Wskaznik Nastrojów Ekonomicznych Polacy o kondycji ekonomicznej kraju i wlasnej sytuacji materialnej w polowie trzeciego kwartalu 2002 r. Warszawa, sierpien 2002 roku Po odnotowanym w pierwszym kwartale tego roku rekordowo niskim poziomie Wskaznika Nastrojów Ekonomicznych, drugi kwartal 2002 r. przyniósl minimalna poprawe. Wyniki naszego najnowszego badania pokazuja stabilizacje nastrojów. W sierpniu srednia wartosc WNE wyniosla 75,9 pkt (trzy miesiace wczesniej wynik niewiele sie róznil - 76,5 pkt.). Polacy nadal lepiej wypowiadaja sie na temat kondycji ekonomicznej kraju niz wlasnej gospodarstwa domowego. W polowie trzeciego kwartalu Wskaznik Ocen Gospodarki uksztaltowal sie na poziomie 78,4 pkt, a Wskaznik Samooceny Gospodarstw Domowych 73,9 pkt. Trzy miesiace wczesniej WOG uzyskiwal 79,1 pkt, a WSGD 74,4 pkt. TNS OBOP ul. Dereniowa 11, 02 776 Warszawa Tel: (48 22) 648 2044 (-46), 644 9995 Fax: (48 22) 644 9947 e-mail: obop@obop.com.pl www.obop.com.pl Biura w ponad 50 krajach Grupa Taylor Nelson Sofres
Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowan zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla. Wskaznik Nastrojów Ekonomicznych jest cyklicznym badaniem prowadzonym przez TNS OBOP. WNE konstruowany jest na podstawie dziewieciu pytan: odnoszacych sie zarówno do sytuacji makroekonomicznej kraju jak i mikroekonomicznej gospodarstw domowych. Pytania stanowiace baze dla tworzenia tego wskaznika diagnozuja aktualna odczuwana sytuacje, oceniaja kierunek dotychczasowych zmian oraz obejmuja prognozy w perspektywie rocznej oraz trzyletniej 1. Charakter zadawanych pytan pozwala na wyodrebnienie ze Wskaznika Nastrojów Ekonomicznych dwóch podwskazników: Wskaznika Ocen Gospodarki (WOG) oraz Wskaznika Samooceny Gospodarstw Domowych (WSGD), umozliwiajacych latwa i szybka weryfikacje wplywu spraw mikro- lub makrogospodarczych na poziom ogólnych nastrojów ekonomicznych panujacych w spoleczenstwie aktualnie oraz w latach poprzednich (badanie, o którym mowa prowadzone jest przez nas od osmiu lat). Nasz najnowszy pomiar dokonany zostal w polowie trzeciego kwartalu 2002 r., jeszcze przed przyjazdem papieza Jana Pawla do kraju 2, poprzedni mial miejsce trzy miesiace wczesniej. Prezentowane w tym opracowaniu wskazniki (zarówno WNE, WOG jak i WSGD) oparte sa na skali 0-200, gdzie 0 oznacza najnizsza, minimalna wartosc (skrajny pesymizm), 100 to wartosc srodkowa (symboliczna równowaga miedzy optymizmem a pesymizmem), a 200 to najwyzsza, maksymalna wartosc w przypadku kazdego z omawianych tu wskazników (skrajny optymizm). WSKAZNIK NASTROJÓW EKONOMICZNYCH TNS OBOP Po odnotowanym w pierwszym kwartale tego roku rekordowo niskim poziomie Wskaznika Nastrojów Ekonomicznych, drugi kwartal 2002 r. przyniósl minimalna poprawe. Wyniki naszego najnowszego badania pokazuja stabilizacje nastrojów. Uzyskana w sierpniu srednia wartosc WNE (75,9 pkt) rózni sie od poprzedniego rezultatu o zaledwie 0,6 pkt. 1 Szczególowe informacje znajduja sie w aneksie. 2 Sondaz TNS OBOP zrealizowany w dniach 3-5 sierpnia 2002 r. na reprezentatywnej, losowej 1017-osobowej ogólnopolskiej próbie osób od 15 roku zycia. Maksymalny blad statystyczny dla takiej wielkosci próby wynosi +/-3%, przy wiarygodnosci oszacowania równej 95%. 2
