KONKURS Z HISTORII Klucz odpowiedzi. Etap wojewódzki 2014/2015 Suma punktów do uzyskania: 100 1.Na podstawie poniższych ilustracji i wiedzy własnej odpowiedz na pytania: (6 p.) A. Ratusz w Poznaniu B. Kościół Mariacki w Krakowie C. Kolegiata w Tumie a) podkreśl, który z przedstawionych na ilustracji budynków jest przykładem architektury gotyckiej. (1 p.) b) wymień przynajmniej 4 charakterystyczne cechy architektury gotyckiej. (4 p.) gotyk to sztuka miejska, budowle z cegły, lekkie, smukłe, wysokie wieże, duże okna z witrażami, ostre łuki, rozety, przypory, sklepienia krzyżowo-żebrowe. W pytaniu (cechy architektury) za prawidłowe uznaje się poprawne merytorycznie, a nie uwzględnione w kluczu odpowiedzi. c) Określ na osi czasu, w którym okresie styl gotycki upowszechnił się w Polsce, zaznaczając właściwą literę. (1 p.) D Strona 1 z 11
2. Na poniższych ilustracjach przedstawione są płaskorzeźby pochodzące z jednego z najcenniejszych polskich zabytków sztuki z XII w. Na podstawie tych ilustracji odpowiedz na pytania: (4 p.) a) Jaką nazwę nosi zabytek, którego fragmentami są ukazane na ilustracjach płaskorzeźby? (1 p.) drzwi gnieźnieńskie b) W związku z tym, że zabytek ten pochodzi z XII w., odpowiedz, jakiego stylu w sztuce jest przykładem. (1 p.) sztuki romańskiej c)jaka najważniejsza postać została ukazana na powyższych płaskorzeźbach? (1 p.) święty Wojciech (biskup Wojciech) d) Z jakim wydarzeniem historycznym związany jest przekaz tych płaskorzeźb? (1 p.) wyprawa chrystianizacyjna do Prusów (na Pomorze). 3. Ilustracja przedstawia typowy przykład średniowiecznego rycerza. Na jej podstawie i wiedzy własnej odpowiedz na pytania. (8 p.) Strona 2 z 11
a) Wymień 4 elementy uzbrojenia średniowiecznego rycerza (4 p.) hełm, kopia, tarcza, rękawice, zbroja, kolczuga, miecz, W pytaniu (elementy uzbrojenia rycerzy) za prawidłowe uznaje się poprawne merytorycznie, a nie uwzględnione w kluczu odpowiedzi. b) Jaką nazwę nosiła uroczystość nadania tytułu rycerskiego? (1 p.) pasowanie na rycerza c) Podaj imię najbardziej znanego polskiego rycerza (1 p.) Zawisza Czarny d) Podaj dwa przykłady typowych zajęć (rozrywek rycerskich) w okresach wolnych od wypraw wojennych (2 p.) turnieje rycerskie, polowania 4. Poniższa ilustracja przedstawia jedną z ważniejszych bitew średniowiecznych, do jakiej doszło pod Legnicą. Na podstawie ilustracji i wiedzy własnej odpowiedz na pytania. (5 p.) a) Jaki polski książę dowodził rycerstwem polskim i europejskim w tej bitwie? (1 p.) Henryk Pobożny b) Jaki był jego los podczas tej bitwy podkreśl właściwą odpowiedź. (1 p.) -odniósł wspaniałe zwycięstwo, -zginął podczas walk. Strona 3 z 11
c) Jaka była rodzinna dzielnica, z której książę ten pochodził? (1 p.) Śląsk d) Kim byli przeciwnicy polskiego i europejskiego rycerstwa? (1 p.) Tatarzy (Mongołowie) e) W którym roku odbyła się ta bitwa? (1 p.) 1241 r. 5. Na podstawie ukazanego poniżej obrazu Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem" odpowiedz na pytania (wykonaj polecenia). (4 p.) a) Zidentyfikuj wskazane postacie: (2 p.) Postać oznaczona cyfrą 1 to: Ulrich von Jungingen Postać oznaczona cyfrą 2 to: Książę Witold b) Jaką funkcję w wojsku polskim pełniła postać Marcina z Wrocimowic zaznaczona cyfrą 3? (1 p.) chorąży W pytaniu nr 5b za prawidłową uznaje się odpowiedź zawierającą nazwę funkcji chorąży zgodnie z informacją zawartą w opisie obrazu Jana Matejki w podręczniku Nowej Ery na str. 81. c) Napisz, dlaczego król Władysław Jagiełło nie został umieszczony na obrazie J. Matejki w centralnej jego części. (1 p.) dowodził wojskami z pobliskiego wzgórza Strona 4 z 11
