Orzekanie o niepełnosprawności

Orzekanie o niepełnosprawności Orzekanie o stopniu niepełnosprawności jest, w myśl ustawy, orzecznictwem do celów pozarentowych. Orzeczenie to nie moŝe być bowiem podstawą ubiegania się o rentę z ubezpieczenia społecznego. Prawne potwierdzenie statusu niepełnosprawności słuŝy natomiast osobom, które chcą korzystać z przewidzianych dla nich świadczeń, ulg i przywilejów. DO CZEGO SŁUśY ORZECZNICTWO DO CELÓW POZARENTOWYCH Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności pozwala korzystać z róŝnych form pomocy oraz uprawnień, tj.: w zakresie rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia: moŝliwość uzyskania odpowiedniego zatrudnienia, korzystania ze szkoleń (w tym specjalistycznych), podlegania przywilejom pracowniczym osób niepełnosprawnych (np. prawo do dodatkowych urlopów, przerw w pracy), ulgi podatkowe, komunikacyjne, zwolnienie z opłat radiowo-telewizyjnych itp., w zakresie rehabilitacji: moŝliwość uczestniczenia w terapii zajęciowej, zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne (kule, laski, wózki, protezy), środki pomocnicze (np. przedmioty higieny osobistej) oraz pomoce techniczne ułatwiające codzienne funkcjonowanie, usługi socjalne, opiekuńcze, terapeutyczne, rehabilitacyjne świadczone przez instytucje pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki, uprawnienia do zasiłku pielęgnacyjnego i innych świadczeń (np. dodatków do zasiłku rodzinnego związanych z niepełnosprawnością). Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności powinno równieŝ zawierać wskazania do szeroko pojętej rehabilitacji. Wskazania te mają pomóc ukierunkować działania osoby niepełnosprawnej lub jej opiekunów. Zgodnie z ustawą, wskazania te powinny dotyczyć m.in.: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną moŝliwością samodzielnej egzystencji, konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju (dla określenia normatywnego metraŝu w trakcie ubiegania się o dodatek mieszkaniowy). Warto pamiętać, Ŝe od 1997 r. określa się stopnie niepełnosprawności (znaczny, umiarkowany, lekki), a nie grupy inwalidzkie. O niepełnosprawności orzekają powiatowe (a w miastach na prawach powiatu: miejskie) zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności, a nie dawne komisje ds. inwalidztwa i zatrudnienia. Występują teŝ dwa typy orzecznictwa: rentowe (prowadzone przez lekarzy orzeczników ZUS) oraz pozarentowe. Orzeczenia lekarzy orzeczników i zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności są względem siebie

równorzędne, ale tylko w celu prawnego potwierdzenia niepełnosprawności i ubiegania się o niektóre świadczenia (np. zasiłek rodzinny, pielęgnacyjny), przywileje i ulgi z tego tytułu. Zasadniczo, by z nich korzystać, osoby posiadające orzeczenie lekarza orzecznika ZUS nie muszą uzyskiwać orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Jest to jednak konieczne, jeśli dla zdobycia określonych świadczeń jest potrzebne precyzyjne wskazanie stopnia niepełnosprawności (np. skierowanie do uczestnictwa w warsztacie terapii zajęciowej). O równorzędności orzeczeń nie moŝna natomiast mówić w przypadku ubiegania się o świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Osoba, która posiada orzeczenie o niepełnosprawności, a chce ubiegać się np. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, musi wystąpić do ZUS o orzeczenie takiej niezdolności (patrz: tutaj). O orzecznictwie rentowym pisaliśmy szeroko w kwietniowych numerach Gazety Podatnika. JAK WYGLĄDA PROCEDURA UZYSKANIA ORZECZENIA Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności do celów pozarentowych wydaje powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności. Zespół orzeka na wniosek: osoby zainteresowanej, przedstawiciela ustawowego tej osoby. Wniosek moŝna złoŝyć takŝe za pośrednictwem centrum pomocy rodzinie lub ośrodka pomocy społecznej wówczas osoba zainteresowana albo jej przedstawiciel ustawowy musi wyrazić pisemną zgodę na złoŝenie wniosku w jej imieniu. Przy kaŝdym zespole powinien działać punkt udzielający informacji o trybie i zasadach postępowania w zakresie orzekania o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Wymagane dokumenty Procedurę uruchamia się na wniosek o wydanie orzeczenia. Druki wniosku moŝna pobrać w urzędzie powiatowym. MoŜna teŝ poprosić o przesłanie formularzy pocztą lub pobrać je ze strony internetowej, np. z portalu www.niepelnosprawni.pl. Wniosek powinien zawierać następujące informacje: imię i nazwisko wnioskodawcy, datę urodzenia, adres zamieszkania, numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego toŝsamość, cel uzyskania orzeczenia (np. uzyskanie świadczeń finansowych z pomocy społecznej, moŝliwość korzystania z warsztatów terapii zajęciowej, zdobycie uprawnień do korzystania z ulg, karty parkingowej), uzasadnienie wniosku (czyli określenie sytuacji społecznej i zawodowej, informacje o tym, czy wnioskodawca ubiegał się poprzednio o ustalenie niepełnosprawności i czy pobiera świadczenia z ubezpieczenia społecznego). Do wniosku naleŝy dołączyć:

zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką znajduje się wnioskodawca (moŝe to być lekarz pierwszego kontaktu) dokument ten jest waŝny przez 1 miesiąc od daty wydania, kserokopie dokumentów medycznych (historia choroby), umoŝliwiających ocenę stopnia niepełnosprawności. JeŜeli wniosek dotyczy uzupełnienia posiadanego juŝ orzeczenia o wskazania, bez których osoba niepełnosprawna nie moŝe skorzystać z jakiejś ulgi, składa ona oświadczenie o posiadaniu prawomocnego orzeczenia, a brak określonych wskazań w dokumencie zaznacza we wniosku. Miejsce złoŝenia wniosku Wniosek o wydanie orzeczenia, wraz z kompletną dokumentacją medyczną, składa się w powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności. Dokumenty moŝna teŝ wysłać listem poleconym. Informacje o właściwym dla powiatu wnioskodawcy adresie zespołu ds. orzekania moŝna zdobyć w urzędzie powiatowym. Nie w kaŝdym bowiem powiecie znajduje się zespół, dlatego moŝe się okazać, Ŝe wnioskodawca zostanie skierowany do sąsiedniego powiatu. Posiedzenie zespołu orzekającego Po złoŝeniu kompletnej dokumentacji, wnioskodawca zostaje listownie powiadomiony o terminie posiedzenia składu orzekającego. Zainteresowany ma obowiązek stawić się na wezwanie komisji w wyznaczonym przez nią terminie. Powiadomienie wraz z wezwaniem do zgłoszenia się w zespole ds. orzekania o niepełnosprawności wnioskodawca otrzymuje zazwyczaj dwa tygodnie przed terminem posiedzenia. Podczas posiedzenia przeprowadza się badanie ocenę stanu zdrowia wnioskodawcy. Jeśli lekarz-przewodniczący składu orzekającego uzna posiadaną dokumentację medyczną za wystarczającą do wydania oceny (dotyczy to osób przewlekle chorych lub przebywających w szpitalu, które mają ograniczoną moŝliwość poruszania się), orzeczenie moŝe być wydane bez badania pacjenta. W przypadku gdy osoba starająca się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności nie moŝe uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej i nierokującej poprawy choroby, uniemoŝliwiającej osobiste stawienie się w zespole, badanie moŝe być przeprowadzone w miejscu pobytu tej osoby. W takiej sytuacji trzeba we wniosku zaznaczyć w odpowiedniej rubryce, iŝ nie jest moŝliwe samodzielne przybycie na posiedzenie składu orzekającego. Konieczne jest teŝ przedstawienie odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego. Termin załatwienia sprawy Wniosek jest rozpatrywany w terminie miesiąca od dnia jego złoŝenia, a w przypadkach bardziej skomplikowanych w ciągu dwóch miesięcy.

Po posiedzeniu składu orzekającego orzeczenie otrzymuje się w terminie dwóch tygodni. Okres waŝności orzeczenia Zespoły powiatowe orzekają o stopniu niepełnosprawności na stałe lub na czas określony. Niepełnosprawność dziecka orzeka się na czas określony, ale na okres nic dłuŝszy niŝ do ukończenia przez nie 16. roku Ŝycia. Po tym czasie dziecko ubiega się o uzyskanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Legitymacja Po uzyskaniu decyzji o stopniu niepełnosprawności naleŝy zwrócić się o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej. Legitymacja jest rodzajem dowodu toŝsamości (ze zdjęciem), potwierdzającym posiadanie orzeczenia i ułatwiającym formalności związane z dostępem do ulg i przywilejów dla osób niepełnosprawnych. Organem uprawnionym do wydania dokumentu jest starosta. Wniosek o wydanie legitymacji osoba zainteresowana (w przypadku dziecka: jego prawny przedstawiciel) składa we właściwym dla miejsca zamieszkania powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności. Druk wniosku moŝna pobrać w siedzibie zespołu. Odwołanie Od orzeczenia powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności przysługuje odwołanie do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. Odwołanie naleŝy złoŝyć w terminie 14 dni od daty doręczenia orzeczenia, za pośrednictwem powiatowego zespołu. Od orzeczenia wojewódzkiego zespołu, w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia, moŝna się z kolei odwołać do okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Postępowanie odwoławcze przed sądem okręgowym jest wolne od opłat i nie wymaga pomocy adwokata. CO WARTO WIEDZIEĆ Nadzór nad orzekaniem o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności sprawuje Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Stanowisko to od 7 sierpnia 2006 r. piastuje Mirosław Mielniczuk, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. Pełnomocnik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, które stanowi wyodrębnioną komórkę organizacyjną w resorcie pracy.

Do zadań Pełnomocnika naleŝy m.in.: kontrola orzeczeń co do ich zgodności z zebranymi dokumentami lub z przepisami dotyczącymi orzekania o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności, kontrola prawidłowości i jednolitości stosowania przepisów, standardów i procedur postępowania w sprawach dotyczących orzekania o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności, szkolenie członków wojewódzkich zespołów, opracowywanie projektów programów rządowych dotyczących rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych, inicjowanie działań zmierzających do ograniczenia skutków niepełnosprawności i barier utrudniających osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeństwie, współpraca z organizacjami pozarządowymi i fundacjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych. DyŜur Pełnomocnika odbywa się w kaŝdy drugi poniedziałek miesiąca w siedzibie jego biura, w ramach Dnia Otwartego. Zapisy na Dzień Otwarty trwają cały miesiąc poprzedzający dany Dzień, pod numerami telefonu: 0-22 55-10-202 lub 0-22 55-10-117. Adres Biura Pełnomocnika: ul. Gałczyńskiego 4, 00-362 Warszawa tel. do sekretariatu: 0-22 826-96-73 e-mail: Agnieszka.Sroda@mps.gov.pl Podstawa prawna 1) Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.); 2) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2003 r. Nr 139, poz. 1328); 3) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku Ŝycia (Dz. U. z 2002 r. Nr 17, poz. 162).