CIĄŻA A PRACA ZAWODOWA

CIĄŻA A PRACA ZAWODOWA 1

I. Ciąża a praca zawodowa 1. Mama kontra pracodawca 2. Zły moment na ciążę 3. Niewiele do szczęścia II. Teczka praw kobiety odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania 1. Kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży? 2. Jak powiedzieć pracodawcy o ciąży? 3. Jakie prawa przysługują ciężarnej? 4. Co to jest urlop macierzyński? 5. Co to jest urlop wychowawczy? 2

Ciąża a praca zawodowa Ponad połowa pracodawców pytanych o szanse kobiety w ciąży na znalezienie pracy w ich firmie odpowiada, że są one bliskie zeru. Magdalena Drab, mamazone.pl Przedstawione poniżej dane są wynikiem badania wykonanego przez Millward Brown SMG/KRC na zlecenie Fundacji Św. Mikołaja Lęk, niepokój, niepewność - takie uczucia towarzyszą aż co trzeciej pracującej kobiecie w wieku 18-45 lat, kiedy myśli o zajściu w ciążę. Co wywołuje ten strach? Przede wszystkim obawy co do przyszłości kariery zawodowej: wysokości zarobków, zmiany stanowiska na gorsze, a nawet utraty pracy - ponad 20% badanych kobiet jest przekonanych, że reakcja pracodawcy na wiadomość o ciąży będzie nieprzychylna. 1. Mama kontra pracodawca Dla większości kobiet decyzja o ciąży jest bezpośrednio związana z sytuacją materialną i zawodową, a brak poczucia bezpieczeństwa i strach przed kłopotami w pracy to najczęstsze przyczyny odkładania planów macierzyńskich na bliżej nieokreśloną przyszłość. Lęk przed reakcją pracodawcy jest tak duży, że aż co siódma kobieta odwleka moment poinformowania go o ciąży. Czy kobiety mają podstawy, by tak bardzo obawiać się o swoją pozycję w firmie? Okazuje się, że tak. Pytania o plany macierzyńskie w trakcie rozmów kwalifikacyjnych przytrafiły się co piątej kobiecie, 4% z nich spotkało się z wymogiem podpisania deklaracji o nie planowaniu ciąży w najbliższym czasie, a 3% musiało dostarczyć pracodawcy aktualne badania ginekologiczne. Nie jest również rzadką praktyka publicznego komentowania postępowania, a także rzekomo niższych kompetencji zawodowych kobiet, które zaszły w ciążę: aż 16% pracodawców przyznaje, że kobieta w ciąży staje się gorszym pracownikiem, niektórzy pozwalają sobie nawet na jawne faworyzowanie mężczyzn, którzy przecież nie wykręcą takiego numeru. Znacznie lepiej sytuacja wygląda w przedsiębiorstwach sfeminizowanych. Co ciekawe, sami pracodawcy oceniają się nadzwyczaj dobrze w porównaniu z doświadczeniami ciężarnych kobiet - tylko 6% potwierdza, że źle reaguje na ciążę pracownicy, a aż 56% chwali się pozytywnym stosunkiem do macierzyństwa. 3

2. Zły moment na ciążę Strach przed pogorszeniem warunków pracy i utratą źródła dochodu to nie jedyny powód do stresu dla kobiet w ciąży. Większość z nich obawia się także zepsucia atmosfery w pracy, złośliwych uwag pod swoim adresem, negatywnej reakcji współpracowników. Niewiarygodne, że ciężarne kobiety często bardziej martwią się o sposób, w jaki będą odbierane przez innych, niż o własne dobro i zdrowie. Z czego wynikają te lęki? Okazuje się, że wiele kobiet po zajściu w ciążę spotyka się z przykrymi uwagami ze strony współpracowników sugerujących, że kobieta zawiodła, zaszła w ciążę w wyjątkowo złym momencie, jest niepełnowartościowa czy wręcz niepotrzebna w firmie. Pocieszające, że pozytywne reakcje otoczenia, jak przydzielanie lżejszych zadań czy choćby okazywanie serdeczności i zainteresowania, zdarzają się równie często. Komfort psychiczny mogą z kolei dać zapewnienia, jakie otrzymało aż 57% kobiet ciąży - pracodawcy przekonywali je, że ich stanowisko nie zostanie zlikwidowane i będzie czekało na ich powrót do pracy; co ważne, aż 15% z tych kobiet i tak straciło potem pracę. Niestety, bardzo rzadkie, a wręcz marginalne, są przypadki, kiedy pracodawca wykazuje żywe zainteresowanie zdrowiem, komfortem pracy i rozwojem kariery zawodowej przyszłej mamy. 3. Niewiele do szczęścia Znamienne, że kobiety w ciąży nie mają wcale wielkich wymagań, jeśli chodzi o sytuację zawodową: tylko 10% z nich prosi o poprawę warunków pracy, a 8% o skrócenie czasu pracy. Zdecydowana większość natomiast oczekuje jedynie przyjaznej atmosfery, zrozumienia i zachowania status quo. Jak trudny jest kompromis, pokazują liczby: podczas gdy 40% kobiet jest niezadowolonych ze sposobu traktowania ich w czasie ciąży, tylko 4% pracodawców przyznaje, że kobiety w ciąży nie otrzymują od nich należnej pomocy. Zobacz raport Mama robi karierę 4

