Podstawy inżynierii ruchu lotniczego PIRL2 Podstawowe przepisy ruchu lotniczego WSTĘP PIRL2 Klasyfikacja przestrzeni powietrznej. Loty z widocznością, według wskazań przyrządów. ruchu lotniczego. Ruch lotniskowy. Obsługa naziemna i obsługa pasażerska. Proces sterowania ruchem. Kontrola proceduralna, radarowa. Metody zapewnienia bezpieczeństwa lotów. Separacje. Urządzenia techniczne wspomagające ruch i sterowanie nim. Pomoce nawigacyjne, radary, wyposażenie techniczne lotnisk. Systemy przetwarzania planów lotów. Pojęcie przepustowości w ruchu lotniczym. Przestrzeń powietrzna kontrolowana przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach służba kontroli ruchu lotniczego jest zapewniona zgodnie z klasyfikacją przestrzeni powietrznej drogi i trasy lotnicze + rejony kontrolowane lotnisk (powyżej 300 m lub powyżej minimalnej dopuszczalnej wysokości przelotowej) Przestrzeń niesklasyfikowana Przestrzeń kontrolowana - służba ATC i FIS klasa C Przestrzeń niekontrolowana służba FIS klasa G CTR 400m AGL TMA CTR FL 660 FL 460 FL 195 FL 095 AWY FL 055 MATZ Brak pokrycia radiowego Ruch lotniczy Klasyfikacja przestrzeni powietrznych (2005) Loty z widocznością (VFR) loty odbywające się przy widzialności odległości poziomej i pionowej od chmur większej lub równej od minimów VFR Loty według wskazań przyrządów (IFR) Klasa C. Zezwala się na loty IFR i VFR wszystkim lotom zapewnia się służbę ATC Loty IFR są separowane od innych lotów IFR i od lotów VFR Loty VFR są separowane od lotów IFR i zapewniana jest im FIS w stosunku do wszystkich innych lotów VFR 1
Klasyfikacja przestrzeni powietrznych (2005) Klasa G. Zezwala się na loty IFR i VFR udostępnia się na żądanie służbę FIS Zarządzanie ruchem lotniczym Funkcja wyspecjalizowanych organizacji, działających w imieniu państwa, wyrażająca jego bezpośrednią organizatorską rolę w obszarze ruchu lotniczego obejmująca: planowanie, organizowanie, koordynowanie i kontrolowanie wszystkich jego składników (zasobów) wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów w sposób sprawny i skuteczny. Celem zarządzania ruchem lotniczym jest osiągnięcie pożądanego poziomu bezpieczeństwa i sprawności ruchu lotniczego. Podstawowymi składnikami biorącymi udział w procesie zarządzania ruchem lotniczym są: organy ATS, statki powietrzne (załogi statków powietrznych), przestrzeń powietrzna, pomoce nawigacyjne, informacje służb lotniczych (dane AIS, meteo). ZARZĄDZANIE RUCHEM LOTNICZYM Ruch lotniczy w przestrzeni powietrznej państwa musi być unormowany i zorganizowany według państwowych przepisów i związanych z tym procedur. Państwo, z racji swej władzy suwerennej nad przestrzenią powietrzną, musi czuwać nad nienaruszalnością swych granic powietrznych, zapewniać bezpieczeństwo statkom powietrznym oraz brać odpowiedzialność cywilną za katastrofy i inne zdarzenia lotnicze. Zarządzania ruchem lotniczym (ATM) Zarządzanie przestrzenią powietrzną (ASM) przydzielanie odpowiednich elementów przestrzeni powietrznej poszczególnym jej użytkownikom Zarządzanie przepływem ruchu lotniczego (ATFM) optymalizacja rozpływu ruchu lotniczego ruchu lotniczego (ATS) bezpośrednie sterowanie ruchem lotniczym Zarządzanie ruchem lotniczym Funkcje ATM ATFM Air Traffic Flow Management Zarządzanie Przepływem Ruchu Lotniczego ATM Air Traffic Management Zarządzanie Ruchem Lotniczym ASM Airspace Management Zarządzanie Przestrzenią Powietrzną ATS Air Traffic Services Ruchu Lotniczego planowanie i koordynowanie wykorzystania przestrzeni powietrznej przez różne rodzaje statków powietrznych; przydział przestrzeni powietrznej zainteresowanym użytkownikom, nazywany też dysponowaniem lub zarządzaniem przestrzenią powietrzną; określanie natężenia przepływu ruchu lotniczego i jego regulowanie, w przypadku przekroczenia pojemności systemu kontroli (zarządzanie przepływem ruchu lotniczego); świadczenie bezpośrednich usług lotniczych (służby ruchu lotniczego). 2
