Przewodnik Eksportera po rynku Republiki Południowej Afryki Spis treści

Przewodnik Eksportera po rynku Republiki Południowej Afryki Spis treści 1. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z REPUBLIKĄ POŁUDNIOWEJ AFRYKI... 2 1.1. SPECYFIKA RYNKU... 2 1.2. WYMIANA HANDLOWA... 2 1.3. MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW... 3 2. KWESTIE PRAWNE... 5 2.1. SYSTEM PODATKOWY... 5 2.2. ZAMÓWIENIA PUBLICZNE... 5 2.3. OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ... 6 2.4. ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI... 6 2.5. DOSTĘP DO RYNKU... 7 3. PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO WYSTAWIENNICZE... 9 4. WAŻNE ADRESY I LINKI... 9 4.1. AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE... 9 4.2. PODMIOTY LOKALNE... 10 1

1. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z REPUBLIKĄ POŁUDNIOWEJ AFRYKI 1.1. SPECYFIKA RYNKU Republika Południowej Afryki (RPA, afr. Republiek van Suid-Afrika, ang. Republic of South Africa) państwo położone na południowym krańcu Afryki. Początki państwa utworzyły dwie burskie republiki: Transwal i Orania. Burowie byli potomkami osadników holenderskich, przybyłych do Afryki w XVII wieku. Pod koniec XIX wieku wybuchły wojny burskie z Wielką Brytanią. W 1910 roku utworzono dominium brytyjskie pod nazwą Związek Południowej Afryki, przekształcony w 1961 roku w republikę. Do początku lat 90. w RPA obowiązywał rasistowski system społeczny rządów białej mniejszości (tzw. apartheid). Od wolnych wyborów w roku 1994, władzę sprawuje reprezentujący czarnoskórą większość Afrykański Kongres Narodowy. Mimo braku stabilizacji i niepokojów społecznych, RPA pozostaje najbogatszym państwem na kontynencie. Na powierzchni 1,2 mln km2 zamieszkuje 50 mln mieszkańców. Językiem używanym w handlu i bankowości oraz dokumentach rządowych i oficjalnych jest angielski, jednakże w RPA jest używanych 11 języków oficjalnych: Afrikaans, angielski, IsiNdebele, IsiXhosa, IsiZulu, Sesotho, Northern Sotho,Setswana, SiSwati, Tshivenda i Xitsonga.Urbanizacja kraju wynosi 62% a przeciętni oczekiwany czas życia 52 lata. Umiejętność czytania i pisania posiada 89% mieszkańców.walutą jest rand (skrót ZAR, 1 rand = 100 centów). Na terenie RPA znajduje się wiele bogactw naturalnych, a także dobre żyzne gleby. Również klimat sprzyja rozwojowi rolnictwa. Przemysł wydobywczy RPA opiera się na wydobyciu złota (40% światowych zasobów), diamentów jubilerskich i przemysłowych, gdzie stanowią one połowę światowych zasobów oraz węgla kamiennego (80% zasobów Afryki). Rolnictwo RPA systematycznie ulega degradacji (głównie w wyniku źle wprowadzonej ustawy rolnej) czego skutkiem jest coraz wieksze uzależnienie od importu żywności. Użytki rolne i zielone stanowią ponad 75% kraju. Hodowla obejmuje: konie, owce, trzodę chlewną. U wybrzeży RPA znajdują się bogate łowiska wykorzystywane przez rozwiniętą flotę rybacką. Południowa Afryka była członkiem założycielem GATT (1947 Ogólny w Sprawie ceł i Handlu)i jest aktywnym członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO). W ciągu ostatniej dekady stawki taryfowe zostały obniżone a nie-taryfowe bariery w handlu stopniowo likwidowane, co uczyniło Południową Afrykę bardziej konkurencyjną w skali globalnej. Południowa Afryka uczestniczy w preferencyjnych układach handlowych zarówno na poziomie bilateralnym, jak i multilateralnym. Kraj ma także preferencyjny dostęp do rynków europejskich w ramach Umowy między RPA a Unią Europejską (ang. The Trade Development and Cooperation Agreement), jak również preferencyjny dostęp rynkowy do bloku handlowego MERCOSUR. Południowa Afryka jest także członkiem Afrykańskiego Banku Rozwoju (ang. African Development Bank), Unii Celnej Południa Afryki (ang. SACU) oraz Wspólnoty Rozwoju Południa Afryki (SADC). 1.2. WYMIANA HANDLOWA Przeprowadzane zmiany ustrojowe kończące w RPA okres apartheidu umożliwiły Polsce nawiązanie stosunków dyplomatycznych z tym krajem w 1991 r. Współpracę między państwami zaczęły regulować umowy m.in. umowa o rozwoju współpracy ekonomiczno-handlowej i wzajemnym przyznaniu,,klauzuli największego uprzywilejowania (zawarta w roku 1991 - wygasła w kwietniu 2004); umowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatku od dochodu (1995); 2