WSKAZNIK NASTROJÓW EKONOMICZNYCH TNS OBOP 120 110 100 90 80 owolanie rzadu Waldemara Pawlaka, powolanie gabinetu Józefa Oleksego wizyta Papieza w Skoczowie 88,4 86,9 85,8 85,2 92,292,2 97,5 97 wybory prezydenckie 107,5 102,5 107,8 referendum uwlaszczeniowe odwolanie rzadu Józefa Oleksego, powolanie gabinetu Wlodzimierza Cimoszewicza 105,3 99,9 98,2 107,5 101,9 101 100 101,5 99,9 99,5 106,2 104,5 103,9 101,1 104,8 referendum konstytucyjne 102,7 113,3 pielgrzymka Papieza do Polski 111,1 106,3 powódz 111,4 107,9 wybory parlamentarne 113,5 109,4 108,7 powolanie rzadu Jerzego Buzka 92,5 97,6 103,4 103,4 96 100,7 105,7 102,6 wybory samorzadowe 105,3 100,8 101,8 97,8 wprowadzenie reformy administracyjnej, sluzby zdrowia, emerytalno-rentowej 95,5 90,8 88,6 przyjecie Polski do NATO wizyta Papieza wprowadzenie reformy oswiaty kryzys koalicyjny - wyjscie UW z rzadu 97,3 90,6 90,4 87,3 88,187,3 86,5 86,2 85,5 strajki 79,5 wybory prezydenckie wybory parlamentarne 77,1 76,5 74,7 73,6 75,9 70 I.1994.1995 I I I I.1996 I I I I I I I.1997 I I -2 I I-2 I I -2 I I.1998 I I I I I I I.1999 I I I I I I.2000 I.2001 I I.2002 I 3
OPTYMISCI I PESYMISCI Optymisci Optymizm w mysleniu o sprawach ekonomicznych jest tym powszechniejszy, im mlodszy jest wiek pytanych najwyzsze wartosci WNE odnotowujemy wsród ludzi mlodych: nastolatków (91,1 pkt) i dwudziestolatków (88,4 pkt); powyzej sredniej ksztaltuja sie tez wyniki wsród trzydziestolatków (79,3 pkt). Pozytywne opinie o sprawach mikro- jak i makrogospodarczych najczesciej wypowiadaja ludzie lepiej wyksztalceni (81,7 pkt wsród osób z wyksztalceniem srednim i 87,3 pkt z wyzszym), uczniowie i studenci (93,3 pkt), kierownicy i specjalisci (87,1 pkt), pracownicy administracji i uslug (85,1 pkt) oraz prywatni przedsiebiorcy (81,1 pkt). Najwyzsze wartosci Wskaznik Samooceny Gospodarstw Domowych uzyskuje wsród ludzi zadowolonych z kondycji materialnej rodziny (105,9 pkt), pozytywnie oceniajacych kierunek przemian (109 pkt), osób bardzo zainteresowanych polityka (83,5 pkt) oraz mezczyzn (80,9 pkt). Sposród elektoratów partyjnych z ostatnich wyborów parlamentarnych najwiecej optymizmu wykazuja wyborcy obu formacji rzadzacych: PSL (81,8 pkt) oraz koalicji SLD-UP (80,3 pkt), ponadto takze PO (84,2 pkt). Wysoki poziom zadowolenia odnotowujemy wsród ludzi pozytywnie oceniajacych poczynania rzadu (98 pkt), premiera (90,1 pkt) oraz prezydenta (80,6 pkt). W porównaniu z sytuacja z drugiego kwartalu, teraz wyzszy poziom optymizmu obserwujemy w grupach pracowników administracji i uslug (wzrost o 7,7 pkt), rolników (o 6 