Prawne aspekty zarządzania marką

Prawne aspekty zarządzania marką Grzegorz Materna Podstawowe instrumenty prawne ochrony marki w obrocie gospodarczym ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. - prawo własności przemysłowej (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117); i) znaki towarowe ii) oznaczenia geograficzne (art. 174-195 UPWP) iii) wzory użytkowe (art. 94-101 UPWP) Podyplomowe Studium Zarządzania Marką, Warszawa 2012 2 Podstawowe instrumenty prawne ochrony marki w obrocie gospodarczym ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503). ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904) Kodeks cywilny - przepisy o ochronie dóbr osobistych (art. 23 i 24 kodeksu cywilnego) Ustawa z 23.08.2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Ochrona znaków towarowych Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. - prawo własności przemysłowej 3 Płaszczyzny ochrony własności intelektualnej Kolizja oznaczeń podobnych w obrocie międzynarodowym prawo krajowe europejskie prawo wspólnotowe prawo międzynarodowe TOKAI (Węgry-Włochy) BUDWEISER (UE-USA) 6 1

Procedura zgłoszeniowa (1) Procedura zgłoszeniowa (2) Rejestracja znaków towarowych: na poziomie krajowym: Urząd Patentowy; http://www.uprp.pl na poziomie UE: Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (ang. Office for Harmonization in the Internal Market OHIM) http://oami.europa.eu Rejestracja znaków towarowych w UP: rejestracja krajowa lub międzynarodowa rejestracja na okres 10 lat (możliwość przedłużenia) wniosek (złożony osobiście lub przez pełnomocnika) opłata (550 PLN do trzech klas towarowych /500 PLN za zgłoszenie elektroniczne/ +120 PLN za rejestrację w każdej kolejnej klasie) 7 8 Procedura zgłoszeniowa (3) Procedura zgłoszeniowa (6) I. Przed zgłoszeniem rejestracji prawa ochronnego na znak towarowy warto skorzystać z wyszukiwarki http://www.uprp.pl/patentwebaccess/index.aspx II. Przykładowe kryteria wyszukiwania nazwa znaku towarowego rodzaj znaku (np. słowny, graficzny etc.) skrót opisu lub wykaz towarów numer prawa wyłącznego numer zgłoszenia nazwa uprawnionego Rejestracja w OHIM wspólnotowych znaków towarowych: rejestracja obowiązuje we wszystkich krajach UE rejestracja na okres 10 lat (możliwość przedłużenia) wniosek (złożony na adres UPRP lub bezpośrednio na adres OHIM osobiście lub przez pełnomocnika) opłata (1050 euro do trzech klas towarowych /900 euro zgłoszenie on-line/ +150 euro dopłata za rejestrację w każdej kolejnej klasie) 9 10 Procedura zgłoszeniowa (7) Przed zgłoszeniem wspólnotowego znaku towarowego warto skorzystać z wyszukiwarki http://oami.europa.eu/ctmonline/requestma nager/en_searchbasic Pojęcie znaku towarowego Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa; Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy. 11 12 2

Udzielenie praw ochronnych Zdolność odróżniająca Nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia, które: 1) nie mogą być znakiem towarowym; 2) nie mają dostatecznych znamion odróżniających. Nie mają dostatecznych znamion odróżniających oznaczenia, które: 1) nie nadają się do odróżniania w obrocie towarów, dla których zostały zgłoszone; 2) składają się wyłącznie z elementów mogących służyć w obrocie do wskazania w szczególności rodzaju towaru, jego pochodzenia, jakości, ilości, wartości, przeznaczenia, sposobu wytwarzania, składu, funkcji lub przydatności (znaki opisowe); 3) weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych 13 14 Ograniczenie uzyskiwania praw ochronnych na znak towarowy (I) Ograniczenie uzyskiwania praw ochronnych na znak towarowy (II) Nie mogą uzyskać prawa ochronnego oznaczenia: których używanie narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich które są sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami jeśli zostały zgłoszone w złej wierze do Urzędu Patentowego w celu uzyskania ochrony Nie mogą uzyskać prawa ochronnego oznaczenia, które: które ze swojej istoty może wprowadzać odbiorców w błąd (np. odnośnie do charakteru, właściwości lub pochodzenia geograficznego towaru) 15 16 Ograniczenie uzyskiwania praw ochronnych na znak towarowy (IV) Ograniczenie uzyskiwania praw ochronnych na znak towarowy (V) Nie mogą uzyskać prawa ochronnego oznaczenia, które: zawierają nazwę lub skrót nazwy Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole, nazwy lub herby polskich województw, miast lub miejscowości, znaki sił zbrojnych, organizacji paramilitarnych lub sił porządkowych, reprodukcje polskich orderów, odznaczeń lub odznak honorowych, odznak lub oznak wojskowych bądź innych oficjalnych lub powszechnie używanych odznaczeń i odznak ( ), jeżeli zgłaszający nie wykaże się uprawnieniem na używanie oznaczenia w obrocie symbole RP: ustawa z 31.01.1980r. o godle, barwach, hymnie RP oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. 2005r. Nr 235, poz. 2000) banknoty emitowane przez NBP: regulacje przyjęte przez NBP jako emitenta (www.nbp.pl); ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych 17 18 3

