednie stosowanie przepisów o obowiązku alimentacyjnym między krewnymi... 458 8. Separacja... 459 I. Przesłanki orzeczenia separacji... 460 1. Przesłanka pozytywna... 460 2. Przesłanki negatywne... 460 3. Tryb postępowania... 460 4. Przesłanki separacji w piśmiennictwie... 460 5. Postępowanie... 461 6. Skutki separacji... 462 7. Relacja między przepisami dotyczącymi separacji a przepisami dotyczącymi rozwodu... 463 II. Separacja a rozwód... 463 1. Odmienność żądań... 463 2. Zmiana żądania a tryb postępowania... 464 3. Niedopuszczalność zgłoszenia żądania separacji w sprawie o rozwód na etapie postępowania przed sądem II instancji... 464 III. Rozstrzygnięcia zawarte w orzeczeniu o separacji na zgodne żądanie... 464 1. Adekwatność przepisów rozwodowych do przepisów dotyczących separacji... 464 2. Zakres orzekania... 464 IV. Skutki orzeczenia separacji... 465 1. Ustawowe skutki separacji... 465 2. Zasady alimentacji po rozwodzie... 465 3. Brak możliwości zmiany nazwiska... 465 4. Data powstania separacji... 465 5. Skutki separacji w świetle orzecznictwa i piśmiennictwa... 465 V. Zniesienie separacji... 468 1. Przyczyny zakończenia separacji... 468 2. Tryb... 469 3. Skutki zniesienia separacji... 469 4. Nowelizacja przepisu w 2005 r.... 469 5. Charakter prawny zniesienia separacji w orzecznictwie. Skutki wydania postanowienia o zniesieniu separacji... 469 6. Zniesienie separacji w piśmiennictwie... 469 9. Macierzyństwo... 471 I. Uwagi wstępne... 471 1. Definicja pokrewieństwa... 471 2. Powinowactwo... 472 II. Macierzyństwo... 472 1. Matka w świetle art. 619 KRO... 472 2. Akt narodzin... 472 3. Prawo do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego. Zakaz surogacji... 472 4. Prawo do poznania matki biologicznej według krajowego prawa rodzinnego... 474 III. Ustalenie macierzyństwa... 474 1. Sposób ustalenia macierzyństwa... 474 2. Powództwo przeciwko dziecku, które zmarło... 475 IV. Zakaz wytoczenia powództwa o ustalenie macierzyństwa po uzyskaniu pełnoletności przez dziecko... 475 1. Legitymacja czynna matki... 475 2. Wyłączenie możliwości wytoczenia powództwa przeciwko dziecku pełnoletniemu... 475 V. Zaprzeczenie macierzyństwa... 475 1. Dopuszczalność legitymacji procesowej... 475 2. Podmioty uprawnione do wytoczenia powództwa... 475 3. Piśmiennictwo... 476 VI. Termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa przez rodziców... 476 1. Bieg terminów do zaprzeczenia macierzyństwa... 476 2. Ochrona osób legitymowanych czynnie... 476 3. Powództwo wniesione po upływie ustalonych w ustawie terminów zawitych... 476 VII. Termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa przez dziecko... 476 1. Legitymacja czynna dziecka... 476 2. Pełnoletność... 477 XIII
Spis treści 3. Ubezwłasnowolnienie... 477 4. Choroba psychiczna... 477 VIII. Zakaz ustalenia i zaprzeczenia macierzyństwa po śmierci dziecka... 477 1. Niedopuszczalność procesów dotyczących osób zmarłych... 477 2. Śmierć dziecka przed prawomocnym zakończeniem postępowania... 477 3. Piśmiennictwo... 477 IX. Legitymacja czynna prokuratora... 478 1. Legitymacja prokuratora... 478 2. Brak możliwości wytoczenia powództwa... 478 3. Piśmiennictwo... 478 10. Ojcostwo... 479 I. Domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa... 482 1. Pewność macierzyństwa... 482 2. Pojęcie domniemania prawnego... 482 3. Domniemanie podstawowe... 482 4. Domniemania dodatkowe... 482 5. Skutek domniemania... 482 6. Dowody przyrodnicze... 483 7. Akta stanu cywilnego... 484 8. Zaprzeczenie ojcostwa... 484 9. Obowiązek alimentacyjny... 486 10. Nasciturus... 486 11. Separacja... 486 12. Uznanie dziecka... 487 13. Nienaturalna prokreacja... 487 II. Zaprzeczenie ojcostwa przez męża matki... 489 1. Wymogi ustawowe... 489 2. Dopuszczalność powództwa a pełnoletność dziecka... 