a. Udział w konkursach przedmiotowych i sportowych, co najmniej na szczeblu wojewódzkim... 25

Spis treści 1. Wprowadzenie... 7 1. Typy jednostek specjalnych:... 7 2. Rekrutacja... 9 3. Dane wg arkuszy organizacji... 10 2. Placówki specjalne prowadzone przez m.st. Warszawę podsumowanie... 18 1. Informacje ogólne, specyfika jednostek... 18 2. Własne programy nauczania, innowacje i eksperymenty pedagogiczne... 21 a. Innowacje pedagogiczne wprowadzone uchwałą rady pedagogicznej... 22 3. Zajęcia dodatkowe... 23 a. Zajęcia rewalidacyjno - wychowawcze dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim... 24 4. Osiągnięcia... 24 a. Udział w konkursach przedmiotowych i sportowych, co najmniej na szczeblu wojewódzkim... 25 5. Współpraca międzynarodowa... 26 6. Zasiłki szkolne, stypendia socjalne... 27 7. Wyposażenie jednostek... 27 8. Inne istotne informacje o placówkach specjalnych prowadzonych przez m.st. Warszawę... 28 3. Zestawienie istotnych wydarzeń i działań prowadzonych... 29 a) jubileusze:... 29 b) Inauguracje/konferencje:... 29 c) wydarzenia sportowe... 31 d) konkursy/ festiwale/ olimpiady... 32 1. Racjonalizacja sieci szkół... 33 2. Programy typu Wiem co jem, Profilaktyka medyczna ; Stop cyberprzemocy ; Kulturalny kibic, Bezpieczna Szkoła i inne... 33 3. Lato i zima w mieście... 35 4. Młodzieżowa Rada m.st. Warszawy... 36 5. Projekty Warszawskich Inicjatyw Edukacyjnych (WIE)... 36 6. Projekty edukacji kulturalnej... 38 7. Projekty unijne... 41 8. Fora oświatowe (formy kontaktu ze środowiskiem)... 45 9. Doskonalenie nauczycieli i kadr... 45 10. Współpraca z organizacjami pozarządowymi... 46 11. Inwestycje i remonty... 47 12. Inne - realizacja Programu Strategicznego Polityki Edukacyjnej m.st. Warszawy na lata 2008-2012 Edukacja dla wszystkich włączająca i przeciwdziałająca segregacji... 48 4. Wykazy szkół i placówek dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych... 59 WYKAZ PRZEDSZKOLI SPECJALNYCH PROWADZONYCH PRRZEZ M.ST. WARSZAWĘ... 59 PRZEDSZKOLA SPECJALNE DLA UCZNIÓW SŁABOSŁYSZĄCYCH... 59 PRZEDSZKOLA SPECJALNE DLA DZIECI SŁABOWIDZĄCYCH... 59 PRZEDSZKOLA SPECJALNE DLA DZIECI UPOŚLEDZONYCH... 59 PRZEDSZKOLA SPECJALNE DLA DZIECI UPOŚLEDZONYCH W STOPNIU UMIARKOWANYM I ZNACZNYM ORAZ AUTYSTYCZNYCH... 59 PRZEDSZKOLA SPECJALNE DLA DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH RUCHOWO I Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ SPRZĘŻONĄ... 59 PRZEDSZKOLA SPECJALNE W PODMIOTACH LECZNICZYCH DLA UCZNIÓW PRZEWLEKLE CHORYCH... 59 WYKAZ SZKÓŁ SPECJALNYCH PROWADZONYCH PRZEZ M.ST. WARSZAWĘ W ROKU SZK. 2011/2012... 59 SZKOŁY PODSTAWOWE DLA UCZNIÓW Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM I Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI SPRZĘŻONYMI... 59 3/114

SZKOŁY PODSTAWOWE DLA UCZNIÓW Z AUTYZMEM... 60 SZKOŁY PODSTAWOWE SPECJALNE DLA UCZNIÓW SŁABOSŁYSZĄCYCH... 60 SZKOŁY PODSTAWOWE SPECJALNE DLA UCZNIÓW NIESŁYSZĄCYCH... 60 SZKOŁY PODSTAWOWE SPECJALNE DLA UCZNIÓW SŁABOWIDZĄCYCH... 60 SZKOŁY PODSTAWOWE SPECJALNE DLA UCZNIÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH RUCHOWO I ZE SPRZĘŻENIAMI... 60 SZKOŁY PODSTAWOWE SPECJALNE PROWADZONE W PODMIOTACH LECZNICZYCH DLA UCZNIÓW PRZEWLEKLE CHORYCH... 60 SZKOŁY PODSTAWOWE SPECJALNE DLA UCZNIÓW NIEDOSTOSOWANYCH SPOŁECZNIE... 61 SZKOŁY PODSTAWOWE SPECJALNE DLA UCZNIÓW ZAGROŻONYCH NIEDOSTOSOWANIEM SPOŁECZNYM, ZAGROŻONYCH UZALEŻNIENIEM I Z ZABURZENIAMI ZACHOWANIA... 61 GIMNAZJA SPECJALNE DLA UCZNIÓW Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM I Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI SPRZĘŻONYMI... 61 GIMNAZJA SPECJALNE DLA UCZNIÓW Z AUTYZMEM... 62 GIMNAZJA SPECJALNE DLA UCZNIÓW SŁABOSŁYSZĄCYCH... 62 GIMNAZJA SPECJALNE DLA UCZNIÓW NIESŁYSZĄCYCH... 62 GIMNAZJA SPECJALNE DLA UCZNIÓW SŁABOWIDZĄCYCH... 62 GIMNAZJA DLA UCZNIÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH RUCHOWO I ZE SPRZĘŻENIAMI... 62 GIMNAZJA SPECJALNE W PODMIOTACH LECZNICZYCH DLA UCZNIÓW PRZEWLEKLE CHORYCH... 62 GIMNAZJA SPECJALNE DLA UCZNIÓW NIEDOSTOSOWANYCH SPOŁECZNIE... 63 GIMNAZJA SPECJALNE DLA UCZNIÓW ZAGROŻONYCH NIEDOSTOSOWANIEM SPOŁECZNYM, ZAGROŻONYCH UZALEŻNIENIEM I Z ZABURZENIAMI ZACHOWANIA... 63 LICEA OGÓLNOKSZTAŁCĄCE SPECJALNE DLA UCZNIÓW NIESŁYSZĄCYCH... 63 LICEA OGÓLNOKSZTAŁCĄCE SPECJALNE DLA UCZNIÓW SŁABOWIDZĄCYCH... 63 LICEA OGÓLNOKSZTAŁCĄCE SPECJALNE W PODMIOTACH LECZNICZYCH DLA UCZNIÓW PRZEWLEKLE CHORYCH:... 64 LICEA OGÓLNOKSZTAŁCĄCE SPECJALNE DLA UCZNIÓW ZAGROŻONYCH NIEDOSTOSOWANIEM SPOŁECZNYM, ZAGRŻONYCH UZALEŻNIENIEM I Z ZABURZENIAMI ZACHOWANIA... 64 LICEA PROFILOWANE SPECJALNE DLA UCZNIÓW NIESŁYSZĄCYCH... 64 ZASADNICZE SZKOŁY ZAWODOWE SPECJALNE DLA UCZNIÓW Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM W STOPNIU LEKKIM... 64 ZASADNICZE SZKOŁY ZAWODOWE SPECJALNE DLA UCZNIÓW NIESŁYSZĄCYCH... 64 ZASADNICZE SZKOŁY ZAWODOWE SPECJALNE DLA UCZNIÓW SŁABOWIDZĄCYCH... 64 ZASADNICZE SZKOŁY ZAWODOWE SPECJALNE DLA UCZNIÓW ZAGROŻONYCH NIEDOSTOSOWANIEM SPOŁECZNYM ZAGRŻONYCH UZALEŻNIENIEM I Z ZABURZENIAMI ZACHOWANIA... 64 SZKOŁY SPECJALNE PRZYSPOSABIAJĄCE DO PRACY DLA UCZNIÓW Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM W STOPNIU UMIARKOWANYM I ZNACZNYM... 65 TECHNIKA SPECJALNE DLA UCZNIÓW SŁABOSŁYSZĄCYCH I NIESŁYSZĄCYCH... 65 TECHNIKA UZUPEŁNIAJĄCE SPECJALNE DLA UCZNIÓW NIESŁYSZĄCYCH... 65 POLICEALNE SZKOŁY SPECJALNE DLA SŁUCHACZY SŁABOSŁYSZĄCYCH I NIESŁYSZĄCYCH... 65 WARSZAWSKI SYSTEM WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECKA.... 65 WYKAZ ADRESÓW... 65 SPECJALISTYCZNE PUNKTY KONSULTACYJNE... 66 OFERTY OPRACOWANE PRZEZ DYREKTORÓW SZKÓŁ I PLACÓWEK SPECJALNYCH... 67 Zespół Szkół Specjalnych Nr 63 ul. Elektoralna 12/14, 00-139 Warszawa;... 67 Zespół Szkół Specjalnych Nr 85 ul. Elektoralna 12/14, 00-139 Warszawa:... 68 Zespół Szkół Specjalnych nr 90, ul. Kordeckiego 54, 04-330 Warszawa:... 69 Zespół Szkół Specjalnych nr 91 ul. Weterynaryjna 3, 03-836 Warszawa:... 72 Zespół Szkół Specjalnych nr 92 ul. Szczęśliwicka 45/47, 02-353 Warszawa:... 73 Zespół Szkół Specjalnych Nr 95 ul. Hafciarska 80/86, 04-725 Warszawa:... 74 Zespół Szkół Specjalnych Nr 97 ul. Tarchomińska 4, 03-746 Warszawa:... 75 4/114