Teczka praw kobiety W odpowiedzi na najpopularniejsze pytania związane z pracą w czasie ciąży, łączeniem macierzyństwa i kariery oraz praw, jakie przysługują przyszłym i młodym mamom, w serwisie mamazone.pl powstała unikalna Teczka Praw Kobiety. Prawnik Diana Wosińska z kancelarii FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz odpowiada na pytania najczęściej zadawane przez młode mamy użytkowniczki serwisu mamazone.pl: 1. Jak powiedzieć pracodawcy o ciąży? Najspokojniej jak się da, przecież przyszła mama nie powinna się denerwować. Pracownica, która dowiaduje się o swojej ciąży, powinna pamiętać, że od momentu zajścia w ciążę podlega szczególnej ochronie przed zwolnieniem, a pracodawca nie może rozwiązać z nią umowy o pracę z tego powodu, że jest w odmiennym stanie. Informując pracodawcę o stanie ciąży, pracownica powinna przedstawić zaświadczenie lekarskie stwierdzające fakt ciąży. 2. Kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży? Przepisy prawa pracy nie wskazują, w jakim terminie pracownica powinna powiadomić pracodawcę o ciąży. Jednakże z uwagi na obowiązki pracodawcy wynikające z tego faktu, a także w trosce o zdrowie swoje i dziecka, pracownica powinna powiadomić pracodawcę o ciąży jak najszybciej, najlepiej jak tylko uzyska zaświadczenie lekarskie potwierdzające ciążę. W praktyce jednak kobiety często odwlekają decyzję o poinformowaniu pracodawcy o ciąży. Z badań ilościowych wynika, że co piąta kobieta bała się rozmowy z szefem, a co siódma odwlekała ten moment. Przyczyną, dla której pracownice odkładają decyzję o poinformowaniu pracodawcy o ciąży, jest obawa przed negatywną reakcją pracodawcy oraz współpracowników na fakt ciąży, a także trudności z reorganizacją pracy związaną z ich stanem. 3. Jakie prawa przysługują ciężarnej? Przede wszystkim pracownica w okresie ciąży podlega szczególnej ochronie przed zwolnieniem. Należy jednak zwrócić uwagę, iż sytuacja prawna kobiet w ciąży różni się w zależności od rodzaju umowy, jaką mają zawartą z pracodawcą. Co do zasady pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży. Z powyższego uprawnienia nie mogą korzystać pracownice zatrudnione na okres próbny, który nie prze- 5

