Dokąd zmierzasz Europo? Relacja z konferencji Strategie gospodarcze i społeczne Unii Europejskiej Tomasz Duda, KNSG UW W dniach 28 i 29 września 2015 roku na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego (WNE UW) odbyła się konferencja naukowa Strategie gospodarcze i społeczne Unii Europejskiej organizowana przez WNE UW z Narodowym Bankiem Polskim (NBP) we współpracy z Kołem Naukowym Strategii Gospodarczej. W trakcie konferencji odbyły się liczne wykłady oraz dyskusje, w których uczestniczyły największe autorytety w Polsce z dziedziny integracji europejskiej. Główne wątki dyskusji dotyczyły dalszej strategii rozwoju Unii Europejskiej, trwałości strefy euro, Europy wobec kryzysu finansowego i gospodarczego. Pytaniem, które towarzyszyło wielu wypowiedziom, było "dokąd zmierzasz Europo?". Konferencja stanowiła zakończenie VI edycji studiów podyplomowych Mechanizmy funkcjonowania strefy euro realizowanych przez 16 uczelni w ramach programu edukacji ekonomicznej NBP. Otwarcia konferencji dokonali prof. Jan J. Michałek, dziekan Wydziału Nauk Ekonomicznych oraz prof. Krzysztof Opolski, kierownik studiów podyplomowych Mechanizmy funkcjonowania strefy euro. Wykład otwierający wygłosił dr Paweł Samecki, członek Zarządu Narodowego Banku Polskiego. W swoim wykładzie wskazał na główne problemy i wyzwania stojące przed UE, takie jak: spadająca konkurencyjność UE względem USA, wysoki poziom bezrobocia, rozbieżność zdań na temat dalszej integracji między członkami oraz problemy i zagrożenia zewnętrzne, szczególnie sytuacja polityczna na Ukrainie, zagrożenia terrorystyczne oraz kryzys imigracyjny. Dr Samecki przestrzegał przed tym, iż istnieje ryzyko podziału Europy na pierwszą ligę strefę euro i "outsider ów" z Polską i Wielką Brytanią na czele. Polska nie powinna odrzucać integracji ze strefą euro, lecz jednocześnie niezbędna jest jej naprawa i dalsza rozbudowa, a także wypracowanie dalekosiężnej wizji rozwoju Unii Europejskiej. Gościem specjalnym pierwszego dnia konferencji był prof. Andrzej Wojtyna z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Profesor Wojtyna w trakcie swojego wystąpienia optymistycznie odnosił się do koncepcji wejścia Polski do strefy euro wskazując przede wszystkim na to, jak istotna jest sama dyskusja o przyjęciu przez Polskę wspólnej waluty. Jego zdaniem pełne uczestnictwo Polski w Unii Gospodarczej i Walutowej powinno być zwieńczeniem polskiej transformacji. Gość konferencji przestrzegał także przed aroganckim sposobem myślenia, że Polska, jako zielona wyspa nie powinna się integrować, ponieważ świetnie radzi sobie sama. Pierwsze dwa wykłady zostały zwieńczone dyskusją z udziałem audytorium, w trakcie której rozważano dalsze wyzwania stojące przed Unią Europejską oraz perspektywy pogłębiania integracji monetarnej na Starym Kontynencie. 1
Wykład wprowadzający nt. "Wyzwania i perspektywy integracji europejskiej" dr Paweł Samecki, członek Zarządu Narodowego Banku Polskiego W drugiej części dnia odbyły się obrady w trzech sekcjach tematycznych. Referaty w pierwszej z sekcji prowadzonej przez prof. Ryszarda Kokoszczyńskiego, członka Zarządu NBP, podejmowały problematykę aspektów finansowych i walutowych integracji europejskiej. Słuchacze zapoznali się z badaniami na temat Europejskiego Banku Centralnego, Unii Bankowej oraz rynków finansowych UE. Znalazły się w niej także zagadnienia dotyczące relacji euro do chińskiego yuana, dochodu i bogactwa w UE oraz finansowania polityki publicznej. Druga sekcja, której przewodniczącym był prof. Henryk Woźniak, została zatytułowana Uwarunkowania integracji