Ograniczenie uzyskiwania praw ochronnych na znak towarowy (VI) Nie mogą uzyskać prawa ochronnego oznaczenia, które: zawierają skróty nazw bądź symbole (herby, flagi, godła) obcych państw, organizacji międzynarodowych, a także przyjęte w obcych państwach urzędowe oznaczenia, stemple kontrolne i gwarancyjne, jeżeli zakaz taki wynika z umów międzynarodowych, chyba że zgłaszający wykaże się zezwoleniem właściwego organu, które uprawnia go do używania takich oznaczeń w obrocie Ograniczenie uzyskiwania praw ochronnych na znak towarowy (VII) Nie mogą uzyskać prawa ochronnego oznaczenia, które: zawierają urzędowo uznane oznaczenia przyjęte do stosowania w obrocie, w szczególności znaki bezpieczeństwa, znaki jakości lub cechy legalizacji, w zakresie, w jakim mogłoby to wprowadzić odbiorców w błąd co do charakteru takich oznaczeń, o ile zgłaszający nie wykaże, że jest uprawniony do ich używania zawierają elementy będące symbolami, w szczególności o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym, których używanie obrażałoby uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową 19 20 Ograniczenie uzyskiwania praw ochronnych na znak towarowy (VIII) Nie mogą uzyskać prawa ochronnego oznaczenia, które: stanowią formę bądź inną właściwość towaru lub opakowania, która jest uwarunkowana wyłącznie jego naturą, jest niezbędna do uzyskania efektu technicznego lub zwiększa znacznie wartość towaru. UWAGA: W odniesieniu do wyrobów alkoholowych, każdy znak towarowy zawierający elementy geograficzne niezgodne z pochodzeniem wyrobu uważa się za znak wprowadzający odbiorców w błąd. Ograniczenie uzyskiwania praw ochronnych na znak towarowy (IX) Ustawa ogranicza możliwość udzielenia prawa ochronnego dla towarów identycznych lub podobnych m.in. na znaki identyczne lub podobne do: zarejestrowanego oznaczenia geograficznego znaku, który był powszechnie znany i używany jako znak towarowy dla towarów pochodzących od innej osoby wcześniej zarejestrowanego w Rzeczypospolitej Polskiej znaku towarowego, którego ochrona wygasła. (art. 132 ustawy) 21 22 Wykorzystywanie nazwisk do celów działalności gospodarczej Rejestracja nazwisk historycznych jako znaków towarowych problematyka wykorzystywania nazwisk historycznych; ustawa z dnia 3 lutego 2001 r. o ochronie dziedzictwa Fryderyka Chopina (Dz. U. Nr 16, poz. 168); problematyka dóbr osobistych osób żyjących. Okres przedwojenny - Możliwość wprowadzenia w błąd ze wzglądu na pochodzenie towaru; - Kwestia sprzeczności z dobrymi obyczajami; - Możliwość naruszenia dóbr osób trzecich Okres powojenny - sprawa Jan III Sobieski (papierosy); - sprawa Vivaldi na cztery pory roku (lody); - sprawa Napoleon (papierosy) 23 24 4

