CZŁOWIEK NAJLEPSZA INWESTYCJA WSPÓŁPRACA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ I III SEKTORA W ZAKRESIE DIAGNOZOWANIA I REALIZACJI POLITYK PUBLICZNYCH (model i praktyka) Biuro projektu: Zachodniopomorskie Forum Organizacji Socjalnych ZaFOS Al. Wojska Polskiego 69; 70-478 Szczecin; tel. 91 812 09 12 e-mail: kontakt@zafos.pl; www.siec.zafos.pl Projekt "Budowanie zachodniopomorskiej sieci organizacji pozarządowych ZaFOS" jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
UCZESTNICY WSPÓŁPRACY Administracja publiczna głównie: Jednostki samorządu terytorialnego a zwłaszcza: Organ wykonawczy (wójt) i stanowiący (rada) gminy Organ wykonawczy (zarząd) i stanowiący (rada) powiatu (rzadziej) Organ wykonawczy (zarząd) i stanowiący (sejmik) województwa (wyjątkowo rzadko) Wraz z podległymi jednostkami III sektor głównie: Organizacje pozarządowe i inne podmioty wymienione w art. 3 ust 3. ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (uodppiow) np. kościoły, kluby sportowe
POLITYKI PUBLICZNE, DEFINICJE, ZAKRES POJĘCIA, PROBLEMY INTERPRETACYJNE Trudności interpretacyjne pojęcia na szczeblu lokalnym. Pojęcie to w wymiarze nadanym mu przez autorów Poradnika modelowej współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych nie funkcjonuje (patrz poniżej). Przedstawiciele samorządu gminnego nie umieją precyzyjnie określić tego pojęcia i prezentują intuicyjne przypuszczenie, że chodzi zasadniczo o pewne zwarte działania gminy z domen jej władztwa. Przedstawicielom organizacji pozarządowych pojęcie praktycznie nic nie mówi. Przez praktykę publiczną rozumiemy całość długofalowych zamierzeń i towarzyszący im system rozwiązań prawnych, przyjętych i realizowanych przez władzę publiczną we współpracy z obywatelami, organizacjami na rzecz społeczności zamieszkującej obszar działania jednostek samorządu terytorialnego JST ¹ ¹ Poradnik modelowej współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych, SPLOT, Departament Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej; Warszawa 2012 s. 13
POLITYKI PUBLICZNE, DEFINICJE, ZAKRES POJĘCIA PROBLEMY INTERPRETACYJNE (2) Polityki publiczne to suma systemowych i porządkowych działań na rzecz rozwiązania najważniejszych problemów, które dotykają mieszkańców lokalnej społeczności Polityki publiczne to sfera problemów, która nie cierpi zwłoki w ich rozwiązywaniu Polityki publiczne obejmuje trzy obszary: Koncepcja rozwiązań problemów, Działania publiczne (ich efekty, produkty) Rezultaty tych działań (wpływ działań na obywateli)² ² Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych, m.in. Departament Pożytku Publicznego MPiPS, SPLOT, Związek Miast Polskich, Warszawa 2012 s. 27
ZASADY WSPÓŁPRACY JST i III SEKTORA Efektywna współpraca jst z organizacjami pozarządowymi wymaga by partnerzy wzajemnie się rozumieli, deklarowali autentyczną chęć współpracy i w swoich działaniach opierali się na zbiorze ważnych zasad: dobrej wiary działania dla dobra publicznego pomocniczości suwerenności przejrzystości obiektywizmu jawności i dostępności do informacji efektywności uczciwej konkurencji
WSPÓŁPRACA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W DIAGNOZOWANIU LOKALNYCH PROBLEMÓW I WYZWAŃ Kluczową kwestią dla tworzenia a następnie realizacji praktyk publicznych jest wnikliwa diagnoza dotycząca wielu aspektów potrzeb problemów i wyzwań, która powstała w wyniku wszechstronnej współpracy samorządu terytorialnego i partnerów społecznych, zwłaszcza zaś organizacji pozarządowych Zasadnicze aspekty budowy diagnoz (powód) Diagnoza jako część składowa wykonywanych programów i strategii: Strategia rozwiązywania problemów społecznych Strategia rozwoju gminy Strategia ochrony środowiska
WSPÓŁPRACA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W DIAGNOZOWANIU LOKALNYCH PROBLEMÓW I WYZWAŃ (2) Zasadnicze aspekty budowy diagnoz (powód) Diagnoza jako wynik informacji napływających z zewnątrz (np. stopa bezrobocia informacje z PUP) Jako efekt oceny funkcjonowania placówek gminy (np. wyniki egzaminów gimnazjalnych, sprawozdanie z działalności GOPS itp.) Wymogi instytucji wdrażających Fundusze UE Biuro projektu: Zachodniopomorskie Forum Organizacji Socjalnych ZaFOS Al. Wojska Polskiego 69; 70-478 Szczecin; tel. 91 812 09 12 e-mail: kontakt@zafos.pl; www.siec.zafos.pl Projekt "Budowanie zachodniopomorskiej sieci organizacji pozarządowych ZaFOS" jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