489 3. Charakter prawny terminu... 489 4. Inicjatywa prokuratorska... 492 5. Kompetencje prokuratora... 492 6. Kognicja sądu... 493 7. Dowody przyrodnicze... 493 8. Obowiązek alimentacyjny... 494 III. Zaprzeczenie ojcostwa przez męża matki całkowicie ubezwłasnowolnionego... 494 1. Charakter ochronny przepisu... 494 2. Przesłanka ubezwłasnowolnienia całkowitego... 492 3. Termin 6 miesięcy... 495 4. Przedstawiciel ustawowy... 495 5. Osobiste złożenie pozwu przez osobę, w stosunku do której nastąpiło uchylenie ubezwłasnowolnienia całkowitego... 495 6. Zaburzenia psychiczne a data ich powstania... 495 IV. Zaprzeczenie ojcostwa przez męża matki chorego psychicznie... 496 1. Charakter ochronny przepisu... 496 2. Podstawy do liczenia biegu terminu... 497 3. Wyłączenie stosowania przepisu przy braku podstaw do ubezwłasnowolnienia... 497 V. Legitymacja bierna w procesie o zaprzeczenie ojcostwa wszczętym przez męża matki... 497 1. Legitymacja bierna z pozwu męża matki... 497 2. Badanie krwi... 498 3. Współuczestnictwo jednolite... 498 VI. Sposób zaprzeczenia ojcostwa... 498 1. Zaprzeczenie ojcostwa a obalenie domniemania ojcostwa... 498 2. Kognicja sądu... 498 3. Dowody przyrodnicze... 499 4. Pewność braku ojcostwa męża matki... 500 5. Wykazanie niepodobieństwa, żeby mąż matki mógł być ojcem dziecka... 501 VII. Niedopuszczalność zaprzeczenia ojcostwa dziecka poczętego w wyniku procedury medycznie wspomaganej prokreacji... 501 VIII. Legitymacja czynna matki... 502 1. Legitymacja czynna matki... 502 2. Legitymacja bierna przy pozwie matki... 502 3. Charakter ochronny przepisu art. 69 3 KRO... 502 4. Powództwo matki o zaprzeczenie ojcostwa w świetle dowodów... 502 XIV
Spis treści IX. Legitymacja czynna dziecka... 503 1. Uwagi wstępne... 503 2. Legitymacja bierna przy pozwie dziecka... 503 3. Charakter ochronny przepisu art. 70 3 KRO... 503 4. Ograniczenie postępowania dowodowego do dowodów przyrodniczych... 504 5. Powództwo dziecka w przypadku śmierci męża matki... 504 X. Ustalenie ojcostwa... 504 1. Dopuszczalność ustalenia ojcostwa... 504 2. Sposoby ustalania ojcostwa... 504 3. Kolizja sposobów ustalenia ojcostwa... 504 4. Uznanie ojcostwa... 505 5. Ochrona rodziny... 505 6. Skutki ustalenia ojcostwa... 506 XI. Uznanie ojcostwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego... 506 1. Przyjęcie oświadczenia o uznaniu ojcostwa w świetle KRO... 506 2. Przyjęcie oświadczenia o uznaniu ojcostwa w świetle PrASC... 507 3. Odmowa przyjęcia oświadczeń w świetle KRO... 507 4. Odmowa przyjęcia oświadczeń w świetle prawa o aktach stanu cywilnego... 507 5. Uznanie ojcostwa osoby pozbawionej zdolności do czynności prawnych... 507 6. Dobra oraz zła wiara mężczyzny uznającego ojcostwo... 508 XII. Uznanie ojcostwa przed notariuszem albo urzędnikiem... 508 1. Oświadczenie o uznaniu ojcostwa w razie niebezpieczeństwa... 508 2. Podmioty uprawnione do przyjęcia oświadczenia... 509 3. Obowiązek niezwłocznego przesłania dokumentów do USC... 509 XIII. Uznanie ojcostwa dziecka poczętego... 509 1. Uznanie nasciturusa dziecka poczętego, ale nie urodzonego... 509 2. Zbieg uznania dziecka z domniemaniem pochodzenia dziecka... 509 3. Ochrona prawna dziecka poczętego in vitro i pozostającego poza organizmem matki... 509 4. Odpowiedzialność cywilna z tytułu szkód wyrządzonych dziecku przed jego poczęciem... 509 XIV. Uznanie ojcostwa dziecka urodzonego w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji... 510 1. Kodeks rodzinny i opiekuńczy a medycznie wspomagana prokreacja... 510 2. Kodeks rodzinny i opiekuńczy a ustawa o leczeniu niepłodności... 510 3. Zarodek... 510 4. Status dziecka poczętego w wyniku medycznie wspomaganej prokreacji... 510 XV. Zakaz uznania ojcostwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności... 