BHP i ergonomia 1. Regulacje prawne z zakresu ochrony pracy. 2. Prawa i obowiązki pracodawcy, osoby kierującej pracownikami i pracownika w zakresie bhp oraz odpowiedzialność za naruszenie przepisów i zasad bhp. 2.1. Obowiązki pracodawcy i osoby kierującej pracownikami. 2.2. Obowiązki pracownika. 2.3. Prawa pracownika. 3. Wypadki związane z pracą. 3.1. Wypadki przy pracy. 3.2. Wypadek na równi z wypadkiem przy pracy. 3.3. Wypadek w drodze do pracy lub z pracy. 3.4. Wypadek powstały w szczególnych okolicznościach. 4. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad pracownikami. 5. Praca na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. 6. Energia elektryczna. 7. Zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożeń (pożaru, awarii...). 7.1. Sprzęt gaśniczy. Gaśnice. 7.2. System alarmowania i wzywania straży pożarnej. 8. Obowiązki pracodawcy w zakresie zabezpieczenia warunków udzielania pomocy przedlekarskiej w razie wypadku. 9. Pierwsza pomoc przedmedyczna.
1. Regulacje prawne z zakresu ochrony pracy. W Konstytucji RPzostało zapisane, że Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy oraz "Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy". Prawo to jest realizowane głównie przez Kodeks Pracy. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. KODEKS PRACY określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. Ilekroć w kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy: 1) kodeksu pracy, 2) innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, 3) postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, 4) postanowienia regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zamieszczone są w Kodeksie pracy w dziale X. W sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie: umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielumowy o pracę. czej Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. 2. Prawa i obowiązki pracodawcy, osoby kierującej pracownikami i pracownika w zakresie bhp oraz odpowiedzialność za naruszenie przepisów i zasad bhp. 2.1 Obowiązki pracodawcy i osoby kierującej pracownikami. Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy: 1) pracownikom, 2) osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy: a) w zakładzie pracy, b) w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, 3) w toku zajęć odbywanych na terenie zakładu pracy przez studentów i uczniów nie będących jego pracownikami. Powyższe dotyczy odpowiednio jednostki organizującej pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy, w ramach prac społecznie użytecznych. Pracodawca jest obowiązany zastosować środki niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia osobom w razie prowadzenia prac w miejscu, do którego mają dostęp osoby nie biorące udziału w procesie pracy. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników, tzn.: 1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, 2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 3) wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie, 4) kontrolować wykonanie tych poleceń, 5) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organ nadzoru nad warunkami pracy, 6) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane, przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji. Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac. Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy. Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana: 1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, 2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed: wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi, innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, 4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy, stan wyposażenia technicznego, sprawność środków ochrony zbiorowej, stosowanie środków ochrony zbiorowej zgodnie z przeznaczeniem, 2
5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Kto będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny. 2.2 Obowiązki pracownika. Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W szczególności pracownik jest obowiązany: 1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, 2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych, 3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, 4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem, 5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich, 6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, 7) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. 2.3 Prawa pracownika. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. W razie powstrzymywania się od pracy z powodu braku dyspozycji psychofizycznej, pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie za czas nie wykonywania pracy. 3. Wypadki związane z pracą oraz świadczenia z nimi związane. 3.1 Wypadki przy pracy. Za wypadek przy pracy uważa się zdarzenie: 1) nagłe, (nagłość zdarzenia jest wtedy, gdy wykonywana czynność, która przyczyniła się do wypadku trwa nie dłużej niż jedną zmianę roboczą); 2) wywołane przyczyną zewnętrzną (przyczyna zewnętrzna jest to np. uraz, albo wysiłek fizyczny podczas wykonywania pracy w odróżnieniu od przyczyn wewnętrznych, czyli naszych schorzeń); 3) powodujące uraz lub śmierć, (uraz jest to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego); 4) nastąpiło w związku z pracą (związek z pracą występuje zawsze, gdy przyczyną jest wykonywanie zwyczajnych czynności wynikających ze stosunku pracy lub związanych z nimi): a) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, b) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, c) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Aby uznać zdarzenie za wypadek przy pracy wszystkie kryteria zawarte w definicji muszą wystąpić jednocześnie. 3