Używanie znaku towarowego (I) Używanie znaku towarowego i koncepcja wyczerpania praw Prawa ochronne na znaki towarowe dają przedsiębiorcy wyłączne uprawnienie do używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze kraju (art. 153 ust. 1 UPWP) 25 26 Używanie znaku towarowego (III) Używanie znaku towarowego (II) Używanie znaku towarowego polega w szczególności na: 1) umieszczaniu tego znaku na towarach objętych prawem ochronnym lub ich opakowaniach, oferowaniu i wprowadzaniu tych towarów do obrotu, ich imporcie lub eksporcie oraz składowaniu w celu oferowania i wprowadzania do obrotu, a także oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem; 2) umieszczaniu znaku na dokumentach związanych z wprowadzaniem towarów do obrotu lub związanych ze świadczeniem usług; 3) posługiwaniu się nim w celu reklamy (Art. 154 UPWP). polega również na używaniu znaku: 1) różniącego się od znaku, na który udzielono prawa ochronnego, w elementach niezmieniających jego odróżniającego charakteru; 2) przez umieszczanie znaku na towarach lub ich opakowaniach wyłącznie dla celów eksportu; 3) przez osobę trzecią za zgodą uprawnionego; 4) przez osobę upoważnioną do używania znaku wspólnego albo znaku wspólnego gwarancyjnego. 5. Nie uważa się za używanie znaku w sposób rzeczywisty używania znaku w reklamie towaru, który nie jest dostępny na rynku krajowym ani nie jest w kraju wytwarzany na potrzeby eksportu (art. 169 ust. 4 UPWP) 28 Wyczerpanie praw do znaku towarowego (I) Wyczerpanie praw do znaku towarowego (II) Istotą wyczerpania praw jest wyłączenie możliwości wpływania na sposób obrotu nośnikami materialnymi opatrzonymi znakiem towarowych po ich pierwszym legalnym wprowadzeniu do obrotu na danym terytorium. 1. Wyczerpanie eksterytorialne (ogólnoświatowe); 2. Wyczerpanie terytorialne; wyczerpanie krajowe (obejmującego terytorium jednego kraju); wyczerpanie regionalne (obejmujące terytorium więcej niż jednego państwa). 29 30 5

Wyczerpanie praw do znaku towarowego (III) Przepisy: art. 155 ust. 1 ustawy prawo własności przemysłowej; art. 7 Dyrektywy Rady nr 89/104/EEC z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do znaków towarowych (Dz. Urz. WE z 11 lutego 1989 nr L 040). Orzecznictwo: - wyrok ETS z 1998, sprawa C-35/96 Silhouette Int. Schmied GmbH v. Hartlauer Handelgesellschaft mbh; - wyrok ETS z 1999, sprawa C-173/98 Sebago Inc v GB-Unic; - wyrok ETS z 1998, sprawa C-306/96 Javico v Yves Saint Laurent; - wyrok SPI z 1999, sprawa C-198/98 MicroLeaderBusiness v. Commission. Zarządzanie marką a prawa autorskie Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.) 31 Przedmiot prawa autorskiego - pojęcie utworu (I) Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór) Przedmiot prawa autorskiego - pojęcie utworu (II) W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: (1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), (2) plastyczne, (3) fotograficzne, (4) lutnicze, (5) wzornictwa przemysłowego, (6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, (7) muzyczne i słowno-muzyczne, (8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, (9) audiowizualne (w tym filmowe). 33 34 Utwór cechy szczególne wymóg ustalenia, oryginalności i indywidualności dzieła ochrona oryginalności, ale nie nowości; brak znaczenia - dla powstania prawnoautorskiej ochrony - wartości artystycznej, naukowej oraz celu stworzenia; prawnoautorska ochrona pomysłu (idei) dopiero po jej wyrażeniu. Opracowanie a inspiracja Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego art. 2 ust. 1 ustawy o prawie autorskim Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły art. 2 ust. 2 ustawy o prawie autorskim. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem art. 2 ust. 3 ustawy o prawie autorskim. 35 36 6

