Prof. zw. dr hab. Bogusław Fiedor Instytut Ekonomii Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu O p i n i a sporządzona w związku z wnioskiem Senatu Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu o nadanie Profesor Danucie Hübner tytułu doctora honoris causa Opinię w związku z wszczęciem postępowania o nadanie Pani Profesor Danucie Hübner największej godności, jaką uczelnia akademicka może obdarzyć uczonego, czyli tytułu doctora honoris causa, pozwalam sobie rozpocząć od pewnej refleksji metodologicznej, refleksji dotyczącej istoty i społecznego znaczenia, czy też użyteczności, ekonomii, a szerzej można by powiedzieć, całej dziedziny nauk ekonomicznych. Niezależnie od podejmowanych od zarania dziejów tej nauki licznych prób nadawania jej statusu nauki teoretycznej o charakterze modelowo-dedukcyjnym (od L.M.E. Walrasa, poprzez L. Robbinsa do T. Koopmansa czy P.A. Samuelsona), na wzór matematyki, fizyki, czy innych nauk zaliczanych do anglosasko rozumianej science, ekonomia jest, była i powinna pozostać nauką w znacznym stopniu stosowaną czy utylitarną. Rozumiem to w następujący sposób. Ekonomia nie powinna rezygnować z potrzeby formułowania i rozwijania paradygmatów (w rozumieniu T. Kuhna) czy programów badawczych (w rozumieniu I. Lakatosa), aby umacniać swoje podstawy teoretyczne i tożsamość metodologiczną. Równie ważne jest, aby formułowała uogólnienia, które nie tylko dobrze objaśniają zmieniająca się rzeczywistość gospodarczą, stając się podstawą predykcji zjawisk i procesów gospodarczych, ale również pozwalają tak nimi sterować w różnych typach polityki: makroekonomicznej, sektorowej, strukturalnej, regulacji publicznej itp., by społeczeństwo i gospodarka osiągały maksymalne korzyści dzięki wykorzystaniu dostępnych zasobów. Jestem głęboko przekonany, że taki ogólnie tu naszkicowany sposób rozumienia i uprawiania ekonomii pozwala nam, jako uprawiającym tę naukę, wyzwalać się od kompleksów, jakie niekiedy przejawiamy w stosunku do przedstawicieli science. Dzięki rozsądnemu kształtowaniu polityki makroekonomicznej i sektorowej, instrumentów regulacji 1
publicznej, a także budowaniu czy wspieraniu instytucji formalnych i nieformalnych sprzyjających rozwojowi gospodarczemu, można bowiem wpływać na wzrost ekonomicznego i społecznego dobrobytu. Profesor Danuta Hübner, uhonorowana dzisiaj przez Wysoki Senat Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu godnością doctora honoris causa, jest profesorem zwyczajnym Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Niewątpliwie należy do ścisłej elity tych polskich ekonomistów, którzy wywarli szczególny wpływ na proces budowania w Polsce gospodarki nowoczesnej, opartej na wiedzy, a jednocześnie włączającej się w procesy internacjonalizacji i globalizacji. Trudno byłoby zwłaszcza wskazać wśród polskich uniwersyteckich ekonomistów osobę, która w stopniu porównywalnym z Profesor Danutą Hübner była zaangażowana najpierw w proces naszego przystosowania do przyszłego członkostwa w Unii Europejskiej, a później w proces włączenia naszego kraju do gospodarki Wspólnoty Europejskiej. Warto i należy przytoczyć choćby tylko najważniejsze funkcje pełnione przez Nią, potwierdzające taką ocenę: pełnomocnik rządu ds. tworzenia Komitetu Integracji Europejskiej, a następnie Sekretarz KIE w randze sekretarza stanu i szef KIE (1996 1997), szef urzędu KIE i sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych (2001 2003), minister ds. europejskich (2003 2004), członek Komisji Europejskiej, Komisarz ds. Polityki Regionalnej UE (od 2004 do chwili obecnej). Z problematyką integracji europejskiej, a w tym członkostwa Polski w Unii Europejskiej, łączyła się w niemałym stopniu, bezpośrednio bądź pośrednio, aktywność publiczna Profesor Danuty Hübner w wielu innych polskich i międzynarodowych instytucjach, że przykładowo wymienię tutaj pełnienie takich funkcji, jak zastępca sekretarza wykonawczego (1998 2000), a następnie sekretarza wykonawczego (w randze zastępcy sekretarza generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych) Europejskiej Komisji Gospodarczej (2000 2001), minister, szef Kancelarii Prezydenta RP (1997 1998), główny negocjator członkostwa Polski w OECD. Już sama powyższa enumeracja jakże odpowiedzialnych funkcji publicznych pełnionych w Polsce oraz w strukturach ONZ i Unii Europejskiej pozwala mówić o wielkim uznaniu tak w kraju, jak i w społeczności międzynarodowej dla kompetencji merytorycznych zwłaszcza w zakresie problematyki gospodarki światowej i regionalnej integracji 2