511 1. Pełnoletność dziecka... 511 2. Termin do uznania ojcostwa po śmierci dziecka... 511 XVI. Zdolność do złożenia oświadczenia o uznaniu ojcostwa... 511 1. Oświadczenia konieczne do uznania... 511 2. Organ uprawniony do przyjęcia oświadczeń... 512 3. Osobisty charakter uznania... 512 XVII. Powództwo ojca o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa... 512 1. Bezskuteczność uznania ojcostwa... 512 2. Bezskuteczność uznania nasciturusa... 512 3. Ochrona stanu psychicznego mężczyzny... 512 4. Powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa a stosowanie art. 189 KPC... 513 5. Prawo do poszanowania życia prywatnego. Brak możliwości zaprzeczenia ojcostwa ze względu na nowe dowody biologiczne... 513 6. Odmowa ustalenia bezskuteczności uznania dziecka ze względu na dobro dziecka pomimo istnienia dowodów biologicznych zaprzeczających ojcostwu... 513 XVIII. Odpowiednie stosowanie... 514 1. Kwestionowanie przez matkę dziecka uznania ojcostwa... 514 2. Ubezwłasnowolnienie matki... 514 3. Przypadłości psychiczne matki... 514 XIX. Zakaz wytaczania powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności... 515 1. Zakaz ustalania bezskuteczności uznania pełnoletniego dziecka... 515 2. Udział prokuratora... 515 XV
Spis treści 3. Nadużycie prawa podmiotowego do upływu terminu do wytoczenia powództwa o unieważnienie uznania dziecka... 515 XX. Żądanie przez dziecko ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa... 515 1. Bezskuteczność na żądanie dziecka... 515 2. Ubezwłasnowolnienie dziecka... 516 3. Przypadłości psychiczne dziecka... 516 XXI. Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa w przypadku procedury medycznie wspomaganej prokreacji... 516 XXII. Legitymacja bierna w procesie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa... 516 1. Legitymacja procesowa... 516 2. Legitymacja czynna mężczyzny... 516 3. Legitymacja czynna matki... 517 4. Legitymacja czynna dziecka... 517 5. Współuczestnictwo konieczne... 517 XXIII. Niedopuszczalność ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa po śmierci dziecka... 517 1. Śmierć dziecka... 517 2. Legitymacja bierna w miejsce dziecka... 517 XXIV. Powództwo o ustalenie ojcostwa... 517 1. Proces... 517 2. Legitymacja w procesie... 517 3. Dowody przyrodnicze... 518 4. Kognicja sądu... 518 5. Obowiązek alimentacyjny... 520 XXV. Domniemanie ojcostwa... 520 1. Domniemanie ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego... 520 2. Obalenie domniemania... 520 3. Charakter prawny wyroku ustalającego ojcostwo... 520 4. Ochrona rodziny... 520 5. Dowody przyrodnicze... 521 6. Kognicja sądu... 523 XXVI. Legitymacja czynna prokuratora... 524 1. Legitymacja prokuratora art. 86 KRO... 524 2. Uprawnienie prokuratora w sprawach o pochodzenie, rozpoznawanych w procesie (art. 86 KRO)... 524 3. Ochrona stron... 524 4. Ograniczone uprawnienia stron... 525 5. Dowody przyrodnicze... 526 11. Stosunki między rodzicami a dziećmi... 527 I. Wprowadzenie... 531 1. Obowiązek wzajemnego szacunku i wspierania się... 531 2. Nazwisko dziecka urodzonego w małżeństwie... 533 3. Nazwisko dziecka pozamałżeńskiego... 535 5. Nadanie nazwiska dziecku w przypadku zawarcia małżeństwa... 536 6. Dwuczłonowe nazwisko dziecka... 536 7. Obowiązek dziecka przyczyniania się do pokrywania kosztów utrzymania rodziny... 537 II. Władza rodzicielska... 538 1. Okres pozostawania pod władzą rodzicielską... 538 2. Uprawnieni do sprawowania władzy rodzicielskiej... 540 3. Władza rodzicielska tylko jednego z rodziców w świetle art. 94 KRO... 541 4. Zakres władzy rodzicielskiej... 541 5. Piecza nad dzieckiem... 549 6. Zakaz stosowania kar cielesnych... 551 7. Wykonywanie władzy rodzicielskiej... 553 8. Reprezentacja dziecka przez rodziców... 557 9. Reprezentacja dziecka przez kuratora... 566 10. Udzielenie pomocy rodzicom... 567 11. Zarząd majątkiem dziecka... 568 12. Wyłączenie przedmiotów spod zarządu... 575 13. Czysty dochód; nadwyżka... 576 14. Inwentarz majątku dziecka... 577 XVI