Podmiot prawa autorskiego I. pojęcie twórcy; II. osoba prawna jako twórca; III. inne podmioty prawa autorskiego: - art. 11 ustawy prawa producenta i wydawcy utworu zbiorowego, - art. 12 ustawy prawa majątkowe pracodawcy do utworu powstałego w ramach stosunku pracy; - art. 14 ustawy pierwszeństwo instytucji naukowej do opublikowania pracy naukowej pracownika. IV. Przepisy szczególne dot. programów komputerowych oraz utworów audiowizualnych Treść prawa autorskiego I. Autorskie prawa osobiste Autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem (art. 16 ustawy o prawie autorskim). II. Autorskie prawa majątkowe Twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu (art. 17 ustawy o prawie autorskim). 37 38 Treść prawa autorskiego c.d. III. Wyjątek od zasady wyczerpania praw - Droit de suite IV. Ograniczenie monopolu autora (art. 23-35 ustawy) a) zakres dozwolonego użytku prywatnego b) zakres dozwolonego użytku publicznego Ochrona autorskich praw osobistych Poszkodowany twórca może domagać się: zaniechanie naruszania jego praw; usunięcie skutków naruszenia; złożenia publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie; pieniężnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub uiszczenia przez sprawcę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez twórcę cel społeczny w przypadku naruszenia zawinionego. 39 40 Ochrona autorskich praw majątkowych Poszkodowany twórca może żądać: zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści; zapłacenia w podwójnej, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia; naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszającego było zawinione; uiszczenia odpowiedniej sumy pieniężnej na Fundusz Promocji Twórczości od sprawcy zawinionego naruszenia dokonanego w ramach działalności gospodarczej Ochrona wizerunku I. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej; II. III. Domniemuje się, że osoba, która otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie, wyraziła zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku; Zezwolenia zasadniczo nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku: a) osoby powszechnie znanej; b) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości 41 42 7

Ochrona praw pokrewnych Prawa pokrewne: prawa do artystycznych wykonań; prawa do fonogramów i wideogramów; prawa do nadań programów; prawa do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych. Odpowiedzialność karna za naruszenie praw autorskich Ustawa o prawie autorskim przewiduje odpowiedzialność karną za następujące zachowania: naruszenie autorskich praw osobistych; bezumowne lub sprzeczne z umową rozpowszechnianie cudzego utworu; utrwalanie lub zwielokrotnianie cudzego utworu w celu rozpowszechnienia; paserstwo nośników utworu rozpowszechnianego lub zwielokrotnionego bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom; niedozwolonego usuwania lub obchodzenia skutecznych technicznych zabezpieczeń przed odtwarzaniem, przegrywaniem lub zwielokrotnianiem utworów lub przedmiotów praw pokrewnych 43 44 Ochrona przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi Cele przepisów o ochronie uczciwości praktyk rynkowych przedsiębiorców Ustawa z 16.04.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (UZNK) Ustawa z 23.08.2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (UPNPR) Akty prawne dostępne na stronie: http://www.uokik.gov.pl/pl/regulacje_prawne ochrona interesu kontrahentów, tj. klientów profesjonalnych (UZNK) ochrona interesu konkurentów (UZNK) ochrona interesu konsumentów,tj. klientów nieprofesjonalnych (UZNK, UPNPR) 46 Przykłady zakazanych praktyk przedsiębiorców (I) UZNK zakazuje czynów nieuczciwej konkurencji, tj. działań sprzecznych z prawem lub dobrymi obyczajami, które zagrażają lub naruszają interes innego przedsiębiorcy lub klienta (art. 3 ust. 1) Przykładowe czyny nieuczciwej konkurencji: wprowadzające w błąd: (a) oznaczanie przedsiębiorstwa, (b) oznaczanie towarów/usług, (c) reklamy; naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa; pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie; nieuczciwa reklama. Przykłady zakazanych praktyk przedsiębiorców (II) UPNPR zakazuje stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych wobec konsumentów Praktyki rynkowe - działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta (art. 4 ust. 1) 47 48 8

Przykłady zakazanych praktyk przedsiębiorców (III) Nieuczciwe praktyki rynkowe - praktyki sprzeczne z dobrymi obyczajami, które w istotny sposób zniekształcają (mogą zniekształcić) zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu (art. 4 ust. 1) Przykładowe praktyki nieuczciwe: praktyki rynkowe wprowadzające w błąd; agresywne praktyki rynkowe; stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk; działalność w formie systemu konsorcyjnego. Instrumenty ochrony uczciwości obrotu rynkowego (I) UZNK i UPNPR umożliwiają cywilnoprawną ochronę interesów i praw przez uczestników obrotu rynkowego przedsiębiorców i konsumentów. Inni uprawnieni: w UZNK: organizacje chroniące interesy przedsiębiorców; w UPNPR: RPO, PRK, RzUbezp, organizacje chroniące interesy konsumentów; Ochrona interesów i praw uczestników obrotu rynkowego jest również realizowana na drodze administracyjnej, np. przez Prezesa UOKiK oraz państwowe inspekcje. 49 50 Instrumenty ochrony uczciwości obrotu rynkowego (II) Na podst. UZNK przedsiębiorca może domagać się m.in.: 1) zaniechania niedozwolonych działań; 2) usunięcia skutków niedozwolonych działań; 3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; 4) naprawienia wyrządzonej szkody. - Czyn nieuczciwej konkurencji - Nieuczciwa praktyka rynkowa Art. 3. 1 UZNK. Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Art. 4 ust. 1 UPNPR Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. 51 52 Wprowadzające w błąd oznaczanie przedsiębiorstwa Wprowadzające w błąd oznaczanie przedsiębiorstwa nazwiskiem przedsiębiorcy Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa (art. 5 UZNK). Jeżeli oznaczenie przedsiębiorstwa nazwiskiem przedsiębiorcy może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości z innym przedsiębiorstwem, które wcześniej używało podobnego oznaczenia, przedsiębiorca ten powinien podjąć środki mające na celu usunięcie niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd osób trzecich (art. 6 ust. 1 UZNK). 53 54 9

Fałszywe lub oszukańcze wskazywanie na miejsce wytworzenia towaru Czynem nieuczciwej konkurencji jest opatrywanie towarów lub usług fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem geograficznym wskazującym bezpośrednio albo pośrednio na kraj, region lub miejscowość ich pochodzenia albo używanie takiego oznaczenia w działalności handlowej, reklamie, listach handlowych, rachunkach lub innych dokumentach (art. 8 UZNK). Ochrona geograficznych oznaczeń regionalnych Jeżeli towar lub usługa w miejscu pochodzenia korzysta z ochrony, a z pochodzeniem z określonego regionu lub miejscowości związane są ich szczególne cechy lub właściwości, czynem nieuczciwej konkurencji jest fałszywe lub oszukańcze używanie takich geograficznych oznaczeń regionalnych, nawet z dodatkiem "rodzaj", "typ", "metoda" albo równoznacznym (Art. 9 UZNK) 55 Wprowadzające w błąd oznaczanie towarów Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich (Art. 10 ust. 1 UZNK). Czynem nieuczciwej konkurencji jest również wprowadzenie do obrotu towarów w opakowaniu mogącym wywołać skutki określone w ust. 1, chyba że zastosowanie takiego opakowania jest uzasadnione względami technicznymi (Art. 10 ust. 2 UZNK) Zgodnie z 10 UZNK - sama możliwość wprowadzenia w błąd jest podstawą odpowiedzialności. Ocena wystąpienia skutku w postaci wystąpienia błędu po stronie odbiorców. - model konsumenta; - konieczność uwzględnienia wszystkich okoliczności związanych z dobrami danego rodzaju. 57 58 Naśladowanie gotowego produktu Okoliczności, kiedy naśladownictwo jest dozwolone Co do zasady naśladownictwo jest dozwolone, jeżeli: Czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu. (Art. 13 ust. 1 UZNK). i) nie narusza praw wyłącznych; ii) brak jest niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd co do pochodzenia towaru (usługi) oraz tożsamości przedsiębiorcy. iii) naśladownictwo dotyczy cech funkcjonalnych produktu, w szczególności jego budowy, konstrukcji i formy zapewniającej użyteczność. 59 60 10

Zasady prowadzenia działalności reklamowej zgodnie z UZNK Pojęcie reklamy Brak definicji w UZNK Art. 16 UZNK Przyjmuje się, że jest to każdy przekaz o charakterze perswazyjnym, każda wypowiedź zmierzająca do stymulowania obrotu towarowego lub skorzystania z usługi reklamującego się. Reklama nieuczciwa Reklama wprowadzająca w błąd (I) Czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka (art. 16 ust. 1 pkt 1 UZNK); obejście ustawowego zakazu reklamy określonych towarów przez ukrycie jej pod formą reklamy dozwolonej jest sprzeczne z dobrymi obyczajami (wyrok SN z 26 września 2002 r., sygn. III CKN 213/01). reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi (art. 16 ust. 1 pkt 2 UZNK) 63 64 Reklama wprowadzająca w błąd (II) Reklama nierzeczowa Reklama wprowadzająca w błąd Sama możliwość wprowadzenia w błąd jest podstawą odpowiedzialności. Ocena wystąpienia skutku w postaci wystąpienia błędu po stronie odbiorców. model konsumenta; konieczność uwzględnienia wszystkich okoliczności związanych z dobrami danego rodzaju; zastosowanie metody ankietowej. Reklama odwołująca się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci (art. 16 ust. 1 pkt 3 UZNK) 65 66 11

Reklama ukryta (I) Reklama uciążliwa Zakaz reklamy ukrytej w UZNK: ogólny zakaz posługiwania się wypowiedzią, która zachęcając do nabywania towarów lub usług sprawia wrażenie neutralnej informacji (art. 16 ust. 1 pkt 4 UZNK). Reklama uciążliwa - reklama, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji (art. 16 ust. 1 pkt 5 UZNK). 68 Reklama porównawcza Reklama porównawcza - brak generalnego zakazu stosowania Reklama umożliwiająca bezpośrednio lub pośrednio rozpoznanie konkurenta albo towarów lub usług oferowanych przez konkurenta (art. 16 ust. 3 UZNK); Każda reklama, która wyraźnie lub przez domniemanie identyfikuje konkurenta, towary lub usługi oferowane przez konkurenta (art. 2 lit. a Dyrektywy Rady nr 84/450/EWG). Reklama umożliwiająca bezpośrednio lub pośrednio rozpoznanie konkurenta albo towarów lub usług oferowanych przez konkurenta, zwana dalej "reklamą porównawczą", stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami (art. 16 ust. 3 UZNK). 69 70 Przesłanki zgodności reklamy porównawczej z dobrymi obyczajami Przesłanki zgodności reklamy porównawczej z dobrymi obyczajami c.d. 1) nie jest to reklama wprowadzająca w błąd, o której mowa w ust. 1 pkt 2; 2) w sposób rzetelny i dający się zweryfikować na podstawie obiektywnych kryteriów porównuje towary lub usługi zaspokajające te same potrzeby lub przeznaczone do tego samego celu; 3) w sposób obiektywny porównuje jedną lub kilka istotnych, charakterystycznych, sprawdzalnych i typowych cech tych towarów i usług, do których może należeć także cena; 4) nie powoduje na rynku pomyłek w rozróżnieniu między reklamującym a jego konkurentem, ani między ich towarami albo usługami, znakami towarowymi, oznaczeniami przedsiębiorstwa lub innymi oznaczeniami odróżniającymi; 5) nie dyskredytuje towarów, usług, działalności, znaków towarowych, oznaczeń przedsiębiorstwa lub innych oznaczeń odróżniających, a także okoliczności dotyczących konkurenta; 6) w odniesieniu do towarów z geograficznym oznaczeniem regionalnym odnosi się zawsze do towarów z takim samym oznaczeniem; 7) nie wykorzystuje w nieuczciwy sposób renomy znaku towarowego, oznaczenia przedsiębiorstwa lub innego oznaczenia odróżniającego konkurenta ani też geograficznego oznaczenia regionalnego produktów konkurencyjnych; 8) nie przedstawia towaru lub usługi jako imitacji czy naśladownictwa towaru lub usługi opatrzonych chronionym znakiem towarowym albo innym oznaczeniem odróżniającym. 71 72 12

