Marek Wąsowicz Historia ustroju państw Zachodu zarys wykładu wydanie 1 LIBER Warszawa 1998
Spis treści WSTĘP 11 I. PAŃSTWO W STAROŻYTNOŚCI USTRÓJ DESPOTII WSCHODNICH I POLIS GRECKIEJ 1. Uwagi wstępne 17 2. Źródła władzy w tzw. despotiach wschodnich i państwach greckich... 17 3. Działalność prawodawcza 19 4. Organizacja państwa, struktura jego władz 20 5. Wymiar sprawiedliwości 21 USTRÓJ STAROŻYTNEGO RZYMU 1. Uwagi wstępne 23 2. Źródła władzy w państwie rzymskim 24 3. Działalność prawodawcza 26 4. Organizacja państwa, struktura jego władz 27 5. Wymiar sprawiedliwości 30 PODSUMOWANIE 31 II. PAŃSTWO PATRYMONIALNO-LENNE WPROWADZENIE USTRÓJ PAŃSTWA FRANKÓW 1. Uwagi wstępne 37 2. Źródła władzy 38 3. Władza prawodawcza 41 4. Organizacja państwa, struktura jego władz 43 5. Wymiar sprawiedliwości 46 USTRÓJ FRANCJI DO SCHYŁKU XV WIEKU 1. Uwagi wstępne 48 2. Rola władzy królewskiej 48 A. Problem sukcesji tronu 49 B. Umacnianie pozycji króla jako ośrodka władzy 51
Spis treści 3. Zarząd centralny: udział kurii królewskiej w rządach 53 4. Stany Generalne 54 5. Zarząd lokalny 57 USTRÓJ PAŃSTWA ANGIELSKIEGO DO SCHYŁKU XV WIEKU 1. Uwagi wstępne 59 2. Władza królewska 61 A. Podstawy władzy króla do XIII w 61 B. Ograniczenie władzy królewskiej w XIII-XV w 63 C. Zasady sukcesji tronu 64 3. Parlament 65 A. Powstanie Parlamentu 65 B. Skład Parlamentu 66 C. Uprawnienia Parlamentu 67 4. Organy centralne państwa 69 5. Zarząd lokalny 70 6. Sądownictwo 71 USTRÓJ I RZESZY NIEMIECKIEJ (OD POCZĄTKÓW X w. DO 1806 1. Uwagi wstępne 73 2. Władza królewska 76 3. Zarząd centralny i lokalny 78 4. Sejm Rzeszy 79 5. Sąd Kameralny Rzeszy 81 6.Ustrój władztw terytorialnych 81 A. Uwagi wstępne 81 B. Zakres władzy książąt terytorialnych 82 C. Zarząd centralny i lokalny 83 D. Sejmy krajowe 83 USTRÓJ RUSI KIJOWSKIEJ I ROSJI DO POLOWY XVII WIEKU 1. Uwagi wstępne 85 2. Władza książęca 87 3. Zarząd centralny państwa 89 4. Sobór Ziemski 90 5. Zarząd lokalny 91 PODSUMOWANIE 92 R.)
Spis treści 7 ffl. PAŃSTWO PUBLICZNE A. PAŃSTWO PUBLICZNE W POCZĄTKACH CZASÓW NOWOŻYTNYCH WPROWADZENIE USTRÓJ FRANCJI W OKRESIE XVI-XVin WIEKU 1. Uwagi wstępne 99 2. Władza królewska 100 3. System organów centralnych 101 4. Administracja lokalna 104 5. Sądownictwo 105 USTRÓJ ANGLII W OKRESIE RZĄDÓW TUDORÓW I STUARTÓW (XV-XVII W.) 1. Uwagi wstępne 107 2. Władza królewska 108 3. Organizacja zarządu państwa 109 4. Parlament 110 B. PAŃSTWO PUBLICZNE W DOBIE OŚWIECENIA WPROWADZENIE USTRÓJ PAŃSTWA PRUSKIEGO 1. Uwagi wstępne 115 2. Władza królewska 115 3. Organizacja zarządu centralnego 116 4. Zarząd lokalny 117 5. Sądownictwo 118 USTRÓJ PAŃSTWA HABSBURGÓW 1. Uwagi wstępne 119 2. Władza cesarska 120 3. Zarząd centralny 121 4. Zarząd lokalny 122 USTRÓJ PAŃSTWA ROSYJSKIEGO W XVIII WIEKU 1. Uwagi wstępne 123 2. Władza cesarska 123 3. Zarząd centralny 124 4. Zarząd lokalny 125 PODSUMOWANIE 127