Zespół Szkół Specjalnych Nr 98 ul. Bartnicza 2, 03-358 Warszawa:... 76 Zespół Szkół Specjalnych Nr 99 ul. Różana 22/24, 02-569 Warszawa:... 77 Zespół Szkół Specjalnych Nr 100 ul. Czarnieckiego 49, 01-548 Warszawa:... 78 Zespół Szkół Specjalnych nr 101 ul. Karolkowa 56, 01-193 Warszawa:... 79 Zespół Szkół Specjalnych nr 102 ul. Przedwiośnie 1, 04-748 Warszawa:... 80 Zespół Szkół Specjalnych nr 109 ul. Białobrzeska 44, 02-323 Warszawa:... 82 PLACÓWKI DLA DZIECI I MŁODZIEŻY NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z INTERNATAMI... 83 Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Słabowidzących Nr 8 ul. Koźmińska 7, 00-448 Warszawa... 83 Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy dla Dzieci Słabosłyszących Nr 15 ul. Zakroczymska 6, 00-025 Warszawa... 84 Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Głuchych ul. Łucka 17/23, 00-842 Warszawa... 86 Instytut Głuchoniemych, Plac Trzech Krzyży 4/6, 00-499 Warszawa:... 87 Specjalny Ośrodek- Szkolno Wychowawczy nr 9 ul. J.CH. Paska 10, 01-640 Warszawa:... 88 ZESPÓŁ PLACÓWEK SZKOLNO WYCHOWAWCZO - REWALIDACYJNYCH Nr 1, Ul. Bełska 5, 02-638 Warszawa:... 89 SZKOŁY I PLACÓWKI DLA UCZNIÓW ZAGROŻONYCH NIEDOSTOSOWANIEM SPOŁECZNYM... 90 Gimnazjum specjalne nr 150 ul. Różana 22/24, 02-569 Warszawa... 90 ZESPÓŁ SZKÓŁ SPECJALNYCH NR 107 UL. DEMBIŃSKIEGO 1... 91 Zespół Szkół Specjalnych Nr 108 ul. Św. Bonifacego 81, 02-945 Warszawa... 92 Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Nr 1 S.O.S. ul. Rzymowskiego 36, 02-697 Warszawa... 92 Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 2 Kąt ul. Zorzy 17, 04-629 Warszawa... 93 Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 3 Dom na Trakcie ul. Trakt Lubelski 40, 04-870 Warszawa.. 94 Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Nr 4 w zespole Placówek Opiekuńczo Wychowawczych ul. Władysława Reymonta 16, 01-842 Warszawa... 94 Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 5 Dom przy Rynku ul. Rynek Nowego Miasta 4, 00-229 Warszawa... 95 Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 6 ul. J. Brożka 26, 01-451 Warszawa... 96 Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Nr 7, ul. Osowska 81, 04-351 Warszawa,... 97 Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 8, ul. Podmokła 4, 04-819 Warszawa... 98 Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy nr 2 ul. Strażacka 57, 04-462 Warszawa... 98 MŁODZIEŻOWY OŚRODEK WYCHOWAWCZY NR 3 UL. PATRIOTÓW 90... 99 Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy Nr 4 ul. Dolna 19, 00-773 Warszawa... 100 SZKOŁY ZAWODOWE DLA UCZNIÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE... 102 Zespół Szkół Specjalnych Nr 38 ul. Namysłowska 10, 03-455 Warszawa... 102 Zespół Szkół Specjalnych Nr 89 ul. Skaryszewska 8, 03-802 Warszawa... 103 Zespół Szkół Specjalnych Nr 105 ul. Długa 9, 00-238 Warszawa... 104 SZKOŁY I PLACÓWKI PROWADZONE W PODMIOTACH LECZNICZYCH DLA UCZNIÓW PRZEWLEKLE CHORYCH 104 Zespół Szkół Specjalnych nr 96 w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, ul. Sobieskiego 1/9, 02-957 Warszawa... 104 Zespół Szkół Specjalnych Nr 103 w Samodzielnym Publicznym Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w Warszawie, ul. Działdowska 1, 01-184 Warszawa... 105 Zespół Szkół Specjalnych nr 104 w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie, ul. Kasprzaka 17A, 01 211 Warszawa... 106 Zespół Szkół Specjalnych nr 87 w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym im. prof. dr M. Michałowicza w Warszawie, ul. Marszałkowska 24, 00-576 Warszawa... 107 Zespół Szkół Specjalnych Nr 88 w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus Centrum Leczenia Obrażeń w Warszawie, ul. Lindleya 4, 02-005 Warszawa... 108 Zespół Szkół Specjalnych Nr 94 w Instytucie Reumatologicznym w Warszawie, ul. Spartańska 1, 02-637 Warszawa... 108 5/114

Szkoła Podstawowa Specjalna nr 302 w Ośrodku Terapii Dziecka w Środowisku w Warszawie, ul. J. Sobieskiego 93, 00-736 Warszawa... 109 Zespół Szkół Specjalnych nr 93 w Szpitalu Bielańskim im. Ks. Jerzego Popiełuszki w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Warszawie, ul. Cegłowska 80, 01-809 Warszawa... 110 Zespół Szkół Specjalnych nr 86 w samodzielnym Zespole Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej in. Prof. dr. Jana Bogdanowicza w warszawie, ul. Niekłańska 4/24, 03-924 Warszawa... 111 Zespół Szkół Specjalnych nr 78 im. Ewy Szelburg Zarembiny w Instytucie Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, Al. Dzieci Polskich 20, 04-736 Warszawa... 112 Przedszkole Specjalne nr 68 w Centrum Rehabilitacji im. prof. M. Weissa w Warszawie, ul. Ożarowska 75a, 01-444 Warszawa... 113 6/114

