Sprawozdanie Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2009 roku. Warszawa, 2010 Spis treści I. WPROWADZENIE 11 II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA I PREWENCYJNA INFORMACJE OGÓLNE 15 1 Kontrole 17 2. Decyzje inspektorów pracy 18 3. Decyzje nakazujące zaprzestanie prowadzenia działalności 19 4. Decyzje dotyczące wypłaty wynagrodzenia lub innego świadczenia 20 5. Odwołania od decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy 20 6. Skargi na decyzje organów Państwowej Inspekcji Pracy 21 7 Informacja dotycząca prowadzenia egzekucji administracyjnej 21 8. Wystąpienia inspektorów pracy 21 9. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika 22 10. Zawiadomienia prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa 24 11. Skargi i wnioski 25 12. Porady prawne i techniczne 26 13. Rejestracja zakładowych układów zbiorowych pracy 27 14. Spory zbiorowe 29 15. Wydawanie zezwoleń na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dzieci 30 16. Kontrola zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym 30 17. Orzeczenia o dopuszczeniu statków Ŝeglugi śródlądowej do eksploatacji 31 18. Sprawdzanie poprawności informacji składanych do ZUS zawierających dane do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe (ZUS-IWA) 31 19. Wnioski do ZUS o podwyŝszenie składki na ubezpieczenie wypadkowe 32 20. Pisma o charakterze informacyjno-prewencyjnym 33 21. Współpraca z urzędami państw członkowskich UE i wypełnianie roli instytucji łącznikowej 33 III. ANALIZOWANIE OKOLICZNOŚCI I PRZYCZYN WYPADKÓW PRZY PRACY 35 IV. WYNIKI KONTROLI UJĘTYCH W PROGRAMIE DZIAŁAŃ DŁUGOFALOWYCH NA LATA 2007 2009 (III ETAP REALIZACJI) 43 1. Wynagrodzenia i inne świadczenia ze stosunku pracy 45 2. Czas pracy 47 A. Czas pracy w transporcie drogowym 47 B. Czas pracy w transporcie szynowym 49 C. Czas pracy w transporcie lotniczym 51 D. Czas pracy w transporcie morskim 52
E. Czas pracy w zakładach róŝnych branŝ 53 3. Zakłady eksploatujące obrabiarki do metali spełnianie minimalnych wymagań dla maszyn i urządzeń 54 4. WzmoŜony nadzór nad zakładami charakteryzującymi się największym nasileniem zagroŝeń zawodowych 57 V. WYNIKI KONTROLI UJĘTYCH W PLANIE ROCZNYM 61 1 Tereny budów 63 2. Bhp przy budowie i remoncie dróg i mostów 66 3. Zakłady górnictwa podziemnego 68 4. Podmioty gospodarcze świadczące usługi na rzecz kopalń 70 5. Bezpieczeństwo pracy w samochodowych warsztatach mechanicznych i lakierniczych, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzegania przepisów dotyczących chemikaliów, w tym rozporządzenia REACH 72 6. Laboratoria diagnostyczne w zakładach opieki zdrowotnej 75 7 Nadzór rynku maszyn, urządzeń i środków ochrony indywidualnej 77 8. Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy 80 9. Placówki handlu detalicznego (w tym wielkopowierzchniowe) 83 A. Prawna ochrona pracy 83 B. Bezpieczeństwo i higiena pracy 86 10. Legalność zatrudnienia 90 A. Kontrole legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich 90 B. Kontrole legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców 99 C. Agencje zatrudnienia 107 VI. EFEKTY DZIAŁALNOŚCI KONTROLNEJ 111 VII. DZIAŁALNOŚĆ PREWENCYJNA ORAZ PROMOCJA OCHRONY PRACY 115 1 Kampania informacyjna Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki i poślizgnięcia" 117 2. Kampania informacyjno-kontrolna EURO 2012 119 3. Ochrona pracy w rolnictwie indywidualnym 120 4. Program prewencyjny: Zapobieganie zagroŝeniom czynnikami Chemicznymi w małych zakładach 123 5. Kampania informacyjno-promocyjna Ocena Ryzyka Zawodowego" 124 6. Spełnianie minimalnych wymagań technicznych przez uŝytkowane maszyny 125 7. Program prewencyjny Zdobądź dyplom Państwowej Inspekcji Pracy" 126 8. Zapobieganie negatywnym skutkom przeciąŝenia psychicznego i stresu w miejscu pracy 127 9. Program edukacyjny Kultura bezpieczeństwa" 128 10. Podsumowanie kampanii Ręczne przemieszczanie cięŝarów" 128 11. Konkursy, nagrody Głównego Inspektora Pracy, udział w targach, działalność wydawnicza i szkoleniowa 129 VIII. WSPÓŁPRACA KRAJOWA I MIĘDZYNARODOWA 133
IX. OCENA ROZWIĄZAŃ PRAWNYCH ORAZ WNIOSKI LEGISLACYJNE 141 1. Ocena rozwiązań prawnych 143 2. Wnioski legislacyjne 147 3. Opiniowanie aktów prawnych 150 X. ZAGROśENIA ZAWODOWE W UJĘCIU STATYSTYCZNYM 151 1. Wypadki przy pracy 153 2. Zatrudnieni w warunkach zagroŝenia 156 3. Choroby zawodowe 158 4. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe w rolnictwie indywidualnym 159 XI. PODSUMOWANIE I WNIOSKI 161 Spis wykresów Wykres 1 Przeprowadzone kontrole (w tys.) 17 Wykres 2. Średni czas trwania jednej kontroli (w dniach) 17 Wykres 3. Struktura przeprowadzonych kontroli (wg branŝ) 17 Wykres 4. Struktura przeprowadzonych kontroli (wg wielkości zatrudnienia)17 Wykres 5. Rodzaje decyzji dot. bhp (w tys.) 18 Wykres 6. Zakres przedmiotowy decyzji dot. bhp (w tys.) 18 Wykres 7 Decyzje OIP nakazujące zaprzestanie działalności zakładu bądź działalności określonego rodzaju (wg wielkości zatrudnienia) 19 Wykres 8. Zakres przedmiotowy wniosków wystąpieniach (w tys.) 22 Wykres 9. Zakres przedmiotowy wykroczeń przeciwko prawom pracownika (w tys.) 22 Wykres 10. Struktura zastosowanych sankcji w związku ze stwierdzonymi wykroczeniami 23 Wykres 11 Sankcje zastosowane wobec sprawców wykroczeń 23 Wykres 12. Średnia wysokość grzywien (w złotych) 24 Wykres 13. Zakres przedmiotowy zawiadomień prokuratury 24 Wykres 14 Zgłoszone skargi pracownicze (w tys.) 25 Wykres 15. Podmioty zgłaszające skargi 25 Wykres 16. Struktura przedmiotowa zgłaszanych skarg 26 Wykres 17 Udzielone porady (w tys.) 26 Wykres 18. Podmioty zgłaszające się po porady 26 Wykres 19. Struktura przedmiotowa udzielonych porad 27 Wykres 20. Struktura przedmiotowa zgłaszanych Ŝądań 29 Wykres 21 Kontrole obiektów przejmowanych do uŝytkowania (w tys.) 31 Wykres 22. Wnioski do ZUS o podwyŝszenie składki na ubezpieczenie wypadkowe 32 Wykres 23. Wymiana informacji z urzędami państw członkowskich UE 34 Wykres 24. Struktura poszkodowanych w zbadanych przez PIP wypadkach wg staŝu pracy 38 Wykres 25. Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach śmiertelnych wg wykonywanych zawodów 38 Wykres 26. Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach wg miejsca wypadku 39 Wykres 27 Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach wg wydarzeń stanowiących odchylenie od normalnego przebiegu procesów pracy 39