3.2 Wypadek na równi z wypadkiem przy pracy. Wypadek na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ: 1) w czasie podróży służbowej, chyba, że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań, 2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, 3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe. Wypadek na równi z wypadkiem przy pracy nie ma bezpośredniego związku przyczynowego ze stosunkiem pracy, ale mogą im ulec jedynie osoby będące pracownikami i dlatego przy rozpatrywaniu tych wypadków obowiązują zasady dotyczące wypadków przy pracy. Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku, którego nastąpiła śmierć w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku, którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy, co najmniej dwie osoby. Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku. W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania: 1) eliminowanie lub ograniczenie zagrożenie, 2) zapewnienie udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, 3) ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku, 4) zastosowanie odpowiednich środków zapobiegających występowanie podobnych wypadków. Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego. 3.3 Wypadek w drodze do pracy lub z pracy. Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się zdarzenie: 1) nagłe, 2) wywołane przyczyną zewnętrzną, 3) nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia chorobowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych, zwykłego spożywania posiłków, odbywania nauki lub studiów. Ubezpieczony, który uległ wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy, zawiadamia niezwłocznie lub po ustaniu przeszkód uniemożliwiających niezwłoczne zawiadomienie o wypadku pracodawcę. Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie: 1) oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków, co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia, 2) informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy, 3) ustaleń sporządzającego kartę. Ustalenie okoliczności wypadku w drodze do pracy lub z pracy jest dokonywane w karcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Kartę wypadku, pracodawca i pracownik sporządzają po ustaleniu okoliczności i przyczyn zdarzenia, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku. 4
3.4 Wypadek powstały w szczególnych okolicznościach. Za wypadek uzasadniający przyznanie świadczeń uważa się nagle zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło: 1) przy ratowaniu innych osób od grożącego ich życiu niebezpieczeństwa; 2) przy chronieniu własności publicznej przed grożącą jej szkoda; 3) przy udzielaniu przedstawicielowi organu państwowego lub organu samorządu terytorialnego pomocy przy spełnianiu czynności urzędowych; 4) przy ściganiu lub ujęciu osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub przy chronieniu innych osób przed napaścią; 5) przy wykonywaniu funkcji radnego lub członka komisji rady wszystkich jednostek samorządu terytorialnego albo przy wykonywaniu przez sołtysa czynności związanych z tym stanowiskiem; 6) przy wykonywaniu funkcji ławnika w sądzie; 7) w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowanych przez jednostki organizacyjne systemu oświaty, zajęć w szkole wyższej lub zajęć na studiach doktoranckich albo w czasie odbywania praktyki przewidzianej organizacją studiów lub nauki; 8) przy pracy wykonywanej w Ochotniczych Hufcach Pracy na innej podstawie niż umowa o pracę; 9) przy pracy wykonywanej w ramach terapii zajęciowej w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz publicznych zakładach opieki zdrowotnej; 10) przy wykonywaniu bezpośredniej ochrony przed klęskami żywiołowymi; 11) przy wykonywaniu funkcji członka komisji powołanej przez organ państwowy lub organ samorządu terytorialnego do przeprowadzania wyborów lub referendum; 12) przy wykonywaniu świadczeń przez wolontariusza; 13) w trakcie uczestnictwa w centrum integracji społecznej. Świadczenia określone w ustawie są finansowane ze środków budżetu państwa. 4. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad pracownikami. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad pracownikami obejmuje badania lekarskie: wstępne, okresowe i kontrolne. Wstępnym badaniom lekarskim podlegają: 1) osoby przyjmowane do pracy, 2) pracownicy przenoszeni na stanowisko pracy gdzie występują: czynniki szkodliwe dla zdrowia, warunki uciążliwe, 3) pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowisko pracy. Wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy: 1) na to samo stanowisko, 2) na stanowisko o takich samych warunkach pracy, 3) na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Okresowym badaniom lekarskimpodlegają wszyscy pracownicy w terminach wskazanych przez lekarza podczas badań profilaktycznych. Kontrolnym badaniom lekarskimpodlegają pracownicy w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni spowodowanej chorobą, w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Badanie profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Postępowanie odwoławcze. Pracownik lub pracodawca, który nie godzi się z treścią wydanego zaświadczenia, może wystąpić, w ciągu 7 dni od dnia wydania zaświadczenia, za pośrednictwem lekarza, który wydał to zaświadczenie, z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania. 5. Praca na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Pod pojęciem monitora ekranowego - należy rozumieć urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu. Pod pojęciem pracownika zatrudnionego na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy należy rozumieć każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy, co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii. Pracodawca jest obowiązany do przeprowadzania na stanowiskach pracy, wyposażonych w monitory ekranowe, oceny warunków pracy w aspekcie: 1) organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, 2) stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, 5
3) obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników, 4) obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem, 5) obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy. Ocena stanowisk pracy z komputerami powinna być przeprowadzana w szczególności: 1) dla nowo tworzonych stanowisk, 2) po każdej zmianie organizacji i wyposażenia stanowiska pracy. Na podstawie oceny pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości. Pracodawca jest obowiązany: 1) informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na stanowiskach pracy, w tym o wynikach przeprowadzonej oceny oraz wszelkich środkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, 2) przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, 3) zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekran. profilaktyczną opiekę zdrowotną, 4) zapewnić łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała - przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego, 5) zapewnić, co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego, 6) zapewnić okulary korygujące wzrok, zgodnie z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. Przy organizowaniu stanowisk pracy z monitorami ekranowymi należy szczególnie zwrócić uwagę na: 1) ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła, 2) ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu, 3) naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem, co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem, 4) górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej poziomu oczu pracownika, 5) odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu. Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić, co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 0,8 m. Monitory ekranowe, które spełniają wymagania szwedzkich certyfikatów TCO 95, TCO 99, TCO 03 lub szwedzkie normy MPR II nie stwarzają zagrożenia. 6. Energia elektryczna. Urządzenie elektryczne jest bezpieczne wtedy i tylko wtedy, gdy: 1) jest czyste i mają całą obudowę, 2) jeżeli dotykamy suchą ręką, stoimy suchymi nogami na suchej podłodze, 3) remontów i napraw dokonuje fachowiec elektryk, posiadający odpowiednie kwalifikacje i jest do tego uprawniony oraz został upoważniony przez pracodawcę, 4) przeczytamy instrukcję obsługi i użytkujemy urządzenie zgodnie z instrukcją, 5) jeżeli urządzenie pracuje pod nadzorem człowieka. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych: 1) porażenia i oparzenia prądem elektrycznym, 2) zagrożenia pożarowe, 3) szkodliwe oddziaływanie od pól elektrycznych i elektromagnetycznych. Skutki przepływu prądu przemiennego przez ciało człowieka zależą od: 1) czasu rażenia, 2) wartości prądu rażenia. Wszystkie urządzenia elektryczne z punktu ochrony przeciwporażeniowej (wg PN-93/E-05031) dzieli się na cztery klasy ochronności: 0, I, II i III: 1) Klasa 0 urządzenia, w których zastosowano tylko izolację podstawową, 2) Klasa I - urządzenia, w których zastosowano oprócz izolacji podstawowej przyłączenia do uziemienia ochronnego, 3) Klasa II urządzenia, w których zastosowano izolację podstawową i izolację dodatkową (podwójna izolacja lub izolacja wzmocniona), 4) Klasa III - urządzenia, które mogą być zasilane jedynie bardzo niskim napięciem bezpiecznym SELV, a więc o wartości nie większej niż: a) 50 V dla prądu przemiennego, b) 120 V dla prądu stałego. 6
7. Zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożeń (pożaru, awarii...). Wystąpienie sytuacji zagrożenia np. pożarem, awarią lub innym zjawiskiem fizycznym daje straty społeczne i powoduje zagrożenie życia ludzkiego. Aby nastąpił proces spalania muszą zostać spełnione następujące warunki palenia: 1) musi występować materiał palny, 2) zawartość tlenu w powietrzu musi być powyżej 17%, w przeciwnym razie zjawisko palenia nie zachodzi, 3) musi występować inicjator do zapoczątkowania procesu palenia, czyli odpowiednia ilość energii i może to być: ogień otwarty, iskra, temperatura. Szczególne zagrożenie pożarowe i wybuchowe powoduje występowanie w środowisku gazów palnych lub oparów cieczy palnych. Gazy palne i opary cieczy palnych z powietrzem tworzą mieszaniny wybuchowe. W pomieszczeniach, w których istnieje prawdopodobieństwo wydzielania się gazów palnych lub opar cieczy palnych są zainstaluje urządzenia wentylacyjne. Miejsce założenia kratki wentylacyjnej (przy podłodze lub pod sufitem) projektant ustala w dokumentacji projektowej obiektu w zależności od ciężaru właściwego gazu, natomiast użytkownik musi zadbać o czystość i drożność instalacji wentylacyjnych. 7.1 Sprzęt gaśniczy. Gaśnice. W zakładach pracy spotykamy obecnie tylko gaśnice proszkowe. Przy korzystaniu z gaśnicy podczas gaszenia pożaru należy zwrócić uwagę na piktogramy zawarte na gaśnicy, ponieważ mówią one nam: 1) o postępowaniu z uruchomieniem gaśnicy, 2) o przeznaczeniu gaśnicy. W tabeli 1 przedstawione zostały oznaczenia literowe grup pożarów i przypisane im określenie pożarów materiałów palnych do gaszenia, których są przeznaczone. A B C D F do gaszenia pożarów ciał stałych, które paląc się nie tylko powodują płomień ale także ulegają rozżarzeniu np. drewna, papieru, gumy, do gaszenia pożarów cieczy i ciał stałych, które paląc się ulegają stopieniu np. benzyny, polietylenu, smoły, do gaszenia pożarów gazów palnych np. metanu, acetylenu, propanu, do gaszenia pożarów metali palnych np. magnezu, sodu, uranu, do gaszenia pożarów łatwopalnych środków gotujących (oleje roślinne, tłuszcze zwierzęce). Tabela 1 Oznaczenia literowe środków gaśniczych stosowane w Europie Szczególną uwagę należy zwrócić na zapis mówiący o możliwości gaszenia palących się urządzeń w obrębie instalacji elektrycznych pod napięciem. Gaśnice, z których można korzystać podczas pożaru w obrębie instalacji elektrycznych pod napięciem mają informacje, że maksymalne napięcie, jakie może występować wynosi 1000 V. 7.2 System alarmowania i wzywania straży pożarnej. Kto zauważy pożar, klęskę żywiołową lub inne miejscowe zagrożenie, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę ochrony przeciwpożarowej bądź policję lub wójta albo sołtysa. Ogólnopolski numer telefonu do straży pożarnej 998. W przypadku pożaru lub innego zagrożenia należy alarmować: 1) osoby znajdujące się w najbliższym sąsiedztwie zagrożenia, narażone na jego skutki, 2) ochronę zakładu pracy, 3) straż pożarną, 4) kierownika obszaru na terenie, którego powstał pożar, 5) kierownika zmiany energetycznej, 6) dyżurny punkt pielęgniarski. Po uzyskaniu telefonicznego połączenia z ochroną zakładu lub strażą pożarną należy wyraźnie podać: 1) gdzie powstało zagrożenie adres, nazwę obiektu, wydziału, maszyny lub urządzenia, 2) typ zagrożenia (np. pożar, katastrofa budowlana itp.), 3) czy istnieje zagrożenie życia ludzkiego, 4) numer telefonu, z którego się mówi, 5) swoje imię i nazwisko. Odkładamy słuchawkę dopiero po otrzymaniu odpowiedzi, że Straż Pożarna przyjęła zgłoszenie. Czekamy chwilę przy telefonie na ewentualne sprawdzenie. W przypadku braku telefonu lub uszkodzenia sieci telefonicznej alarmujemy z najbliższego ręcznego ostrzegacza pożaru. Znajdują się one w większości obiektów. 7
8. Obowiązki pracodawcy w zakresie zabezpieczenia warunków udzielania pomocy przedlekarskiej w razie wypadku. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić: 1) punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace powodujące duże zagrożenia wypadkowe lub wydzielanie się par, gazów albo pyłów szkodliwych dla zdrowia - wyposażone w umywalki z ciepłą i zimną wodą oraz w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy, 2) apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy. Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń. Obsługa punktów i apteczek, na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom. W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone: 1) instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku, 2) wykazy pracowników przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy. Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny być: 1) odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polską Normą, 2) łatwo dostępne. Punkt pierwszej pomocy to jest - w zależności od wielkości zakładu pracy, rodzaju prowadzonej działalności i związanych z nią zagrożeń - pomieszczenie lub wyodrębnione miejsce o wystarczającej powierzchni, umożliwiającej wniesienie noszy, wyposażone w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy. 9. Pierwsza pomoc przedmedyczna Podstawowe Czynności Ratowniczewg wytycznych ERC (Europejskiej Rady Resyscytacji)z 2005 r. ABC A (airway) ocena i zapewnienie drożności dróg oddechowych B (breathing) ocena i podtrzymanie oddychania C (circulation) ocena i podtrzymanie krążenia krwi 1) Oceń bezpieczeństwo, 2) Upewnij się, czy poszkodowany i wszyscy świadkowie zdarzenia są bezpieczni, 3) Oceń czy poszkodowany reaguje, 4) Wezwij pomoc okrzykiem, 5) Udrożnij drogi oddechowe[a], 6) Oceń oddech[b], 7) Gdy poszkodowany nie reaguje i nie oddycha prawidłowo zadzwoń na numer 112 lub 999, 8) Rozpocznij uciskanie klatki piersiowej[c], 9) Wykonaj dwa oddechy (Każdy oddech ratowniczy powinien być wykonywany przez 1 sek.)[b], Resuscytację prowadzi się do momentu: - powrotu przytomności poszkodowanego, - przekazania poszkodowanego lekarzowi, - zmęczenia ratownika uniemożliwiającego dalszą akcję ratunkową. Gdy ratowników jest 2 lub więcej, warto zmieniać się co 2 minuty. Zapobiegnie to szybkiemu wyczerpaniu sił. 8