umowa o komunikacji lotniczej pomiędzy i poza ich odnośnymi terytoriami (1996); umowa o współpracy naukowej i technicznej (2000); umowa o współpracy przemysłowej, technologicznej i handlowej w zakresie przemysłów obronnych (2000); umowa o wzajemnym uznawaniu certyfikatów lotniczych (2001). Aktualnie ramy współpracy Polski z RPA określa umowa TDCA (ang. The Trade Development and Cooperation Agreement) zawarta pomiędzy Unią Europejską (UE) a RPA w roku 1999. W końcowej fazie negocjacji jest Umowa o wspólpracy ekonomicznej. Od 2004 roku obserwowany jest dynamiczny rozwój obrotów handlowych związany z faktem przystąpienia Polski do UE. Tym samym polskie firmy nie napotykają już żadnych barier w eksporcie do RPA, mają pełnoprawny dostęp do tego rynku i takie same warunki jak inne firmy z UE. RPA jest największym partnerem handlowym Polski wśród krajów Afryki, z udziałem w eksporcie ok. 20%, a w imporcie 27%. W 2011 roku obroty handlowe z RPA osiągnęły poziom 942 mln USD. Nasz eksport wyniósł 529 mln USD.W stosunku do roku 2010 dynamika obrotów wyniosła 136%. Jeżeli tendencja ta zostałaby utrzymana można oczekiwać, że w roku 2016 poziom wzajemnych obrotów przekroczy 5 mld USD.W 2011 roku RPA była na 26. miejscu w rankingu krajów świata pod względem eksportu z Polski oraz na 29. miejscu pod względem importu do Polski. Eksport. Strukturę polskiego eksportu do RPA w 2011 r. w zakresie głównych pozycji określiły w znacznej mierze: maszyny i urządzenia mechaniczne 30,1%, pojazdy 15,7%, wyroby przemysłu chemicznego 13,8% Import. W polskim imporcie dominował podobnie asortyment maszyn i urządzeń mechanicznych i pojazdów nieszynowych i ich części, odzwierciedlający w dużej mierze skalę powiązań międzynarodowych koncernów światowych obecnych w Polsce, głównie w przemyśle motoryzacyjnym. Duże znaczenie w imporcie do Polski odgrywa handel surowcami który w 2011 r. stanowił ok. 20 % importu. Inwestycje. Swoją firmę otworzył w Johannesburgu górniczy Kopex i budowlana grupa PBG, swoje salony otworzył kosmetyczny Inglot a kilka innych firm prowadzi rozmowy na temat rozpoczęcia działalności na tutejszym rynku.ze strony RPA dużą aktywność przejawiają jej koncerny międzynarodowe. Największymi inwestorami RPA w Polsce są: SAB Miller - branża piwowarska, Steinhoff - branża meblarska (produkcja), JD Group - branża meblarska (handel detaliczny), Pepcor - towary konsumpcyjne (handel detaliczny), Mondi Group - branża papiernicza pod koniec 2011 r. Mondi Group podjęła działania na rzecz skupienia wszystkich akcji Mondi Świecie i wycofanie tego podmiotu z giełdy. Naspers - branża telekomunikacyjna. Ponadnarodowość firm utrudnia oszacowanie skali dotychczasowych inwestycji RPA w Polsce. Są to kwoty projektów rzędu kilkudziesięciu, a często i kilkuset milionów USD. W 1.3. MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW Z bieżących informacji wynika potrzeba koncentracji wysiłków eksporterów w trzech podstawowych sektorach gospodarki RPA: górniczym, energetycznym, przemysłu motoryzacyjnego oraz obronnego - nie zapominając o rosnącym potencjale rynku wewnętrznego, praktycznie dla wszystkich towarów konsumpcyjnych i żywności z Polski (import samej żywności i napojów RPA wyniósł 4,3 mld USD, przy oczekiwanym jego wzroście do 5,6 mld USD w 2013 r. - BMI). Sprzedaż w segmencie dużych sieci detalicznych (ang. Mass Grocery Retail - MGR) stanowi 70% rynku (5109 jednostek handlowych). Z czego 76% należy do 5 największych sieci handlowych. Dominuje na rynku RPA kilka sieci sprzedaży o wielomiliardowych obrotach (USD). Do największych należy Shoprite 3