ruchu lotniczego Zarządzanie Ruchem Lotniczym (ATM) służba kontroli ruchu lotniczego ATC Air Traffic Control, Żeglugi Powietrznej ATS Zarządzanie Przepływem Ruchu Lotniczego (ATFM) Zarządzanie Przestrzenią Powietrzną (ASM) służba informacji powietrznej FIS Flight Information Service, Ruchu Lotniczego (ATS) Meteorologiczne (MET) Informacji Lotniczej (AIS) Łączność, Nawigacja Dozorowanie (CNS) Poszukiwanie i Ratownictwo (ASAR) służba doradcza ruchu lotniczego ADVS Advisory Service, Kontroli Ruchu Lotniczego (ATC) Służba Informacji Powietrznej (FIS) Służba Alarmowa (ALAR) Łączności służba alarmowa ALS Alerting Service. Służba Kontroli Obszaru (ACC) Nawigacji (VOR, NDB, DME) Służba Kontroli Zbliżania (APP) Służba Kontroli Lotniska Dozorowania (PSR, SSR) (TWR) Obsługa naziemna - 11 kategorii: Obsługa naziemna kategorie usług wykonywanych w porcie lotniczym na rzecz przewoźników lotniczych użytkujących port lotniczy, Ustawa z dnia 3 Lipca 2002 r. Prawo Lotnicze Art. 176 1. Ogólne usługi administracyjno-gospodarcze wykonywane w interesie użytkowników 2. Obsługa pasażerów 3. Obsługa bagażu 4. Obsługa ładunków (towarów i poczty) 5. Obsługa płytowa statków powietrznych 6. Obsługa kabinowa statków powietrznych 7. Obsługa w zakresie zaopatrzenia statków powietrznych w paliwo, smary i inne materiały techniczne 8. Obsługa techniczno-administracyjna statków powietrznych 9. Obsługa operacyjna lotu i administracyjna załóg statków powietrznych 10. Transport naziemny pomiędzy statkiem powietrznym i dworcem lotniczym 11. Obsługa w zakresie zaopatrzenia pokładowego statków powietrznych Lotniczy cykl eksploatacyjny Proces obsługi naziemnej PLANOWANIE REJSU PRZYGOTOWANIE DO OBSŁUGI Numer rejsu Liczba pasażerów Numer stanowiska postojowego Numer poczekalni dla pasażerów Informacje dotyczące przylotu Instrukcja rozładunku bagażu Informacja o ładunkach specjalnych Instrukcje nietypowych sytuacji Skompletowanie sprzętu do obsługi CZYNNOŚCI OPERACYJNE Podłączenie urządzeń do obsługi Wymiana pasażerów Obsługa bagażu Utrzymanie łączności Wyposażenie pokładu 3
podlaczenie wyposazenia odlaczenie wyposazenia kolowanie podłączenie wyposażenia odłączenie wyposażenia kołowanie Ustawianie samolotu Podłączenie wyposażenia Odłączenie wyposażenia podlaczenie wyposazenia odlaczenie wyposazenia Schemat ogólny obsługi naziemnej Wykres Gantta czasów obsługi samolotów ATR POCZĄTEK OBSŁUGI NAZIEMNEJ wyjście pasażerów wyjście załogi wyposażenie pokładu obsługa kabinowa pasażerów załogi KONIEC OBSŁUGI NAZIEMNEJ cateringu kabinowa wyposazenie pokladu techniczna Obsługa cateringu wyladunek zaladunek Obsługa zbiornika fekalii Obsługa techniczna samolotu instrukcji zaladunku i rozladunku load sheet Straż Graniczna rozładunek bagażu załadunek bagażu instrukcji załadunku i rozładunku Arkusz load sheet Wykres Gantta czasów obsługi samolotów B737 catering catering rozladunek zaladunek Wykres Gantta czasów obsługi samolotów B767 WNP wyposazenie pokladu kabinowa techniczna obsługa kabiny pasażerskiej wyposażenie pokładu obsługa cateringu Służba Graniczna załogi pasażerów ZON rozladunek bagazu zaladunek bagazu załadunek instrukcji zaladunku i rozladunku load sheet instrukcji załadunku arkusz load sheet Obsługa naziemna Przykładowe czasy normatywne obsługi naziemnej w EPWA Kod Operator Czas w minutach AF Air France 35 BA British Airways 35 DY Norwegian Air Shuttle ASA 30 EZY Easy Jet 25 KL KLM 40 LH Lufthansa 50 NE Sky Europe 30 OK CSA Czech Airlines 35 OS Austrian Airlines 45 TK Turkish Airlines 60 UX Air Europa 60 4
