Powszechna historia państwa i prawa

Transkrypt

1 Powszechna historia państwa i prawa Michał Sczaniecki opracowała Katarzyna Sójka-Zielińska SERIA AKADEMICKA 11. WYDANIE

2 Powszechna historia państwa i prawa Michał Sczaniecki opracowała Katarzyna Sójka-Zielińska Zamów książkę w księgarni internetowej SERIA AKADEMICKA 11. WYDANIE WARSZAWA 2016

3 Wydawca Agata Jędrasik Redaktor prowadzący Grażyna Polkowska-Nowak Opracowanie redakcyjne Sylwia Wiśniewska Łamanie Mercurius Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na P L K I B K Copyright by Wolters Kluwer SA, 2016 ISBN: wydanie Dział Praw Autorskich Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa

4 SPIS TREŚCI Profesor Michał Sczaniecki ( ) Słowo wstępne Słowo do wydania dziesiątego Z przedmowy Autora Część I PAŃSTWO W STAROŻYTNOŚCI 1. Plan wykładu Rozdział I Despotie wschodnie Rys historyczny Źródła prawa w despotiach wschodnich. Kodeks Hammurabiego Charakterystyka despotii wschodnich Rozdział II Starożytne państwa śródziemnomorskie I. Rys historyczny Wprowadzenie II. Pogląd na rozwój Sparty Stosunki gospodarcze i społeczne Ustrój państwa III. Pogląd na rozwój Aten Stosunki gospodarcze i społeczne Ustrój państwa IV. Źródła prawa Źródła prawa greckiego V. Charakterystyka starożytnych państw śródziemnomorskich Cechy wyróżniające

5 6 Spis treści Rozdział III Rzym w okresie cesarstwa I. Pogląd na rozwój formy państwa i na rozwój terytorialny Rzymu Rozwój formy państwa Rozwój terytorialny państwa rzymskiego II. Stosunki gospodarcze i społeczne Podstawy gospodarcze Ustrój społeczny III. Ustrój państwa w okresie pryncypatu Powstanie pryncypatu i jego struktura Dalszy rozwój władzy cesarskiej i upadek znaczenia Senatu IV. Ustrój państwa w okresie dominatu Władza cesarska Podziały imperium Zarząd centralny państwa Zarząd lokalny Sądownictwo Skarbowość Wojskowość Państwo a chrześcijaństwo Początki organizacji kościelnej V. Źródła prawa rzymskiego Wprowadzenie Laicyzacja prawa i jego racjonalizacja Tendencje do upowszechnienia i jednolitości prawa (ius gentium a ius civile) Rozwój rzeczowego zakresu prawa (ius honorarium a ius civile) Źródła powstania prawa Ustawy Działalność prawotwórcza pretorów Działalność prawotwórcza prawników rzymskich Konstytucje cesarskie i kodyfikacje Rozdział IV Organizacje społeczne i polityczne ludów germańskich i słowiańskich I. Ludy germańskie Okres plemienny Powstanie państw szczepowych Główne państwa szczepowe II. Ludy słowiańskie Organizacje społeczne i polityczne Charakterystyka państw szczepowych germańskich i słowiańskich 80

6 Spis treści 7 III. Problem wpływów państwa rzymskiego na rozwój państwa w średniowieczu Istota zagadnienia Część II PAŃSTWO W EPOCE FEUDALIZMU Rozdział V Państwo frankońskie I. Rys historyczny Rozwój terytorialny Okres panowania Merowingów Okres panowania Karolingów II. Ustrój gospodarczy i społeczny Ogólne warunki gospodarcze Rozwój wielkiej własności ziemskiej Organizacja wielkiej własności Immunitet. Powstanie władztwa gruntowego Stosunki społeczne Wasalstwo i beneficjum III. Ustrój państwa Charakter patrymonialny królestwa Podziały państwa i następstwo tronu Zakres władzy królewskiej Godność cesarska Organa centralne Zarząd lokalny Sądownictwo i proces Wojskowość Skarbowość IV. Źródła prawa Zasada osobowości prawa Ustawodawstwo królewskie (kapitularze) Dokumenty praktyki Spisy prawa rzymskiego (Leges Romanae Barbarorum) Spisy prawa germańskiego (Leges Barbarorum) V. Charakterystyka państwa frankońskiego i jego znaczenie dla rozwoju państwa i prawa w Europie Zachodniej Istotne elementy problemu Ogólne znaczenie historyczne państwa frankońskiego