8 Spis treści IV. PAŃSTWO KONSTYTUCYJNE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA KONSTYTUCJONALIZMU 1. Geneza konstytucjonalizmu 131 2. Charakterystyka europejskiego konstytucjonalizmu XIX wieku 133 3. Podstawowe rozstrzygnięcia konstytucji 135 A. Zasada suwerenności, reprezentacji i podziału władz 136 B. Struktura parlamentu 137 C. Relacja: władza ustawodawcza władza wykonawcza 137 D. Prawa wyborcze 138 EWOLUCJA USTROJU ANGLII OD XVII DO XX WIEKU 1. Uwagi wstępne 140 2. Przemiany ustrojowe XVII wieku 142 A. Konflikt monarchii z Parlamentem (1625-1649) 142 B. Okres Republiki (1649-1660) 144 C. Restauracja Stuartów i chwalebna rewolucja (1660-1688) 145 3. Ukształtowanie się systemu parlamentarno-gabinetowego (XVIII-XIX w.) 147 4. Demokratyzacja systemu parlamentarnego w XIX-XX wieku 152 A. Reformy prawa wyborczego 152 B. Reforma Izby Lordów 154 5. Zarząd centralny państwa 155 6. Reformy administracji lokalnej i sądownictwa 156 7. Znaczenie ustroju Anglii dla europejskiego konstytucjonalizmu 157 STANY ZJEDNOCZONE AMERYKI 1. Uwagi wstępne 158 2. Deklaracja Niepodległości 160 3. Konstytucja 1787 r. i praktyka konstytucyjna XIX-XX wieku 161 A. Ogólna charakterystyka konstytucji 161 B. Władza ustawodawcza 162 C. Władza wykonawcza prezydent 165 D. Administracja federalna 167 E. Władza sądowa 168 F. Prawa obywatelskie 170 4. Ustrój stanów 171 5. Cechy konstytucjonalizmu amerykańskiego 172
Spis treści 9 FRANCJA POCZĄTKÓW KONSTYTUCJONALIZMU 1. Uwagi wstępne 174 2. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela 175 3. Konstytucja z 3 września 1791 r 177 4. Konstytucje Rewolucji Francuskiej (1793, 1795) 178 A. Konstytucja jakobińska 1793 r. 178 B. Dyktatura jakobińska 179 C. Konstytucja 1795 r 180 5. Konstytucja 1799 r. i system rządów napoleońskich 181 6. Reformy zarządu terytorialnego 183 A. Reformy Konstytuanty 183 B. Reforma napoleońska 184 7. Reforma sądownictwa 186 8. Stosunki państwo Kościół 187 FRANCJA KONSTYTUCYJNA 1. Uwagi wstępne 189 2. Konstytucje monarchiczne 190 A. Karta Konstytucyjna Ludwika XVIII 190 B. Karta Konstytucyjna z 1830 r 194 3. Konstytucje republikańskie 196 A. Konstytucja II Republiki z 1848 r 196 B. Konstytucja III Republiki z 1875 r 197 C. Konstytucje Francji po II wojnie światowej 202 4. Konstytucja cesarska z 1852 r 204 5. Organizacja zarządu państwa 205 6. Stosunki państwo Kościół 207 FORMY PAŃSTWOWOŚCI NIEMIECKIEJ W XIX i XX WIEKU 1. Uwagi wstępne 208 2. Związek Reński (1806-1813) 208 3. Związek Niemiecki (1815-1866) 210 4. Związek Północno-Niemiecki (1867-1871) 212 5. II Rzesza Niemiecka (1871-1918) 213 6. Republika Weimarska (1919-1933) 216 7. Okres tzw. Trzeciej Rzeszy (1933-1945) 220 8. Niemcy po II wojnie światowej 221 PAŃSTWO PRUSKIE W XIX-XX WIEKU 1. Uwagi wstępne 224 2. Reformy Steina-Herdenberga 224 3. Konstytucyjna monarchia pruska (1850-1918) 226 A. Konstytucja z 1850 r 226 B. Reforma administracji terytorialnej i wprowadzenie samorządu.. 228
10 Spis treści PAŃSTWO HABSBURGÓW W XIX-XX WIEKU 1. Uwagi wstępne 229 2. Kształtowanie się systemu konstytucyjnego (1848-1866) 229 3. Okres konstytucyjny (1867-1918) 230 USTRÓJ ROSJI W XIX i XX WIEKU 1. Uwagi wstępne 233 2. Organizacja państwa rosyjskiego w XIX wieku 234 3. Okres konstytucyjny (1906-1917) 238 4. Okres Republiki (1917) 239 5. Państwo radzieckie (1917-1991) 240 PODSUMOWANIE 243 ZAKOŃCZENIE 245 INDEKS 247