1. Wprowadzenie 1. Typy jednostek specjalnych: Miasto stołeczne Warszawa prowadzi dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy: przedszkola specjalne 9 (w tym 6 prowadzonych przez Dzielnice m.st. Warszawy), szkoły specjalne wszystkich typów, w tym szkoły przysposabiające do pracy oraz szkoły, w których prowadzone są grupy rewalidacyjno - wychowawcze dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim 105, specjalne ośrodki szkolno - wychowawcze 6, młodzieżowe ośrodki wychowawcze 3, młodzieżowe ośrodki socjoterapii 8, ośrodek rewalidacyjno - wychowawczy dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim i ze sprzężonymi niepełnosprawnościami - 1. Plan sieci publicznych szkół specjalnych w m.st. Warszawie stanowi załącznik do uchwały nr XV/282/2011 Rady m.st. Warszawy z dnia 12 maja 2011 r. roku w sprawie ustalenia planu sieci publicznych szkół specjalnych w m.st. Warszawie. Ponadto wykaz szkół i placówek specjalnych zawiera tzw. uchwała kompetencyjna, tj. uchwała nr XVLVI/1423/2008 Rady m.st. Warszawy z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie określenia instytucji kultury i innych jednostek organizacyjnych m.st. Warszawy o znaczeniu ponaddzielnicowym. Z powyższych wykazów wynika, że szkoły i placówki specjalne funkcjonują pod 47 adresami i stanowią je zespoły szkół lub placówki prowadzone bezpośrednio przez miasto stołeczne Warszawa, za pośrednictwem Biura Edukacji. Odrębną grupę warszawskich placówek specjalnych stanowi 6 przedszkoli specjalnych pozostających w bezpośrednim nadzorze Dzielnic m.st. Warszawy. Zasady organizacji roku szkolnego ww. przedszkoli oraz ich grafik dyżurów wakacyjnych ustala i zatwierdza Dyrektor Biura Edukacji. W nadzorze Wydziału Kształcenia Specjalnego Biura Edukacji pozostają 3 przedszkola specjalne Przedszkole Specjalne nr 343 wchodzące w skład Specjalnego Ośrodka Szkolno - Wychowawczego dla Dzieci Słabosłyszących nr 15, Przedszkole Specjalne nr 104 w Zespole Szkół Specjalnych nr 78 w Centrum Zdrowia Dziecka, oraz Przedszkole Specjalne nr 68 w Centrum Rehabilitacji im. prof. M. Weissa z siedzibą przy ul. Ożarowskiej 75 a. Warszawskie szkoły i placówki specjalne są prowadzone dla dzieci i młodzieży z różnymi rodzajami zaburzeń rozwojowych oraz różnego typu niepełnosprawnościami i dzielą się one na kilka charakterystycznych grup: zespoły szkół specjalnych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym 11 szkoły zawodowe specjalne dla dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim - 3, szkoły przysposabiające do pracy dla młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym 7, oraz 1 dla młodzieży niesłyszącej zespoły szkół dla dzieci przewlekle chorych założone w warszawskich szpitalach, w tym zespół szkół i szkoła podstawowa dla dzieci z zaburzeniami psychicznymi - 10, zespoły szkół przy pogotowiach opiekuńczych - 2, młodzieżowe ośrodki socjoterapii dla młodzieży zagrożonej niedostosowaniem społecznym - 8, młodzieżowe ośrodki wychowawcze dla młodzieży niedostosowanej społecznie - 3, ośrodki szkolno - wychowawcze dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami spostrzegania - 4, (dzieci i młodzież: słabowidząca -1, słabosłysząca i niesłysząca - 3), ośrodki szkolno - wychowawcze dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie - 2 ośrodek rewalidacyjno - wychowawczy dla dzieci głęboko upośledzonych umysłowo i z niepełnosprawnościami sprzężonymi -1, zespół szkół dla dzieci autystycznych -1, w czterech innych szkołach są utworzone klasy dla dzieci z autyzmem, zespoły szkół dla dzieci niepełnosprawnych ruchowo i z trudnościami w komunikacji - 2, zespół szkół dla dzieci upośledzonych w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim przy domu opieki społecznej -1. 7/114

Od roku szkolnego 2007/2008 w szkołach i placówkach specjalnych powstają zespoły wczesnego wspomagania rozwoju dziecka na warunkach określonych w uchwale nr LXXXIV/2890/2006 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 26 października 2006 roku w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci w m.st. Warszawie, zgodnie z rozporządzeniem MEN z dnia 3 lutego 2009 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz. U. z 2009 r. Nr 23 poz. 133). W m.st. Warszawie funkcjonują obecnie 22 zespoły wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, w tym 9 z nich jest zorganizowanych w szkołach i placówkach specjalnych, zaś 13 w Poradniach Psychologiczno Pedagogicznych. W roku szkolnym 2011/2012 do zintegrowanego warszawskiego systemu wczesnego wspomagania rozwoju dziecka i pomocy rodzinie dołączył zespół wczesnego wspomagania, prowadzony w Poradni Psychologiczno Pedagogicznej nr 15, ul. Dzieci Warszawy 42 (Ursus). Wczesnym wspomaganiem jest objętych corocznie ok. 260 dzieci. Dzięki profesjonalnej i pełnej zaangażowania pracy specjalistów w zespołach duża grupa dzieci korzystająca z wczesnej rewalidacji podjęła edukację w oddziałach integracyjnych i w szkołach ogólnodostępnych. Od września 2010 r. w zespołach szkół i placówkach specjalnych, z myślą o dzieciach i młodzieży o specjalnych potrzebach edukacyjnych i ich rodzinach, funkcjonuje 10 specjalistycznych punktów konsultacyjnych, których zadaniem jest pomoc nauczycielom rodzicom i ich dzieciom w rozwiązywaniu problemów edukacyjnych i rodzinnych związanych z problemami ich dzieci wynikających z niedostosowania społecznego oraz z niepełnosprawności. Rok szkolny 2011/2012 był drugim rokiem funkcjonowania Specjalistycznych Punktów Konsultacyjnych (SPK). Terenem działania jest miasto stołeczne Warszawa, udzielana pomoc jest bezpłatna i nie obowiązuje rejonizacja. Problemy niedostosowania społecznego rozwiązywane są w Specjalistycznych Punktach Konsultacyjnych znajdujących się w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii w następujących dzielnicach: Bielany, Wola, Wawer, Mokotów, Praga Południe. Natomiast problemy niepełnosprawności rozwiązywane są w Specjalistycznych Punktach Konsultacyjnych znajdujących się w szkołach specjalnych w dzielnicach: Śródmieście, Targówek, Wawer i Praga Północ. W okresie od października 2011 do czerwca 2012 udzielono łącznie 1051 konsultacji z czego 728 konsultacji bezpośrednich oraz 323 pozostałych (telefonicznych i e-mailowych). 8/114