7 8 Spis treści Rozdział VI Ogólne zagadnienia państwa feudalnego Stosunek poddańczy Feudalizm a ustrój lenny Kontrakt lenny Hierarchia lenna Własność feudalna Miasta Stany społeczne Przywileje i nierówność prawa Ustrój monarchiczny Formy państwa feudalnego Rozdział VII Francja w okresie rozdrobnienia feudalnego (X XIII w.) I. Rys historyczny Objęcie tronu przez Kapetyngów Geografia polityczna Francji Rozrost domeny królewskiej II. Stosunki gospodarcze i społeczne Ogólny rozwój gospodarczy Powstanie stanu szlacheckiego Powstanie stanu duchownego Powstanie miast Trzy typy miast francuskich Gildie i cechy Powstanie stanu mieszczańskiego Położenie ludności wiejskiej Powstanie społeczeństwa stanowego III. Ustrój państwa Struktura terytorialna monarchii Podstawy władzy królewskiej Król najwyższy zwierzchnik lenny Król strażnik pokoju. Zwalczanie wojen prywatnych Król najwyższy sędzia Utrwalenie się dziedziczności tronu Organa centralne Zarząd lokalny IV. Źródła prawa Powstanie terytorialnego prawa zwyczajowego i jego rozdrobnienie Podział Francji na kraje prawa zwyczajowego i kraje prawa pisanego

8 Spis treści Spisy prawa zwyczajowego Renesans nauki prawa rzymskiego Powstanie i rozwój prawa kanonicznego Nauczanie prawa na uniwersytetach V. Charakterystyka okresu Główne cechy wyróżniające Rozdział VIII Francja w okresie monarchii stanowej (XIV XV w.) I. Rys historyczny Ramy terytorialne zjednoczonej monarchii Główne wydarzenia historyczne II. Stosunki gospodarcze i społeczne Ogólny rozwój gospodarczy Społeczeństwo stanowe III. Ustrój państwa Zmiana charakteru władzy królewskiej Legiści Następstwo tronu Zasada niepodzielności domeny. Apanaże Stany Generalne Stany Prowincjonalne Parlament Wojskowość i skarbowość Zarząd lokalny IV. Źródła prawa Zjawiska najistotniejsze V. Charakterystyka okresu Główne cechy wyróżniające Rozdział IX Niemcy w okresie monarchii wczesnofeudalnej (wiek X połowa XIII w.) I. Rys historyczny Główne wydarzenia historyczne Ramy terytorialne II. Stosunki gospodarcze i społeczne Ogólny rozwój gospodarczy Powstanie stanu szlacheckiego Książęta szczepowi i terytorialni Ministeriałowie Ludność wiejska Powstanie miast i ich rozwój Ustrój miast

9 10 Spis treści 128. Mieszczaństwo Powstanie społeczeństwa stanowego III. Ustrój państwa Królestwo Niemieckie a cesarstwo Władza królewska Upadek księstw szczepowych. Początki księstw terytorialnych Następstwo tronu Problem przymusu lennego Stosunek państwa do Kościoła Zarząd centralny państwa Zarząd lokalny IV. Źródła prawa Ogólny rozwój prawa Prawo ziemskie Prawo miejskie Prawo lenne, dworskie i górnicze V. Charakterystyka okresu Główne cechy wyróżniające Rozdział X Niemcy w okresie rozdrobnienia feudalnego i kształtowania się monarchii stanowych (od połowy XIII w. do końca XV w.) I. Rys historyczny Główne wydarzenia Geografia polityczna II. Stosunki gospodarcze i społeczne Ogólny rozwój gospodarczy Szlachta Ludność wiejska Miasta i mieszczaństwo III. Ustrój państwa A. Ustrój Rzeszy Władza królewska Następstwo tronu Organa centralne Sądownictwo B. Władztwa terytorialne Rozwój zwierzchnictwa terytorialnego Organa centralne Związki miast. Hanza IV. Źródła prawa Zjawiska najistotniejsze V. Charakterystyka okresu

