DIAGNOZOWANIE ZAKRESU USZKODZE POJAZDU W ASPEKCIE WYKORZYSTANIA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH DO USTALANIA WARTO CI POJAZDÓW POWYPADKOWYCH

DIAGNOZOWANIE ZAKRESU USZKODZE POJAZDU W ASPEKCIE WYKORZYSTANIA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH DO USTALANIA WARTO CI POJAZDÓW POWYPADKOWYCH PIOTR ALEKSANDROWICZ Streszczenie W artykule zaprezentowano aspekt diagnozowania stanu technicznego pojazdu w ocenie zakresu uszkodze powypadkowych, rol i wyposa enie eksperta w tym procesie. Omawiany problem przedstawiono na tle wykorzystania w procesie oceny opłacalno ci naprawy narz dzi informatycznych do ustalania warto ci pojazdów powypadkowych i metodyki oblicze analitycznych, które wykorzystuj te narz dzia. W opracowaniu uwypuklono rol prawidłowego diagnozowania stanu pojazdu w aspekcie zakresu jego uszkodze maj cego bezpo redni zwi zek z warto ci samochodu uszkodzonego. Maj c na uwadze rol diagnozowania w ocenie zakresu uszkodze pojazdu i metod szacowania jego warto ci w stanie uszkodzonym zwrócono uwag na aspekt ekonomiczny napraw powypadkowych pojazdów, które po odbudowie wprowadzane s do eksploatacji. Słowa kluczowe: diagnozowanie, ocena zakresu uszkodze, warto pojazdu uszkodzonego 1. Wprowadzenie Ruch drogowy jest domen ryzyka, w którym eksploatacja pojazdu zwi zana jest z mo liwo ci jego uszkodzenia w wypadku drogowym. Pojawiaj si wówczas nie tylko problemy z ustaleniem kosztów naprawy, ale w tpliwo ci, co do opłacalno ci ekonomicznej jej podejmowania i decyzji o naprawie rozbitego pojazdu. Ustalenie kosztów naprawy uszkodzonego w wypadku pojazdu wymaga zastosowania systemów eksperckich. Zawieraj one dane producenta w zakresie technologii naprawy dla wykonania kosztorysu naprawy uwzgl dniaj cego prace blacharskie, lakiernicze, mechaniczne oraz cz ci [3,8]. Zakres naprawy pojazdu ustalany jest przez eksperta, którego rol jest mi dzy innymi zdefiniowanie uszkodzonych elementów pojazdu do naprawy, wymiany, lakierowania, sprawdzenia itp., przy respektowaniu technologii producenta. Opracowany przez eksperta plan naprawy pojazdu wpływa wi c bezpo rednio na koszty naprawy. Problem w ustaleniu planu naprawy zwi zany jest ze skomplikowan budow pojazdu oraz mo liwo ci naprawy lub wył cznie wymiany elementów, jakie przewidział dla danego pojazdu producent w razie naprawy powypadkowej. Ekspert musi wi c dysponowa wiedz w zakresie budowy i naprawy pojazdów, ale równie systemami informatycznymi w urz dzeniach mobilnych umo liwiaj cymi sporz dzenie planu naprawy pojazdu oraz kosztorysu według danych producenta. Obecnie taki proces wspierany jest przez programy komputerowe firm Audatex i Eurotax [3, 11-19]. Dopiero po ustaleniu kosztów naprawy

6 Diagnozowanie zakresu uszkodze pojazdu w aspekcie wykorzystania systemów informatycznych do ustalania warto ci pojazdów uszkodzonych pojazdu nast puje ich porównanie z warto ci pojazdu ustalan z wykorzystaniem systemów informatycznych. To porównanie w sposób jednoznaczny wskazuje, czy naprawa pojazdu jest opłacalna i powinna by podejmowana czy te jednak nie. Je li naprawa pojazdu po wypadku nie jest opłacalna lub technicznie niemo liwa wówczas koniecznym jest ustalenie warto ci pojazdu powypadkowego w stanie uszkodzonym, do czego wykorzystywane s systemy informatyczne oraz narz dzia w postaci platform internetowych. W toku eksploatacji pojazdów zachodzi wi c potrzeba sprawnego szacowania ich warto ci równie w stanie uszkodzonym, co przedstawiono w referacie. 