W okresie od października 2011 roku do czerwca 2012 roku ilość udzielanych konsultacji wahała się w przedziale od 48 do 117. Średniomiesięczna ilość konsultacji wyniosła 81. Dane w poszczególnych miesiącach przedstawia poniższy wykres. Na ogólną liczbę konsultacji bezpośrednich 32% z nich miało miejsce w SPK Brożka, 21% SPK Zorzy oraz 11% SPK Hafciarska, 9% SPK Rzymowskiego, 8% SPK Koźmińska, 5% SPK Reymonta, Bartnicza i Namysłowska, 2% SPK Elektoralna i Osowska. 2. Rekrutacja Do szkół i placówek specjalnych przyjmowane są dzieci i młodzież - posiadająca orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane przez zespół orzekający publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej na okres roku szkolnego, etapu edukacyjnego, okresu kształcenia w danej szkole albo na czas nieokreślony. W przypadku dzieci i młodzieży zamieszkałych poza m.st. Warszawą przyjęcie do szkoły specjalnej następuje na podstawie skierowania Prezydenta m.st. Warszawy, wydanego na wniosek starosty właściwego dla miejsca zamieszkania kandydata. Kierowanie nieletnich do młodzieżowych ośrodków wychowawczych oraz młodzieżowych ośrodków socjoterapii odbywa się w oparciu o ustawę o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. art. 71b (Dz. U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.) oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia i pobytu nieletnich w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych oraz młodzieżowych ośrodkach socjoterapii (Dz. U. z 2004 r., Nr 178 poz. 1833 ze zm.), wydane na podstawie art. 81 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178) zmienione Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w młodzieżowym ośrodku wychowawczym (Dz. U. z 2011 r. Nr 296 poz. 1755) wydane na podstawie art. 81 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654, Nr 149, poz.887 i Nr 191, poz. 1134) Nieletni, wobec których sąd rodzinny zastosował środek wychowawczy w postaci umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub młodzieżowym ośrodku socjoterapii (w przypadku MOS-ów postanowienia sądów wydane przed 1 styczniem 2012 r.), kierowany jest przez Prezydenta m.st. Warszawy, w imieniu którego działa Biuro Edukacji, do ośrodka wskazanego przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie. Wskazanie odpowiedniego dla nieletniego ośrodka następuje 9/114

na podstawie informacji zawartych w dołączonej do wniosku dokumentacji, w szczególności dotyczących sytuacji rodzinnej nieletniego, etapu kształcenia, stanu zdrowia, warunków mogących wpłynąć na dalszą demoralizację nieletniego oraz analizy zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, jeżeli zostało wydane. Nieletni musi być doprowadzony do ośrodka w ciągu miesiąca od wskazania i wystawionego na jego podstawie skierowania. Uczniowie mieszkający na terenie m.st. Warszawy są przyjmowani do młodzieżowego ośrodka socjoterapii na wniosek rodziców lub opiekunów prawnych przez dyrektora tego ośrodka, na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz. U. Nr 26, poz. 232 ze zmianą z 2009 r. Dz. U. Nr 31 poz. 208). Uczniowie szkół specjalnych organizowanych w podmiotach leczniczych realizują w nich obowiązek szkolny bez konieczności posiadania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Tego typu szkoły są prowadzone dla uczniów z chorobami przewlekłymi i dla dzieci z zaburzeniami psychicznymi. Miasto stołeczne Warszawa jest organem prowadzącym dla 11 szpitalnych zespołów szkół i przedszkoli. Dzieci i młodzież, którym stan zdrowia utrudnia funkcjonowanie w grupie rówieśników w szkole mogą spełniać obowiązek szkolny lub obowiązek nauki w formie nauczania indywidualnego. Indywidualne nauczanie organizuje dyrektor szkoły za wiedzą i zgodą organu prowadzącego szkoły na podstawie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania, wydanego uczniowi na wniosek rodziców przez zespół orzekający publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej. Zajęcia edukacyjne w ramach indywidualnego nauczania prowadzi się w miejscu pobytu ucznia (np. w domu rodzinnym) lub w przedszkolu, specjalnym ośrodku szkolno - wychowawczym, placówce opiekuńczo - wychowawczej. Wymiar zajęć jest szczegółowo określony w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. z 2008 r. Nr 175 poz. 1086). 3. Dane wg arkuszy organizacji W roku szkolnym 2011/2012 w 528 oddziałach warszawskich szkół specjalnych było objętych edukacją i wychowaniem 4575 uczniów i słuchaczy (12 więcej niż w roku szk. 2010/2011), co stanowi 65% ogółu uczniów szkół warszawskich, mających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. typ szkoły l. uczniów przedszkole (oddział przedszkolny) 269 szkoła podstawowa 1 530 gimnazjum 1 565 liceum ogólnokształcące 452 liceum profilowane 48 technikum lub szkoła równorzędna 40 szkoła policealna dająca wykształcenie średnie zawodowe 35 szkoła specjalna przysposabiająca do pracy 219 zasadnicza szkoła zawodowa 382 ośrodek rewaldacyjno-wychowawczy 35 10/114

Dodatkowo 50 dzieci i młodzieży było pod opieką Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii nr 5, korzystając tu z opieki internatu, posiłków, świetlicy terapeutycznej, zajęć socjoterapeutycznych i pozalekcyjnych, i realizując jednocześnie obowiązek szkolny w szkołach rejonowych. Natomiast 80 uczniów korzystało z bursy szkolnej w Zespole Placówek przy ul. Reymonta 16. Uczniowie w poszczególnych typach szkół - rozklad procentowy gimnazjum bursa w ZPSz-Wych.-Rew. nr 1 liceum ogólnokształcące 1% 5% 1% 8% 34% liceum profilowane przedszkole (oddział przedszkolny) szkoła podstawowa 33% 6% 1% 1% 10% szkoła policealna dająca wykształ. śr. zaw. szkoła specjalna przysposabiająca do pracy technikum lub szkoła równorzędna zasadnicza szkoła zawodowa Uczniowie wg poziomu kształcenia przedszkole szkoły 6% ponadgimnazjalne 27% szkoła podstawowa 33% gimnazjum 34% W roku szkolnym 2011/2012 uczniowie byli edukowani w 528 oddziałach (w roku szk. 2010/2011 było ich 519). Najmniejsze szkoły i placówki specjalne liczą 3 oddziały (MOS nr 8, MOW nr 4, ZSS nr 88, ZSS nr 93, ZSS nr 94), największe od 20 do 40 (ZSS nr 78, IG, ZSS nr 85, OSW dla Głuchych). Średnia liczba uczniów w oddziale wynosiła 8,7; o 0,1 mniej niż w poprzednim roku szkolnym. Najmniej liczne oddziały od 3,8 do 6,4 - funkcjonują w szkołach i placówkach, do których uczęszczają dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, niepełnosprawnościami sprzężonymi i autyzmem (Elektoralna 85, Przedwiośnie, Kordeckiego, Bełska, Tarchomińska, Szczęśliwicka, Różana), niepełnosprawnością ruchową złożoną (Białobrzeska, Hafciarska) oraz w szkołach i placówkach edukujących dzieci i młodzież z wadami słuchu (Łucka, Plac Trzech Krzyży, Zakroczymska). Oddziały najliczniejsze powyżej 12 uczniów są tworzone w placówkach socjoterapeutycznych i resocjalizacyjnych, takich jak Gimnazjum Specjalne nr 150 (15,3), MOS nr 7 (14,5), MOS nr 3 (14,5), MOS nr 2 (13,7), MOW nr 2 (13.0), oraz w dwóch zespołach szkół specjalnych: Niekłańska (14,0) i ZSS nr 78 w Centrum Zdrowia Dziecka (13,1). 11/114