10 Spis treści Główne cechy wyróżniające Rozdział XI Anglia w okresie monarchii wczesnofeudalnej i monarchii stanowej (XI XV w.) I. Rys historyczny Anglia w starożytności Państwo anglosaskie i jego podbój przez Normandów w 1066 r Antagonizm angielsko-francuski Rzut oka na ewolucję ustrojową Anglii II. Stosunki gospodarcze i społeczne Ogólne warunki gospodarcze Ustrój lenny angielski i jego specyficzne cechy Feudałowie Ludność wiejska Miasta i mieszczanie III. Ustrój państwa Władza królewska Państwo a Kościół Następstwo tronu Urzędy nadworne Rada Królewska Wielka Karta Wolności z 1215 r Początki Parlamentu Skład Parlamentu Uprawnienia Parlamentu Charakterystyczne cechy średniowiecznego parlamentaryzmu angielskiego Zarząd lokalny Początki samorządu lokalnego Sądownictwo Sądy przysięgłych IV. Źródła prawa Powstanie systemu common law i systemu equity Źródła poznania prawa V. Charakterystyka okresu Główne cechy wyróżniające Rozdział XII Państwo kijowskie w okresie monarchii wczesnofeudalnej (X XI w.) I. Rys historyczny Powstanie państwa ruskiego Problem wpływów normańskich na powstanie państwa

11 12 Spis treści 186. Rozwój państwa kijowskiego II. Stosunki gospodarcze i społeczne Ogólne warunki gospodarcze Ugruntowanie się stosunków feudalnych Struktura społeczna III. Ustrój państwa Władza wielkoksiążęca Następstwo tronu i podziały państwa Zarząd państwa IV. Źródła prawa Układy rusko-bizantyńskie z X w Ruska Prawda V. Charakterystyka okresu Główne cechy wyróżniające Rozdział XIII Ruś w okresie rozdrobnienia feudalnego (XII XV w.) I. Rys historyczny Rozdrobnienie i przebieg zjednoczenia ziem ruskich II. Stosunki gospodarcze i społeczne Ogólny rozwój gospodarczy Feudałowie Ludność wiejska Miasta i mieszczanie III. Ustrój państwa Rola wielkich książąt moskiewskich w zjednoczeniu państwa Zarząd Wielkiego Księstwa Moskiewskiego Ustrój republik Nowogrodu i Pskowa IV. Charakterystyka okresu Główne cechy wyróżniające Rozdział XIV Rosja w okresie monarchii stanowej (od XVI w. do połowy XVII w.) I. Rys historyczny Rosja za ostatnich Rurykowiczów Kryzys monarchii w początku XVII w II. Stosunki gospodarcze i społeczne Ogólny rozwój gospodarczy Bojarowie Ludność wiejska Miasta i mieszczaństwo III. Ustrój państwa Władza carska