2. Przyj te definicje szkód w pojazdach Omówione w referacie procesy zwi zane s nie tylko z diagnozowaniem stanu pojazdów powypadkowych w aspekcie ustalenia zakresu uszkodze, ale równie dotycz szkód komunikacyjnych w pojazdach. Dla mo liwo ci wykorzystania przedmiotowego opracowania równie w praktyce przyj to podział szkód na cz ciowe i całkowite, jaki funkcjonuje w zakładach ubezpiecze definiuj c go jak to zaprezentowano poni ej. 2.1. Szkoda cz ciowa w poje dzie W referacie przyj to definicj szkody cz ciowej w poje dzie rozumian, jako zmian jego stanu po zdarzeniu drogowym skutkuj cym nierozległymi uszkodzeniami, których naprawa nie jest kosztowna w odniesieniu do warto ci pojazdu. Tak zdefiniowany rodzaj szkody dotyczy szkód parkingowych lub drobnych kolizji. W praktyce koszty naprawy w tego rodzaju szkodach rozliczne s na podstawie rachunków lub kosztorysu. Kosztorys to kalkulacja naprawy pojazdu sporz dzona przez zakład ubezpiecze według procedur stosowanych przez danego ubezpieczyciela. Na rys.1 zaprezentowano przykładowe uszkodzenia pojazdu, których koszty naprawy zostały zakwalifikowane przez zakład ubezpiecze do rozliczenia szkody, jako cz ciowej. ródło: opracowanie własne. Rys. 1. Uszkodzenia pojazdu w szkodzie cz ciowej

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 69, 2014 7 2.2. Szkoda całkowita w poje dzie W referacie definicj szkody całkowitej w poje dzie przyj to, jako zmian jego stanu po zdarzeniu drogowym skutkuj cym rozległymi uszkodzeniami, których naprawa nie jest mo liwa technicznie lub jej koszt nie jest opłacalny ekonomicznie - przekracza warto pojazdu przed szkod. Tak zdefiniowany rodzaj szkody dotyczy pojazdów uczestnicz cych na przykład w wypadkach drogowych, po po arach, sprowadzanych w stanie uszkodzonym z zagranicy bez prawa rejestracji w kraju pochodzenia. Dla rozliczenia kosztów powypadkowych w toku likwidacji szkody niezale nie od ustalenia kosztów naprawy pojazdu wymaga on równie oszacowania warto ci w stanie uszkodzonym. Na rys.2 zaprezentowano przykładowe uszkodzenia pojazdu, których oszacowane koszty naprawy przekroczyły warto pojazdu i szkoda została zakwalifikowana przez zakład ubezpiecze, jako całkowita. ródło: opracowanie własne Rys. 2. Uszkodzenia pojazdu w szkodzie całkowitej 3. Diagnozowanie stanu technicznego pojazdu w celu ustalenia zakresu jego uszkodze Diagnozowanie stanu technicznego pojazdu, którego celem jest ustalenie zakresu uszkodze umo liwiaj cego opracowanie planu naprawy realizowane jest w toku ogl dzin. W trakcie procesu diagnozowania nale y kierowa si zasad, e ogl dziny nale y wykonywa, gdy istniej warunki dobrej widoczno ci, a przy rozleglejszym zakresie uszkodze pojazdu w warunkach warsztatowych. Mie na uwadze nale y, e w warsztacie b dzie istniała mo liwo cz ciowego demonta u elementów dla pełnego opisu uszkodze pojazdu, który ma bezpo redni wpływ na precyzj opracowania planu naprawy pojazdu [6,59-60]. Podczas diagnozowania uszkodze pojazdu w toku ogl dzin rol eksperta jest przede wszystkim: identyfikacj pojazdu, ustalenie planu naprawy i udokumentowanie uszkodze pojazdu zdj ciami.