PASAŻEROWIE ODLATUJĄCY PASAŻEROWIE PRZYLATUJĄCY Wejście na pokład statku powietrznego OBSŁUGA TECHNICZNA OBSŁUGA TECHNICZNA Obsługa w porcie lotniczym Operacja kołowania po lądowaniu statek powietrzny niesprawny Obsługa pasażerów przylatujących Obsługa pasażerów odlatujących Obsługa pasażerów tranzytowych odlot pasażera niemożliwy Obsługa naziemna statku powietrznego tranzyt pasażera niemożliwy Operacja kołowania przed startem Organizacja obsługi pasażerów w terminalu Obsługa pasażerska Część lotnicza Część naziemna OSOBY ODBIERAJĄCE PASAŻEROWIE TRANSFEROWI PASAŻEROWIE TRANZYTOWI Terminal pasażerski Część lotnicza terminala OSOBY PRZEBYWAJĄCE W OSOBY TERMINALU ODPROWADZAJĄCE Z INNYCH PRZYCZYN wszelką pomoc świadczoną pasażerom przylatującym, odlatującym i tranzytowym, informowanie pasażerów i osoby oczekujące o czasach przylotów i/lub startów, zapewnienie pomocy dzieciom podróżującym samodzielnie, pasażerom niepełnosprawnym, VIP-om, pasażerom w tranzycie, opiekę nad pasażerami w przypadku zakłóceń w rozkładzie lotów, załatwianie spraw związanych z bagażem zagubionym, uszkodzonym lub znalezionym, sprawdzanie biletów i dokumentów podróży pasażerów, wydawanie kart pokładowych, dokonywanie rozdziału miejsc w samolocie, rejestrowanie bagażu i przemieszczanie go do sortowni, zapewnienie bezpieczeństwa zapewnienie przejścia pasażerów przez bramki oraz ich identyfikację przed m na pokład. Część naziemna terminala 5
Kołowanie po lądowaniu Kołowanie przed startem Lądowanie Start Podejście do lądowania Wznoszenie po starcie przewoźnik lotniczy podmiot posiadający ważny certyfikat (koncesję, licencję) upoważniający do prowadzenie działalności gospodarczej z zakresu przewozu lotniczego pasażerów, bagażu, towarów lub poczty za wynagrodzeniem. podział przewoźników I. ze względu na przewoźników obsługujących dany lot wyróżnia się: przewoźnika umownego - przewoźnik lotniczy wskazany w umowie przewozu jako przewoźnik mający wykonać dany lot przewoźnika faktycznego - przewoźnik lotniczy wykonujący lub zamierzający wykonać lot na podstawie upoważnienia udzielonego mu przez przewoźnika umownego przewoźnik lotniczy II. ze względu na przedmiot przewozu wyróżnia się: przewoźnika liniowego - wykonującego regularny przewóz pasażerów, bagażu, towarów i poczty a przewóz jest wykonywany między tymi samymi punktami według opublikowanego rozkładu lotów albo w stałych odstępach czasu lub z częstotliwością wskazującą na regularność lotów przewoźnika czarterowego - wykonującego nieregularny przewóz lotniczy polegający na tym, iż na podstawie umowy czarteru lotniczego, w której przewoźnik lotniczy oddaje do dyspozycji czarterującego określoną liczbę miejsc lub pojemność statku powietrznego w celu wykonania określonego przewozu pasażerów, bagażu, towarów lub poczty, wskazanych przez czarterującego. III. ze względu na typ biznesowy wyróżnia się: tradycyjnych przewoźników lotniczych, które są członkami IATA dyskontowych przewoźników lotniczych, które są zrzeszone w ELFAA Prawo Lotnicze (3 lipca 2002): przewoźnicy lotniczy Certyfikat Przewoźnika Lotniczego (AOC Air Operator Certificate) + koncesja AOC upoważnia do przewozów lotniczych: - pasażerskich - towarowych - sanitarnych - medycznych prowadzenia śmigłowcowych operacji przybrzeżno morskich Koncesja Do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie zarobkowych przewozów lotniczych konieczne jest uzyskanie koncesji (status firmy, prawa własności sprzętu, plany gospodarcze, płynność finansowa, ubezpieczenia,, wpis do rejestru) Prawo Lotnicze (3 lipca 2002): przewoźnicy lotniczy Certyfikat Usług Lotniczych (AWC Aerial Works Certificate) Upoważnia do działalności usługowej, m.in.: - loty agrolotnicze i rekultywacji środowiska naturalnego - loty patrolowe i inspekcyjne z użyciem specjalistycznej aparatury pokładowej - loty fotogrametryczne - loty przeciwpożarowe i gaśnicze - loty poszukiwawczo ratownicze (SAR) - prowadzenie prac budowlano montażowych przy użyciu śmigłowców Ruch w porcie lotniczym Ruch lotniskowy naziemny ruch lotniskowy LOT trasowy CDA (Continuous Descent Approach) LĄDOWANIE KOŁOWANIE PO LĄDOWANIU OBSŁUGA NAZIEMNA KOŁOWANIE PRZED STARTEM START Procedury LOT trasowy Ustawianie obsługa po przylocie Obsługa naziemna obsługa krótka Lotniskowe operacje statku powietrznego Wyprowadzanie obsługa na odlot Procedura CDA polega na jednostajnym zmniejszaniu wysokości przy jednoczesnym utrzymaniu silników samolotu pracujących na biegu jałowym oraz na wysunięciu klap i podwozia w optymalnym momencie podejścia do lądowania. 6