12 Spis treści Duma Bojarska Sobór Ziemski Prikazy Zarząd lokalny. Samorząd gubny i ziemski IV. Źródła prawa Najważniejsze zbiory prawa V. Charakterystyka okresu Główne cechy wyróżniające Rozdział XV Charakterystyka państwa feudalnego w dobie poprzedzającej pojawienie się monarchii absolutnej Wprowadzenie I. Monarchia wczesnofeudalna Ogólne ujęcie syntetyczne II. Rozdrobnienie feudalne Ogólne ujęcie syntetyczne III. Monarchia stanowa Ogólne ujęcie syntetyczne IV. Pojawienie się monarchii absolutnej Ustalenia wstępne Rozdział XVI Francja w okresie monarchii absolutnej (XVI XVIII w.) I. Rys historyczny Monarchia absolutna i jej kryzys w XVI w Kryzys monarchii w XVII w. i rządy Ludwika XIV Zmierzch i kryzys monarchii w XVIII w Ramy terytorialne II. Stosunki gospodarcze i społeczne A. Stosunki gospodarcze Akumulacja kapitałów Merkantylizm i polityka merkantylna Fizjokratyzm B. Stosunki społeczne Charakter podziałów społecznych Duchowieństwo Szlachta Mieszczaństwo Ludność wiejska III. Ustrój państwa A. Król i władza królewska Zakres władzy królewskiej

13 14 Spis treści 236. Uzasadnienie władzy absolutnej Prawa fundamentalne monarchii Prawa i aspiracje polityczne Parlamentów B. Organa centralne Urzędy ministerialne Rady Królewskie Stany Generalne C. Zarząd lokalny Cechy podstawowe D. Skarbowość Charakterystyka ogólna E. Sądownictwo Wprowadzenie Sądownictwo królewskie delegowane Sądownictwo królewskie zastrzeżone F. Stosunek państwa do wyznań Państwo a Kościół katolicki Położenie prawne protestantów Położenie prawne Żydów IV. Źródła prawa Rozwój prawa zwyczajowego i wpływ prawa rzymskiego Ustawodawstwo królewskie V. Charakterystyka okresu Główne cechy wyróżniające Rozdział XVII Niemcy w wiekach XVI XVIII I. Rys historyczny Geografia polityczna Niemiec Wzrost władzy książąt terytorialnych II. Stosunki gospodarcze i społeczne Stosunki gospodarcze Szlachta Duchowieństwo Mieszczaństwo Ludność wiejska III. Ustrój państwa A. Rzesza Charakter prawny Rzeszy Władza cesarska Organa Rzeszy Sejm Rzeszy Sąd Kameralny Rzeszy

14 Spis treści Stosunek państwa do wyznań B. Terytoria Rzeszy Charakter prawny i ustrój terytoriów Rzeszy C. Monarchia brandenbursko-pruska Rozwój terytorialny monarchii i powstanie królestwa Prus Organa centralne Organa lokalne Absolutyzm oświecony D. Monarchia Habsburgów Powstanie monarchii Habsburgów Organa centralne Organa lokalne Charakterystyka monarchii habsburskiej IV. Źródła prawa Problem recepcji prawa rzymskiego Przyczyny ekspansji prawa rzymskiego w średniowieczu Sposób przeprowadzenia recepcji Rozmiary recepcji prawa rzymskiego w Niemczech Ekspansja prawa rzymskiego w Europie Carolina Kodyfikacje XVIII w Kodyfikacje prawa cywilnego Kodyfikacje prawa karnego V. Charakterystyka formy państwa Główne cechy wyróżniające Rozdział XVIII Anglia w okresie monarchii absolutnej (od XVI do połowy XVII w.) I. Rys historyczny Wprowadzenie II. Stosunki gospodarcze i społeczne Początki kapitalizmu Rozwój kapitalizmu w rolnictwie Rozwój kapitalizmu w przemyśle Rozwój kapitalizmu w handlu Rozwój stosunków społecznych III. Ustrój państwa Władza królewska i Parlament Organa centralne Stosunek do wyznań IV. Charakterystyka okresu Główne cechy wyróżniające