8 Diagnozowanie zakresu uszkodze pojazdu w aspekcie wykorzystania systemów informatycznych do ustalania warto ci pojazdów uszkodzonych 3.1. Identyfikacja pojazdu W trakcie ogl dzin niezb dna jest dokładna identyfikacja pojazdu pod wzgl dem ustalenia jego marki, modelu, typu/wersji rodzaju nadwozia, wyposa enia, konfiguracji osi, rodzaju kabiny i in. [2,26-27]. Ma to zarówno znaczenie dla prawidłowo ci ustalenia kosztów naprawy, jak równie wyceny pojazdu zarówno w stanie uszkodzonym, jak i nieuszkodzonym. Poni ej przedstawiono zakres szczegółowej identyfikacji pojazdu niezb dny do prawidłowego wykonywania wyceny przy pomocy systemu InfoEkspert [9]: marka i model oraz numer fabryczny; typ i przeznaczenie, w przypadku samochodów ci arowych i autobusów; wersja nadwozia, liczba drzwi, w samochodach ci arowych rodzaj zabudowy; data produkcji i data pierwszej rejestracji w kraju i ewentualnie za granic ; typ kabiny dla samochodów ci arowych; typ oraz oznaczenie; rodzaj nap du pojazdu; liczba osi i ich rozstaw, liczba mostów i ich konfiguracja; rodzaj i marka ogumienia oraz zu ycie opon; przebieg kilometrowy odczytany, szacowany lub podany; wyposa enie dodatkowe pojazdu; informacja o wcze niejszych naprawach; opis ladów napraw nadwozia, przeprowadzonych w sposób niezgodny z technologi ; dane o wymienionych istotnych zespołach i mechanizmach pojazdu; rodzaj i stan powłoki lakierowej wraz z pomiarem grubo ci na poszczególnych elementach nadwozia; stan skorodowania nadwozia; wa no i termin przegl du technicznego; dane o szczególnych warunkach eksploatacji pojazdu; opis braków w wyposa eniu lub niesprawno ci zespołów i mechanizmów nieb d cych skutkiem danego zdarzenia drogowego - konieczne naprawy. 3.2. Plan naprawy pojazdu Opracowanie planu naprawy wymaga od eksperta zdiagnozowania stanu pojazdu i ustalenia, które z uszkodzonych jego cz ci maj podlega wymianie lub naprawie zgodnie z wymaganiami technologii naprawy producenta. Stopie skomplikowania budowy pojazdu, mnogo u ytych materiałów i wymagania technologiczne postawione przez producenta dotycz ce naprawy danego pojazdu powoduj, e bez stosownego wyposa enia i wsparcia informacj z baz danych systemów eksperckich prawidłowe opracowanie planu naprawy pojazdu staje si niemo liwe. Wsparciem czynno ci eksperta s obecnie stosowane aplikacje programów na przykład firmy Audatex instalowane na urz dzeniach mobilnych najcz ciej s to tablety lub ewentualnie laptopy. Dzi ki temu ekspert ma mo liwo skorzystania z programu dekoduj cego dane identyfikacyjne oraz wyposa enie na podstawie numeru VIN pojazdu, co umo liwia program AudaVin oraz uzyskania informacji w zakresie budowy nadwozia, u ytych materiałów oraz technologii naprawy przy wykorzystaniu programu AudaStation - systemy Audatex [7].

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 69, 2014 9 Mo liwo wykorzystania urz dzenia mobilnego (tabletu) i programów Audatex pozwala na prawidłowe zdefiniowanie cz ci do naprawy lub wymiany zgodnie z technologi producenta. Okna nawigacyjne programu AudaStation w sposób jednoznaczny wskazuj u ytkownikowi podczas diagnozowania stanu pojazdu, dla których z kwalifikowanych elementów producent przewidział napraw, a dla których wył cznie wymian. Okna te ze wskazan kompletacj pojazdu wyposa one s min. w przyciski z symbolami: E oraz I oznaczaj ce odpowiednio wymian i napraw. Zatem, je