ekonomicznej w Europie i obejmowała 11 referatów na temat różnorodnych, niekiedy przenikających się aspektów ekonomicznych i pozaekonomicznych wpływających na funkcjonowanie oraz przyszłość UE. Były wśród nich badania dotyczące celów strategicznych UE, polityk wspólnotowych oraz handlu emisjami i usług użyteczności publicznej. Autorzy niektórych referatów podjęli się analizy zagadnień demograficznych i społecznych, stanowiących bez wątpienia jeden z najważniejszych obszarów obecnych i przyszłych wyzwań integracji na Starym Kontynencie. Trzecia sekcja Wyzwania rozwojowe UE. Integracja europejska wobec kryzysu prowadzona przez prof. Elżbietę Czarny, skupiała referaty, których autorzy stawiają i podejmują próbę odpowiedzi na pytania o wpływ kryzysu na obecną i przyszłą sytuację UE, a także o źródła rozwoju i konkurencyjności Wspólnoty. W tej sekcji podjęte zostały m.in. tematy zależności przestrzennodochodowej w nowych państwach członkowskich przed i podczas kryzysu, konwergencji w UE, społeczno-ekonomicznych determinant rozwoju regionów UE-27, reform w UE oraz analiz handlu i inwestycji zagranicznych. 2
Podsumowanie obrad pierwszego dnia konferencji Od lewej: prof. dr hab. Krzysztof Opolski (UW), dr hab. prof. UG Jerzy Woźniak (UG), dr hab. prof. UW Ryszard Kokoszczyński (UW, NBP), prof. dr hab. Elżbieta Czarny (SGH) Drugi dzień konferencji, otwarty przez profesorów Krzysztofa Opolskiego i Ryszarda Kokoszczyńskiego, prowadzony był przez dziennikarza Polsat News Bartosza Kurka. Na początek wykłady przybliżające słuchaczom teorie post-kalecki i post-keynes wygłosili prof. Jerzy Osiatyński, członek Rady Polityki Pieniężnej oraz prof. Jana Toporowski z Uniwersytetu Londyńskiego. Prof. Osiatyński przedstawił alternatywne teorie o źródłach kryzysu i wynikające z nich rekomendacje. Profesor Toporowski przybliżył z kolei słuchaczom teorie Kaleckiego. Zwrócił on szczególną uwagę na rolę inwestycji w kształtowaniu koniunktury gospodarczej. Zdaniem prof. Jerzego Osiatyńskiego, jeżeli nie zmieni się paradygmat neoliberalnego podejścia makroekonomicznego do polityki gospodarczej, to Unii Europejskiej grozi długofalowa stagnacja, coraz większe trudności w uzgadnianiu nowej architektury instytucjonalnej i wskutek tego powolne obumieranie tego wielkiego projektu, jakim jest UE. Alternatywą dla polityki rekomendowanej przez ekonomię głównego nurtu celem przełamania kryzysu strefy euro oraz zapewnienia jej trwałych podstaw przyzwoitego wzrostu przy utrzymywaniu pełnego zatrudnienia byłby według prof. Osiatyńskiego powrót do rekomendowanych przez Kaleckiego i Keynesa kierunków polityki gospodarczej. Podczas drugiego dnia konferencji odbyła się również debata, odnosząca się m.in. do tez prof. Małgorzaty Zaleskiej ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz prof. Romana Kuźniara z Uniwersytetu Warszawskiego. Referat prof. Małgorzaty Zaleskiej dotyczył strategii UE wobec społeczno-gospodarczej sytuacji w UE i świecie. Prof. Zaleska zwróciła uwagę na problem, jakim jest brak kompleksowej strategii dokończenia budowy Unii Gospodarczej i Walutowej. Kolejnym problemem UE, o którym wspomniała prof. Zaleska jest efekt pączkowania władzy, czyli tworzenia coraz to nowych organów i instytucji, które nie mają jasno określonych kompetencji lub ich zakresy obowiązków zazębiają się. Profesor Roman Kuźniar wygłosił wykład na temat Relacje UE ze światem zewnętrznym. W trakcie swojego wystąpienia profesor wskazał główne kierunki prowadzonej przez UE polityki zagranicznej oraz największe wyzwania stojące przed nami, takie jak agresja Rosji na Ukrainie, czy kryzys migracyjny. Prof. Kuźniar dowodził tezy, iż UE znajduje się obecnie w astrategicznej fazie rozwoju, co oznacza, iż jej 3
