Jama nosowa: - rhinitis (katar)- adeno- echo- i rhinowirusy, wtórne zakaŝenie bakteryjne - rhinitis allergica - polipy nosowe - rhinitis chronica

- rhinitis atrophica (ozaena, r. sicca) - przewlekłe infekcje, niedobory wit. A, Ŝelaza, napromienianie, zejście zapalenia przewlekłego, hipoestrogenizm, choroby z autoimmunizacji Zatoki (zapalenie ostre, empyema, mucocoele, przewlekłe, grzyby, zespół Kartagenera, osteomyelitis, zakrzepica zatok opony twardej)

Allergic fungal sinusitis: głównie Aspergillus; M=K, 3-7 dekada, astma, polipy, eozynofilia, wzrost poziomu IgE Mycetoma: Aspergillus; zatoka szczękowa w 85% Grzybica inwazyjna: Aspergillus; immunosupresja

Rhinoscleroma: - infekcja Klebsiella rhinoscleromatis - róŝny wiek (głównie 2-3 dekada), K>M, bieda, niedoŝywienie (trąd słowiański) - jama nosowa i zatoki w 95-100%, gardło w 50%, krtań i tchawica w 15-80%, ucho środkowe, oczodół 1. faza wysiękowa - zapalenie śluzowo-ropne, błona śluzowa czerwona, atroficzna, jak w ozaena

2. faza proliferacyjna - pogrubienie błony śluzowej, twarde guzki, deformacje twarzy, ubytki kostne; remisje i nawroty; zajęcie krtani, tchawicy i oskrzeli; przejście do jamy czaszki; róŝnicowanie z trądem i kiłą 3. faza zanikowa przewlekłe zapalenie i włóknienie, deformacje Histologia (Mikulicz, 1876) nacieki zapalne limfocytarno-plazmatycznokomórkowe, komórki Mikulicza (makrofagi), ciałka Russella

Zmiany martwicze górnych dróg oddechowych: 1. grzybice (mukormykoza; cukrzyca, AIDS) 2. ziarniniak Wegenera 3. lethal midline granuloma - extranodal NK/T-cell lymphoma - owrzodzenia, infekcja bakteryjna, zapalenie ziarniniakowe

Schneiderian (sinonasal-type) papilloma: 1. inversum (47 73%) - M>K, 40-70 lat, boczna ściana jamy nosowej, zatoka szczękowa lub sitowa - jednostronne, obustronne do 10% - w 38% HPV 6 i 11 (+), rzadziej 16 i 18 - złośliwienie 2-27%

2. septale (20-50%) - M>K, 20-50 lat, przegroda nosa - jednostronne - w 50% HPV 6 i 11 (+), rzadziej 16 i 18 - złośliwienie - rzadko

3. oncocyticum (3-8%) - M=K, >50 lat - boczna ściana jamy nosowej, zatoka szczękowa, sitowa - jednostronne - brak HPV - złośliwienie 4-17%

- leczenie chirurgiczne, nawroty - raki płaskonabłonkowe, rzadziej rak śluzowonaskórkowy, brodawkowaty, drobnokomórkowy, raki gruczołowe - raki synchroniczne lub metachroniczne (6 mies. do 13 lat)

Brodawczak płaskonabłonkowy przedsionka nosa Tumor mixtus sialogenes i inne Oponiaki Ektopiczne gruczolaki przysadki Nowotwory naczyniowe, nerwowe, chrzęstne, kostne itp.

Rak płaskonabłonkowy błony śluzowej nosa i zatok (naraŝenie na nikiel, Thorotrast, tytoń) 1. rogowaciejący - najczęstszy, M, 95%>40 lat 2. nierogowaciejący Lokalizacja - antrum zatoki szczękowej> jama nosowa> zatoka sitowa> zatoka klinowa i czołowa Leczenie chirurgiczne, nawroty, złe rokowanie

Rak niezróŝnicowany (SNUC): - rzadki, M>K, róŝny wiek, naraŝenie na nikiel, tytoń - jama nosowa, przejście do zatoki sitowej, oczodołu, jamy czaszki - histogeneza?, EBV(-), delecja genu Rb - róŝnicowanie neuroendokrynne +/- - złe rokowanie, nawroty, przerzuty do kości, mózgu, węzłów szyjnych