li dla danego elementu samochodu nie ma mo liwo ci wyboru operacji I oznacza to, e zgodnie z technologi producenta powinien by on jedynie kwalifikowany do wymiany (E), a nie do naprawy (I). W razie braku mo liwo ci skorzystania w toku diagnozowania stanu pojazdu z programów eksperckich trudno ci sprawiaj równie prawidłowe kwalifikacje elementów bezpiecze stwa biernego SRS-AIRBAG. Systemy te s skomplikowane i składaj si z wielu elementów. Do podstawowych zaliczy nale y: poduszk gazow kierowcy, diod kontroln AIRBAG, sterownik poduszki gazowej, poduszk gazow pasa era, napinacze pirotechniczne pasów bezpiecze stwa, czujniki poduszki bocznej, poduszki gazowe boczne, zwijacz pasa bezpiecze stwa oraz trzypunktowe pasy bezpiecze stwa [4, 45]. Ponadto przy aktywowaniu na przykład poduszki gazowej kierowcy producent przewiduje wymian technologiczn równie i innych elementów systemu, jak na przykład sterowników, poduszki gazowej na kolana, czy nawet koła kierownicy jak dla przykładowego samochodu Citroen C5, co zaprezentowano na rys.3. Praktyka wskazuje równie, e wyst puj bł dy wynikaj ce z wyboru poduszki gazowej do wymiany, ale nie po jej zadziałaniu. Wówczas plan naprawy oraz kosztorys nie obejmuj wszystkich przewidzianych przez producenta elementów systemu SRS-AIRBAG, co prowadzi do wykonania nieprawidłowego planu naprawy skutkuj cego zani eniem zarówno kosztów naprawy pojazdu jak i jego warto ci w stanie uszkodzonym. ródło: [7]. Rys. 3. Prawidłowy wybór wymiany poduszki gazowej po wystrzeleniu

10 Diagnozowanie zakresu uszkodze pojazdu w aspekcie wykorzystania systemów informatycznych do ustalania warto ci pojazdów uszkodzonych 3.3. Dokumentacja zdj ciowa z ogl dzin pojazdu Dla udokumentowania uszkodze pojazdów nieoceniona okazała si fotografia cyfrowa. Pozwala ona nie tylko zwizualizowa zakres uszkodze pojazdu, ale równie stworzy dokumenty o pełnej warto ci technicznej z mo liwo ci wykorzystania do metod fotogrametrycznych i odtwarzania istotnych wymiarów w rzeczywistych proporcjach, co ma szczególne znaczenie przy wykorzystaniu tej dokumentacji dla rekonstrukcji wypadku drogowego lub analizy okoliczno ci szkody. Uszkodzenia i odkształcenia pojazdów nale y fotografowa z czterech stron w kierunku osi wzdłu nej i poprzecznej pojazdu oraz dodatkowo po przek tnych. W przypadku pojazdu o du ej gł boko ci deformacji nale y wykona równie zdj cie z góry. Dla czytelno ci sporz dzonej dokumentacji nale y równie kierowa si zasad od ogółu do szczegółu. Przykładowy widok pojazdu w dwóch płaszczyznach wraz z u ytymi przymiarami przedstawiono na rys.4. Rys. 4. Zdj cia w płaszczyznach prostopadłych przykładowego pojazdu ródło: opracowanie własne. 4. Metody ustalania warto ci pojazdu uszkodzonego Warto pojazdu w stanie uszkodzonym ustalana jest trzema metodami [5]: stopnia uszkodzenia; kosztu naprawy; odzysku cz ci. Metoda stopnia uszkodzenia pojazdu W metodzie tej wymagane jest ka dorazowe okre lenie warto ci rynkowej pojazdu W r b d c podstaw do dalszych oblicze [2, 25]. Je eli pojazd posiadał wcze niejsze uszkodzenia o istotnej warto ci nale y uwzgl dni to w budowie obrazu uszkodze pojazdu. Wyj ciowym elementem wyceny jest podział kompletnego pojazdu na główne jego zespoły. Nast pnie okre lenie procentowego udziału głównych zespołów pojazdu w jego warto ci. Udziały procentowe typowych rozwi za konstrukcyjnych s danymi