Wykres 28. Przyczyny zbadanych przez PIP wypadków 40 Wykres 29. Naruszenia przepisów o wypłacie wynagrodzeń i innych świadczeń (% pracodawców naruszających przepisy) 45 Wykres 30. Struktura decyzji nakazujących wypłatę świadczeń 46 Wykres 31 Struktura wniosków w wystąpieniach dot. wypłaty świadczeń 46 Wykres 32. Struktura skontrolowanych zakładów wg rodzaju i obszaru wykonywanej działalności 47 Wykres 33. Struktura skontrolowanych zakładów wg posiadanego taboru 47 Wykres 34. Czas pracy w transporcie drogowym naruszenia przepisów 48 Wykres 35. Prowadzenie pojazdu, odpoczynki i przerwy naruszenia przepisów 48 Wykres 36. Czas pracy w transporcie szynowym naruszenia przepisów 50 Wykres 37 Czas pracy w transporcie morskim (Ŝegluga w odległości przekraczającej 12 mil morskich od brzegu morskiego RP) naruszenia przepisów 52 Wykres 38. Czas pracy w transporcie morskim (Ŝegluga w odległości nieprzekraczającej 12 mil morskich od brzegu morskiego RP) naruszenia przepisów 52 Wykres 39. Czas pracy w zakładach róŝnych branŝ naruszenia przepisów 53 Wykres 40. Obrabiarki do metali naruszenia przepisów 55 Wykres 41. Zakłady objęte wzmoŝonym nadzorem w latach 2007-2009 według branŝ 57 Wykres 42. Zakłady charakteryzujące się największym nasileniem zagroŝeń zawodowych naruszenia przepisów 59 Wykres 43. Bhp na terenach budów naruszenia przepisów 63 Wykres 44. Budowa i remonty dróg i mostów naruszenia przepisów 66 Wykres 45. Zakłady górnictwa podziemnego naruszenia przepisów 68 Wykres 46. Podmioty gospodarcze świadczące usługi na rzecz kopalń naruszenia przepisów 70 Wykres 47. Samochodowe warsztaty mechaniczne i lakiernicze naruszenia przepisów 72 Wykres 48. Eksploatacja podnośników samochodowych naruszenia przepisów 74 Wykres 49. Bezpieczeństwo pracowników zoz zatrudnionych w naraŝeniu na szkodliwe czynniki biologiczne i chemiczne naruszenia przepisów 75 Wykres 50. Szkolenie w dziedzinie bhp naruszenia przepisów 81 Wykres 51 Organizacja szkoleń okresowych w dziedzinie bhp naruszenia przepisów 82 Wykres 52. Placówki wielkopowierzchniowe naruszenia przepisów z zakresu praworządności w stosunkach pracy 84 Wykres 53. Mniejsze placówki handlu detalicznego naruszenia przepisów z zakresu praworządności w stosunkach pracy 85 Wykres 54. Placówki wielkopowierzchniowe naruszenia przepisów z zakresu bhp 87 Wykres 55. Mniejsze placówki handlu detalicznego naruszenia przepisów z zakresu bhp 89 Wykres 56. Kontrole legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej naruszenia przepisów 90 Wykres 57. Podmioty, w których ujawniono nielegalne zatrudnienie lub nielegalną inną pracę zarobkową wg sekcji PKD 92
Wykres 58. Bezrobotni, którzy wbrew obowiązkowi nie zawiadomili właściwego powiatowego urzędu pracy o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności wg sekcji PKD 93 Wykres 59. Zakres przedmiotowy wniosków w wystąpieniach kontrole legalności zatrudnienia 94 Wykres 60. Zakres przedmiotowy wykroczeń kontrole legalności zatrudnienia 95 Wykres 61. Liczba ujawnionych cudzoziemców, którzy nielegalnie wykonywali pracę w Polsce według sekcji PKD 102 Wykres 62. Legalność zatrudnienia cudzoziemców naruszenia przepisów 103 Wykres 63. Zatrudnianie i wykonywanie pracy przez cudzoziemców naruszenia przepisów 104 Wykres 64. Agencje zatrudnienia naruszenia przepisów 108 Wykres 65. Zawieranie pisemnych umów między agencją zatrudnienia a osobą kierowaną do pracy za granicą naruszenia przepisów 109 Wykres 66. Struktura wieku robotników budowlanych, którzy zetknęli się z przekazem kampanii medialnej (na podstawie badania OBOP-TNS na grupie 400 respondentów) 118 Wykres 67. Odsetek ciągników, przyczep, maszyn i urządzeń stosowanych w rolnictwie, które nie spełniały wymagań dot. bezpiecznej pracy podczas ich uŝytkowania 121 Wykres 68. Poszkodowani w wypadkach przy pracy 153 Wykres 69. Poszkodowani w wypadkach ogółem (wskaźnik na 1 000 pracujących) 153 Wykres 70. Poszkodowani w wypadkach