kracza jednego miesiąca. Umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu (nie dotyczy umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy). Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę w okresie ciąży może jednak nastąpić w sytuacji, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy (tzw. zwolnienie dyscyplinarne) i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy, a także w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Zgodnie z przepisami kodeksu pracy, kobiety która spodziewa się dziecka, nie wolno: 1. zatrudniać przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, 2. zatrudniać w godzinach nadliczbowych lub w porze nocnej, 3. nie wolno - bez jej zgody - delegować poza stałe miejsce pracy. Ponadto, pracodawca jest obowiązany przenieść do innej pracy kobietę w ciąży, jeśli: 1. jest zatrudniona na stanowisku pracy zabronionej kobietom w odmiennym stanie, 2. w razie przedłożenia orzeczenia lekarskiego stwierdzającego, że ze względu na stan ciąży nie powinna wykonywać pracy dotychczasowej. Pracownica ciężarna ma prawo do zwolnienia od pracy na czas niezbędny do przeprowadzenia badań w związku z ciążą, które zostały zlecone przez lekarza w przypadku gdy badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas zwolnienia pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia obliczonego jak wynagrodzenie za urlop. Ponadto kobiecie ciężarnej, która zachoruje z powodów związanych z przebiegiem ciąży, przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 100 % wynagrodzenia. Należy zwrócić uwagę, iż od zeszłego roku zasiłek chorobowy w trakcie ciąży przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy nie dłużej niż przez 270 dni (a nie jak było do tej pory maksymalnie 182 dni). 4. Co to jest urlop macierzyński? Urlop macierzyński to urlop, jaki przysługuje kobiecie (pracownicy) w związku z urodzeniem dziecka. W przypadku pracowników (zarówno pracownika jak i pracownicy), którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza lub wystąpili o adopcję, przysługuje tzw. urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego. Za czas urlopu macierzyńskiego nie przysługuje wynagrodzenie, lecz zasiłek macierzyński wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. 6

5. Co to jest urlop wychowawczy? Urlop wychowawczy jest to bezpłatny urlop udzielany pracownikowi na jego wniosek w celu sprawowania opieki nad dzieckiem. Przesłanką prawa do urlopu wychowawczego jest pozostawanie w stosunku pracy i posiadanie co najmniej sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia. Okres zatrudnienia obliczany jest przez zsumowanie wszystkich okresów zatrudnienia z wszystkich zakładów pracy bez względu na wymiar czasu pracy, długość przerw w zatrudnieniu i sposób ustania stosunku pracy. Kolejnym warunkiem prawa do urlopu wychowawczego jest sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Warunek ten jest spełniony, gdy pracownik zamierza stale opiekować się dzieckiem i w czasie urlopu wychowawczego faktycznie tę opiekę sprawuje (nie tylko okresowo). W razie zaprzestania osobistej opieki nad dzieckiem pracownik, nie później niż w ciągu 30 dni, jest zobligowany powiadomić o tym pracodawcę. Urlopu wychowawczego udziela się na maksymalnie 3 lata, jednakże nie później niż do ukończenia przez dziecko 4. roku życia. W razie stwierdzenia orzeczeniem lekarskim u dziecka niepełnosprawności, która wymaga osobistej opieki pracownika, osoba uprawniona może występować o udzielenie kolejnego trzyletniego urlopu (jednakże nie później niż do ukończenia 18-tego roku życia przez dziecko). Uprawnienie to przysługuje niezależnie od tego, czy osoba uprawniona korzystała, czy nie korzystała z urlopu wychowawczego nad dzieckiem w wieku do 4 lat. Oba te urlopy (do 4. i 18. roku życia) mogą być wykorzystane najwyżej w czterech częściach. Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie są pracownikami, z urlopu wychowawczego może w zasadzie skorzystać w tym samym czasie jedno z nich. Jest jednak wyjątek od tej reguły, tj. w okresie nie przekraczającym trzech miesięcy dopuszcza się możliwość jednoczesnego korzystania z tego urlopu. W przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego, pracownik będący na urlopie wychowawczym może zrezygnować z urlopu w każdym czasie - za zgodą pracodawcy, a bez takiej zgody - po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy - najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy. Pracownik będący na urlopie wychowawczym podlega szczególnej ochronie przed zwolnieniem, tj. pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać z nią umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Od 1 stycznia 2009 r. w kodeksie pracy obowiązuje bardzo ważny przepis, który objął ochroną przed zwolnieniem również tych pracowników, którzy będąc na urlopie wychowawczym zdecydowali się na pracę na co najmniej pół etatu. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z takim pracownikiem w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy. Ochrona ta przysługuje jednak nie dłużej niż przez łączny okres 12 miesięcy. 7

Podobnie jak to jest z ochroną w takcie urlopu wychowawczego, rozwiązanie przez pracodawcę umowy z takim pracownikiem jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Chcesz wiedzieć, kiedy nie wolno zwolnić kobiety po powrocie z macierzyńskiego? W jakiej sytuacji można ubiegać się o 7/8 etatu? Jak zwolnienie na dziecko wpływa na wynagrodzenie? Odpowiedzi znajdziesz w serwisie mamazone.pl sprawdź Teczkę praw kobiety 8