Spis treści 15. Zwrot majątku dziecka; rachunek z zarządu... 577 16. Zmiana orzeczenia o władzy rodzicielskiej... 578 17. Ograniczenie władzy rodzicielskiej... 578 18. Władza rodzicielska nad całkowicie ubezwłasnowolnionym... 580 19. Zagrożone dobro dziecka zarządzenia sądu... 580 20. Zawieszenie władzy rodzicielskiej... 591 21. Pozbawienie i przywrócenie władzy rodzicielskiej... 592 22. Rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej w wyroku orzekającym rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa... 596 III. Piecza zastępcza... 597 1. Podmioty sprawujące pieczę zastępczą w świetle art. 1121 KRO... 597 2. Dobór rodzin zastępczych... 598 3. Możliwość umieszczenia w pieczy zastępczej... 599 4. Poważne zagrożenie dobra dziecka... 599 5. Okres umieszczenia w pieczy zastępczej... 603 6. Osoby sprawujące pieczę... 603 7. Pierwszeństwo w sprawowaniu pieczy nad dzieckiem niepełnosprawnym... 604 8. Instytucjonalna piecza zastępcza... 604 9. Rodzeństwo... 605 IV. Kontakty z dzieckiem... 605 1. Prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów... 605 2. Ustalenie sposobu utrzymywania kontaktów z dzieckiem... 608 3. Ograniczenie utrzymywania kontaktów z dzieckiem... 609 4. Zakaz utrzymywania kontaktów z dzieckiem... 609 5. Zobowiązanie rodziców do określonego postępowania... 609 6. Zmiana rozstrzygnięcia o kontaktach z dzieckiem... 609 7. Odpowiednie stosowanie do innych sprawujących pieczę nad dzieckiem... 609 12. Przysposobienie... 612 I. Wprowadzenie... 614 1. Definicja... 614 2. Przesłanki przysposobienia... 614 3. Wyłączność drogi sądowej... 615 4. Rodzaje przysposobienia... 615 5. Rozwiązanie przysposobienia... 616 II. Dobro i małoletność przysposabianego... 616 1. Zbadanie ustawowych warunków kandydata do przysposobienia... 616 2. Przysposobienie krajowe... 617 3. Adopcja zagraniczna... 617 4. Zakaz dyskryminacji... 619 5. Wymogi dotyczące wieku... 620 6. Adopcja a prawo karne... 620 III. Wymogi stawiane przysposabiającemu... 621 1. Wymogi adopcyjne dla kandydata na przysposabiającego... 621 2. Wstępna ocena kandydata do przysposobienia dziecka dokonywana przez ośrodek adopcyjny przed skierowaniem kandydata na szkolenie... 621 3. Odmowa zgody na przysposobienie przez partnera rodzica w związku homoseksualnym... 622 4. Odpowiednia różnica wieku... 623 IV. Adopcja zagraniczna... 623 1. Dopuszczalność adopcji zagranicznej... 623 2. Niedopuszczalność adopcji zagranicznej... 624 3. Międzynarodowe uregulowanie prawne dotyczące przysposobienia... 624 4. Prawo prywatne międzynarodowe... 625 5. Dodatkowe uregulowania prawne dotyczące przysposobienia... 625 V. Przysposobienie wspólne... 625 1. Uwagi wstępne... 625 2. Zgoda małżonka na przysposobienie... 626 VI. Orzeczenie o przysposobieniu... 626 1. Charakter prawny postanowienia o przysposobieniu... 626 2. Orzeczenie przysposobienia z jednoczesnym ograniczeniem zarządu majątkiem małoletniego przez ustanowienie kuratora do zarządu tym majątkiem... 626 3. Dokonywanie w procesie o zgwałcenie ustaleń co do pochodzenia dziecka... 626 XVII
Spis treści VII. Przysposobienie ponowne... 627 VIII. Zgoda przysposabianego... 627 1. Zgoda kandydata na przysposobionego, który ukończył 13. rok życia... 627 2. Wysłuchanie kandydata na przysposobionego, który nie ukończył 13. roku życia... 628 3. Dobro przysposabianego... 628 IX. Zgoda rodziców przysposabianego... 628 1. Zgoda dotychczasowych rodziców na przysposobienie... 628 2. Obligatoryjne zaniechanie odbierania zgody... 629 3. Fakultatywne zaniechanie odbierania zgody... 629 4. Odmowa udzielenia matce biologicznej informacji na temat dzieci przysposobionych... 630 5. Skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej... 631 X. Zgoda blankietowa... 632 1. Dopuszczalność przysposobienia całkowitego... 632 2. Dotychczasowe prawa rodzicielskie... 632 3. Termin do odwołania zgody rodzica biologicznego na przysposobienie dziecka... 632 4. Oddanie dziecka do adopcji bez wiedzy i zgody jego biologicznego ojca... 632 5. Zgoda blankietowa w piśmiennictwie... 633 XI. Wskazanie przez rodziców osoby przysposabiającego... 633 XII. Okres wyczekiwania... 634 XIII. Zgoda opiekuna w świetle art. 120 KRO... 634 XIV. Okres osobistej styczności... 634 1. Zasada osobistej styczności... 634 2. Preadopcja... 634 XV. Skutki przysposobienia pełnego... 635 1. Przysposobienie pełne odwołalne... 635 2. Członkowie rodziny... 635 3. Prawo dziecka przysposobionego do uzyskania informacji na temat swojego pochodzenia... 635 4. Odmowa uznania orzeczenia przysposobienia wydanego przez sąd państwa obcego... 636 5. Możliwość rozwiązania... 637 6. Akt urodzenia... 637 7. Przysposobienie między rodzeństwem... 637 8. Cel przysposobienia... 637 9. Śmierć przysposabiającego... 637 XVI. Przysposobienie pasierba... 638 1. Więź z rodziną naturalną... 638 2. Więź z rodziną adoptującego... 638 3. Dotychczasowe pokrewieństwo... 638 4. Dziedziczenie... 638 XVII. Nazwisko przysposobionego w świetle art. 122 KRO... 638 XVIII. Ustanie dotychczasowej władzy rodzicielskiej w świetle art. 123 KRO... 638 XIX. Przysposobienie niepełne... 638 1. Więzy adopcyjne przy adopcji niepełnej... 638 2. Przekształcenie w adopcję pełną... 639 3. Fakt ustalenia ojcostwa... 639 4. Dziedziczenie... 639 XX. Przysposobienie całkowite... 639 1. Zgoda blankietowa w świetle art. 1241 KRO... 639 2. Niedopuszczalność sądowego ustalania pochodzenia dziecka... 639 3. Tajemnica adopcji... 639 XXI. Rozwiązanie przysposobienia... 639 1. Dopuszczalność rozwiązania adopcji... 639 2. Wyjątki... 640 3. Ważne powody... 640 4. Obowiązki alimentacyjne... 640 5. Oddalenie pozwu o rozwiązanie przysposobienia... 640 6. Niedopuszczalność rozwiązania przysposobienia... 640 7. Dopuszczalność rozwiązania... 640 8. Skutki rozwiązania... 646 XVIII
Spis treści XXII. Zakaz rozwiązania przysposobienia całkowitego... 647 XXIII. Skutki rozwiązania przysposobienia... 648 1. Rozwiązanie przysposobienia... 648 2. Przysposobienie zmiana nazwiska i imienia... 648 3. Dziedziczenie w przypadku rozwiązania przysposobienia... 648 4. Właściwość powiatu w sprawach pieczy zastępczej... 649 XXIV. Legitymacja czynna prokuratora... 649 13. Obowiązek alimentacyjny... 650 I. Treść obowiązku alimentacyjnego... 652 1. Pojęcie obowiązku alimentacyjnego... 652 2. Pomoc alimentacyjna... 653 3. Obowiązek alimentacyjny a pomoc publiczna... 653 4. Obowiązek alimentacyjny a zobowiązania publicznoprawne... 655 5. Zakres obowiązku alimentacyjnego... 656 6. Obowiązek alimentacyjny a świadczenia odszkodowawcze... 657 7. Obowiązek alimentacyjny a reguła kolejności... 658 8. Obowiązek alimentacyjny a postępowanie sądowe... 659 9. Zabezpieczenie alimentów... 660 10. Odpowiedzialność za zobowiązania wobec osób trzecich uprawnionego do alimentacji... 660 11. Poręczenie... 661 12. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego... 661 13. Obowiązki dziecka wobec rodziców... 661 14. Niedopuszczalność zrzeczenia się roszczenia alimentacyjnego... 662 15. Wierzytelności alimentacyjne... 662 16. Przestępstwo zgwałcenia... 662 II. Reguła kolejności... 662 III. Pierwszeństwo obowiązku alimentacyjnego małżonka... 664 IV. Obowiązek alimentacyjny w przysposobieniu niepełnym... 665 1. Przysposobienie niepełne... 