stabelaryzowanymi, których zastosowanie uzale nione jest od grupy, do jakiej kwalifikuje si wyceniany pojazd samochody osobowe, motocykle, przyczepy kempingowe i lekkie, samochody ci arowe do 3,5t dmc, powy ej 3,5t dmc, samochody terenowe, autobusy, ci gniki rolnicze, naczepy, przyczepy i samochody kempingowe [5, 49-61]. W podziale pojazdu na główne zespoły wyodr bniono nadwozie, wyposa enie nadwozia, silnik z osprz tem, układ nap dowy, zawieszenie przednie z układem kierowniczym, zawieszenie tylne oraz reszt pojazdu. Zasady tego podziału z okre leniem kompletacji zespołów podobnie jak wy ej

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 69, 2014 11 s danymi, z których korzystanie zwi zane jest z wyborem grupy, do której kwalifikuje si pojazd [5, 62-68]. Po zbudowaniu lub wyborze z tabeli udziałów głównych zespołów kolejnym krokiem jest okre lenie stopienia uszkodzenia ka dego zespołu, wst pnej warto głównych zespołów R oraz stopnia uszkodzenia x. Warto pojazdu w stanie uszkodzonym obliczamy w tej metodzie ze wzoru [5, 33]: = R a b u (1) W PU gdzie: R wst pna warto głównych zespołów; a współczynnik stopnia uszkodze ; b współczynnik zbywalno ci pojazdu uszkodzonego; u współczynnik uszkodze ukrytych wycenianego pojazdu. Wst pn warto głównych zespołów stanowi suma oszacowanych warto ci wszystkich zespołów pojazdu z uwzgl dnieniem stanu ich uszkodze obliczana ze wzoru [5, 33]: xi uzi R = Wr 1 i 100% 100% gdzie: x i stopie uszkodzenia zespołu w %; uz i udział warto ci zespołu w warto ci pojazdu w %; W r warto rynkowa pojazdu nieuszkodzonego. Stopie uszkodzenia pojazdu to iloraz warto ci rynkowej pojazdu pomniejszonej o wst pn warto głównych zespołów i warto ci rynkowej pojazdu, który obliczany jest ze wzoru [5, 34]: x W R W gdzie: R wst pna warto głównych zespołów; W r warto rynkowa pojazdu nieuszkodzonego. r (2) r = (3) Na podstawie wyliczonego stopnia uszkodzenia pojazdu x ustalany jest współczynnik stopnia uszkodzenia z wykorzystaniem krzywej, która uwzgl dnia, e warto uszkodzonego pojazdu maleje wraz ze wzrostem stopnia jego uszkodzenia znacznie szybciej ni wst pna warto głównych jego zespołów [5, 35]. Krzyw zmiany współczynnika uszkodzenia pojazdu ilustruje rys.10. Współczynnik zbywalno ci b uszkodzonego pojazdu zale y przede wszystkim od popularno ci rynkowej danego modelu, mo liwo ci pozyskania cz ci, wieku pojazdu oraz jego rozwi za konstrukcyjnych. Przykłady przebiegu zmienno ci tego współczynnika w czasie przedstawiono dla samochodu dostawczego w postaci krzywych na rys.11.

12 Diagnozowanie zakresu uszkodze pojazdu w aspekcie wykorzystania systemów informatycznych do ustalania warto ci pojazdów uszkodzonych ródło: [5, 35]. Rys. 10. Krzywa zmiany współczynnika stopnia uszkodzenia pojazdu a Rys. 11. Krzywa zmiany współczynnika zbywalno ci pojazdu b ródło: [5, 36]. Podczas ogl dzin bez demonta u pojazdu cz z uszkodze nie zostanie ujawniona. Udział tych uszkodze zaistniałych po zdarzeniu drogowym w warto ci pojazdu przed tym zdarzeniem jest zale ny od stopnia uszkodzenia pojazdu x. W rzeczoznawstwie samochodowym przyj to liniow zale no współczynnika uszkodze ukrytych u od stopnia uszkodzenia pojazdu x odmienn w dwóch przedziałach warto ci współczynnika x [5, 37]. Przebieg krzywej zmienno ci przedstawiono na rys. 12. Rys. 12. Krzywa zmiany współczynnika uszkodze ukrytych u ródło: opracowanie własne.