15 16 Spis treści Rozdział XIX Rosja w okresie monarchii absolutnej od połowy XVII w. do XVIII w I. Rys historyczny Wprowadzenie II. Stosunki gospodarcze i społeczne Reformy gospodarcze Piotra I Szlachta Mieszczaństwo Ludność wiejska III. Ustrój państwa Władza cesarska Organa centralne Zarząd lokalny Wojskowość IV. Źródła prawa Zjawiska najistotniejsze V. Charakterystyka okresu Główne cechy wyróżniające Rozdział XX Charakterystyka feudalnej monarchii absolutnej Ogólne ujęcie syntetyczne Prawidłowości rozwoju państwa w epoce feudalizmu Część III PAŃSTWO W EPOCE KAPITALIZMU 308. Plan wykładu Rozdział XXI Anglia w XVII i XVIII w. (do 1832 r.) I. Rys historyczny Podział na okresy Rozwój stosunków gospodarczych i społecznych Rozwój terytorialny. Kolonie II. Przemiany ustrojowe w XVII w A. Okres panowania Stuartów ( ) Opozycja Parlamentu. Petycja prawa Długi Parlament. Ustawy z 1641 r B. Okres Republiki ( ) Ścieranie się sił i programów politycznych Ustrój Republiki w latach Ustrój Republiki w latach C. Okres Restauracji Stuartów ( )

16 Spis treści Rządy Karola II. Habeas Corpus Act Rządy Jakuba II. Druga chwalebna rewolucja III. Powstanie rządów parlamentarnych i gabinetowych ( ) A. Ustrój Anglii na przełomie XVII i XVIII w Rządy dynastii orańskiej i hanowerskiej Bill o prawach z 1689 r Ustawa sukcesyjna z 1701 r Charakterystyka przemian ustrojowych B. Powstanie rządów parlamentarnych Odpowiedzialność prawna a odpowiedzialność polityczna ministrów Powstanie gabinetu. Zasada nieodpowiedzialności króla Odpowiedzialność solidarna, czyli gabinetowa, ministrów Mechanizm rządów parlamentarnych IV. Konstytucja angielska Konstytucja w znaczeniu formalnym i materialnym Materialny charakter konstytucji angielskiej Wpływ wzoru konstytucji angielskiej na inne kraje Potrzeba reformy ustrojowej w XIX w Rozdział XXII Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki i ich konstytucja z 1787 r I. Kolonie angielskie w Ameryce Północnej i ich walka o niepodległość Powstanie kolonii angielskich w Ameryce Ustrój kolonii i ich stosunek do metropolii Przebieg wojny o niepodległość ( ) II. Stany Zjednoczone jako konfederacja I i II Kongres Kontynentalny i Deklaracja niepodległości Przyjęcie Artykułów Konfederacji Konstytucje stanowe i uchwalenie konstytucji federalnej III. Konstytucja federalna z 1787 r Konstytucja z 1787 r. pierwszą konstytucją pisaną Charakter konstytucji jako konstytucji federalnej Realizacja zasady trójpodziału władzy Gwarancje praw obywatelskich Perspektywy rozwoju konstytucji amerykańskiej w XIX i XX w Wpływ konstytucji Stanów Zjednoczonych na rozwój konstytucjonalizmu światowego Rozdział XXIII Francja w dobie rewolucji i dyktatury napoleońskiej ( ) I. Ogólne wprowadzenie Przyczyny rewolucji francuskiej

17 18 Spis treści 344. Kryzys monarchii absolutnej w latach Podział na okresy II. Okres monarchii ograniczonej ( ) A. I Konstytuanta Zwołanie Stanów Generalnych w 1789 r Powstanie I Konstytuanty i jej prace Deklaracja praw człowieka i obywatela Uchwały w sprawie likwidacji feudalizmu Reformy zarządu terytorialnego Reformy sądownictwa Unormowanie stosunków wyznaniowych B. Zasady konstytucji z 1791 r Ogólne zasady konstytucji Wprowadzenie konstytucji w życie Ogólna ocena działalności Konstytuanty III. Okres rządów Konwentu ( ) Zebranie się Konwentu i proklamowanie republiki Walka żyrondystów z jakobinami IV. Okres dyktatury jakobińskiej ( ) Konstytucja jakobińska z 1793 r Dyktatura jakobińska V. Okres Dyrektoriatu (1794/ ) Konstytucja dyrektorialna z 1795 r Rządy Dyrektoriatu VI. Okres dyktatury napoleońskiej ( ) A. Ustrój państwa organa centralne Konsulat i cesarstwo Konstytucja konsularna z 1799 r Praktyka konstytucyjna i zmiany konstytucji Cesarstwo Francuskie B. Reformy wewnętrzne Reformy zarządu terytorialnego Reorganizacja sądownictwa Unormowanie stosunków między państwem a Kościołem C. Kodyfikacje napoleońskie Wpływ teorii prawa natury na rozwój prawa i kodyfikacji Kodeks cywilny Inne kodeksy Rozwój prawa sądowego w wiekach XIX i XX Światowe znaczenie kodyfikacji napoleońskiej