gospodarczej w Europie i dla zdolności negocjacyjnych, doradczych oraz organizacyjnych, potrzebnych w pełnieniu tak eksponowanych stanowisk o charakterze politycznym. Znalazło to obiektywne odzwierciedlenie w znacznej liczbie prestiżowych wyróżnień, nagród i odznaczeń zarówno akademickich, jak i publicznych czy państwowych, którymi w Polsce i za granicą uhonorowano Profesor Danutę Hübner. Z akademickiego punktu widzenia należy w szczególności zwrócić uwagę na przyznanie Jej doctoratu honoris causa przez trzy uczelnie: Sussex Univeristy, Wielkia Brytania, w dziedzinie prawa (2005), Uniwersytet Gospodarki Narodowej i Światowej, Sofia, Bułgaria (2007), Università degli Studi, Camerino, Włochy, w dziedzinie nauk politycznych (2008). Ponadto warto odnotować, że Pani Profesor pełniła w przeszłości i pełni obecnie liczne funkcje w prestiżowych organach akademickich i instytucjach badawczych, radach naukowo- -programowych, kolegiach redakcyjnych renomowanych czasopism naukowych, a także funkcje doradcze w wielu instytucjach publicznych. Poniżej ograniczam się do wymienienia tylko kilku spośród nich: członek Commission on Growth and Development, the World Bank, członek Zarządu, Policy etwork and Communication, przewodnicząca Rady Programowej Instytutu Zarządzania, członek Komitetu Nauk Ekonomicznych PAN, społeczny doradca ekonomiczny Prezydenta RP (1998 2001), doradca wicepremiera i ministra finansów (1994 1995), redaktor naczelny miesięcznika Gospodarka Narodowa (1994 1997), przewodnicząca Społecznej Rady Planowania przy Centralnym Urzędzie Planowania (1992 1996). W powyżej zarysowanym kontekście, przygotowanie opinii uzasadniającej nadanie najwyższej godności akademickiej Profesor Danucie Hübner poczytuję sobie za wielki zaszczyt i wyróżnienie. Nie można chyba wskazać wśród polskich ekonomistów osoby, która w tak wielkim stopniu poczynając od okresu przygotowania, a następnie wejścia w życie Traktatu o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi (1994) współuczestniczyła w procesie dostosowania nie tylko polskiej gospodarki, ale także prawa, regulacji i instytucji, do przyszłego członkostwa w Unii Europejskiej. W sposób zupełnie oczywisty uzasadnia nadanie Profesor Danucie Hübner tytułu doktora honorowego także Jej późniejsza aktywność 3
europejska związana z pełnieniem funkcji Komisarza Unii ds. Polityki Regionalnej, a w tym Jej działania na rzecz zmiany zasad funkcjonowania funduszy strukturalnych, tak aby zwiększyć ich rzeczywistą skuteczność z punktu widzenia zmniejszania różnic w poziomie rozwoju między poszczególnymi regionami, a więc przyczyniania się do większej spójności ekonomicznej i społecznej Wspólnoty, czy też zwiększania zakresu konwergencji w wymiarze interregionalnym. Należy też pokreślić, że będąc poprzez pełnioną funkcję bardzo wysokiej rangi politykiem europejskim, a nie narodowym, Profesor Danuta Hübner starała się zawsze o stwarzanie w polityce regionalnej Wspólnoty preferencji dla nowych krajów członkowskich, tak aby szybciej mogły być w praktyce osiągane wspólnotowe cele w zakresie polityki spójności. Droga rozwoju naukowego Pani Profesor charakteryzowała się dynamiką rzadko spotykaną w polskich warunkach, zwłaszcza zaś w obrębie nauk ekonomicznych, społecznych czy humanistycznych,. Doktoryzowała się w wieku zaledwie 26 lat, a tytuł doktora habilitowanego nauk ekonomicznych uzyskała mając 32 lata. Od roku 1992 jest profesorem nauk ekonomicznych. W sposób bardzo owocny łączy pracę naukową z ogromną aktywnością publiczną, o której pisałem części wcześniej w opinii. Powierzanie Jej w ciągu ostatnich 15 lat ważnych funkcji publicznych jest uzasadnione bogatym dorobkiem naukowym, obejmującym między innymi: badania nad koniunkturą gospodarczą, w szczególności cyklicznymi wahaniami eksportu i importu oraz zmiennością cen, studia empiryczne i teoretyczne nad gospodarką światową i procesami globalizacji, ogólną teorię rozwoju