Strona 1 z 7 Opracował Asystent Iwona Quant 22.05.2014r. Stanowisko, imię i nazwisko: Data: Podpis Sprawdził Technik Barbara Maciejewska 23.05.2014r. Stanowisko, imię i nazwisko: Data: Podpis Zatwierdził Kierownik LM Grażyna Niedziółka 23.05.2014 L.p. Stanowisko, imię i nazwisko Data: Podpis Numer zmienionej lub wycofanej strony Data wprowadzenia zmiany lub wycofania dokumentu Numer i nazwa zmienionego lub wycofanego dokumentu Podpis osoby dokonującej zmiany lub wycofującej dokument
Strona 2 z 7 SPIS TREŚCI: 1. Cel 2. Zakres stosowania 3. Definicje 4. Odpowiedzialność 5. Tryb postępowania 5.1 Aparatura i sprzęt 5.2 Pobieranie materiału 5.2.1 Pobieranie kału 5.2.2 Pobieranie wymazu z odbytu 5.2.3 Pobieranie wymazu kału 5.2.4 Pobieranie próbek kału w kierunku Rota/Adenowirusów oraz Norowirusów 5.2.5 Wskaźniki biologiczne do oceny skuteczności procesu sterylizacji 5.2.6 Pobieranie próbek do oceny czystości mikrobiologicznej powierzchni i powietrza 5.3 Transport 5.4. Przyjmowanie materiału do badań 5.5. Oznaczanie materiału 5.6. Rejestrowanie materiału 5.7. Wykonywanie badań 5.8. Pozbywanie się materiału po badaniu 6. Dokumenty związane 7. Załączniki
Strona 3 z 7 1. Cel Celem instrukcji jest zapewnienie prawidłowego sposobu pobierania materiału do badań mikrobiologicznych, jego transportu, przyjmowania, przechowywania i pozbywania się po badaniu. 2. Zakres stosowania Instrukcja obowiązuje w WOMP-Gdynia w Laboratorium Mikrobiologicznym oraz Recepcji WOMP. 3. Definicje Brak 4. Odpowiedzialność Zleceniodawcy, pacjenci, osoby pobierające i transportujące ponoszą pełną odpowiedzialność za wszystkie etapy pobrania i transportu próbek, do momentu dostarczenia do Recepcji. Za przyjmowanie, ocenę stanu, oznaczanie i rejestrowanie próbek odpowiedzialni są pracownicy Recepcji. Za pozbywanie się materiału po badaniach odpowiedzialni są analitycy wykonujący badania. Kierownik laboratorium decyduje o odrzuceniu próbki w przypadku jej złego stanu. 5. Tryb postępowania 5.1 Aparatura i szkło Do pobierania kału używane są jednorazowe pojemniki tzw. kałówki, do pobierania wymazów z odbytu i wymazów z kału używane są wymazówki z podłożem transportowym. Do oceny skuteczności procesu sterylizacji stosowane są wskaźniki biologiczne. Do poboru próbek w celu oceny czystości mikrobiologicznej powierzchni stosowane są płytki kontaktowe z podłożem, wymazówki z podłożem transportowym lub wymazówki suche. Płytki Petriego z podłożem oraz aparat MAS-100 służą do pobierania próbek w celu oceny czystości mikrobiologicznej powietrza. 5.2 Pobieranie materiału 5.2.1 Pobieranie kału do badań bakteriologicznych Kał należy pobrać trzykrotnie, jeśli to możliwe, w następujących po sobie dniach. Należy pobrać grudkę kału wielkości dużego orzecha laskowego do czystego pojemnika.