Esthesioneuroblastoma (olfactory neuroblastoma): - róŝny wiek, szczyt w 2. i 6. dekadzie, M=K - jednostronna niedroŝność nosa 70%, krwawienie z nosa 50%, anosmia w 5%, bóle głowy, rzadko produkcja ACTH i ADH - górna część jamy nosowej (błona węchowa), zajęcie zatoki sitowej - markery neuroendokrynne (+), na ogół brak t(11;22)

- 4 stopnie zróŝnicowania histologicznego (Hyams grading) - rokowanie 40-80%, nawroty w 30% - przerzuty do węzłów chłonnych i odległe (płuca, kości, przyusznica, skóra, wątroba) Niekorzystne czynniki rokownicze: - Hyams G3 i 4, przerzuty, płeć Ŝeńska, wiek poniŝej 20 i powyŝej 50, nacieki wewnątrzczaszkowe, guz nawrotowy, wysoki indeks proliferacyjny, aneuploidia

Raki neuroendokrynne (SNEC) Czerniak: - rzadki, M>K, dorośli, złe rokowanie Raki gruczołowe Carcinoma adenoides cysticum Chłoniaki Mięsak Ewinga Mięsaki tkanek miękkich

Tonsillitis, abscessus (aneurysma mycoticum a. carotis) Mykobakteriozy, promienica Sarkoidoza (gardło, migdałki, jama nosowa, zatoki, ślinianki, krtań) Grzybice (Candida sp.) Choroby związane z AIDS: - CMV, HSV typ 1 i 2

Angiofibroma nasopharyngeale, juvenile: - M, 2-ga dekada, niedroŝność nosa, krwawienie - późne objawy- deformacja twarzy, wysięk z nosa, proptosis, diplopia, bóle głowy, zapalenie zatok, poraŝenia nerwów czaszkowych, anosmia, zaburzenia słuchu - tylno-boczna ściana jamy nosowej - receptory androgenowe - 25x częściej w FAP

- leczenie chirurgiczne, embolizacja, estrogeny - nawroty w 6-24% - spontaniczna regresja, rzadko złośliwienie (po napromienianiu)

Carcinoma nasopharyngis: - carcinoma transitionale, Rigaud and Schmincke types of lymphoepithelioma Wiek, infekcja EBV, czynniki dziedziczne Pd-wsch. Chiny - 18% raków (dorośli, 1 osoba na 40 do 72 rŝ), w Centralnej i Północnej Afryce 10-20% nowotworów u dzieci, w USA rzadki u dorosłych i u dzieci (0,25%)

M>K, szczyt 4-6 dekada Czynniki genetyczne (HLA-A2, HLA-B17) EBV w 75-100% HPV w typie rogowaciejącym Czynniki środowiskowe nitrozoaminy w Ŝywności solonej i konserwowanej (ryby, owoce, warzywa), zanieczyszczenia przemysłowe, palenie tytoniu, dym z palonego drewna, inhalacje leków, kurz, niska higiena

Objawy: - guz na szyi, niedroŝność nosa, krwawienie, otitis media, utrata słuchu, bóle głowy, zajęcie nerwów czaszkowych Lokalizacja: - boczna ściana nasopharynx > górno-tylna Przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych, płuc, kości, wątroby

1. Typ rogowaciejący - 25%, słaby związek z EBV, desmoplazja - względnie promieniooporny - rokowanie 20-40% 2. Nierogowaciejący zróŝnicowany: - 15%, silny związek z EBV, promienioczuły - brak desmoplazji, martwice, torbiele - ukryte ognisko pierwotne, przerzuty do węzłów szyjnych - rokowanie 75%

3. Nierogowaciejący niezróŝnicowany: - 60%, najczęstszy typ u dzieci - układy syncytialne, limfocyty - silny związek z EBV, promienioczuły - rokowanie 75%

Polipy (guzki) krtaniowe: - chrypka, zmiany barwy głosu - wysiłek głosowy, infekcje, alkohol, tytoń, niedoczynność tarczycy - jedno- obustronne, przestrzeń Reinkego - typ obrzękowo-myksoidny, włóknisty, naczyniowy, szklisty, mieszany - nabłonek atroficzny, rozrostowy, rogowaciejący, rzadko z dysplazją