gospodarczego, transformację gospodarczą w krajach postkomunistycznych, a w tym ogólną teorię transformacji, strategię i planowanie rozwoju w warunkach przejścia od gospodarki centralnie sterowanej do systemu rynkowego w Polsce, specyfikę wahań koniunkturalnych w gospodarkach tranzytywnych, regionalną integrację gospodarczą w Europie, w tym problemy spójności społeczno- -ekonomicznej w Unii Europejskiej i jej konkurencyjności w globalizującej się gospodarce światowej, politykę regionalną i politykę spójności UE, integrację Polski ze Wspólnotami Europejskimi: strategię integracji polskiej gospodarki z UE, koszty i korzyści procesu dostosowawczego oraz członkostwa, wpływ funduszy strukturalnych na dynamikę polskiej gospodarki. 4
Wiele publikacji, zwłaszcza monograficznych, których Profesor Danuta Hübner jest autorem bądź współautorem, należy do ważnych i powszechnie uznanych osiągnięć polskiej myśli ekonomicznej w ostatnich dwudziestu latach. Niejednokrotnie publikacje te nawiązują do wątków badawczych zapoczątkowanych przez Panią Profesor jeszcze na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego stulecia. Chodzi zwłaszcza o badania nad koniunkturą gospodarczą i gospodarką światową, czemu poświęciła w tym okresie między innymi sześć artykułów w Ekonomiście, Gospodarce Planowej oraz Handlu Zagranicznym, a także dwie monografie: Współczesna gospodarka kapitalistyczna: tendencje długoterminowe i niestabilność rozwoju (SGPiS, 1986, napisana wspólnie z M. Lubińskim) i Międzynarodowe uwarunkowania rozwoju gospodarczego (PWN, 1987). Z publikacji, które ukazały się drukiem po roku 1989, do najważniejszych należą: Współczesny cykl koniunkturalny (współautor M. Lubiński, PWE, Warszawa 1989), Transformacja w Europie Środkowo-Wschodniej (w: Polskie przemiany: transformacja rynkowa, red. L. Ciamaga, PWN, Warszawa 1992, s. 50-89), Koncepcyjne i metodyczne uwarunkowania strategii rozwoju ( Ekonomista 1993, nr 5/6, s. 541-559), Koniunktura gospodarcza (PWE, Warszawa 1994, współautorzy: M. Lubiński, W. Małecki, Z. Matkowski), Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki a strategia rozwoju ( Ekonomista 1994, nr 3, s. 335-349), Polska recesja transformacyjna ( Gospodarka Narodowa 1994, nr 7/8, s. 1-5), Regionalne programy rozwoju instrumentem przebudowy strukturalnej ( Gospodarka Narodowa 1995, nr 2-3, s. 17-42), Wpływ członkostwa w Unii Europejskiej na wzrost gospodarczy w Polsce (w: Strategia szybkiego wzrostu gospodarczego w Polsce, red. G. Kołodko, WSPiZ im. L. Koźmińskiego, Warszawa 2004, s. 99-119); wersja angielska w: The Polish Miracle: Lessons for the emerging markets, Hampshire, Burlington: Ashgate, 2005, s. 207-230. Proces transformacji od gospodarki centralnie sterowanej do systemu rynkowego, a także proces integrowania się polskiej gospodarki z jednolitym rynkiem europejskim, niósł i wciąż niesie z sobą wielkie wyzwania w sferze zarówno podstawowej polityki makroekonomicznej i sektorowej, prawa i regulacji publicznej, jak też instytucjonalnej. Oba te procesy implikują również potrzebę wielkich zmian w świadomości i postawach społecznych, przy wtórnym 5
oddziaływaniu na tę sferę kosztów i korzyści ekonomiczno-społecznych, jakie nieuchronnie wiążą się z transformacją i integracją europejską. W tym kontekście pragnę podkreślić ogromną aktywność Profesor Danuty Hübner w zakresie propagowania idei integracji europejskiej oraz szans rozwojowych związanych z Polską akcesją do Unii Europejskiej. Mam tutaj na myśli Jej wielką aktywność publicystyczną obejmującą liczne artykuły i wywiady na łamach czołowych i opiniotwórczych polskich dzienników (np. Rzeczpospolitej czy Gazety Wyborczej ) oraz wielu czasopism polskich (np. Newsweeka czy Przeglądu Technicznego ) i obcojęzycznych, a także udział w debatach politycznych poświęconych integracji europejskiej. W konkluzji recenzji pragnę z głębokim przekonaniem rekomendować Wysokiemu Senatowi Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu podjęcie uchwały o nadaniu Profesor dr hab. Danucie Hübner, profesorowi zwyczajnemu w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, członkowi Komisji Europejskiej, Komisarzowi Unii Europejskiej ds. Polityki Regionalnej, tytułu doctora honoris causa. 6