Strona 4 z 7 Próbkę kału pobiera się ze świeżo oddanego stolca na papier toaletowy lub papierowy talerzyk jednorazowy; nie pobierać z muszli klozetowej. Grudkę kału pobiera się łyżeczką plastykową dołączoną do naczynka tzw. kałówki i umieszcza się wewnątrz niego. Materiał nie powinien być zanieczyszczony moczem. Po umieszczeniu próbki, pojemnik należy szczelnie zamknąć i opisać najlepiej za pomocą naklejki z podaniem imienia i nazwiska, następnie dostarczyć do laboratorium wraz z wypełnionym skierowaniem F-03/PO-08 Skierowanie na badanie kału lub wymazu z odbytu. 5.2.2 Pobieranie wymazu z odbytu Do pobierania wymazu z odbytu używa się wymazówki transportowej. Do pobrania wymazu z odbytu upoważnieni są: lekarz, pielęgniarki oraz osoby przeszkolone.. - Pacjenta ustawić w pozycji skłonu do przodu lub ułożyć na kozetce w pozycji łokciowo-kolanowej, należy polecić powolne i miarowe oddychanie oraz rozluźnienie mięśni odbytu z ewentualnym lekkim parciem na stolec - Wymazówkę wprowadzić tak głęboko aby znalazła się poza zwieraczem odbytu na głębokość 4-5 cm, przy wprowadzaniu wymazówki do odbytnicy należy równocześnie lekko rozchylać fałdy pośladkowe pacjenta - Obracać wymazówką kilkakrotnie, starając się zebrać materiał z powierzchni ściany odbytnicy, na wymazówce powinien być widoczny ślad kału oraz złuszczone komórki błony śluzowej. - Po pobraniu umieścić wymazówkę w probówce oznaczając ją za pomocą nalepki imieniem i nazwiskiem pacjenta (materiał przechowywać w lodówce) następnie dostarczyć do laboratorium wraz ze skierowaniem F-03/PO-08 Skierowanie na badanie kału lub wymazu z odbytu. 5.2.3 Pobieranie wymazu z kału Pałeczkę z zestawu transportowego należy wyjąć z opakowania tuż przed pobraniem wymazu. Podczas pobierania próbki pałeczkę należy trzymać za osadzony na niej korek. Pobiera się niewielką ilość kału (z kilku miejsc) przez włożenie do niego wacika umocowanego na patyczku i obrócenie go kilkakrotnie w materiale kałowym. Na waciku powinien być widoczny ślad kału. Następnie wyjąć korek z probówki z podłożem transportowym, umieścić tam pobrany wymaz i szczelnie zamknąć probówkę. Dostarczyć do laboratorium wraz z wypełnionym skierowaniem F-03/PO-08 Skierowanie na badanie kału lub wymazu z odbytu. 5.2.4 Pobieranie próbek kału w kierunku Rota/Adenowirusów oraz Norowirusów Próbkę kału w kierunku wirusów należy pobrać w okresie ostrych objawów choroby do czystego suchego pojemnika, bez dodatku substancji konserwujących lub podłoża transportowego. Niezbędna ilość kału to 1-2ml lub 1-2g. Pojemnik z próbką kału należy opisać imieniem i nazwiskiem pacjenta i dostarczyć do laboratorium. W oczekiwaniu na przekazanie próbki, pojemnik musi być przechowywany w lodówce i traktowany jest jako materiał potencjalnie zakaźny. Dostarczyć do laboratorium wraz z wypełnionym skierowaniem F-03/PO-08 Skierowanie na badanie kału lub wymazu z odbytu.
Strona 5 z 7 5.2.5 Wskaźniki biologiczne do oceny skuteczności procesu sterylizacji Test biologiczny poddać sterylizacji, po zakończeniu procesu sterylną pęsetą wyjąć test biologiczny ze sterylizatora i umieścić go w jałowym opakowaniu, szczelnie zamykając. Razem z każdym testem biologicznym należy dostarczyć niewysterylizowany test z tej samej serii, który jest kontrolą żywotności drobnoustrojów testowych w danej serii. Do testu dołączyć skierowanie na formularzu F-04/PO-08 Skierowanie na badanie laboratoryjne skuteczności procesu sterylizacji. 5.2.6 Pobieranie próbek do oceny czystości mikrobiologicznej powierzchni i powietrza - pobieranie odcisków płytką kontaktową Zdjąć wieczko, przycisnąć pożywkę agarową do powierzchni przez 10 sek. unikając obracania płytki. Płytkę zamknąć i dostarczyć do laboratorium. - pobieranie wymazów (metoda jakościowa na obecność patogenów Staphylococcus ureus, Salmonella sp., Escherichia coli). Wyjąć wymazówkę ze sterylnego opakowania z podłożem transportowym, przycisnąć do badanej powierzchni, przecierać kilkakrotnie badaną powierzchnię, obracając wymazówkę między palcami, tak by wykorzystać całą powierzchnię wymazówki. Niezwłocznie włożyć wymazówkę do podłoża transportowego, unikając dotykania wymazówką innych powierzchni lub zewnętrznej ścianki opakowania. - Wykonanie wymazu z użyciem szablonu Przygotować jałowy szablon, jałową wymazówkę oraz butelkę z jałowym płynem płuczącym. Wyjąć wymazówkę ze sterylnego opakowania i zanurzyć jej koniec w butelce zawierającej płyn płuczący. Przycisnąć koniec wymazówki do ścianki butelki dla usunięcia nadmiaru płynu. Przycisnąć szablon do powierzchni badanej, przecierać obszar ograniczony szablonem 5-krotnie, równolegle do jednego boku szablonu, czynność powtórzyć w kierunku prostopadłym do poprzedniego. Wymaz pobierać dociskając wymazówkę do badanej powierzchni oraz obracając tak, by wykorzystać maksymalnie jej powierzchnię. Włożyć wymazówkę do butelki z płynem płuczącym i aseptycznie złamać lub odciąć patyczek. Popłuczyny (zawiesinę wyjściową) uzyskuje się poprzez ręczne wytrząsanie przez jedną minutę butelki z płynem płuczącym i wymazówką. - pobieranie próbek powietrza metodą zderzeniową (za pomocą aparatu MAS-100). Przed pobraniem próbek należy zamknąć okna i drzwi badanego pomieszczenia. Na ogólną liczbę drobnoustrojów wskazane jest pobieranie próbek na dwie płytki Petriego. Zassać strumień powietrza próbnikiem MAS-100, płytki z podłożem wyjąć z próbnika dostarczyć do laboratorium. Dostarczyć do laboratorium wraz z wypełnionym skierowaniem F-14/PO-08 Protokół pobrania próbek w celu oceny czystości mikrobiologicznej dla próbek powietrza, płytek odciskowych i wymazów czystościowych.