665 2. Realizacja obowiązku alimentacyjnego między podmiotami pozostającymi w stosunku przysposobienia wspólnego... 665 3. Pierwszeństwo alimentacyjne od rodzica adopcyjnego... 665 V. Zobowiązany w dalszej kolejności... 666 VI. Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka w świetle art. 133 KRO... 667 1. Rodzicielski obowiązek utrzymywania niesamodzielnych dzieci... 667 2. Wykładnia przepisu... 668 3. Niedostatek... 668 4. Solidarność rodzinna... 668 5. Czas trwania obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka... 668 6. Obowiązek alimentacyjny a pomoc publiczna... 668 7. Obowiązek alimentacyjny a zobowiązania publicznoprawne... 669 8. Przesłanki obowiązku alimentacyjnego... 669 9. Obowiązek alimentacyjny a kognicja sądu... 671 10. Ustanie obowiązku alimentacyjnego... 671 11. Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci... 672 12. Otrzymywanie środków utrzymania od osób niezobowiązanych ustawowo do alimentacji... 673 13. Sytuacja prawna małoletniej matki przed urodzeniem dziecka... 673 VII. Obowiązek alimentacyjny wobec rodzeństwa w świetle art. 134 KRO... 674 1. Rodzeństwo... 674 2. Nadmierny uszczerbek... 674 3. Kognicja sądu rodzinnego... 674 VIII. Zakres świadczeń alimentacyjnych... 674 1. Uwagi ogólne... 674 2. Pomoc finansowa państwa... 675 3. Dotychczasowe relacje między świadczeniem wychowawczym a obowiązkiem alimentacyjnym... 675 4. Wpływ świadczeń socjalnych na istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego... 676 5. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego... 676 6. Orzeczenie Sądu Najwyższego... 676 7. Kompleksowy charakter regulacji... 676 XIX
Spis treści 8. Komentarz autorski... 677 9. Obowiązek alimentacyjny a świadczenia odszkodowawcze... 677 10. Zakres obowiązku alimentacyjnego... 678 11. Obowiązek alimentacyjny a kognicja sądu... 679 12. Ustanie obowiązku alimentacyjnego... 679 13. Usprawiedliwione obciążenia obniżające tzw. zdolność alimentacyjną dłużnika... 680 IX. Ochrona interesu osoby uprawnionej do alimentów w świetle art. 136 KRO... 680 1. Konsekwencje dobrowolnego uszczuplania majątku przez zobowiązanego do alimentacji... 680 2. Istnienie ważnego powodu do zmiany zatrudnienia... 680 3. Obowiązek alimentacyjny osadzonych w zakładach penitencjarnych... 681 X. Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych w świetle art. 137 KRO... 681 XI. Zmiana orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w świetle art. 138 KRO... 681 1. Charakter zmiany... 681 2. Zakres zmiany... 682 3. Powództwo przeciwegzekucyjne... 682 4. Przesłanki roszczenia... 682 5. Kognicja sądu... 682 6. Artykuł 481 KC... 683 7. Zasada jedności szkody... 683 XII. Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego w świetle art. 139 KRO... 683 XIII. Roszczenia zwrotne... 683 1. Reguła kolejności... 683 2. Osoby uprawnione... 683 3. Dopuszczalność dziedziczenia... 683 4. Przedawnienie... 684 5. Przesłanki... 684 6. Kognicja sądu... 684 7. Geneza, charakter prawny i przesłanki roszczenia... 684 8. Prawo prywatne międzynarodowe... 685 9. Przelew w kontekście innych wypadków singularnej sukcesji w wierzytelność... 686 XIV. Roszczenia matki dziecka pozamałżeńskiego... 686 1. Roszczenia matki dziecka pozamałżeńskiego... 686 2. Obowiązki ojca dziecka pozamałżeńskiego... 686 3. Przedawnienie... 686 4. Przedłużenie obowiązku utrzymania matki... 686 5. Prawo prywatne międzynarodowe... 686 XV. Roszczenie w przypadku uwiarygodnionego ojcostwa... 687 XVI. Jednoczesne dochodzenie roszczeń majątkowych i ustalenia ojcostwa w świetle art. 143 KRO... 687 XVII. Świadczenia alimentacyjne ojczymów, macoch, pasierbów... 687 1. Powinowaci... 687 2. Prawo dziecka do żądania alimentów od współmałżonka rodzica... 687 3. Prawo współmałżonka rodzica dziecka do żądania alimentów od dziecka... 