Liczba uczniów wg typu niepełnosprawności: Rodzaj upośledzenia 2011/2012 2010/2011 wady widzenia 121 116 wady słuchu 365 391 upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym lub znacznym 702 728 478 494 niepełnosprawność ruchowa 54 55 autyzm 35 96 więcej niż jedna niepełnosprawność 755 600 W porównaniu z zeszłym rokiem wg danych czerpanych z arkuszy organizacji szkół placówek specjalnych nastąpił spadek liczby dzieci z autyzmem. Autyzm jako niepełnosprawność dziecka została wpisana do arkuszy: Instytutu Głuchoniemych 1, Koźmińskiej 1, Skaryszewskiej 2, Szczęśliwickiej 11, Hafciarskiej 2, Karolkowej 12, Przedwiośnia 6. Wzrosła natomiast liczba dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Wykazały je w arkuszach: Instytut Głuchoniemych 39, Rzymowskiego 4, Ożarowska 26, Koźmińska 28, Paska 16, Zakroczymska 7, Łucka 3, Bełska - 65, Namysłowska 27, Elektoralna 63 47, Elektoralna 85 77, Kordeckiego 39, Weterynaryjna 8, Szczęśliwicka 28, Hafciarska 65, Tarchomińska 45, Bartnicza 36, Różana 25, Czarnieckiego 7, Karolkowa 47, Przedwiośnie - 16, Długa 20, Białobrzeska 80. Wskazane wyżej różnice w liczebnościach uczniów z autyzmem i niepełnosprawnością sprzężoną są wynikiem braku spójnej klasyfikacji niepełnosprawności między rozporządzeniem MEN i arkuszem SIO. W ubiegłym roku część dzieci autystycznych nie była wykazywana jako sprzężenia, choć faktycznie w zdecydowanej większości są równocześnie niepełnosprawne intelektualnie. W arkuszach roku szkolnego 2011/2012 dzieci te zostały wykazane jako dzieci ze sprzężoną niepełnosprawnością, w odróżnieniu do dzieci z Zespołem Aspergera. Faktycznie liczba dzieci z szerokim spektrum autyzmu systematycznie wzrasta, co znajduje odzwierciedlenie we wzroście liczebności uczniów z więcej niż jedną niepełnosprawnością. Niepełnosprawności uczniów - rozkład procentowy 30% 2% 5% 15% wady widzenia wady słuchu upośledzenie umysłowe autyzm 1% 47% więcej niż jedna niepelnosprawność niepełnosprawność ruchowa 12/114

Z podanego wyżej wykresu wynika, że w porównaniu z rokiem szkolnym 2010/2011, w roku szkolnym 2011/2012 wyraźnie spadł udział procentowy dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym o 2%. Jednocześnie należy podkreślić, że dzieci z niepełnosprawnością intelektualną stanowią największą grupę uczniów edukowanych w szkołach i placówkach specjalnych. Bardzo widoczny jest również wzrost liczby grupy dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi o 6 %. Ich bardzo poważne problemy zdrowotne, konieczność prowadzenia z nim zajęć specjalistycznych oraz bardzo absorbująca codzienna opieka, powodują, że edukacja tej grupy uczniów poza szkołami i placówkami specjalnymi jest właściwie niemożliwa. Największa liczba uczniów ze sprzężonymi niepełnosprawnościami znajduje się pod adresami: Białobrzeska 44, Elektoralna 85, Hafciarska 80/86, Bełska 5. Ogółem w szkołach specjalnych edukacją objęto 2 510 uczniów niepełnosprawnych (w tej grupie są również 94 osoby upośledzone umysłowo w stopniu głębokim) - o 33 więcej niż w roku szkolnym 2010/2011. Ponad 1000 dzieci uczyło się w szkołach zorganizowanych w podmiotach leczniczych (choroby przewlekłe) w tej grupie są również pacjenci oddziałów i klinik psychiatrycznych (Marszałkowska 24, Sobieskiego 1/9, Sobieskiego 93). W młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych oraz szkołach funkcjonujących przy pogotowiu opiekuńczym było 1101 uczniów i wychowanków (o 63 więcej niż w roku szkolnym 2010/2011), co w układzie tabelarycznym placówkowym rozkłada się następująco: G_150_Różana 92 MOS_1_Rzymowskiego 150 MOS_2_Zorzy 192 MOS_3_Trakt 58 MOS_4_ZPOW_Reymonta 60 MOS_6_Brożka 96 MOS_5_Rynek Nowego Miasta 50 MOS_7_Osowska 116 MOS_8_Podmokła 34 MOW_2_Strażacka 52 MOW_3_Patriotów 48 MOW_4_Dolna 33 ZSS_107_Dembińskiego 40 ZSS_108_Bonifacego 80 Razem 1 101 13/114

Indywidualne i specjalne potrzeby edukacyjne uczniów i wychowanków młodzieżowych ośrodków socjoterapii i młodzieżowych ośrodków wychowawczych wynikają w szczególności: z niedostosowania społecznego 201 uczniów (170) z zagrożenia niedostosowaniem społecznym 625 uczniów (678) z zagrożenia uzależnieniem 56 uczniów (62) z zaburzeń zachowania 151 uczniów (128) z zaburzeń psychicznych 11 uczniów (12) Liczby podane w nawiasach ilustrują powyższe zagrożenia w roku szkolnym 2010/2011. Z tych danych wynika, że nastąpił wzrost w obu grupach uczniów z niedostosowaniem społecznym (o 31) i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (o 53). Poniższy wykres ukazuje te zależności w układzie procentowym. niedostosowanie społeczne 5% 14% 1% 19% zagrożenie niedostosowaniem społecznym zagrożenie uzależnieniem zaburzone zachowania 61% zaburzenia psychiczne W arkuszach organizacji roku szkolnego 2011/2012 organ prowadzący szkoły i placówki specjalne zatwierdził 38 324,4 godzin pedagogicznych (o 803 godziny więcej niż w roku szkolnym 2010/2011), co służyło realizacji zadań w układzie, wymiarach i proporcjach, wykazanych i zilustrowanych poniżej: przedmioty w szkolnych planach nauczania 14 321,4 wychowanie przedszkolne 625,3 rewalidacja uczniów niepełnosprawnych 3 098,8 pomoc psychologiczno - pedagogiczna 3 667,2 rewalidacja osób głęboko upośledzonych 710 nauczanie indywidualne 1 198,3 zajęcia wychowawcze poza świetlicą i internatem (Rzymowskiego, Zorzy, Podmokła, Strażacka, Patriotów, Dolna) 2 164,5 zajęcia wychowawcze w szkołach szpitalnych 1 672,4 świetlica 1 847,9 internat 4 956,5 zajęcia pozalekcyjne rozw. zainteresowania uczniów 1 797,6 inne 2 264,6 razem: 38 324,4 14/114

13% 5% 6% 36% 5% 4% 6% 3% 2% 10% 8% 2% przedmioty w szkolnym planie nauczania wychowanie przedszkolne rewalidacja uczniów niepełnosprawnych pomoc psychologiczno - pedagogiczna rewalidacja osób głęboko upośledzonych nauczanie indywidualne zajęcia wychowawcze poza świetlicą i internatem zajęcia wychowawcze w szkołach szpitalnych świetlica internat zajęcia pozalekcyjne rozw. zaint. uczniów inne Największa część godzin pedagogicznych była przeznaczona na realizację szkolnych planów nauczania - o 2 % więcej w porównaniu z rokiem szkolnym 2010/2011. Specyfiką organizacji szkół i placówek specjalnych jest duży wymiar godzin realizowanych w zakresie rewalidacji i pomocy psychologiczno pedagogicznej. Od dwóch lat stanowi on 20% ogólnej liczby godzin pedagogicznych, w tym 7 % stanowią zajęcia rewalidacyjno- wychowawcze prowadzone z osobami upośledzonymi w stopniu głębokim. Równie ważna w organizacji szkół i placówek specjalnych była opieka nad dziećmi i młodzieżą w internatach - 13% i w świetlicach - 5 % (bez zmian w porównaniu z rokiem szk. 2010/2011). Zajęcia wychowawcze prowadzone w 10 szkołach szpitalnych stanowiły 4% ogólnej liczby godzin pedagogicznych (wskaźnik bez zmian), zajęcia wychowawcze przydzielone nauczycielom w placówkach resocjalizacyjnych 6% (wzrost o 0,3%), nauczanie indywidualne 3% (bez zmian), zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów 5% ( wzrost o 1%). Jako inne stanowiące 6% ogólnej liczby godzin należy rozumieć: praca biblioteki (709 godz. ), zniżki doradców metodycznych (40 godz. ), konsultacja oraz poprawa prac w szkole zaocznej w MOS nr 7 (15 godz. ), urlopy zdrowotne i zniżki niefunkcyjne (317 godz. ), zniżki kierownicze (1183 godz. ). W grupie zadań inne wzrosty lub spadki są niewielkie (kilkugodzinne), z wyjątkiem urlopów zdrowotnych tutaj nastąpił wyraźny wzrost o 145 godzin. W roku szk. 2011/2012 w szkołach i placówkach specjalnych zatrudnionych było 1675 nauczycieli, co daje 1810 etatów przeliczeniowych. 117 nauczycieli było stażystami, 414 nauczycielami kontraktowymi, 482 nauczycielami mianowanymi, 662 nauczycielami dyplomowanymi. Podany niżej wykres wyraźnie wskazuje na dominację w zatrudnieniu nauczycieli dyplomowanych. 15/114

39% 7% 29% 25% n. stażysta n. kontraktowy n. mianowany n. dyplomowany 1317 nauczycieli ma status nauczycieli pełnozatrudnionych, 321 ma umowę o pracę w niepełnym wymiarze godzin, 37 nauczycieli zachowuje zatrudnienie bez przydziału godzin i zadań. Średni wymiar zatrudnienia wynosi 1.03 etatu. 36 nauczycieli było zatrudnionych w więcej niż jednej szkole/placówce. Biorąc pod uwagę charakter wykonywanej pracy, najliczniejszą grupę pracowników pedagogicznych szkół i placówek specjalnych stanowią nauczyciele dydaktycy (1021 osób), w następnej kolejności wychowawcy internatu (235 osób), wychowawcy zatrudnieni w placówkach resocjalizacyjnych i w grupach zajęć pozalekcyjnych w szkołach prowadzonych w podmiotach leczniczych (76 osób), wychowawcy w świetlicy (60 osób). Ponadto w szkołach i placówkach jest zatrudnionych 50 psychologów, 36 pedagogów, 22 bibliotekarzy, 22 nauczycieli wychowania przedszkolnego, 14 logopedów, 14 reedukatorów, 10 rehabilitantów, 3 socjoterapeutów, 4 doradców metodycznych, 1 doradca zawodowy. Stanowiska kierownicze poza dyrektorami szkół/placówek piastowali ich zastępcy (30 osób), kierownicy internatu (9 osób), kierownicy świetlic (8 osób), kierownicy filii (2 osoby), kierownicy szkoleń praktycznych (2 osoby), kierownik laboratorium (1 osoba), kierownik zespołu wychowawczego w szkole szpitalnej (1 osoba). Rozkład procentowy pokazuje wykres: 22% 9% 0% 6% nauczyciele wychowawcy specjaliści 63% doradcy dyrektorzy/kierownicy Godziny ponadwymiarowe realizowane w szkołach i placówkach specjalnych stanowią 15,5% ogólnej liczby godzin pedagogicznych, zatwierdzonych przez organ założycielski w arkuszach organizacji roku szk. 2011/2012. To 5919 godzin, z których program Sigma generuje 302 etaty nauczycielskie, co wskazuje na wciąż duże rezerwy kadrowe szkół i placówek specjalnych. Najwięcej godzin ponadwymiarowych - od 200 do 350 jest realizowanych w niektórych specjalnych ośrodkach szkolno wychowawczych (Pl. Trzech Krzyży 4/6, Koźmińska 7, Zakroczymska 6, Bełska 5, Łucka 17/23) i 3 zespołach szkół (Elektoralna 85, Elektoralna 63, Al. Dzieci Polskich 20). Średnie wynagrodzenie brutto nauczycieli w zależności od stopnia awansu zawodowego wynosi odpowiednio: dla nauczyciela stażysty - 2 237 zł dla nauczyciela kontraktowego - 3 244 zł dla nauczyciela mianowanego - 3 788 zł dla nauczyciela dyplomowanego - 5 168 zł 16/114

Program Sigma jego moduł sprawozdawczy na podstawie danych zawartych w arkuszach organizacji kreuje następującą statystykę uśrednionego nauczyciela pełnozatrudnionego w szkołach i placówkach specjalnych w roku szk. 2011/2012: ma 17 lat stażu pracy jego wymiar zatrudnienia wynosi 1,2 etatu realizuje w tygodniu wraz z nadgodzinami 26 godzin zajęć jego wynagrodzenie brutto wynosi 4 874 złotych (na co składa się m.in. 2552 zł wynagrodzenia zasadniczego, 568 zł za godziny ponadwymiarowe oraz 484 zł dodatku motywacyjnego). Środowisko nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach specjalnych jest zdecydowanie sfeminizowane. Stanowi je 1405 kobiet i 270 mężczyzn. W grupie 1321 nauczycieli pełnozatrudnionych rozkład osób wg stażu pracy (traktowanego jako liczba lat nauczania w przedziałach 5 letnich i 10 letnich wygląda następująco: 400 350 300 250 200 150 100 50 0 235 203 375 357 130 0-5 6-10 11-20 21-30 31-40 więcej niż 40 lat 21 W szkołach i placówkach specjalnych jest 547 etatów administracji i obsługi, na których jest zatrudnionych 665 osób. Najwięcej pracowników administracji i obsługi mają duże placówki i te zespoły szkół, w których uczą się dzieci z niepełnosprawnością sprzężoną, co wiąże się z koniecznością zatrudnienia pomocy nauczyciela i organizacją samodzielnego transportu. Od 20 do 30 etatów wykazują m. in. Instytut Głuchoniemych (30,0), ZPSWR nr 1 (31,75), ZSS nr 85 (28,50), ZSS nr 109 (24,50), SOSW nr 8 (24,40), SOSW nr 15 (23,75), SOSW dla Głuchych (22,25), ZSS nr 97 (21,50), ZSS nr 99 (20,0). Wskaźnik etatyzacji administracji (A) i obsługi (O) (naliczany jako wynik dzielenia liczby uczniów przez liczbę etatów A i O w jednostce sprawozdawczej) jest zróżnicowany w zależności od typu szkoły/placówki i waha się od 18,4 ucznia/1 etat A i O do 2,09 ucznia/1 etat A i O. Wskaźnik jest najniższy w szkołach i placówkach, w których edukowane są dzieci z autyzmem, upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i niepełnosprawnością sprzężoną: Tarchomińska 2,09, Białobrzeska 3,27, Bełska 3,53, Kordeckiego 4,94, Szczęśliwicka 4,58, Różana 4,95. Liczną kadrą administracji i obsługi w stosunku do liczby wychowanków mają również młodzieżowe ośrodki wychowawcze Dolna 3,67, Patriotów 4,17, Strażacka 4,24 oraz niektóre młodzieżowe ośrodki socjoterapii prowadzące internat tj. Podmokła 3,58, Reymonta 4,36 Trakt - 4,46. Uśredniona liczba uczniów przypadająca na 1 etat A i O w szkołach i placówkach specjalnych wynosi 5,12. Wokół tej liczby oscyluje wskaźnik zatrudnienia kadry A i O w ośrodkach szkolno wychowawczych (Koźmińska, Zakroczymska, Łucka, Plac Trzech Krzyży) oraz w zespołach szkół: Elektoralna 85, Czarnieckiego, Przedwiośnie. Wyższy wskaźnik (od 6 do 10 uczniów/1 etat A i O) mają m.in. Rynek Nowego Miasta, Brożka, Osowska, Paska, Namysłowska, Elektoralna, Weterynaryjna, Hafciarska, Bartnicza, Karolkowa. Wskaźnik najwyższy powyżej 10 uczniów/1 etat pracowników A i O występuje w 2 młodzieżowych ośrodkach socjoterapii (Rzymowskiego, Zorzy), w szkołach prowadzonych przy pogotowiu opiekuńczym (Bonifacego, Dembińskiego) i w szkołach zawodowych (Długa, Skaryszewska, Namysłowska). 17/114

