MÓWIENIE W J ZYKU OBCYM SKUTECZNE UCZENIE SI, NAUCZANIE I OCENIANIE pod redakcj Miros awa Pawlaka POZNA KALISZ KONIN 2013
RECENZENT: prof. dr hab. Maria Wysocka Copyright by Wydzia Pedagogiczno-Artystyczny UAM w Poznaniu and PWSZ w Koninie Korekta: Anna Mystkowska-Wiertelak, Agnieszka Pietrzykowska Projekt ok adki: Joanna Dudek Redakcja techniczna: Piotr Bajak ISBN: 978-83-62135-20-2 Wydawca: Wydzia Pedagogiczno-Artystyczny UAM w Kaliszu Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Adres Redakcji: 62-800 Kalisz, ul. Nowy wiat 28-30 tel. (062) 7670730 fax (062) 7645721 oraz Wydawnictwo Pa stwowej Wy szej Szko y Zawodowej w Koninie ul. Kardyna a S. Wyszy skiego 3, 62-510 Konin, pok. 28 Druk: Sowa druk na yczenie, ul. Hrubieszowska 6a, 01-209 Warszawa
SPIS TRE CI WPROWADZENIE Miros aw Pawlak 5 CZ I ROZWIJANIE SPRAWNO CI MÓWIENIA 1. Grzegorz Paw owski O kolejno ci nauczania komponentów fonetycznych 9 2. Robert Skoczek Powojenne polskie podr czniki do nauczania wymowy niemieckiej 23 3. Ewa Andrzejewska Nauczanie wymowy na lekcjach j zyka niemieckiego gimnazjum poziom dla pocz tkuj cych (III.0) przegl d bada i analiza aktualnie stosowanych podr czników 43 4. Barbara Czwartos Rola leksykogramatyki w rozwijaniu sprawno ci mówienia podczas lekcji j zyka obcego 67 5. Rados aw Kucharczyk Wykorzystanie pragmatycznego opisu interakcji ustnej w uczeniu si /nauczaniu j zyków obcych 83 6. Maciej Smuk O czym i jak rozmawia, by by o autentycznie? Wyniki badania na temat autentyczno ci w klasie 107 7. Renata Kozie Rozwijanie sprawno ci mówienia na podstawie wybranych wicze z zakresu treningu interkulturowego 129 CZ II CZYNNIKI INDYWIDUALNE A SPRAWNO MÓWIENIA 1. Joanna Górecka i Izabela Orchowska Reprezentacje osób nauczaj cych a dydaktyka kompetencji mownych w zakresie dyskursu argumentacyjnego 149 2. Magdalena Da ko Dyskurs edukacyjny i emocje a efektywno procesu nauczania. Kilka uwag o mówieniu na etapie wczesnoszkolnej edukacji j zykowej 169 3. Sylwia Kali ska Prze amywanie barier w mówieniu w j zyku obcym: Przedstawienie projektu badawczego 189 4. Renata Rybarczyk Kszta cenie sprawno ci mówienia w procesie nauczania j zyka niemieckiego u uczniów z dysleksj rozwojow 209 5. Ma gorzata Roc awska-daniluk Nauka j zyka obcego a wady wymowy w j zyku ojczystym u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym 229
CZE III OCENIANIE SPRAWNO CI MÓWIENIA 1. Joanna Chojnacka-Gärtner Ocenianie osi gni w zakresie sprawno ci mówienia w j zyku obcym. Wdra anie do samooceny studentów studiów filologicznych schemat projektu badawczego 255 2. Beata Kouhan Porównanie sposobów oceniania mówienia na lekcjach j zyka obcego w polskiej szkole ponadgimnazjalnej typu liceum ogólnokszta ce i brytyjskiej szkole ponadgimnazjalnej typu The Sixth Form College 275 3. Izabela Marciniak Umiej tno samooceny w wypowiedziach ustnych 295 4. Miros aw Pawlak Czynniki warunkuj ce wyst powanie i skuteczno korekty b dów j zykowych podczas mówienia 305
Wprowadzenie Rozwijanie sprawno ci mówienia w j zyku obcym to z ca pewno ci bardzo trudne zadanie, szczególnie wtedy, kiedy ucz cy si maj na co dzie ograniczony kontakt z tym j zykiem, a to w nie z tak sytuacj mamy do czynienia w naszym kraju. Nie chodzi przecie o to, aby uczniowie potrafili wyrecytowa tak czy inn kwesti z pami ci czy te odgrywali role na podstawie wcze niej przygotowanego skryptu, ale o to, aby potrafili spontanicznie si porozumiewa w ró nych, cz sto trudnych do przewidzenia, sytuacjach i skutecznie osi ga zamierzone cele komunikacyjne, u ywaj c przy tym j zyka docelowego w sposób poprawny, precyzyjny i dostosowany do okre lonego kontekstu. Osi gni cie tego celu zale y od bardzo wielu czynników, ale jednym z najwa niejszych s dzia ania podejmowane przez nauczyciela, a te cz sto pozostawiaj wiele do yczenia, poniewa uczniowie rzadko maj mo liwo uczestniczenia w autentycznej komunikacji, szczególnie takiej, w której musz konstruowa d sze wypowiedzi, a je li tak si nawet dzieje, to, z uwagi na wymagania egzaminacyjne, zbyt ma o uwagi przywi zuje si do zapewnienia odpowiedniej jako ci tych wypowiedzi. Niniejsza praca zbiorowa ma za zadanie przyczyni si, przynajmniej w jakim zakresie, do zmiany tego stanu rzeczy. Zamieszczone w niej teksty zawieraj szereg cennych propozycji dotycz cych rozwijania sprawno ci mówienia, cz sto w oparciu o wa ne modele teoretyczne i wyniki prowadzonych bada empirycznych. Artyku y te zosta y podzielone na trzy cz ci, zgodnie z poruszan w nich problematyk. I tak, w cz ci pierwszej, zatytu owanej Rozwijanie sprawno ci mówienia, czytelnik znajdzie opracowania po wi cone nauczaniu podsystemów j zyka, których opanowanie na odpowiednim poziomie jest niezb dne w celu skutecznego porozumiewania si, kwestii zapewnienia autentyczno ci interakcji podczas lekcji, a tak e mo liwo ci wykorzystania treningu interkulturowego w rozwijaniu sprawno ci mówienia. W cz ci drugiej, opatrzonej tytu em Czynniki indywidualne a sprawno mówienia, znale mo na teksty dotycz ce roli przekona uczniów i nauczycieli, czynników afektywnych oraz ró nego rodzaju deficytów w nauce mówienia w j zyku obcym. Natomiast w cz ci trzeciej, pt. Ocenianie sprawno ci mówienia, zamieszczono artyku y poruszaj ce zagadnienia zwi zane z ewaluacj wypowiedzi ustnych, zarówno przez nauczyciela, jak i przez uczniów, oraz korekt b dów j zykowych. Jestem przekonany, e ksi ka spotka si z zainteresowaniem nie tylko teoretyków i badaczy, ale tak e metodyków, autorów materia ów edukacyjnych, studentów przygotowuj cych prace licencjackie, magisterskie czy doktorskie, a tak e nauczycieli, którzy chcieliby bardziej skutecznie rozwija sprawno mówienia podczas swoich lekcji. Miros aw Pawlak 5