WSPÓŁPRACA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W DIAGNOZOWANIU LOKALNYCH PROBLEMÓW I WYZWAŃ PRZEDMIOT DIAGNOZ W zakresie ochrony środowiska zasięg występowania różnych form ochrony przyrody wskaźnik kanalizacji i zaopatrzenia w wodę inwentaryzacja przyrodnicza diagnoza występowania azbestu rzadziej inne Sytuacja i potencjał gospodarczy wyrażony przy pomocy wskaźników ekonomicznych PKB per capita udział dochodów własnych w budżecie jst (w tym PIT i CIT) poziom zadłużenia dopływ środków zewnętrznych w tym z UE ilość i jakość dróg sieć zaopatrzenia w gaz długość i parametry linii energetycznych telekomunikacja itp. Infrastruktura techniczna
WSPÓŁPRACA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W DIAGNOZOWANIU LOKALNYCH PROBLEMÓW I WYZWAŃ PRZEDMIOT DIAGNOZ (2) W zakresie społecznym: ubóstwa stopa bezrobocia przemoc w rodzinie zjawiska alkoholizmu i narkomanii przestępczość zasób mieszkaniowy bezdomność i ubóstwo rekreacja, sport i inne
INICJATORZY I REALIZATORZY DIAGNOZ Inicjatorami diagnoz są najczęściej urzędnicy wynika to z ich obowiązków w ramach przydzielonych zadań merytorycznych oficjalne decyzje zapadają w organach stanowiących i wykonawczych gminy W przypadku wielu polityk publicznych w sferze społecznej inicjatorem i wykonawcą takich diagnoz był kierownik odpowiedniej jednostki np. Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Gminnego Ośrodka Kultury, Gminnego Ośrodka Sportu i Rekreacji itp. Realizatorami przytłaczającej większości diagnoz w ramach polityk publicznych dotyczących ochrony środowiska były firmy zewnętrzne (Program Ochrony Środowiska, Plan Gospodarki Odpadami, Program usuwania i utylizacji azbestu) Realizatorami innych diagnoz były także firmy zewnętrzne we współpracy z urzędnikami np. strategia rozwoju gminy Biuro projektu: Zachodniopomorskie Forum Organizacji Socjalnych ZaFOS Al. Wojska Polskiego 69; 70-478 Szczecin; tel. 91 812 09 12 e-mail: kontakt@zafos.pl; www.siec.zafos.pl Projekt "Budowanie zachodniopomorskiej sieci organizacji pozarządowych ZaFOS" jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
UDZIAŁ ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W DIAGNOZOWANIU LOKALNYCH PROBLEMÓW I WYZWAŃ W gminach brak jest zinstytucjonalizowanych form udziału organizacji pozarządowych w rozwiązywaniu lokalnych problemów i wyzwań Władze lokalne nie zwracają się do NGO s z prośbą o informacje dotyczące lokalnych problemów, potrzeb i wyzwań, którymi dysponują organizacje pozarządowe. Organizacje pozarządowe nie występują jako partner lokalnej administracji publicznej w diagnozowaniu lokalnych problemów i wyzwań W gminach brak jest silnych organizacji pozarządowych, dysponujących potencjałem do profesjonalnego diagnozowania problemów, które mieszczą się w ich działalności statutowej Artykulacja potrzeb zorientowana jest głównie na skuteczność w zakresie pozyskiwania środków finansowych i niefinansowych gminy na działalność statutową organizacji Organizacje pozarządowe pełnią znikomą by nie rzec żadną rolę w diagnozowaniu lokalnych problemów i wyzwań
TWORZENIE PRZEZ SAMORZĄD TERYTORIALNY I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE STRATEGII I PROGRAMÓW REALIZACJI POLITYK PUBLICZNYCH Organizacje pozarządowe powinny zostać zaangażowane w proces tworzenia planów programów i strategii zaspokajania potrzeb obywateli i rozwiązywania problemów społecznych na jak najwcześniejszym etapie (diagnozowania społecznych i inicjowania tworzenia konkretnych praktyk) Wzajemne informowanie się. W tym celu w pierwszym rzędzie partnerzy (jst i NGO) powinni wzajemnie się informować o planach, zamierzeniach i kierunkach działań Do wzajemnego informowania się partnerzy mogą wykorzystać zarówno tradycyjne jak i najnowocześniejsze instrumenty. Narzędzia powinny być dostosowane do lokalnych warunków/tradycji i przyzwyczajeń oraz możliwości w szczególności organizacji pozarządowych W tym celu należy stworzyć wzorzec minimum i w sposób sformalizowany go wdrożyć (zarządzenie wójta jst i deklaracja uczestniczenia w nim NGO). Wzorzec powinien zabierać:
TWORZENIE PRZEZ SAMORZĄD TERYTORIALNY I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE STRATEGII I PROGRAMÓW REALIZACJI POLITYK PUBLICZNYCH (2) Wzorzec powinien zawierać: wykaz takich instrumentów komunikacji, które gwarantują dotarcie i otrzymywanie informacji zwrotnej. Wymiana powinna odbywać się działaniami preferowanymi przez NGO bazę adresów e-mailowych oraz pocztowych stronę internetową zawierającą podstronę dotyczącą organizacji pozarządowych, umożliwiającą publikowanie informacji przez NGO za pośrednictwem samorządu wzorzec minimum powinien także opierać się na organizowaniu spotkań informacyjnych poświęconych prezentacji planów i zamierzeń we wzorcu minimum powinna być przewidziana także procedura pozyskiwania informacji od NGO s na temat ich zamierzeń i działań oraz planów w zakresie udziału w tworzeniu dokumentów strategicznych jst Powołanie pełnomocników wójta ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi, jako warunek sprawnej współpracy
POWODY I OKOLOCZNOŚCI TWORZENIA (DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH) POLITYK PUBLICZNYCH Wymóg prawny (dominujący powód) Potrzeby w zakresie diagnoz (potrzeba zidentyfikowania istniejącego stanu w różnych dziedzinach, domenach władztwa gminy) Dostosowanie praktyk gminnych do wymogów zewnętrznych Wola aktywizacji gospodarczej jst Odpowiedź na artykułowane potrzeby Troska o wizerunek Biuro projektu: Zachodniopomorskie Forum Organizacji Socjalnych ZaFOS Al. Wojska Polskiego 69; 70-478 Szczecin; tel. 91 812 09 12 e-mail: kontakt@zafos.pl; www.siec.zafos.pl Projekt "Budowanie zachodniopomorskiej sieci organizacji pozarządowych ZaFOS" jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
INICJATORZY, UCZESTNICY I WYKONAWCY PROCESU TWORZENIA POLITYK PUBLICZNYCH Inicjatorzy Decyzje organów wykonawczych i stanowiących gminy Nieformalna urzędnicy merytorycznie związani z rodzajem polityki publicznej Wykonawcy i uczestnicy Przedstawiciele władz lokalnych i urzędnicy Zewnętrzne podmioty publiczne Przedsiębiorcy Organizacje pozarządowe Mieszkańcy (formalne konsultacje) Firmy zewnętrzne, eksperci, konsultacje Biuro projektu: Zachodniopomorskie Forum Organizacji Socjalnych ZaFOS Al. Wojska Polskiego 69; 70-478 Szczecin; tel. 91 812 09 12 e-mail: kontakt@zafos.pl; www.siec.zafos.pl Projekt "Budowanie zachodniopomorskiej sieci organizacji pozarządowych ZaFOS" jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Udział i rola organizacji pozarządowych w procesie tworzenia polityk publicznych W gminach brak procedur regulujących od strony formalnej udział organizacji pozarządowych na różnych etapach tworzenia polityk publicznych Włodarze większości gmin mają świadomość pozytywów płynących z angażowania organizacji pozarządowych w życie społeczne gminy Wśród powodów włączenia organizacji do tworzenia polityk publicznych można wymienić: wymogi prawne chęć uzyskania przez władze lokalne akceptacji społecznej dla projektu chęć wspomagania procesu podejmowania decyzji przez władzę lokalną (rzadziej) wola poszerzania listy podmiotów aplikujących o środki głównie UE na rzecz rozwoju gminy promocja pozytywnego wizerunku władzy, jako otwartej na III sektor inne, np. silna organizacja pozarządowa, która zapewniła sobie pozycję aktywnego uczestnika (rzadko)
Udział i rola organizacji pozarządowych w procesie tworzenia polityk publicznych (2) Formy udziału nielicznych organizacji pozarządowych w tworzeniu fragmentów polityk publicznych zgłoszenie artykułowanych przez członków organizacji potrzeb władzom gminy udział w posiedzeniach gremiów zajmujących się kształtowaniem polityk publicznych (rada gminy, komisje, branżowe zespoły) zgłoszenie postulatów na forum Rady Pożytku Publicznego udział w zebraniach mieszkańców wsi udział w konsultacjach poświęconym dokumentom dotyczących polityk publicznych udział w innych spotkaniach i szkoleniach na terenie gminy opracowania eksperckie
CZŁOWIEK NAJLEPSZA INWESTYCJA Dziękuję za uwagę dr inż. Zbigniew Zychowicz Prezes Instytutu Rozwoju Regionalnego Biuro projektu: Zachodniopomorskie Forum Organizacji Socjalnych ZaFOS Al. Wojska Polskiego 69; 70-478 Szczecin; tel. 91 812 09 12 e-mail: kontakt@zafos.pl; www.siec.zafos.pl Projekt "Budowanie zachodniopomorskiej sieci organizacji pozarządowych ZaFOS" jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego