II. BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY 15. Obowiązki uczestników procesu pracy w zakresie bhp 15.1. Podstawowe obowiązki pracodawcy Pracodawca jest obowiązany chronić życie i zdrowie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Podstawowe obowiązki pracodawcy (art. 207 k.p.) odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy obowiązek ochrony zdrowia i życia pracowników: organizowanie pracy w sposób zapewniający jej bezpieczne wykonywanie, zapewnianie przestrzegania przepisów oraz zasad bhp, reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bhp, zapewnienie spójnego działania w zakresie wypadków przy pracy i chorób zawodowych, uwzględnienie ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących piersią oraz pracowników niepełnosprawnych, zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru, zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy obowiązek znajomości przepisów o ochronie pracy, w tym przepisów oraz zasad bhp Rys. 15.1. Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp 53
Prawo pracy i BHP poradnik Inne obowiązki pracodawcy informowanie o zagrożeniach i działaniach zapobiegawczych (art. 207 1 k.p.) współpraca pracodawców działających w tym samym miejscu (art. 208 k.p.) działania w zakresie pierwszej pomocy w nagłych przypadkach (art. 209 1 k.p.) działania w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia (art. 209 2 k.p.) umożliwienie samodzielnego działania pracowników w przypadkach nagłych (art. 209 3 k.p.) Rys. 15.2. Inne obowiązki pracodawcy z zakresu bhp Szczegółowe obowiązki pracodawcy w zakresie stanu: obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy (art. 213 i 214 k.p.) maszyn i innych urządzeń technicznych (art. 215 219 k.p.) czynników oraz procesów pracy (art. 220 225 k.p.) profilaktycznej opieki zdrowotnej (art. 226 233 k.p.) Rys. 15.3. Szczegółowe obowiązki pracodawcy z zakresu bhp 54
15.2. Obowiązki osób kierujących pracownikami Obowiązki osób kierujących pracownikami (art. 212 k.p.) organizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp dbanie o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zabezpieczanie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z pracą dbanie o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego oraz sprawność środków ochrony zbiorowej egzekwowanie przestrzegania przez pracowników przepisów i zasad bhp zapewnianie wykonania zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami Rys. 15.4. Obowiązki osób kierujących pracownikami z zakresu bhp 15.3. Obowiązki i uprawnienia pracowników Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. 55
Prawo pracy i BHP poradnik Podstawowe obowiązki pracownika (art. 211 k.p.) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy Rys. 15.5. Podstawowe obowiązki pracownika z zakresu bhp 56
PRZESŁANKI: warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp, warunki pracy stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia pracownika, wykonywana praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom. PRACOWNIK MA PRAWO powstrzymać się od pracy niezwłocznie zawiadomić przełożonego gdy powstrzymanie się od pracy nie usuwa zagrożenia oddalić się, niezwłocznie powiadamiając przełożonego bez negatywnych konsekwencji nie dotyczy pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia Rys. 15.6. Prawo pracownika do powstrzymania się od określonej pracy PRZESŁANKI: prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej, stan psychofizyczny pracownika: nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy, stwarza zagrożenie dla innych osób. PRACOWNIK MA PRAWO zawiadomić przełożonego powstrzymać się od pracy nie dotyczy pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia Rys. 15.7. Uprawnienie pracownika do powstrzymania się od wykonywania pracy przy pracach wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej 57