6. Poniższa mapa przedstawia podział ziem polskich na mocy statutu Bolesława Krzywoustego. Na podstawie tej mapy i wiedzy własnej odpowiedz na pytania. (8 p.) a) W którym roku został wydany wspomniany statut? (1 p.) 1138 r. b) Podaj imiona (wraz z przydomkami) synów Bolesława Krzywoustego, którzy otrzymali poszczególne dzielnice: (4 p.) Śląsk: Władysław Wygnaniec Mazowsze: Bolesław Kędzierzawy Wielkopolska: Mieszko Stary Ziemia Sandomierska: Henryk Sandomierski c) Podaj imię i przydomek syna Bolesława Krzywoustego, który nie został uwzględniony w statucie. (1 p.) Kazimierz Sprawiedliwy Strona 5 z 11
d) Wyjaśnij, dlaczego Małopolska została oznaczona na mapie mianem dzielnicy senioralnej. (1 p.) Ponieważ rządzić w niej miał zawsze najstarszy z rodu Piastów, czyli senior e) Napisz, który z synów Bolesława Krzywoustego jako pierwszy objął władzę w dzielnicy senioralnej. (1 p) Władysław Wygnaniec 7. Przyporządkuj mapom odpowiednie tytuły. Z podanych poniżej propozycji tytułów wybierz dwa i przyporządkuj je do właściwej mapy. (2 p.) A 2 B 4 1. Polska za panowania Kazimierza Wielkiego, 2. Polska za panowania Mieszka I, 3. Polska za panowania Władysława Łokietka, 4. Polska za panowania Bolesława Chrobrego. 8. Na podstawie fragmentów kroniki Janka z Czarnkowa i wiedzy własnej odpowiedz na pytania. (7 p.) Tegoż roku, gdy król Ludwik zażądał od mieszkańców Królestwa Polskiego, zarówno duchownych jak i szlachty, podatku, zwanego poradlne, arcybiskup i biskupi, mężowie duchowni i szlachta całej Polski płacenia go odmówili, twierdząc, że od wszelkich takich danin i ciężarów na mocy jego własnych przywilejów są zwolnieni. Nie mniej król, na znak swego zwierzchnictwa, jakiegoś podatku żądał. A ponieważ biskupi i szlachta polska twierdzili, że w listach swoich zaprzysięgli wierność tylko samemu królowi Ludwikowi i jego synom, gdyby ich miał, on zaś, w braku męskiego potomstwa, pragnął, aby takąż samą przysięgę wierności złożyli jego córkom, przeto, nie mogąc inaczej uzyskać ich zgody, nowemi przywilejami uwolnił wszystkich ziemian od wszelkich podatków, zachowując dla siebie i dla swoich następców tylko po dwa grosze z każdego łanu, które corocznie do skarbu jego miały być płacone. Tym sposobem dawniejsze listy zostały unieważnione, nowe zaś były sporządzone, w których Polacy złożyli hołd wierności córkom królewskim, rzecz dość hańbiąca, aby kobiety nad nimi królowały, pozwalając, aby ich kmiecie płacili, jak powiedziano, na wieczne czasy dwa grosze czynszu z każdego łanu. Strona 6 z 11
a) Podaj nazwę (miejsce wydania) przywileju, którego tekst ten dotyczy oraz rok jego wydania. (2 p.) Przywilej koszycki (Koszyce) Rok wydania 1374 b) Wyjaśnij, jak nazywało się i do czego służyło narzędzie, od którego wywodzi się nazwa wspomnianego w tekście podatku (2 p.) Nazwa radło Służyło do: orki, uprawy, spulchniania ziemi c) Napisz, jaką dynastię reprezentował wymieniony w tekście król Ludwik.(1 p.) Dynastia Andegawenów d) Napisz, co uzyskał w zamian za obniżenie podatków wzmiankowany w tekście król Ludwik. (1 p.) Obietnicę sukcesji (przejęcia władzy po nim) w Polsce przez jego córki. W pytaniu nr 8d za pełną punktowaną odpowiedź uznaje się podanie informacji o uzyskaniu przez Ludwika zgody na koronację (dziedziczenie tronu). Za niewystarczającą uznaje się podanie jedynie informacji o dochowaniu wierności wobec córek Ludwika zawartą w tekście źródłowym. e) Określ, czy polski kronikarz odniósł się pozytywnie czy negatywnie