Wykorzystanie w reklamie porównawczej znaków towarowych innych przedsiębiorców Warunki dopuszczalności: (a) niewprowadzenie klienta w błąd, (b) brak sprzeczności z zasadami uczciwości w obrocie, (c) niewykorzystywanie renomy konkurenta, (d) niedyskredytowanie wykorzystywanego znaku Zakaz stosowania praktyk rynkowych wprowadzających w błąd Rodzaje praktyk wprowadzających w błąd: działanie wprowadzające w błąd (art. 5 UPNPR); zaniechanie wprowadzające w błąd (art. 7 UPNPR). 73 Rodzaje praktyk wprowadzających w błąd działanie wprowadzające w błąd (działanie, które może wpływać na podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął). W szczególności: rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji; rozpowszechnianie prawdziwych informacji, jeżeli może wprowadzać w błąd; działanie przy wprowadzeniu produktu na rynek mogące wprowadzać w błąd (np. reklama porównawcza z UZNK); nieprzestrzeganie kodeksu dobrych praktyk, jeżeli przedsiębiorca, który do niego przystąpił, rozpowszechnia informacje, że jest nim związany. 75 Rodzaje praktyk wprowadzających w błąd zaniechanie wprowadzające w błąd (pominięcie istotnych informacji potrzebnych przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy, jeżeli może wpływać na podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął). W szczególności: zatajenie lub nieprzekazanie jasno/jednoznacznie/we właściwym czasie informacji istotnych przy zakupie; nieujawnienie handlowego celu praktyki, jeżeli nie wynika on jednoznacznie z okoliczności i choćby potencjalnie może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji, której inaczej by nie podjął. 76 Zakaz agresywnych praktyk rynkowych (art. 8 UPNPR) Praktyka agresywna praktyka mogąca, przez niedopuszczalny nacisk, znacznie ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta, która może powodować podjęcie przez niego decyzji, której inaczej by nie podjął. Niedopuszczalny nacisk - wykorzystanie przewagi względem konsumenta, np. użycie lub groźbę użycia przymusu fizycznego lub psychicznego, w sposób znacznie ograniczający zdolność przeciętnego konsumenta do podjęcia świadomej decyzji. Zarządzanie marką a prawo ochrony konkurencji (prawo antymonopolowe) 13

Cele ustawodawstwa antymonopolowego Celem ustawodawstwa antymonopolowego jest realizacja wobec uczestników rynku funkcji ochronnej przed antykonkurencyjnymi praktykami innych przedsiębiorców, jak najszersze (od strony podmiotowej) oddziaływanie na procesy rynkowe ograniczające swobodę przedsiębiorców. Prawo ochrony konkurencji - schemat Prawo konkurencji I. zakaz praktyk ograniczających konkurencję II. kontrola koncentracji przedsiębiorstw III. pomoc publiczna dla przedsiębiorstw 79 80 Praktyki ograniczające konkurencję Podstawy prawne praktyki kolektywne: porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji praktyki indywidualne: nadużywanie pozycji dominującej przez jednego lub kilku przedsiębiorców I. Prawo polskie Ustawa z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.); rozporządzenia wyłączeniowe, dot. porozumień wertykalnych, porozumień specjalizacyjnych i badawczo-rozwojowych, porozumień wertykalnych w sektorze pojazdów samochodowych i dotyczących transferu technologii. 81 82 Porozumienia ograniczające Podstawy prawne c.d. II. Prawo UE Art. 101 i 102 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej; Rozporządzenie Rady Nr 1/2003 z 16.12.2002 w sprawie stosowania reguł konkurencji określonych w art. 81 i 82 TWE (Dz. Urz. UE z 2003 r. nr L 1); Tzw. rozporządzenia wyłączeniowe:, m.in.: - rozporządzenie Komisji Nr 330/2010 z 20.04.2010 dot. porozumień wertykalnych (Dz.Urz. UE z 2010r. nr L 102, s. 1); - rozporządzenie Komisji Nr 772/2004 z 27 kwietnia 2004 r. dot. porozumień o transferze technologii (Dz.Urz. WE z 2003 r. nr L 123). konkurencję w prawie polskim I. Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym (art. 6 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów). II. Wyłączenia spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję 83 84 14

Nadużywanie pozycji dominującej I. Zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców (art. 9). Przykładowe praktyki nadużywania pozycji dominującej na rynku: narzucaniu nieuczciwych cen (innych warunków umów); ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego; stosowaniu uciążliwych lub niejednolitych warunków umów; umowy wiązane; przeciwdziałaniu powstaniu bądź rozwojowi konkurencji; narzucaniu uciążliwych warunków umów, przynoszących nieuzasadnione korzyści; podział rynku (terytorialny, asortymentowy, podmiotowy). 85 86 Kary pieniężne w prawie antymonopolowym Stosowanie praktyk ograniczających konkurencję: kara pieniężna do 10% przychodu, osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary Dziękuję za uwagę Nieudzielenie żądanych informacji lub udzielenie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji: kara pieniężna w wysokości równowartość od 1.000 do 50.000.000 euro. 87 88 15