(10 mld USD obrotów i 1400 supermarketów i punktów sprzedaży), Pick n Pay (8 mld USD obrotów i ponad 700 marketów). Do znanych operujących tu sieci należą także Woolworth (ca 4 mld USD obrotów), Metro&Cash&Carry i Spar. Ostatnio amerykański gigant Walmart dokonał zakupu 51% udziałów poważnej sieci detalicznej Massmart co zapoczątkowało agresywna poltyką cenową w tej branży.oferta żywności obecna w polskich sieciach handlowych jest szersza a produkty są bardziej atrakcyjnie opakowane co przy konkurencyjnych cenach oznacza poważne szanse rozwoju eksportu tej branży do RPA w ciągu najbliższych kilku lat. Zauważalny jest wzrost zainteresowania miejscowych firm importem polskiej żywności (np. Shoprite) jak i intensyfikacja wizyt polskich producentów organizowanych w postaci misji handlowych. Potwierdzeniem tej tendencji jest informacja o otwarcia swojego biura przez firmę Monteagle, poważnego importera i dystrybutora żywności na rynku RPA. RPA to kraj o znaczącej tradycji konsumpcji mięsa. I tak, np. wg. Prognozy BMI produkcja drobiu wyniosła w roku 2011 1.430.00 (tys. ton ) a jego konsumpcja 1.643.30 (tys. ton), produkcja wieprzowiny 208,90 a jej konsumpcja 242.70 (tys. ton), produkcja wołowiny i cielęciny 855.40 a jej konsumpcja 880.40 (tys. ton) (BMI) Duży potencjał rozwoju eksportu istnieje także w zakresie przetworów mlecznych (szeroki asortyment polskich serów) i przetworów owocowo-warzywnych, konserw rybnych, mięsnych etc. I tak np. import czekolady wyniósł w roku ubiegłym 12 837 ton, dżemów 1 719 ton, mrożonych warzyw 14 533 ton, serów 5 748 ton a masła 3 753 ton. Żywność i napoje stanowią ogółem 67,7% sprzedaży na rynku detalicznym a wartość ich konsumpcji wyniosła w tymże roku 48,48 mld USD przy zakładanej na najbliższe lata stopie wzrostu ca 10% rocznie.(prognoza BMI) Znaczne możliwości istnieją też w branżach, które stały się polskimi specjalnościami eksportowymi: branża budowlana (okna, drzwi, gotowe domy), wyposażenie wnętrz, meble, tkaniny dekoracyjne,kosmetyki, narzędzia medyczne, AGD, szeroko pojęta elektronika, jachty i łodzie motorowe, części i artykuły motoryzacyjne, farmaceutyki. Sprzedaż samochodów wyniosła w roku 2011 prawie 510 tys.sztuk a rynek wtórny części motoryzacyjnych stanowi wielki potencjał eksportu dla polskich firm. Wielki rządowy program rozbudowy infrastruktury kraju (ca 100 mld USD w najbliższych latach) to szansa dla dostawców branży budowlanej i jej zaopatrzenia, energetyki, maszyn i technologii górniczych oraz wyposażenia wnętrz. Obserwując poziom rozwoju obydwu krajów i wielkość eksportu do RPA Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii czy Włoch, można szacować jako realną możliwość pięciokrotnego wzrostu obrotów handlowych Polski w okresie 5 lat, czego potwierdzeniem jest przedstawiona wyżej realna prognoza ich wzrostu.oznacza to do zagospodarowania potencjał wymiany rzędu 4 mld USD. Wraz z innymi państwami regionu Europy Środkowej i Wschodniej (Grupa Wyszehradzka zbliżone struktury gospodarek i ich komplementarność) kraj nasz jest naturalnym partnerem do współpracy z Afryka Południową co wykorzystywane jest przy okazji wspólnych przedsięwzięć promocyjnych organizowanych na terenie RPA. W najbliższej przyszłości popyt RPA będą kształtowały inwestycyjne wydatki rządowe i rynek wewnętrzny, z którego będziemy mogli skorzystać, jeżeli uda nam się uzyskać korzystne zapisy w finalizowanej obecnie umowie o współpracy gospodarczej, stworzyć trwałe powiązania między samorządem gospodarczym przedsiębiorstw obydwu krajów oraz zapewnić stałą obecność polskiej oferty na wyspecjalizowanych targach branżowych w Afryce. Szanse rozoju współpracy stwarza również negocjowana umowa pomiędzy Agencją Rozwoju Przemysłu a jej południowo-afrykańskim odpowiednikiem: Industrial Development Corporation. 4