Wykres pokazuje liczbę etatów administracji i obsługi w podziale zadaniowym: 250,00 231,85 200,00 150,00 100,00 50,00 102,00 83,50 51,75 105,00 0,00 administracja, finanse, księgowość kuchnia sprzątanie dozór mienia pozostała obsługa Warto zwrócić uwagę na bardzo pojemne zadanie pozostała obsługa, w skład którego wchodzi również zatrudnienie pomocy nauczyciela. Nie obowiązuje w tym zakresie ściśle określony wskaźnik. Pomoc nauczyciela jest zatrudniana w wymiarze adekwatnym do potrzeb oddziału, lub ucznia, jeśli jest to osoba asystująca konkretnemu dziecku. W roku szk. 2011/2012 na stanowisku pomocy nauczyciela było zatrudnionych 181 osób, co stanowiło 141 etatów. Miesięczny koszt wynagrodzeń administracji i obsługi to kwota 1 553 400 zł. W największym stopniu te środki pochłania koszt zatrudnienia pomocy nauczyciela (332 752). W następnej kolejności są koszty zatrudnienia: dozorców (159 349), sekretarzy szkół (127 492), woźnych (108 446), kierowników gospodarczych (98 773), kucharek i kucharzy (89 551), sprzątaczek (82 864), pomocy kuchennych (70 791), konserwatorów (54 446). 2. Placówki specjalne prowadzone przez m.st. Warszawę podsumowanie 1. Informacje ogólne, specyfika jednostek Zgodnie z regulacjami zawartymi w ramowych statutach publicznych przedszkoli i publicznych szkół w przedszkolach specjalnych i szkołach specjalnych tworzone są oddziały o ściśle określonej liczbie uczniów. Przykładowo w oddziale szkoły podstawowej specjalnej liczba uczniów powinna wynosić: dla uczniów niesłyszących i słabosłyszących - od 6 do 8, dla uczniów niewidomych i słabowidzących - od 8 do 10, dla uczniów z chorobami przewlekłymi - od 10 do 16, dla uczniów z zaburzeniami psychicznymi - od 6 do 8, dla uczniów z niepełnosprawnością ruchową - od 8 do 12, dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim - od 10 do 16, dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym - od 6 do 8, dla uczniów z autyzmem - od 2 do 4, dla uczniów niedostosowanych społecznie, zagrożonych niedostosowaniem społecznym, zagrożonych uzależnieniem lub z zaburzeniami zachowania - od 10 do 16. 18/114

W przypadku, gdy u co najmniej jednego ucznia w oddziale występują niepełnosprawności sprzężone, liczbę uczniów w oddziale można obniżyć o 2, przy czym termin niepełnosprawności sprzężonej należy rozumieć jako występowanie u dziecka niesłyszącego lub słabosłyszącego, niewidomego lub słabowidzącego, z niepełnosprawnością ruchową, z upośledzeniem umysłowym albo z autyzmem, co najmniej jeszcze jednej z wymienionych niepełnosprawności. W przypadku placówek specjalnych liczba wychowanków w grupie wychowawczej odpowiada liczbie uczniów w oddziale odpowiedniego przedszkola specjalnego lub szkoły specjalnej. W każdym oddziale szkoły specjalnej z ramowego planu nauczania realizowane są zajęcia rewalidacyjne w wymiarze 10 godzin tygodniowo, zgodnie z potrzebami uczniów. Oprócz zajęć rewalidacyjnych z uczniami szkoły specjalnej realizowane są zajęcia specjalistyczne. Zajęcia specjalistyczne są prowadzone zgodnie z indywidualnymi edukacyjnymi i rozwojowymi potrzebami ucznia. Obejmują różnorodne formy pracy m. in. w zakresie socjoterapii, logopedii, komunikacji alternatywnej, integracji sensorycznej, terapii manualnej, psychologicznej, pedagogicznej, terapii ruchowej. Prawną podstawą realizacji jest rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. z 2010 r. nr 228, poz. 1489) oraz rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach ( Dz. U. z 2010 r. nr 228, poz. 1487). Godzina zajęć rewalidacyjnych i zajęć specjalistycznych trwa 60 minut. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć specjalistycznych w czasie krótszym niż 60 minut, zachowując ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć. Nie prowadzi się zajęć rewalidacyjnych (i nie są one wpisane do szkolnego planu nauczania) w szkołach organizowanych w podmiotach leczniczych. Dla uczniów tych szkół organizowane są zajęcia wychowawcze mające na celu odwrócenie ich uwagi od problemów zdrowotnych na korzyść ich zainteresowań pozalekcyjnych i zajęć o walorach terapeutycznych; są to m.in. zajęcia plastyczne, teatralne, czytelnicze, komputerowe, także spacery oraz gry i zabawy ruchowe. Pracę grup wychowawczych organizuje się w ciągu całego roku, również w okresie ferii szkolnych. Szkoła specjalna zapewnia uczniowi realizację szkolnego planu nauczania zgodnego z ramowym planem nauczania dla danego typu szkoły z uwzględnieniem zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, odpowiednie warunki do nauki i jej właściwe tempo, a także wielospecjalistyczną ocenę poziomu jego funkcjonowania, będącą podstawą opracowania dla ucznia indywidualnego programu edukacyjno terapeutycznego. Indywidualny program edukacyjno terapeutyczny określa: zakres dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia, oraz jego możliwości psychofizycznych, rodzaj i wymiar zajęć rewalidacyjnych (uczeń niepełnosprawny), zajęć resocjalizacyjnych (uczeń niedostosowany społecznie) oraz zajęć socjoterapeutycznych (uczeń zagrożony niedostosowaniem społecznym), formy i metody pracy z uczniem, formy i sposoby udzielania uczniowi pomocy psychologiczno pedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1487), działania wspierające rodziców oraz zakres współdziałania z poradniami psychologiczno pedagogicznymi, placówkami doskonalenia zawodowego, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży. Indywidualny program edukacyjno terapeutyczny opracowywany jest na okres, na jaki zostało wydane orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, nie dłuższy jednak niż etap edukacyjny, oraz modyfikowany w miarę potrzeb, po uprzednim dokonaniu wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia. Działania nauczycieli, wychowawców i specjalistów zajmujących się dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych są skorelowane. 19/114