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 69, 2014 13 Metoda kosztu naprawy Podstaw wiarygodnego wyniku tej metody jest precyzyjna kalkulacja naprawy pojazdu według technologii producenta i zalecanych cz ci zamiennych. Wykonanie takiej kalkulacji zapewnia na przykład system Audatex. W metodzie tej wyst puj dwa mo liwe przypadki. Analiza na podstawie maksymalnego kosztu naprawy i zredukowanego kosztu naprawy. Wycena pojazdu uszkodzonego uwzgl dnia oba warianty kosztów naprawy. Maksymalny koszt naprawy wyliczany jest ze wzoru [5, 39]: WPU = Wr K n (4) gdzie: K n koszt naprawy pojazdu (ceny nowych cz ci oraz pełne koszty robocizny i materiałów lakierniczych); W r warto rynkowa pojazdu nieuszkodzonego. Zredukowany koszt naprawy wyliczany jest ze wzoru [5, 39]: WPU = Wr Knzred U n (5) gdzie: K nzred zredukowany koszt naprawy pojazdu; W r warto rynkowa pojazdu nieuszkodzonego; U n ubytek warto ci naprawianego pojazdu. Dla okre lania kosztu naprawy K nzred przyjmowane s ceny nowych cz ci pomniejszone proporcjonalnie do amortyzacji pojazdu (nie wi cej ni 30% cen w sieci producenta dla samochodów osobowych i 40% dla pozostałych pojazdów), koszty robocizny naprawy i lakierowania obni one proporcjonalnie do połowy amortyzacji cen cz ci i koszty materiałów lakierniczych z uwzgl dnieniem ich redukcji proporcjonalnie do połowy przyj tej amortyzacji cz ci zamiennych. Opracowanie kosztorysu i wyliczenie warto ci pojazdu metod kosztu naprawy jest konieczna dla wszystkich wycen, gdy stopie uszkodzenia pojazdu nie przekracza 30% (x<0,30) [5, 42]. Metoda odzysku cz ci Metoda ta ma zastosowanie w sytuacji zniszczenia pojazdu, które eliminuje celowo jego odbudowy. Wtedy metod oszacowania pozostało ci jest ustalenie listy cz ci i zespołów, które posiadaj warto handlow i ich indywidualna wycena, a ł czna ich warto wyznacza warto pozostało ci diagnozowanego pojazdu. W zwi zku z ró nicami w warto ci takich cz ci mo liwe jest zastosowanie metody uproszczonej na podstawie poziomu cen nowych cz ci oraz amortyzacji pojazdu według wzoru [5, 42]: W PU = wa b i Cczn wocz (6) gdzie: Cczn i cena i-tej cz ci przydatnej do dalszego wykorzystania po wymontowaniu z likwidowanego pojazdu; w a współczynnik amortyzacji wycenianego pojazdu; b współczynnik zbywalno ci pojazdu; i i

14 Diagnozowanie zakresu uszkodze pojazdu w aspekcie wykorzystania systemów informatycznych do ustalania warto ci pojazdów uszkodzonych wocz i współczynnik opłacalno ci odzysku i-tej cz ci, okre la relacj pomi dzy cenami cz ci nowych, a odzyskiwanymi z pojazdów po uwzgl dnieniu amortyzacji i popytu (w praktyce najcz - ciej stosowana jest warto 0,5). Zasady okre lania warto ci pojazdu uszkodzonego powy szymi metodami analitycznymi Okre lenie warto ci rynkowej pojazdu uszkodzonego powinno by poprzedzone wyliczeniem, co najmniej według dwóch metod. W ocenie nale y preferowa wy sze warto ci wyliczonych pozostało ci. Podstawow metod szacowania warto ci pozostało ci jest metoda stopnia uszkodzenia, która powinna by stosowana w ka dym przypadku [5, 43]. Alternatywne mo liwo ci ustalenia warto ci rynkowej pojazdu uszkodzonego Analiza rozwi za informatycznych dla ustalenia warto ci pojazdów uszkodzonych wykazała, e alternatyw do oblicze analitycznych wspieranych programami komputerowymi jest okre- lenie warto ci uszkodzonego pojazdu na zasadzie licytacji na aukcji internetowej. Aukcja taka ma sens, je li ma zasi g ogólnokrajowy i zapewnia skuteczno realizacji transakcji kupna i sprzeda y uszkodzonego pojazdu. Kluczow rol w takim procesie stanowi odpowiednie przygotowanie informacji i danych o poje dzie, aby oferenci mogli trafnie licytowa bez ogl dzin uszkodzonego pojazdu. Profesjonalne rozwi zanie w tym wzgl dzie prezentuje na przykład platforma AUTO online. Firma ta, jako pierwsza w kraju wprowadziła rozwi zanie informatyczne polegaj ce na wycenie pojazdów uszkodzonych na aukcji internetowej skierowane nie tylko do zakładów ubezpiecze, ale równie do klientów indywidualnych. Licytacja uszkodzonego pojazdu na tej platformie wymaga precyzyjnych danych na jego temat oraz zdj szczegółowe informacje w tym zakresie zamieszczono na stronie internetowej tej platformy [8]. 