Strona 6 z 7 5.3 Transport Kał do badania bakteriologicznego należy dostarczyć do laboratorium w ciągu kilku godzin od momentu pobrania w temperaturze pokojowej, jeśli jest to niemożliwe przechowywać w temperaturze od 2-8 C i dostarczyć maksymalnie do 24 godzin od pobrania. Wymaz na podłożu transportowym maksymalnie do 72 godz. Kał na Rota-Adenowirusy należy dostarczyć w ciągu 6 godzin od pobrania, przechowywać w temperaturze 2-8 C.Test wykonać nie później niż 72 godziny od pobrania, jeśli to nie możliwe, zamrozić próbkę w temperaturze -25 ± 6 C. Kał w kierunku Norowirusów po pobraniu przechowywać w temperaturze 2-8 C. Jeśli próbki muszą być przechowywane dłużej niż 3 dni, należy je zamrozić w temperaturze -20 C. Testy wskaźnikowe wyjęte ze sterylizatora należy dostarczyć zgodnie z wymogami określonymi w instrukcji producenta wskaźników biologicznych nie dłuższym niż 24 godz. Po pobraniu odcisków płytki można transportować i przechowywać nie dłużej niż 24 godz. bez dostępu światła w temperaturze 1-4 C. 5.4. Przyjmowanie materiału do badań Materiał do badań przyjmuje się po okazaniu skierowania na badanie i ocenie stanu próbki. 5.5. Oznaczanie materiału Materiał oznacza się markerem na wieczku bądź wymazówce nadając kolejny numer zgodnie z numerem w komputerze i odpowiedniej Ksiądze Rejestracji Wyników Laboratoryjnych. 5.6. Rejestrowanie materiału Materiał rejestruje się w odpowiedniej Księdze Rejestracji Wyników Laboratoryjnych oraz w systemie elektronicznym Yetiz, wpisując numer badania, datę i godzinę, nazwisko i imię, PESEL pacjenta, numer jednostki i rodzaj materiału oraz nazwisko osoby rejestrującej. Następnie materiał przekazuje się do Laboratorium Mikrobiologicznego do badania. 5.7. Wykonywanie badań Analitycy wykonują badania przyjętych próbek zgodnie z obowiązującymi w Laboratorium Mikrobiologicznym aktualnymi procedurami badawczymi i instrukcjami badawczymi. Uzyskane wyniki badań służą do opracowania sprawozdań z badań w komputerowym systemie elektronicznym Yetiz. Sprawozdania z badań w formie papierowej są autoryzowane przez analityków posiadających tytuł zawodowy diagnosty laboratoryjnego oraz Prawo Wykonywania Zawodu Diagnosty Laboratoryjnego, wydanego przez Krajową Radę Diagnostów Laboratoryjnych (ustawa o diagnostyce laboratoryjnej z dn. 27.07.2001 r., tekst jednolity Dz. U. z 2004 r., Nr 144, poz. 1529 ze zm). Sprawozdania z badań w formie papierowej przekazywane są do Recepcji WOMP. 5.8. Pozbywanie się materiału po badaniu Po przeprowadzeniu badań analitycy wyrzucają pozostały po badaniu materiał do pojemników na materiał zakaźny i przeznaczają do utylizacji, zgodnie z procedurą ogólną PO-12 Postępowanie z odpadami.
Strona 7 z 7 6. Dokumenty związane Ustawa o diagnostyce laboratoryjnej z dn. 27.07.2001 r., tekst jednolity Dz. U. z 2004 r., Nr 144, poz. 1529 ze zmianami. PO-08 Postępowanie z próbkami do badań PO-12 Postępowanie z odpadami F-03/PO-08 Skierowanie na badanie kału lub wymazu z odbytu. F-04/PO-08 Skierowanie na badanie laboratoryjne skuteczności procesu sterylizacji F-06/PO-08 Protokół pobrania wymazów czystościowych F-14/PO-08 Protokół pobrania próbek w celu oceny czystości mikrobiologicznej 7. Załączniki Brak