687 4. Odpowiednie stosowanie przepisów... 687 5. Obowiązek alimentacji pasierba... 688 6. Prawo do alimentacji współmałżonka... 688 7. Śmierć rodzica a uchylenie obowiązku alimentacyjnego owdowiałego współmałżonka wobec dzieci zmarłego... 688 8. Obowiązek alimentacji dziecka przez jego krewnych z wyłączeniem obowiązku alimentacyjnego współmałżonka rodzica dziecka... 688 9. Niedopuszczalność alimentacji innych powinowatych... 688 10. Prawo do pomocy publicznej... 689 11. Kognicja sądu... 689 XVIII. Uchylenie się od wykonania obowiązku alimentacyjnego... 689 1. Krąg uprawnionych... 689 2. Zgodność z poczuciem sprawiedliwości... 689 3 Przesłanki zasadne... 690 4. Przesłanki niezasadne... 690 14. Opieka nad małoletnim... 691 I. Wprowadzenie... 692 XX
Spis treści 1. Definicja opieki... 692 2. Przewodnie zasady prawa opiekuńczego... 692 3. Przesłanki ustanowienia opieki... 693 4. Zakres opieki... 693 5. Podopieczni... 693 6. Ustanie opieki... 694 II. Ustanowienie opieki... 694 1. Przesłanki ustanowienia opieki dla małoletniego na podstawie art. 145 KRO... 694 2. Rodzaje opieki w świetle art. 146 KRO... 694 3. Ochrona majątku; ustanowienie kuratora w świetle art. 147 KRO... 695 4. Negatywne przesłanki podmiotowe w świetle art. 148 KRO... 696 5. Pierwszeństwo w objęciu opieki... 697 6. Opiekun kilku osób; opieka nad rodzeństwem... 699 7. Obowiązek objęcia opieki w świetle art. 152 KRO... 699 8. Sposób objęcia opieki w świetle art. 153 KRO... 700 III. Sprawowanie opieki... 700 1. Wprowadzenie... 700 2. Piecza nad osobą i majątkiem w świetle art. 155 KRO... 701 3. Zezwolenie sądu opiekuńczego w świetle art. 156 KRO... 702 4. Przemijająca przeszkoda w sprawowaniu opieki w świetle art. 157 KRO... 706 5. Obowiązek informowania rodziców... 707 6. Wyłączenie prawa reprezentacji... 708 7. Inwentarz majątku podopiecznego w świetle art. 160 KRO... 708 8. Złożenie do depozytu sądowego w świetle art. 161 KRO... 709 9. Wynagrodzenie opiekuna... 709 10. Nakłady i wydatki związane ze sprawowaniem opieki w świetle art. 163 KRO... 710 11. Przedawnienie roszczeń w świetle art. 164 KRO... 710 IV. Nadzór nad sprawowaniem opieki... 711 1. Sposób sprawowania nadzoru w świetle art. 165 KRO... 711 2. Sprawozdania z opieki; rachunki z zarządu w świetle art. 166 KRO... 711 3. Badanie sprawozdań i rachunków w świetle art. 167 KRO... 711 4. Zarządzenia sądu opiekuńczego w świetle art. 168 KRO... 712 V. Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki... 712 1. Zwolnienie z opieki w świetle art. 169 KRO... 712 2. Ustanie opieki z mocy prawa w świetle art. 170 KRO... 712 3. Obowiązek dalszego zarządzenia majątkiem w świetle art. 171 KRO... 713 4. Rachunek końcowy z opieki w świetle art. 172 KRO... 713 5. Zwolnienie z rachunku końcowego w świetle art. 173 KRO... 713 6. Obowiązek niezwłocznego oddania majątku w świetle art. 174 KRO... 714 15. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie... 716 I. Odpowiednie stosowanie przepisów o opiece nad małoletnim... 716 1. Odesłanie do opieki nad małoletnim w świetle art. 175 KRO... 716 2. Brak zdolności do czynności prawnych a prawo do realizacji indywidualnego programu usamodzielniania... 716 3. Obowiązek Funduszu do informowania świadczeniobiorcy o jego prawie do świadczeń opieki zdrowotnej... 716 4. Wytoczenie powództwa przez osobę niemającą zdolności procesowej (ubezwłasnowolnioną całkowicie), za którą działa wprawdzie jej przedstawiciel ustawowy (opiekun), ale nielegitymujący się wymaganym zezwoleniem sądu na wytoczenie powództwa... 717 5. Wniosek opiekuna w imieniu pupila a zgoda sądu opiekuńczego na reprezentację... 717 II. Opiekun ubezwłasnowolnionego całkowicie... 718 1. Zasada dobra podopiecznego... 718 2. Podmiotowe wskazanie preferencyjne... 718 III. Ustanie opieki z mocy prawa... 718 1. Katalog przyczyn ustania opieki ex lege (z mocy prawa)... 718 2. Przyczyny ustania opieki ex lege... 718 16. Kuratela... 719 I. Przesłanki ustanowienia kuratora... 720 1. Katalog ustaw stanowiących podstawy dla ustanowienia kuratorów procesowych... 720 2. Odpowiednie stosowanie przepisów o opiece... 720 XXI