2. KWESTIE PRAWNE 2.1. SYSTEM PODATKOWY Uwagi ogólne. W przypadku osób fizycznych i prawnych rezydujących w RPA opodatkowaniu podlegają ich wszystkie dochody pochodzące z całego świata, W przypadku osób fizycznych i prawnych nierezydujących w RPA opodatkowaniu podlegają ich dochody, których źródło znajduje się w Republice Południowej Afryki. Przedsiębiorstwo będzie traktowane, jako południowoafrykański rezydent, jeżeli ma ono osobowość prawną w RPA, lub jeżeli tam znajduje się siedziba rzeczywistego kierownictwa. Osoba fizyczna będzie traktowana, jako południowoafrykański rezydent, jeżeli zamieszkuje tam na stałe lub jest fizycznie obecna w RPA przez określoną ilość dni, w okresie pięciu lat. Wszystkie osoby, które są uznane za rezydentów innego państwa ze względu na fakt, że stosuje się w stosunku do nich przepisy umowy o podwójnym opodatkowaniu, nie będą traktowane, jako rezydenci Republiki Południowej Afryki. Unikanie podwójnego opodatkowania. Południowa Afryka ma podpisane umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z większością swoich partnerów handlowych. Stosownie do postanowień takich umów obcy rezydent podlega obowiązkowi podatkowemu w RPA tylko wówczas, kiedy prowadzi interesy poprzez firmę ulokowaną na stałe w RPA. Stawki podatkowe. Przedsiębiorstwa południowoafrykańskie opodatkowane są według stawki 28% w stosunku rocznym za lata podatkowe następujące po 31 marca 2008. Południowoafrykańskie oddziały firm zagranicznych są opodatkowane 33% w stosunku rocznym, za lata podatkowe następujące po 31 marca 2008. Zyski kapitałowe przedsiębiorstw opodatkowane są w wysokości połowy stawki podatkowej tj. 14% w przypadku firm Południowowoafrykańskich oraz 16.5% w przypadku oddziału firmy zagranicznej. Podatek od dochodów indywidualnych ma skalę progresywną, z najwyższymi dochodami opodatkowanymi w wysokości 40%. Zyski kapitałowe osób fizycznych są opodatkowane w wysokości 25% dochodu. Prawo przewiduje istnienie pewnych ulg podatkowych. Podstawowe informacje o podatku dochodowym. Odsetki płacone zagranicznym pożyczkodawcom nie są opodatkowane, chyba że firma ma stałą siedzibę na terytorium RPA. Dywidendy wypłacane udziałowcom zagranicznym są nieopodatkowane. Podatek wysokości 12% jest potrącany od tantiem autorskich wypłacanych za granicę (wysokość podatku może ulec zmniejszeniu przez zastosowanie odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania). Zasady cen transferowych są przestrzegane. Zasady słabej kapitalizacji stosują się do słabo kapitalizowanych przedsiębiorstw, a stosunek pasywów do aktywów nie może przekraczać 3:1. Corocznie należy zapłacić trzy zaliczki na podatek. Inne podatki. Przedsiębiorstwa muszą zarejestrować się jako pracodawcy w Południowoafrykańskiej Izbie Skarbowej (ang. South African Revenue Service), a z wypłacanych pracownikom pensji potrąca się, co miesiąc, tzw. system PAYE, który to system obejmuje również świadczenia na ubezpieczenie społeczne. Podatek VAT jest pobierany w wysokości 14% od towarów podlegającym temu opodatkowaniu. W RPA należy opłacać cła oraz akcyzę, zgodnie z odpowiednimi przepisami. Podatek tzw. stamp duty, w wysokości 0.25%, nakładany jest na transferowane udziały. Jeżeli udziały emitowane są po raz pierwszy, podatku nie potrąca się. Więcej szczegółów jak również aktualizacjie przepisów na stronie www.sars.gov.za 2.2. ZAMÓWIENIA PUBLICZNE Zamówienia publiczne w RPA podlegają procedurom przetargowym. W większości, przetargi są otwarte i teoretycznie nie ma ograniczeń w składaniu ofert. Przy większych przetargach obowiązuje klauzula pre-kwalifikacji, bądź też dopuszczane są tylko te firmy, które zostały 5