pkt), mieszkanców wsi (o 3 pkt), a takze bezrobotnych (o 4,8 pkt) trzydziestolatków (o 3,8 pkt) oraz ludzi ze srednim wyksztalceniem (3,5 pkt). Wyzsze niz w poprzednim kwartale srednie wartosci Wskaznika Nastrojów Ekonomicznych odnotowujemy wsród ludzi zainteresowanych polityka bardzo (o 5,5 pkt) oraz w ogóle (3,8 pkt). Bardziej optymistycznie niz trzy miesiace wczesniej wypowiadaja sie tez niedawni wyborcy PSL (o 10,4 pkt) oraz LPR (o 9,0 pkt). Pesymisci Im starszy wiek pytanych, tym wiekszy pesymizm wyniki ponizej sredniej osiaga WNE wsród osób w wieku 40. i wiecej lat: najbardziej krytycznie nastawieni sa ludzie od 60. roku zycia (64,8 pkt) oraz piecdziesieciolatkowie (67,6 pkt); wsród 4
czterdziestolatków wskaznik osiaga 70,2 pkt. Negatywne opinie na temat spraw dotyczacych kondycji ekonomicznej kraju oraz wlasnej wyrazaja przede wszystkim kobiety (71,3 pkt), ludzie z wyksztalceniem zasadniczym zawodowym (68 pkt) i podstawowym (70,9 pkt), emeryci (64,4 pkt), rencisci (67,7 pkt), rolnicy (70,7 pkt), bezrobotni (71,7 pkt). Najnizsze srednie wartosci Wskaznika Nastrojów Ekonomicznych odnotowujemy wsród ludzi znajdujacych sie w zlej sytuacji bytowej (57,1 pkt) i osób negatywnie oceniajacych kierunek przemian (68,0 pkt). Sposród elektoratów partyjnych najbardziej krytycznie nastawieni sa niedawni wyborcy Samoobrony (54,8 pkt) i LPR (69,5 pkt). Wysoki pesymizm wykazuja tez ludzie niezadowoleni z poczynan przede wszystkim prezydenta (58,8 pkt), ale takze premiera (65,6) i rzadu (68,7 pkt). W porównaniu z poprzednim kwartalem najbardziej pogorszyly sie opinie osób najmlodszych (spadek o 10,5 pkt) oraz najstarszych (o 3,7 pkt), a takze ludzi z wyzszym wyksztalceniem (o 6,6 pkt), mieszkanców najwiekszych aglomeracji (o 8,8 pkt), prywatnych przedsiebiorców (o 6 pkt), uczniów i studentów (4,7 pkt), emerytów (4,1 pkt), kierowników i specjalistów (3,5 pkt) oraz ludzi znajdujacych sie w dobrej sytuacji materialnej (o 4,5 pkt). Wiecej pesymizmu niz przed trzema miesiacami wykazywali niedawni wyborcy Samoobrony (spadek o 9,4 pkt) oraz PO (o 6,4 pkt). OCENY GOSPODARKI A SAMOOCENA GOSPODARSTW DOMOWYCH Polacy nadal lepiej wypowiadaja sie na temat kondycji ekonomicznej kraju niz wlasnej gospodarstwa domowego. W polowie trzeciego kwartalu Wskaznik Ocen Gospodarki uksztaltowal sie na poziomie 78,4 pkt, a Wskaznik Samooceny Gospodarstw Domowych 73,9 pkt. W porównaniu z sytuacja sprzed trzech miesiecy wyniki te nie ulegly istotnym zmianom (0,5 0,6 pkt). 5
OCENY GOSPODARKI A SAMOOCENA GOSPODARSTW DOMOWYCH 120 Wskaznik Ocen Gospodarki 117 117,7 Wskaznik Samooceny Gospodarstw Domowych 115 110 105 100 95 90 85 80 114,3 114,1 112,1 113 111,8 110,5 110,2 109,9 111,1 109,9 109,4 108,8 110 107,6 107,6 107,9 107,106,3 106,8 107,1 105,7 107,4 108,6 105,3 107,6 106,3 106,6 106,2 104,3 105,2 103,8 103,9 104 105,1 104,5 105,7 103,3 102 104,4 104,1 103,9 103,1 104 102,4 101,7 101,5 103,6 102,3 102,6 