Spis treści II. Wynagrodzenie kuratora w świetle art. 179 KRO... 722 1. Odpłatność... 722 2. Wyjątek... 722 3. Odpłatność czynności kuratora w świetle orzecznictwa i piśmiennictwa... 722 III. Uchylenie i ustanie kurateli w świetle art. 180 KRO... 723 1. Uchylenie kurateli na mocy decyzji... 723 2. Ustanie kurateli ex lege... 723 IV. Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo w świetle art. 181 KRO... 723 1. Ubezwłasnowolnienie częściowe... 723 2. Postanowienie o zwolnieniu kuratora... 723 3. Kompetencje kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej w świetle orzecznictwa i piśmiennictwa... 724 4. Zgoda na uczestnictwo w eksperymencie medycznym osoby ubezwłasnowolnionej częściowo... 724 5. Kompetencje kuratora dla ubezwłasnowolnionego częściowo w piśmiennictwie... 724 V. Kurator dziecka poczętego w świetle art. 182 KRO... 725 1. Kuratora dla nasciturusa... 725 2. Ustanie kurateli... 725 3. Ochrona prawna dziecka poczętego in vitro i pozostającego poza organizmem matki... 725 4. Pozycja nasciturusa na obszarze majątkowego prawa prywatnego... 725 5. Sytuacja prawna małoletniej matki przed urodzeniem dziecka... 726 6. Przedstawiciel ustawowy nasciturusa... 726 7. Darowizna na rzecz nasciturusa... 726 8. Komentarz autorski... 726 9. Dobra osobiste nasciturusa... 727 VI. Kurator osoby niepełnosprawnej w świetle art. 183 KRO... 727 1. Przesłanki ustawowe... 727 2. Kurator a opiekun prawny... 727 3. Uchylenie kurateli dla osoby niepełnosprawnej... 727 4. Kuratela z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego... 728 5. Kurator dla osoby niepełnosprawnej a przedstawicielstwo ustawowe... 728 6. Zgoda pokrzywdzonego na przekazanie ścigania karnego... 728 7. Zasadność ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej... 728 8. Ochrona interesów procesowych osoby niepełnosprawnej... 729 VII. Kurator osoby nieobecnej w świetle art. 184 KRO... 729 1. Ustanowienie kuratora dla osoby nieobecnej... 729 2. Podstawowe zadanie kuratora... 729 3. Podmiot powołany do uchylenia kurateli i podstawy uchylenia... 729 4. Tryb uchylenia kurateli dla osoby nieobecnej... 729 5. Kurator absentis a uznanie za zmarłego w świetle art. 184 3 KRO... 729 6. Skutki procesowe ustanowienia kuratora prawa materialnego dla osoby nieobecnej o nieznanym miejscu pobytu... 730 7. Ustanowienie kuratora w postępowaniu administracyjnym... 730 8. Zasiedzenie nieruchomości przez kuratora osoby nieobecnej wymóg zmiany dzierżenia w samoistne posiadanie... 730 9. Ustanowienie kuratora dla spółki będącej w upadłości... 730 10. Osoba samotnie wychowująca dzieci a osoba nieobecna... 731 11. Opłata sądowa... 731 12. Wynagrodzenie przedstawiciela a koszty postępowania administracyjnego... 731 13. Fakt nieobecności a niemożność prowadzenia swoich spraw... 731 14. Nieobecność strony w postępowaniu administracyjnym... 731 15. Konieczność ustanowienia kuratora dla osoby nieobecnej... 732 17. Pozakodeksowe regulacje dotyczące prawa rodzinnego unormowania krajowe... 733 I. Konstytucja RP... 750 1. Ochrona małżeństwa, rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa.... 750 2. Prawa rodziców; ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich... 759 3. Wolność sumienia i wyznania... 762 4. Prawo rodziny do pomocy ze strony państwa... 766 5. Ochrona praw dziecka... 767 II. Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka... 769 1. Instytucja Rzecznika Praw Dziecka... 769 XXII