Uczniowie niepełnosprawni z zachowaną normą intelektualną oraz uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim realizują treści szkolne zgodne z podstawą programową kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym obowiązuje odrębna podstawa programowa kształcenia ogólnego. W szkołach specjalnych zorganizowanych w podmiotach leczniczych realizuje się szkolne programy nauczania zgodnie z podstawami programowymi kształcenia ogólnego i z ramowymi planami nauczania szkół, do których uczniowie uczęszczali przed przyjęciem do szpitala. Uczniowie szkół specjalnych, z wyłączeniem uczniów z niepełnosprawnością umiarkowaną i znaczną, piszą sprawdziany oraz przystępują do egzaminów, w tym egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, zgodnie z przepisami prawa oświatowego dotyczącymi warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, jednak formy i warunki przeprowadzania tych sprawdzianów i egzaminów dostosowuje się do specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia oraz jego możliwości psychofizycznych, w szczególności: przedłużając czas przewidziany na przeprowadzenie sprawdzianu lub egzaminu, zapewniając uczniowi korzystanie z odpowiedniego sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych, w przypadku uczniów niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących i z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim przygotowując odpowiednio zestawy zadań, zestawy albo arkusze egzaminacyjne dostosowane do rodzaju ich niepełnoprawności. W realizowanych w szkołach specjalnych programach wychowawczych i programach profilaktycznych jako cele główne działań szkolnych i pozaszkolnych wytycza się przezwyciężenie trudności rozwojowych dzieci i młodzieży niepełnosprawnych lub zagrożonych niedostosowaniem społecznym, ich integrację ze środowiskiem rówieśniczym, dbałość o własne zdrowie i bezpieczeństwo oraz przygotowanie do samodzielności w życiu dorosłym. Cele te realizowane są we współpracy z rodzicami (opiekunami prawnymi) uczniów, wspieranych w zakresie umiejętności służących harmonijnemu rozwojowi ich dzieci. Ponadto warszawski standard organizacyjny dla szkół i placówek specjalnych uwzględnia pulę godzin dodatkowych, będących w dyspozycji Dyrektora Biura Edukacji (dawne godziny miejskie), a przeznaczonych w szczególności na prowadzenie zajęć pozalekcyjnych rozwijających pasje artystyczne i sportowe uczniów oraz dodatkowe zajęcia (koła, fakultety) przygotowujące do sprawdzianu w klasie szóstej szkoły podstawowej, egzaminu w klasie trzeciej gimnazjum i egzaminów w ostatnim roku nauki w szkole ponadgimnazjalnej. Dobrą praktyką wielu placówek jest organizowanie turnusów rehabilitacyjnych dla dzieci objętych wczesnym wspomaganiem i ich rodzin, zielonych szkół, letnich obozów artystycznych lub sportowych dla uczniów. Bardzo cenionym w środowisku przedsięwzięciem jest organizowanie przez Biuro Edukacji punktów dziennego pobytu w czasie ferii zimowych i wakacji letnich. Corocznie od 250 do 290 uczniów niepełnosprawnych intelektualnie i z niepełnosprawnościami sprzężonymi uczestniczy w wypoczynku specjalnie zaplanowanym i zorganizowanym w 5-6 szkołach i placówkach w ramach projektu Lato w Mieście i Zima w Mieście. Wszyscy uczestnicy mają zapewnioną wykwalifikowaną opiekę oraz wyżywienie. Szkoły i placówki specjalne zapewniają swoim uczniom i wychowankom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Integralną częścią szkolnej infrastruktury są internaty (pracujące w systemie feryjnym i nieferyjnym), stołówki, świetlice, boiska i place zabaw. W 4 szkołach kształcących dzieci i młodzież niepełnosprawne ruchowo usunięto bariery architektoniczne. Do potrzeb uczniów dostosowano urządzenie łazienek. Większość pomieszczeń ma odpowiednią wentylację, ogrzewanie i oświetlenie. Drogi ewakuacyjne są oznaczone, a plany ewakuacyjne wywieszone w widocznych miejscach. Schody posiadają balustrady z poręczami i zabezpieczenia antypoślizgowe. Wejścia na teren szkół/placówek są zabezpieczone w sposób uniemożliwiający przebywanie na ich terenie osób nieuprawnionych. We wszystkich szkołach i placówkach specjalnych obowiązują procedury bezpieczeństwa i jednolite zasady w zakresie udzielania pomocy przedmedycznej. Sprzęt szkolny odpowiada wymogom ergonomii. Sale lekcyjne, szkolne pracownie, gabinety zajęć rewalidacyjnych i specjalistycznych oraz sale gimnastyczne, rehabilitacyjne i relaksacyjne są systematycznie modernizowane i doposażane w nowe meble, sprzęt i pomoce dydaktyczne. Wszyscy niepełnosprawni uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów, a także niepełnosprawni ruchowo oraz umiarkowanie i znacznie niepełnosprawni intelektualnie uczniowie szkół 20/114

ponadgimnazjalnych /do 21 r.ż./ korzystają z bezpłatnego specjalistycznego dowozu do szkoły, finansowanego z budżetów Dzielnic m.st. Warszawy lub rodzice tych uczniów otrzymują zwrot poniesionych kosztów dowozu. Nauczyciele zatrudnieni w warszawskich szkołach i placówkach to kadra o wysokich kwalifikacjach zawodowych dostosowanych do rodzaju zaburzeń i typu niepełnosprawności uczniów; to oligofrenopedagodzy, tyflopedagodzy, surdopedagodzy, socjoterapeuci, logopedzi, neurologopedzi, psycholodzy, pedagodzy, doradcy zawodowi, rehabilitanci, nauczyciele przedmiotów, wychowawcy internatu, wychowawcy świetlic szkolnych i zajęć pozalekcyjnych w szkołach szpitalnych, nauczyciele wczesnego wspomagania, terapeuci SI, terapeuci metody Tomatisa, reedukatorzy. Uczniowie szkół i placówek specjalnych w większości przypadków mają zapewnioną profilaktyczną opiekę pielęgniarską w ramach szkolnej opieki medycznej we współpracy z dzielnicowymi zakładami opieki zdrowotnej. Na potrzeby uczniów niepełnosprawnych ruchowo, umiarkowanie i znacznie upośledzonych umysłowo, z autyzmem i z niepełnosprawnościami sprzężonymi są zatrudniane osoby na stanowisku pomocy nauczyciela. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie organizowania warunków kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1489), kształcenie dzieci i młodzieży jest prowadzone w warszawskich szkołach i placówkach specjalnych nie dłużej niż do ukończenia przez ucznia: 18 roku życia - w przypadku szkoły podstawowej, 21 roku życia - w przypadku gimnazjum, 23 roku życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej. Odrębne przepisy określają zasady organizacji zajęć rewalidacyjno - wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim. Wymiar tych zajęć wynosi 4 godziny dziennie na zajęciach zespołowych (od 2 do 4 osób) i 2 godziny dziennie na zajęciach indywidualnych. Organizuje się je dla dzieci i młodzieży w wieku od 3 do 25 lat. Ich celem jest wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży, rozwijanie zainteresowania otoczeniem oraz uzyskiwanie niezależności od innych osób w funkcjonowaniu codziennym, na miarę ich indywidualnych możliwości. Udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych dzieci w wieku obowiązku szkolnego uznaje się za spełnienie tego obowiązku. 2. Własne programy nauczania, innowacje i eksperymenty pedagogiczne Wiele szkół i placówek specjalnych realizuje własne projekty i programy rozwijające zainteresowania uczniów oraz ich kompetencje społeczne, wśród nich warto wymienić następujące szkoły i programy w nich realizowane: ZSS 99, Różana 22/24, 02-569 Warszawa, Przyrodoznawstwo (biologia, chemia i fizyka), autorski program zajęć z języka angielskiego, Śladami przeszłości (program dot. historii) ZSS nr 92, ul. Szczęśliwicka 45/47, 02-353 Warszawa Matematyka autorski program nauczania (1-3 Gimnazjum), Informatyka, plastyka, muzyka, technika autorski program nauczania ZSS NR 101, ul. Karolkowa 56, Warszawa autorskie programy nauczania: Program wychowania seksualnego dla klas I-III, Program ekspresji plastycznej z j. polskiego, Elementy pedagogiki Montessori, Program wychowawczy, Program profilaktyczny, Zdobywamy kartę rowerową ZSS nr 90, ul. Kordeckiego 54, Warszawa - prowadzą indywidualne programy edukacyjno terapeutyczne ZSS NR 91, Weterynaryjna 3, Warszawa - autorski program nauczania Język angielski ZSS nr 107, ul. Dembińskiego 1, Warszawa - Program nauczania języka rosyjskiego 21/114