5. Narz dzia informatyczne w procesie szacowania warto ci pojazdu uszkodzonego Ustalenie warto ci pojazdu uszkodzonego stanowi istotny element ustalenia kosztów powypadkowych w toku likwidacji szkody. Przegl d systemów informatycznych do wyceny pojazdów uszkodzonych wykazał, e w praktyce wykorzystywane s programy komputerowe CarWert firmy EurotaxGlass s oraz InfoPlus firmy InfoEkspert [1, 15]. Program InfoEkspert Plus wyposa ony jest w moduł do wyceny pojazdu nieuszkodzonego i współpracuje w automatyce z programem Audatex do kalkulowania kosztów naprawy pojazdu. Program ten umo liwia równie wprowadzenie r cznie pozycji kosztowych z kalkulacji naprawy pojazdu. Natomiast program CarWert wyposa ony jest we własny moduł do wyceny pojazdu nieuszkodzonego i własny moduł do kalkulowania kosztów naprawy pojazdu w najnowszej wersji ERE G2G [10]. 5.1. Wycena warto ci pojazdu uszkodzonego z wykorzystaniem programów EurotaxGlass s Integracja modułów obliczeniowych systemu dla wyceny pojazdu uszkodzonego wymaga wcze niejszego wykonania jego wyceny w stanie nieuszkodzonym w module Wycena oraz wyliczenia kosztów naprawy w module kalkulacyjnym ERE. Obliczenie warto ci pozostało ci pojazdu odbywa si automatycznie po wci ni ciu przycisku Okre l warto szkody całkowitej [10]. Zwróci przy tym uwag nale y, e warto pojazdu uszkodzonego w systemie CarWert liczona jest wył cznie metod stopnia uszkodzenia z uwzgl dnieniem współczynnika zniszczenia pojazdu, zbywalno ci i wieku oraz uszkodze ukrytych nieuj tych w kalkulacji naprawy.

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 69, 2014 15 5.2. Wycena warto ci uszkodzonego z wykorzystaniem programu InfoEkspert Plus System InfoEkspert oferuje znacznie wi kszy wybór rodzajów pojazdów ni program CarWert oraz jest ci le zintegrowany z Instrukcj do okre lania warto ci pojazdów, według której nast puje obliczenie warto ci pozostało ci na podstawie trzech opisanych metod [9]. Wykonana w tym programie wycena szczegółowa pojazdu oraz kosztorys naprawy w Audatex (lub wprowadzone r cznie koszty naprawy) zapewniaj automatyk oblicze ka dej z wymienionych metod. Dane wczytywane s z kalkulacji Audatex automatycznie przez system do oblicze w metodzie kosztów naprawy. Równie w obliczeniach metod stopnia uszkodzenia pojazdu program wykorzystuje kalkulacj Audatex do automatycznego ustalenia obrazu uszkodze czerpi c informacje o wymienianych i naprawianych elementach pojazdu. Program posiada tak e rozbudowan baz danych opon, których stan mo na uwzgl dni w wycenie, co nabiera szczególnego znaczenia przy wycenach pojazdów ci arowych [1, 15-17]. 6. Podsumowanie Systemy informatyczne do wyceny warto ci pojazdów uszkodzonych wymagaj wprowadzenia prawidłowych i rzetelnych danych. W przeciwnym wypadku oszacowanie warto ci pozostało ci uszkodzonego pojazdu nie b dzie prawidłowe. Podstaw uzyskania prawidłowego wyniku oblicze warto ci pozostało ci jest wi c proces diagnozowania stanu pojazdu dla zdefiniowania cz ci uszkodzonego samochodu do naprawy oraz wymiany przy respektowaniu technologii naprawy producenta pojazdu i wła ciwa identyfikacja obiektu badania. Prawidłowe zdiagnozowanie stanu pojazdu i ustalenie zakresu jego uszkodze z zachowaniem powy szych wymogów daje mo liwo opracowania planu naprawy pojazdu b d cego podstaw precyzyjnej kalkulacji naprawy pojazdu i dalszych analiz opłacalno ci ekonomicznej podj cia naprawy i oszacowania warto ci pojazdu uszkodzonego z wykorzystaniem wspieraj cych systemów informatycznych. Nie bez znaczenia dla przeprowadzenia analizy ekonomicznej i szacowania warto ci uszkodzonego pojazdu jest równie, oprócz wiedzy eksperta, tak e jego wyposa enie opisane w referacie w postaci programów eksperckich InfoEkspert i Audatex instalowanych na urz dzeniach mobilnych. Analiza opłacalno ci naprawy pojazdu stanowi równie element umo liwiaj cy wycofywanie pojazdów z rozległymi uszkodzeniami z eksploatacji, a nie ich odbudow. W szczególno ci w przypadku odbudowy starych samochodów naprawa ukierunkowana jest na obni enie kosztów, a dla jej przeprowadzenia pomijane s wymogi technologii naprawy producenta oraz zalecane cz ci. Ustalenie, e naprawa pojazdu nie jest opłacalna ekonomicznie przy prawidłowym ustaleniu warto ci pojazdu uszkodzonego zwi ksza mo liwo ci wycofywania ich z eksploatacji i likwidacj.