już zarejestrowane i uznane przez organizatora przetargu. Należy tutaj zwrócić uwagę na ważny element przetargów publicznych de facto konieczności posiadania partnera objętego tzw. Black Economic Empowerment (w stosowanym powszechnie skrócie: BEE). Oznacza to wzrost gospodarczego znaczenia historycznie pokrzywdzonych grup społeczeństwa i jest formułą, według której udziały kapitałowe firm przechodzą w ręce czarnych obywateli RPA. W grudniu 2006 r. rząd RPA zaaprobował ostateczną wersję Kodeksu Dobrego Postępowania (ang. Codes of Good Practice, CGP), który reguluje proces tworzenia zasad polityki BEE. Kodeks określa przepisy dotyczące sposobu wprowadzania i realizacji strategii BEE oraz reguluje zasady ceny każdej firmy pod względem spełnienia założeń BEE, klasyfikując przedsiębiorstwa m. in. według kryterium struktury własności i struktury etnicznej kadry kierowniczej firm. Program BEE ulega ciągłej aktualizacji a więcej szczegółów można znaleźć na stonach www.thedti.gov.za 2.3. OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ Prawo RPA zapewnia wysoki poziom ochrony własności przemysłowej i intelektualnej. Południowo-afrykańskie patenty są przyznawane na okres 20 lat. 2.4. ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI W razie konieczności rozstrzygnięcia sporu lub w przypadku windykacji należności, w pierwszej kolejności zalecane jest podjęcia czynności przedsądowych. W zakresie postępowania windykacyjnego istnieje wiele alternatywnych, pozasądowych sposobów rozwiązywania sporów (ang. alternative dispute resolution, tzw. ADR). Tym samym, przed przystąpieniem do jakichkolwiek kroków prawnych, warto pisemnie (za potwierdzeniem odbioru dla celów ewentualnego postępowania dowodowego) upomnieć dłużnika, aby spełnił świadczenie w określonym terminie (np. dwa tygodnie od otrzymania wezwania) albo zaproponował inny sposób spłaty (tzw. ang. letter of reminder) i podać w nim m.in. konsekwencje prawne braku zastosowania się do ponaglenia. Jeżeli jednak zaistnieje taka konieczność, windykacją należności pieniężnych w RPA zajmują się zarówno wyspecjalizowane kancelarie adwokackie, jak też specjalistyczne przedsiębiorstwa windykacyjne. Klauzule zabezpieczające w kontrakcie. Mając na uwadze zapobieganie sytuacjom konfliktowym, jak też wieloletnie doświadczenie Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Johannesburgu, przedsiębiorcom zaleca się: sprawdzenie (przed zawarciem kontraktu) wiarygodności potencjalnego kontrahenta, przez np. stronę internetową (czy wygląda profesjonalnie, rzetelnie, wiarygodnie), zasięgnięcie informacji wśród innych kontrahentów, wyciąg z rejestru sądowego, przy większych kontraktach wyciąg z rejestru dłużników; sprawdzenie (przed zwarciem kontraktu) należytego umocowania przedstawiciela danego przedsiębiorcy do dokonywania określonych czynności prawnych (pełnomocnictwo, prokura, etc.); dokładne i precyzyjne określenie terminu, miejsca i sposobu płatności (tj. gotówka, przelew bankowy, etc.), także przy płatnościach okresowych (np. wynagrodzenie za pracę, raty); wskazanie konieczności wystawienia potwierdzenia odebrania płatności przez wierzyciela (zwłaszcza przy płatnościach gotówką); 6

wskazanie stopy procentowej (odsetki) na wypadek przekroczenia terminu płatności; należy pamiętać, że ich wysokość nie może przekroczyć tzw. odsetek maksymalnych; określenie sposobu zabezpieczenia płatności (np. gwarancja bankowa, poręczenie, weksel); wskazanie konieczności sporządzenia protokołu odbioru opisującego stan fizyczny i prawny przedmiotu świadczenia (po odebraniu całości, a w przypadku odbioru w częściach po odebraniu każdej części); określenie języka roboczego; określenie sposobu rozwiązywania sporów (np. określenie jurysdykcji danego państwa, zapis na sąd polubowny, mediacja) i prawa właściwego. 