100,8 101,5 100,1 100,6 98,3 98,4 100,7 102 100,1 98,7 99,6 98,6 98,4 97,4 99,1 98,5 99,8 97,9 99 97,398,8 98,6 96,7 96,8 98 96,4 96,7 96,2 93,3 95,7 95,7 93,5 93,8 95 93 92,4 90,8 90,4 91,4 91,9 92,8 90,8 90,7 90 90,8 88,9 88,8 88,6 87,3 89,9 90,6 88,7 88,8 86,4 86,4 88,2 87,885,9 86 85,4 85,6 85,3 85,384,9 84,2 82,8 82,9 82,9 80,2 79,1 75 70 I.1994.1995 I I I I.1996 I I I I I I I.1997 I I -2 I I-2 I I -2 I I.1998 I I I I I I I.1999 I I I I I 76,7 78,4 77,5 76,8 74,7 74,4 72,4 73,9 71,1 I.2000 I.2001 I I.2002 I 6
PODSUMOWANIE W sierpniu WNE ani tworzacego go podwskazniki nie zmienily sie zasadniczo. Jednak za tymi wyniki wskazujacymi na mala stabilizacje kryja sie zmiany szczególowych aspektów, o które pytalismy, a które lacznie zlozyly sie na tez rezultat globalny. W sierpniu znów minimalnie pogorszyly sie opinie na temat sytuacji na rynku pracy i w efekcie powrócily one do rekordowo niskiego poziomu z pierwszego kwartalu b.r., minimalnie pogorszyly sie tez opinie na temat stanu gospodarki, spadla sklonnosc do oszczednosci (do poziomu z wrzesnia 1995 r.), oraz do zakupów. Jednoczesnie az o 11 pkt. proc. zwiekszyla sie grupa osób, które oceniajac sytuacje bytowa rodziny twierdzily, ze wystarcza im na biezaco (przy spadku o 8 pkt. proc. wskazujacych na brak srodków na oplacanie podstawowych swiadczen), przybylo osób mówiacych o stabilizacji sytuacji finansowej gospodarstwa domowego w ostatnich oraz najblizszych dwunastu miesiacach, a takze wsród prognozujacych materialny poziom zycia ludnosci w perspektywie trzyletniej. Jeszcze nigdy wczesniej nie notowalismy równie niskiego odsetka osób spodziewajacych sie gwaltownego wzrostu cen (4%) i równie wysokiego oczekujacych mniejszej inflacji (27%). 7
ANEKS Wskaznik Nastrojów Ekonomicznych obliczany jest na podstawie dziewieciu pytan o tematyce gospodarczej: Wartosc minimalna Wskaznika (dziewiec odpowiedzi pesymistycznych), to 0, srodkowa 100, natomiast maksymalna (dziewiec odpowiedzi optymistycznych) 200 punktów. ❶ ocena polskiej gospodarki w kontekscie rozwoju badz kryzysu ❷ prognoza materialnych warunków zycia ludnosci w naszym kraju w perspektywie trzyletniej ❸ prognozy inflacyjne w perspektywie najblizszych 12 miesiecy ❹ sklonnosc do oszczedzania ❺ sklonnosc do inwestowania w dobra trwalego uzytku ❻ ocena sytuacji finansowej wlasnego gospodarstwa domowego w okresie ostatnich 12 miesiecy ❼ prognoza sytuacji finansowej wlasnego gospodarstwa domowego w okresie najblizszych 12 miesiecy ❽ aktualna ocena sytuacji finansowej wlasnego gospodarstwa domowego (w odniesieniu do mozliwosci regularnego oplacania podstawowych swiadczen) ❾ ocena sytuacji na rynku pracy Na Wskaznik Nastrojów Ekonomicznych skladaja sie dwa podwskazniki: Oceny Gospodarki i Samooceny Gospodarstw Domowych. Oba podwskazniki moga przybierac podobnie jak Wskaznik Nastrojów Ekonomicznych srednie wartosci mieszczace sie w granicach miedzy 0 a 200 punktów. 8