Amyloidoza krtani (miejscowa): - w 85% zajęta tylko krtań, w pozostałych teŝ tchawica, oskrzela, język - M=K, róŝny wiek (5-7 dekada) - chrypka, kaszel, duszność - struny głosowe - guzkowa lub rozlana

Papilloma / papillomatosis laryngis: - recurrent respiratory papillomatosis=rrp - zmiany pojedyncze, mnogie, HPV 6 i 11 1. Nierogowaciejące - juvenile- onset RRP, M=K, 2-5 lat, mnogie, częste nawroty, mogą ulegać remisji, HPV 6 i 11, teŝ 16, 18, złośliwienie w 2-14% - adult-onset RRP, M>K, 20-40 lat, pojedyncze, rzadsze nawroty, HPV 6 i 11, teŝ 16, 18, złośliwienie w 2-14%

Oba typy: - lokalizują się w obszarach styku nabłonka ww płaskiego i oddechowego, zajmują struny głosowe, okolicę podgłośniową, mogą szerzyć się poza krtań (szczególnie u dzieci) JO-RRP w 70% infekcja w trakcie porodu (1-sze dziecko, nastolatki, poród drogami naturalnymi, condyloma szyjki macicy) AO-RRP- infekcja w czasie porodu? lub przez kontakty seksualne

Histologicznie- cechy koilocytozy Leczenie chirurgiczne oszczędzające Radioterapia przeciwwskazana: - destrukcja krtani - raki płaskonabłonkowe (14%) krtani i płuca 2. Rogowaciejące - papilloma keratoticum, keratosis papillaris - dorośli, M=K, struny głosowe, pojedyncze, brak HPV, palenie tytoniu, nie nawracają, rzadko złośliwieją

Inflammatory myofibroblastic tumor Guz Abrikosowa Paraganglioma Chondroma Lipoma

Rak płaskonabłonkowy krtani: A. CIS, carcinoma microinvasivum (do 2 mm bez angioinwazji) B. Carcinoma invasivum: - 95% raków krtani, M>K, 5-7.dekada - palenie tytoniu (raki głośni) - alkohol (raki nadgłośniowe) - czynniki genetyczne, HPV, niedobory wit. A i C, Ŝelaza, napromienianie, azbest, nikiel, zanieczyszczenie powietrza, GERD

1. Raki nadgłośniowe: - 25-40%, nagłośnia (50%), fałdy rzekome - zaburzenia połykania, duszność, uczucie ciała obcego, krwioplucie - przerzuty do węzłów szyjnych, płuc, węzłów śródpiersia - przeŝycie 65-75%

2. Raki głośni: - 60-65%, przednia część strun głosowych, chrypka - przerzuty do węzłów chłonnych rzadko (słaby drenaŝ limfatyczny) - przeŝycie do 96% (T1)

Raki podgłośniowe: - <5% raków krtani, późne objawy, stridor, duszność, zmiany barwy głosu - naciekanie do przodu (tarczyca), do tyłu (przełyk), do dołu (tchawica) - drenaŝ limfatyczny do węzłów szyjnych, nadobojczykowych, przedtchawiczych, górnego śródpiersia - przerzuty odległe rzadko (płuca i kości) - przeŝycia 40%

Raki transgłośniowe: - zaawansowane stadium raka głośni lub nadgłośniowego - częste przerzuty do węzłów i szerzenie się poza krtań - poraŝenie strun głosowych - przeŝycie 50%

Rak płaskonabłonkowy tchawicy: - M>K, 5-7. dekada - stridor, kaszel, krwioplucie, chrypka - 60% w dolnej 1/3, 30% w górnej 1/3 - częsta inwazja poza ścianę tchawicy, przerzuty do węzłów przytchawiczych, szyjnych głębokich, śródpiersia i okołooskrzelowych - rokowanie złe

Carcinoma verrucosum: - M>K. 6-7. dekada, miejscowa złośliwość Carcinoma planoepitheliale fusocellulare: - sarcomatoid carcinoma, carcinosarcoma - M, 6-8. dekada, złe rokowanie Carcinoma adenoplanoepitheliale Carcinoma gigantocellulare Raki gruczołów śluzowych (carcinoma adenoides cysticum, carcinoma mucoepidermale)

Raki neuroendokrynne Czerniak Chondrosarcoma Sarcoma synoviale Liposarcoma