śmiertelnych (wskaźnik na 1 000 pracujących) 154 Wykres 71. Poszkodowani w wypadkach cięŝkich (wskaźnik na 1 000 pracujących) 154 Wykres 72. Zatrudnieni w warunkach zagroŝenia (wskaźnik na 1 000 zatrudnionych) 156 Wykres 73. Struktura zagroŝeń czynnikami środowiska pracy (osobozagroŝenia) 157 Wykres 74. Choroby zawodowe (współczynnik zapadalności na 100 tys. pracujących) 158 Wykres 75. Wypadki przy pracy rolniczej (liczba wypadków na 1 000 ubezpieczonych rolników) 160 Spis zdjęć Zdjęcie 1. Billboard kampanii budowlanej 117 Zdjęcie 2. Okładki publikacji PIP dotyczące budownictwa 118 Zdjęcie 3. Apel Głównego Inspektora Pracy do Rolników 123 Zdjęcie 4. Okładka publikacji PIP dot. zagroŝeń chemicznych 124 Zdjęcie 5. Przykład dostosowania maszyny do minimalnych wymagań dot. bhp 126 Zdjęcie 6. Dyplom PIP 127 Zdjęcie 7. Okładka publikacji PIP dot. stresu 128 Zdjęcie 8. Sesja plenarna seminarium podsumowującego kampanię Ręczne przemieszczanie cięŝarów" 129 Zdjęcie 9. Ośrodek Szkolenia Państwowej Inspekcji Pracy im. prof. Jana Rosnera we Wrocławiu 131
Spis map Mapa 1. Struktura terytorialna Państwowej Inspekcji Pracy 11 Mapa 2. Odsetek podmiotów, w których ujawniono nielegalne zatrudnienie lub nielegalną inną pracę zarobkową 91 Mapa 3. Liczba ujawnionych cudzoziemców, którzy nielegalnie wykonywali pracę w Polsce 101 Mapa 4. Poszkodowani w wypadkach ogółem wg województw (wskaźnik częstości wypadków na 1 000 pracujących) 155 Mapa 5. Poszkodowani w wypadkach śmiertelnych wg województw (wskaźnik częstości wypadków na 1 000 pracujących) 155 Mapa 6. Zatrudnieni w warunkach zagroŝenia wg województw (wskaźnik na 1 000 zatrudnionych) 157 Mapa 7. Choroby zawodowe (współczynnik zapadalności na 100 tys. pracujących) 159 Spis załączników Załącznik 1 A. Stan osobowy Państwowej Inspekcji Pracy i Ośrodka Szkolenia PIP we Wrocławiu w 2009 r. 171 Załącznik 1 B. Struktura wieku, wykształcenia oraz staŝ pracy pracowników PIP 171 Załącznik 2. Przepisy ochrony pracy 172 Załącznik 2 A. Podstawy prawne działania Państwowej Inspekcji Pracy w 2009 r. 172 Załącznik 2 B. Przepisy nowo ustanowione w 2009 r. 177 Załącznik 2 C. Zmiany w obowiązujących przepisach wprowadzone w 2009 r. 181 Załącznik З А. Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej Państwowej Inspekcji Pracy w 2009 r. (wg sekcji gospodarki narodowej PKD) 186 Załącznik 3 B. Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej Państwowej Inspekcji Pracy w 2009 r. (wg wielkości zatrudnienia) 187 Załącznik 3 C. Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej Państwowej Inspekcji Pracy w 2009 r. (wg form własności) 188 Załącznik 4 A. Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej Państwowej Inspekcji Pracy w 2009 r. (wg sekcji gospodarki narodowej PKD) 189 Załącznik 4 B. Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej Państwowej Inspekcji Pracy w 2009 r. (wg wielkości zatrudnienia) 190 Załącznik 4 C. Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej Państwowej Inspekcji Pracy w 2009 r. (wg form własności) 191 Załącznik 5 A. Poszkodowani w wypadkach przy pracy w sekcjach gospodarki narodowej 192 Załącznik 5 B. Poszkodowani w wypadkach przy pracy w województwach 194 Załącznik 6. Zatrudnieni w warunkach zagroŝenia według sekcji i działów PKD 196 Załącznik 7. Choroby zawodowe w Polsce według jednostek chorobowych 198 Załącznik 8. Podmioty gospodarcze działające w Polsce w roku 2009 według PKD 199 oprac. BPK