2.5. DOSTĘP DO RYNKU Sprawy gospodarcze państwa w aspekcie strategicznym należą do kompetencji dwóch ministrów, na szczeblu prezydenckim, kierujących Narodową Komisją Planowania (NPC) i urzędem kontroli, nadzoru i administracji (ME), dla zapewnienia efektywności i spójności działań rządu. Na szczeblu wykonawczym, gospodarką zajmuje się Ministerstwo Handlu i Przemysłu, sterowane w zakresie polityki gospodarczej przez Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego oraz ministerstwa m.in.: Rolnictwa, Leśnictwa i Rybołówstwa, Rozwoju Rolnego i Reformy Rolnej, Łączności, Energii, Finansów, Budownictwa, Stosunków Międzynarodowych i Współpracy, Górnictwa, Przedsiębiorstw Państwowych, Robót Publicznych, Nauki i Technologii, Transportu, Turystyki, Spraw Wodnych i Ochrony Środowiska. W RPA działa kilka niezależnych izb handlowych i przemysłowych a wszystkie 9 prowincji posiadają własne izby promocji handlu i inwestycji. Na szczeblu państwowym Trade and Investment South Afrika, departament Ministerstwa Handlu i Przemysłu, ma za zadanie promocję południowoafrykańskiego eksportu i pozyskiwanie zagranicznych i krajowych inwestycji bezpośrednich w RPA. Procesy gospodarcze regulują prawo pracy, prawo gospodarcze oraz ustawa o przedsiębiorstwach. Spory rozstrzygają sądy krajowe, przy uczestnictwie wyspecjalizowanych kancelarii adwokackich. Jak wyżej wspomniano, władze RPA realizują politykę Black Economic Empowerement - wzrostu gospodarczego znaczenia historycznie pokrzywdzonych grup społeczeństwa, czego m.in. wyrazem jest formuła, według której udziały kapitałowe firm przechodzą w ręce czarnych obywateli RPA. W każdym przemyśle, do roku 2014, celem jest przejęcie, co najmniej 25% udziałów kapitałowych w przedsiębiorstwach przez spółki, fundusze powiernicze, spółdzielnie należące i zarządzane przez przedstawicieli pokrzywdzonych dotychczas grup społeczeństwa. Uregulowania dotyczące poszczególnych sektorów są różne, np.: w stosunku do górnictwa mowa jest o przejściu 26% udziałów kapitałowych w ciągu 10 lat. Kierownictwo przedsiębiorstw ma być stopniowo przejmowane przez czarnoskórych obywateli RPA. Przykładowo, kluczowym celem BEE dla branży górniczej jest osiągnięcie w ciągu 5 lat wskaźnika 40 % afrykańskiego, czarnoskórego kierownictwa. Między innymi z tego powodu od 1996 r., ok. 1,5 mln, w większości białych, na ogół o wysokich kwalifikacjach, obywateli RPA wyemigrowało, a z drugiej strony do RPA napłynęło kilka milionów niewykwalifikowanych imigrantów z krajów sąsiednich. Proces ten nadal postępuje. Przyczyniło się to do niedostatku wykwalifikowanej siły roboczej i kadry kierowniczej w wielu gałęziach gospodarki i postawiło rząd RPA przed koniecznością poszukiwania nowych kadr za granicą. Rozwiązanie problemu utrudniają długotrwałe procedury uzyskania zezwoleń na zatrudnienie. 7

Współpraca z Unią Europejską. Unia Europejska (UE) od wielu lat pozostaje głównym partnerem handlowym RPA. Współpracę reguluje traktat TDCA (ang. The Trade Development and Cooperation Agreement) z roku 1999. Eksport z RPA do UE i import z UE do RPA wynosi ok. 24,9 % obrotów RPA ze światem i systematycznie maleje. Dla porównania handel RPA z Japonią, Chinami i Indiami (aktywnie zabiegającymi o współpracę z tym krajem), wynosi ok. 26,9% obrotów RPA i stale rośnie. Udział RPA w handlu UE pozostaje niewielki, wynosi ok. 1,5% (17. miejsce w imporcie, 15. w eksporcie Unii). Najważniejsze pozycje w europejskim imporcie zajmują surowce, w tym przede wszystkim diamenty, węgiel, platyna i złota, import surowców stanowi ok. 60% całego importu UE. W eksporcie z UE dominują przede wszystkim produkty wysoko przetworzone tj. samochody osobowe, części do pojazdów mechanicznych, aparaty telefoniczne oraz lekarstwa. UE pozostaje największym donorem pomocy rozwojowej na rzecz RPA, w roku 2011, UE przeznaczyła na ten cel ok. 121 mln EUR. Informacje o obowiązujących stawkach celnych i podatkowych uzyskać można pod następującymi adresami: www.tariff.co.za www.customstariff.co.za www.sars.gov.za Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług (bariery): Wejście Polski do Unii Europejskiej i objęcie umową TDCA spowodowało, że polskie firmy nie napotykają już żadnych barier w eksporcie do RPA, mają pełnoprawny dostęp do tego rynku i takie same warunki jak inne firmy z UE. Dostęp do rynku pracy - świadczenie usług i zatrudnianie polskich obywateli: możliwości zatrudnienia w Południowej Afryce są ograniczone z powodu ogromnej rezerwy niewykwalifikowanych i średnio-wykwalifikowanych pracowników. W związku z tym, pozwolenia na pracę nie są zwykle wydawane osobom wykonującym zajęcia, na które jest już dostateczna ilość pracowników lokalnych. Pracodawcy, którzy chcą sprowadzić pracowników z zagranicy są zobowiązani do wykazania Ministerstwu Spraw Wewnętrznych (ang. Departament of Home Affairs), że nie są w stanie pozyskać potrzebnego personelu na lokalnym rynku pracy. Pozytywnie rozpatrywane są podania o pozwolenie na pracę dla osób, które mogą przyczynić się do wzbogacenia gospodarki Afryki Południowej. Ze szczególnym poparciem spotykają się wnioski od osób o kwalifikacjach potrzebnych, niezbędnych i jednocześnie nieosiągalnych na miejscowym rynku. Władze miejscowe popierają również wnioski o rozpoczęcie działalności gospodarczej w Południowej Afryce przyczyniające się do: sprowadzania kapitału zagranicznego do RPA, rozpoczęcia produkcji towarów na eksport lub tworzenia miejsc pracy dla obywateli RPA. W chwili obecnej istnieje zapotrzebowanie na ok. 35 tysięcy obcokrajowców, głównie: inżynierów, naukowców, nauczycieli, projektantów, lekarzy i pielęgniarek oraz wielu fachowców z innych dziedzin. Procedura uzyskiwania pozwolenia na pracę jest długotrwała, okres oczekiwania może wynieść nawet kilkanaście miesięcy. Nabywanie i wynajem nieruchomości: Nie istnieją żadne ograniczenia w nabywaniu nieruchomości przez nie-rezydentów w Afryce Południowej. Istnieją jednak procedury i wymogi, które muszą być przestrzegane. Np.: podmioty zarejestrowane poza RPA powinny podlegać rejestracji lokalnej. W przypadku osoby nie będącej rezydentem, która zamierza zamieszkiwać przez dłuższy czas w Południowej Afryce, konieczne jest uzyskanie prawa stałego pobytu. Jedyne ograniczenie w nabywaniu przez cudzoziemców nieruchomości istnieje w odniesieniu do finansowania zakupu. Osoba nie będąca rezydentem może uzyskać kredyt tylko do 8

wysokości 50% maksymalnej kwoty zainwestowanej w zakup nieruchomości. Pożyczki te podlegają zatwierdzeniu przez Reserve Bank SARB. Przekazy pieniężne podlegają kontroli określonej przepisami ustawy Financial Intelligence Centre Act (FICA), co gwarantuje, że wszystkie osoby biorące udział w transakcjach finansowych ujawniają swoje dane osobowe. W trakcie zakupu nieruchomości, kupujący pokrywa opłaty transakcyjne (od 0 do 8% w zależności od ceny zakupu). Środki ze sprzedaży nieruchomości mogą być transferowane wraz z zyskiem z odsprzedaży nieruchomości pod warunkiem, że tytuł własności nieruchomości został zatwierdzony, jako nie-rezydent. W razie zbycia nieruchomości nierezydent jest zobowiązany do zapłaty podatku od zysków kapitałowych (CGT). Dochody z najmu z nieruchomości nabytej w RPA przez nie-rezydenta podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, właściciel powinien się zarejestrować jako podatnik Południowej Afryki. 3. PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO WYSTAWIENNICZE Nazwa targów Branża Miejsce i czas Oil & Gas Africa chemiczna Cape Town 10-14.03.2012 Fish Marine rybołówstwo Cape Town 13-14.03.2012 Power & Electricity World energetyczna Johannesburg 26-29.03.2012 Africa Rand Show konsumpcyjne Johannesburg 6.04 15.04.2012 Saitex wielobranżowe Johannesburg 15-17.07.2012 Africa Big 7 żywnościowa Johannesburg 15-17.07.2012 Interbuild budowlana Johannesburg 15-18.08.2012 ElectraMining górniczo-energetyczna Johannesburg 10-14.09.2012 Aerospace & Defence obronna Pretoria 19-23.09.2012 Appareal, Textile, Footwear Odzieżowo-obuwnicze Cape Town 21-23.11.2012 4. WAŻNE ADRESY I LINKI 4.1. AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Johannesburgu Ambasady RP w Pretorii, RPA P.O. Box 1547 Houghton 2041 Republic of South Africa Tel.:+27-11-788-6597 fax: +27-11-442-5375 www.johannesburg.trade.gov.pl e-mail: office@poltrade.org.za 9