16 Diagnozowanie zakresu uszkodze pojazdu w aspekcie wykorzystania systemów informatycznych do ustalania warto ci pojazdów uszkodzonych Bibliografia 1. Aleksandrowicz P., Narz dzia informatyczne stosowane w ustalaniu kosztów powypadkowych, Polskie Stowarzyszenie Zarz dzania Wiedz, BEL Studio sp. z o.o., Warszawa 2011. 2. Aleksandrowicz P., ółtowski B., Vehicle market value estimation systems, Polish Association for Knowledge Management, BEL Studio sp. z o.o., Warszawa 2010. 3. Aleksandrowicz P., ółtowski B., Vehicle repair costs calculation systems, Polish Association for Knowledge Management, BEL Studio sp. z o.o., Warszawa 2010. 4. Diupero T., Wolski E., Opiniowanie wypadków drogowych, Poduszki powietrzne, SRT- SiRD, Warszawa 2006. 5. Praca zbiorowa, Instrukcja okre lania warto ci pojazdów numer 1/2005 ze zmianami, SRTSiRD, Warszawa 2004. 6. Raatz B., Blacharstwo i naprawy powypadkowe samochodów, Oficyna wydawnicza TROTON, Z browo2009. 7. Audatex, (2014, kwiecie 20). Audanet. [Online]: Dost pne https://login-a.audanet.de 8. AUTOonline, (2014, kwiecie 20). Licytacje pojazdów powypadkowych. [Online]. Dost pne: http://www.autoonline.pl 9. Program InfoEkspert wersja PLUS, (18.04.2014r). Materiały informacyjne InfoEkspert. [Online]. Dost pne www.infoekspert.pl 10. Program Carwert, (20.04.2014r). Materiały informacyjne EurotaxGlass s. [Online]. Dost pne www.eurotax.pl

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 69, 2014 17 EVALUATING THE SCOPE OF DAMAGE TO THE VEHICLE IN THE ASPECT OF USING COMPUTER SYSTEMS FOR ESTABLISHING OF DAMAGED VALUES OF VEHICLES Summary Computer systems for the evaluation of damaged values of vehicles require entering correct and reliable data. Otherwise estimating the value of the damaged vehicle won't be correct. He is a collection basis of the correct result of calculations of the value of remains, so process of diagnosing the state of the vehicle for defining the part of the damaged car for repair and exchanges at respecting the technology of repair of the producer of the vehicle and the due identification of the object of examinations. Correct diagnosing the state of the vehicle and establishing the scope of his damage are giving the possibility of developing the plan of repair of the vehicle. This plan is constituting the basis of the precise calculation of repair of the vehicle and estimating the value of the vehicle damaged with using supporting computer systems. For conducting the process of diagnosing and estimating the value of the damaged vehicle apart from the knowledge of the expert his equipment described in the paper is also essential. Keywords: diagnosing, assessment of the extent of damage, value of the vehicle damaged Zakład Transportu i Eksploatacji Instytut Eksploatacji Maszyn i Transportu Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy al. Prof. S. Kaliskiego 7, 85-789 Bydgoszcz e-mail: p.aleksandrowicz@utp.edu.pl