do warunków wydania tego przywileju (podkreśl właściwą odpowiedź). (1 p.) - pozytywnie - negatywnie 9. Na podstawie tekstu źródłowego i wiedzy pozaźródłowej wykonaj polecenia. (7 p.) Skoro więc posłowie (...) stanęli w Grodnie, książę (1) Kazimierz (...) i panowie litewscy przyjęli ich z uczcziwością a Wincenty, arcybiskup gnieźnieński (...) w te niemal słowa przemówił: "W imieniu Królestwa Polskiego (...) Miłościwy Książę, to przede wszystkim winniśmy ci przedłożyć; że gdy po śmierci (2) Kazimierza i (3) Ludwika, królów polskich, (...) ojcowie nasi (...) dla rozszerzenia religii chrześcijańskiej wzięli na królestwo (4) ojca twojego. (...) Za życia jeszcze ojca twego przyrzekliśmy mu i poprzysięgli, że jednego z was, dwóch braci, weźmiemy po nim na królestwo. Co też w samej rzeczy po jego śmierci uczyniliśmy, obrawszy królem brata twego (5) Władysława z przyczyny prawa starszeństwa (...). Jakoż przybywamy tu w imieniu całego Królestwa polskiego i o dokonanym wyborze twej Książęcej Mości publicznie oznajmiamy z prośbą, abyś na niedzielę przed dniem św. Mikołaja do miasta Krakowa, gdzie królowie Polscy zwykli się koronować, osobiście przybyć raczył i z rąk biskupów przyjął koronę i królewskie namaszczenie (...)." Źródło: J. Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, Kraków 1870 Strona 7 z 11
a) Zidentyfikuj postacie zaznaczone w tekście kolejnymi cyframi i podkreśleniem, podając ich przydomki lub nazwę dynastii. (5 p.) 1. Kazimierz Jagiellończyk 2. Kazimierz Wielki 3. Ludwik Węgierski (Andegaweński) 4. Władysław Jagiełło 5. Władysław Warneńczyk b) Napisz, w którym roku wspomniany w tekście Kazimierz został koronowany na króla. (1 p.) 1447 r. c) Jaki tytuł nosił wspomniany Kazimierz do czasu jego koronacji. (1 p.) Wielkiego Księcia Litewskiego 10. Uzupełnij tabelę, wpisując kraj, z którego pochodziły wymienione księżniczki i królowe, i władców Polski, których poślubiły. (12 p.) Księżniczka/królowa Lata życia Kraj, z którego pochodziła Władca Polski Dobrawa? - 977 Czechy Mieszko I Oda? - 1023 Niemcy Mieszko I Rycheza 996-1063 Niemcy Mieszko II Aldona Anna 1309-1330 Litwa Kazimierz Wielki Jadwiga Andegaweńska ok. 1374-1399 Węgry Władysław Jagiełło Elżbieta Rakuszanka 1436-1505 Austria Kazimierz Jagiellończyk 11. Przyporządkuj do podanych dat właściwe wydarzenia związane ze stosunkami polskokrzyżackimi wpisując odpowiednie cyfry. (8 p.) A-1226 r. B-1308 r. C-1331 r. D-1343 r. E-1411 r. F-1454 r. G-1462 r. H-1463 r. 1. Klęska floty krzyżackiej w bitwie na Zalewie Wiślanym. 2. Podpisanie I pokoju toruńskiego. 3. Porażka polskiego pospolitego ruszenia w bitwie pod Chojnicami. 4. Zawarcie pokoju w Kaliszu. 5. Zwycięstwo Piotra Dunina pod Świecinem. 6. Bitwa pod Płowcami. 7. Zaproszenie Krzyżaków na ziemię chełmińską przez Konrada Mazowieckiego. 8. Zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków. A 7 B 8 C 6 D 4 E 2 F 3 G 5 H 1 Strona 8 z 11
12. Przyporządkuj pojęciom właściwe definicje. (8 p.) 1. zasadźca, 2. dzesięcina, 3. cech, 4. czeladnik, 5. wolnizna, 6. immunitet, 7. patrycjusze, 8. pospólstwo. A. Pomocnik mistrza, który przyuczał się do wykonywania danego rzemiosła. B. Przedstawiciele najbardziej wpływowej grupy mieszkańców miast. C. Osoba zajmująca się sprowadzaniem osadników do nowo lokowanej wsi. D. Zwolnienie ze świadczeń feudalnych w okresie od 2 do 24 lat. E. Podatek uiszczany na rzecz Kościoła. F. Najliczniejsza grupa w stanie mieszczańskim, której przysługiwało tylko część praw. G. Organizacja grupująca rzemieślników danej specjalności w mieście. H. Przywilej wyłączający terytoria lenników spod władzy urzędników króla. 1 C 2 E 3 G 4 A 5 D 6 H 7 B 8 F 13. Zaznacz, które zdania odnoszące się do gospodarki średniowiecznej Europy, są prawdziwe, a które fałszywe, wpisując litery P lub F. (6 p.) Chłopi za użytkowaną ziemię płacili właścicielowi tzw. rentę feudalną. Powrót do gospodarki pieniężnej zahamował rozwój miast. Upowszechnienie gospodarki naturalnej powodowało wzrost wydajności produkcji rolnej. F Gildie były to organizacje grupujące kupców w miastach. Osadnictwo rozwijało się dzięki przywilejom lokacyjnym i prawu wychodu. Zastosowanie metody wypaleniskowej zastąpiło system trójpolówki. 14. Zapisz w odpowiednich miejscach właściwe nazwy zakonów. (5 p.) A. Zakon rycerski. W szeregi tego zakonu wstępowali najczęściej Francuzi. Składali śluby ubóstwa i braterstwa. W XIV w. majątek zgromadzenia został przejęty przez Filipa IV Pięknego, a większość braci spalono na stosie jako heretyków. Templariusze (Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona) B. Zakon rycerski. Do zgromadzenia tego należeli głównie Włosi. Od końca XIII w. jego siedzibą był Cypr, następnie wyspy Rodos oraz Malta, skąd pochodzi druga nazwa zakonu: "Kawalerowie maltańscy". Joannici (Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Św. Jana z Jerozolimy) P F P P F Strona 9 z 11
C. Zakon rycerski. Jego członkowie wywodzili się przede wszystkim z Niemiec. Po opusczeniu Ziemi Świętej osiedli w Wenecji, później na Węgrzech, aby w końcu założyć swoje państwo nad Bałtykiem. Krzyżacy (Zakon Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie) D. Zakon powstały w VI w., którego założyciel za najważniejsze elementy życia uznawał modlitwę i pracę. Benedyktyni (Zakon Świętego Benedykta) E. Zakon żebraczy, powstały w XIII w., który swoje misje prowadził w miastach, głosił potrzebę życia w ubóstwie. Franciszkanie (Zakon Świętego Franciszka) 15. Zaznacz właściwą odpowiedź. (10 p.) I. Kopiści to określenie: a) rycerzy walczących za pomocą kopii, b) zakonników przepisujących księgi, c) chłopów pracujących w roli przy kopaniu, d) górników pracujących w kopalniach soli. II. Cesarz, który brał udział w zjeździe monarchów w Krakowie w 1364 r. to: a) Henryk IV, b) Otton III, c) Karol IV, d) Konrad II. III. Sułtan turecki, który zdobył z rąk krzyżowców Jerozolimę, to: a) Mahomet, b) Saladyn, c) Osman, d) Kalif. IV. Czwarta wyprawa krzyżowa zakończyła się: a) całkowitą klęską krzyżowców, b) zajęciem przez krzyżowców Jerozolimy, c) zajęciem przez krzyżowców Akki, d) zajęciem przez krzyżowców Konstantynopola. Strona 10 z 11
V. Cesarzem, który brał udział w wyprawach krzyżowych, a także najechał na ziemie polskie w 1157 r., był. a) Henryk II, b) Henryk V, c) Fryderyk Barbarossa, d) Karol IV. VI. Najwybitniejszym władcą bizantyjskim w VI w. n.e. był: a) Konstantyn Wielki, b) Justynian Wielki, c) Karol Wielki, d) Teodozjusz Wielki. VII. Najwcześniej spośród wymienionych państw słowiańskich uformowało się: a) Państwo Wielkomorawskie, b) Ruś Kijowska, c) Czechy, b) Polska. VIII. Wydanie dokumentu "Dictatus Papae" przez Grzegorza VII rozpoczęło: a) wyprawy krzyżowe, b) spór o inwestyturę z cesarstwem, c) schizmę wschodnią, d) schizmę zachodnią. IX. Funkcję starosty wprowadził w Polsce: a) Mieszko I, b) Kazimierz Odnowiciel, c) Wacław II, d) Kazimierz Wielki. X. Jan Bażyński był: a) kronikarzem na dworze Kazimierza Wielkiego, b) przywódcą tzw. Związku Pruskiego, c) dowódcą wojsk polskich podczas bitwy pod Świecinem, d) wybitnym rzeźbiarzem. Strona 11 z 11