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Południowej Afryki 14 Amos Street, Colbyn 0083, Pretoria Republic of South Africa Adres pocztowy: P.O. Box 12277, Queenswood 0121, Pretoria, RPA Tel.: (+27 12) 430 2621 Fax: (+27 12) 430 2608; www.pretoria.polemb.net e-mail: secretary.pretoria@msz.gov.pl Wydział Konsularny Ambasada RP w Pretorii 14 Amos Street, Colbyn 0083, Pretoria Republic of South Africa Adres pocztowy: P.O. Box 12277, Queenswood 0121, Pretoria, RPA Telefon dyżurny (w godz. 16.15-8.15) : (+27 12) 430 26 21 Telefon dyżurny (Konsul): + 27 83 449 34 89 e-mail: konsulat.pretoria@msz.gov.pl 4.2. PODMIOTY LOKALNE Ministerstwo Handlu i Przemysłu (ang. The Department of Trade and Industry) The DTI Campus 77 Meintjies Street Pretoria 0002, South Africa Tel.: (0861) 843384 Fax: (0861) 843888 Web: www.dti.gov.za Ministerstwo Zasobów Naturalnych i Energetyki (ang. The Department of Minerals and Energy) Mineralia Centre 234 Visagie Street Pretoria 0002, South Africa Tel.: +27 12 317 8000 Fax: +27 12 320 4327 Web: www.dme.gov.za Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Rybołówstwa (ang. Department of Agriculture, Forestry & Fisheries) Private Bag x250 Pretoria 0001, South Africa Tel.: +27 12 319 6000 Web: www.daff.gov.za 10

Ministerstwo Ochrony Środowiska i Turystyki (ang. Department of Environmental Affairs and Tourism) Private Bag X447 Pretoria 0001, South Africa Tel.: +27 12 310 3911 Web: www.environment.gov.za Agencja Promocji Inwestycji Miasta Durban - DIPA Tel.: +27 (31) 336-2540 Fax: +27 (31) 336-2641 E-mail: info@dipa.co.za Web: www.dipa.co.za Agencja ds. Promocji Inwestycji i Handlu Wschodniej Prowincji Przylądkowej - ECDC Tel.: +27 (43) 704-5600 Fax: +27 (43) 704-5700 E-mail: info@ecdc.co.za Web: www.ecdc.co.za Korporacja Rozwoju Prowincji Wolnego Państwa - FDC Tel.: +27 (51) 400-0800 Fax: +27 (51) 447-0929 E-mail: ceopa@fdc.co.za Web: www.fdc.co.za Agencja Rozwoju Ekonomicznego Prowincji Gauteng GEDA Tel.: +27 (11) 833-8750 Fax: +27 (11) 833-8930 E-mail: info@geda.co.za Web: www.geda.co.za Inwestycji Prowincji Północno-Zachodniej ang. Invest North West Agency Tel.: +27 (0) 14-594-2570 Fax: +27 (0) 14-594-2575/6 E-mail: inw@inw.org.za Web: www.inw.org.za Agencja Rozwoju Johannesburga - JDA Tel.: +27 (11) 688-7851 Fax: +27 (11) 688-7899 E- mail: info@jda.org.za Web: www.jda.co.za Agencja Handlu i Inwestycji Prowincji Limpopo ang. Limpopo Trade & Investment Agency Tel.: +27 (15) -295-5171 Fax: +27 (15) 295-5179 E-mail: saul@til.co.za Web: www.til.co.za Agencja Rozwoju Ekonomicznego Prowincji Mpumalanga - MEGA Tel.: +27 (11) 440-5757 Fax: +27 (11) 440-5745 E-mail: paresh@mega.gov.za Web: www.mega.gov.za Agencja Handlu i Inwestycji Prowincji KwaZulu-Natal - TIKZN Tel.: +27 (31) 368-9600/7050 Fax: +27 (31) 368-5888 E-mail: info@tikzn.co.za Web: www.tikzn.co.za Agencja Promocji Inwestycji i Handlu Zachodniej Prowincji Przylądkowej - WESGRO Tel.: +27 (21) 487-8600 Fax: +27 (21) 487-8700 E-mail: info@wesgro.co.za Web: www.wesgro.co.za Johannesburg Chamber of Commerce and Industry Tel: +27 (11) 726-5300 Fax: +27 (11) 482-2000 E-mail: info@jcci.co.za www.jcci.co.za 11

Cape Chamber of Commerce Tel: +27 (21) 402-4300 Fax: +27 (21) 402-4302 E-mail: info@capechamber.co.za www.capechamber.com Business Day: www.businessday.co.za Business Report: www.businessreport.co.za 12