działania nie są podyktowane strategią a być może nawet zatraciła zdolność formułowania swojej wizji i długofalowych celów rozwoju. W wielu obszarach polityka unijna zastępowana jest polityką najsilniejszych krajów członkowskich - dotyczy to zwłaszcza polityki zagranicznej i obronnej. Wystąpienia wprowadzające do debaty od lewej: prof. dr hab. Roman Kuźniar (UW), prof. dr hab. Małgorzata Zaleska (SGH) Na kanwie powyższych tez odbyła się debata pn. Dokąd zmierzasz Europo?, w której wystąpili prof. Elżbieta Mączyńska, prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, dr Hanna Wasilewska-Trenkner, doradca prezesa NBP, Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich, Andrzej Reich dyrektor w Komisji Nadzoru Finansowego oraz dr Andrzej Rzońca, członek Rady Polityki Pieniężnej. Debata Dokąd zmierzasz Europo? od lewej: red. Bartosz Kurek (Polsat News), Andrzej Reich (KNF), dr Andrzej Rzońca (RPP), prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska (SGH, PTE), dr Halina Wasilewska-Trenkner (NBP), Krzysztof Pietraszkiewicz (ZBP) 4
Prof. Mączyńska od początku debaty zwracała uwagę, że w UE zanika myślenie strategiczne. Podkreślała, że UE jest pełna pięknych haseł, jednak nie radzi sobie z prawdziwymi problemami, takimi jak tragiczna dla budżetów państw działalność ponadnarodowych korporacji. Prezes Pietraszkiewicz stanął w obronie UE podkreślając jej ogromne zasługi w utrzymywaniu pokoju w Europie. Dyrektor Reich zwrócił z kolei uwagę na problem stanowienia prawa w UE, w której dokumenty przygotowywane są w sposób akceptowalny dla wszystkich państw, a zatem są efektem wielu kompromisów, co znacznie ogranicza ich skuteczność. Prof. Mączyńska ostrzegała przed tzw. sekularną stagnacją, czyli brakiem wzrostu PKB i problemami demograficznymi, które grożą Europie. Aby stagnacji uniknąć prezes PTE zaproponowała zastanowienie się nad zwiększeniem inwestycji publicznych i działaniami na rzecz innej dystrybucji dochodu. Główną osią sporu podczas debaty był pomysł podniesienia płac w Polsce co mogłoby poskutkować zmniejszeniem konkurencyjności naszego kraju i ograniczeniem inwestycji do nas napływających. Dr Wasilewska-Trenkner wspólnie z prof. Mączyńską proponowały podniesienie płacy minimalnej, co poskutkuje inną dystrybucją dochodu w społeczeństwie. W debatę aktywnie włączyli się członkowie audytorium, w tym m.in. prof. Andrzej Bień, prof. Krzysztof Opolski i prof. Andrzej Wojtyna. Konkluzją całej debaty wydaje się być teza, iż w Unii Europejskiej brakuje strategicznego i długofalowego myślenia. Zakończeniem konferencji była prezentacja dwóch najlepszych prac VI edycji studiów podyplomowych Mechanizmy funkcjonowania strefy euro oraz rozdanie dyplomów dla słuchaczy z 16 uczelni, którzy osiągnęli najlepsze wyniki na studiach. Absolwenci odbierali dyplomy z rąk prof. Eugeniusza Gatnara, członka Zarządu NBP oraz prof. Krzysztofa Opolskiego z WNE UW. Absolwenci i organizatorzy studiów podyplomowych "Mechanizmy funkcjonowania strefy euro" 5
Na stronie internetowej konferencji http://coin.wne.uw.edu.pl/jgorski/eurozone/ znajdują się prezentacje gości konferencji i książka Strategie gospodarcze i społeczne Unii Europejskiej, która zawiera wygłoszone referaty oraz prace najlepszych absolwentów studiów. Warto również podkreślić, iż uruchomiona została rekrutacja na kolejną edycję dofinansowanych studiów podyplomowych, o których więcej można przeczytać na stronie http://coin.wne.uw.edu.pl/jgorski/euro/. 6