18 Spis treści 19 Rozdział XXIV Perspektywy rozwoju państwa po kongresie wiedeńskim Reakcja feudalna po upadku Napoleona I. Znaczenie doświadczeń z przełomu XVIII i XIX w. dla rozwoju nowoczesnego konstytucjonalizmu Podstawowe założenia programowe konstytucjonalizmu Problem udziału obywateli w prawach politycznych Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Stosunek władzy ustawodawczej do wykonawczej Władza sądowa i sądownictwo Zarząd terytorialny Problem kodyfikacji prawa II. Główne linie rozwoju historycznego w XIX i XX w Rozwój gospodarczy Rozwój społeczny Rozwój polityczny Rozwój instytucji państwowych i prawnych Rozdział XXV Francja w XIX i XX w. (od 1814 r.) Podział na okresy I. Okres Restauracji Burbonów ( ) Powrót Burbonów na tron francuski Karta konstytucyjna z 1814 r Znaczenie konstytucji z 1814 r. dla dziejów konstytucjonalizmu światowego Praktyka konstytucyjna i upadek Burbonów II. Okres Monarchii Lipcowej ( ) Konstytucja z 1830 r. i ustrój Monarchii Lipcowej Kryzys i upadek Monarchii Lipcowej III. Okres II Republiki ( ) Rewolucja społeczna 1848 r Konstytucja z 1848 r Praktyka konstytucyjna II Republiki i jej upadek IV. Okres II Cesarstwa ( ) Konstytucja II Cesarstwa Praktyka konstytucyjna II Cesarstwa Stosunki wewnętrzne za II Cesarstwa i jego upadek V. Początki III Republiki i Komuna Paryska Francja w czasie wojny 1870 r Komuna Paryska Spór o republikę

19 20 Spis treści VI. Okres III Republiki (1870/ ) A. Konstytucja z 1875 r Ustawy konstytucyjne Główne zasady konstytucji B. Praktyka konstytucyjna III Republiki Wzrost znaczenia władzy ustawodawczej Próby wzmocnienia władzy wykonawczej Znaczenie ustroju III Republiki dla dziejów parlamentaryzmu światowego C. Administracja Rozwój administracji Rada Stanu Państwo a Kościół Rozwój prawa administracyjnego VII. Okres II wojny światowej ( ) Powstanie dwóch rządów tymczasowych Rząd w Vichy Od Komitetu Wolnej Francji do Rządu Tymczasowego VIII. Okres IV i V Republiki Narodziny IV Republiki IV Republika i jej upadek V Republika Rozdział XXVI Niemcy w XIX i XX w Rys historyczny i plan wykładu Podział na okresy I. Związek Reński ( ) Upadek I Rzeszy i powstanie Związku Reńskiego Ustrój Niemiec w okresie Związku Reńskiego II. Związek Niemiecki ( ) Powstanie i ustrój Związku Niemieckiego Ustrój państw skonfederowanych Walka Prus i Austrii o hegemonię w Niemczech Sejm frankfurcki 1848 r. i upadek Związku Niemieckiego w 1866 r III. Związek Północnoniemiecki ( ) Przejście od konfederacji do federacji IV. II Rzesza Niemiecka ( ) Powstanie II Rzeszy Stosunki gospodarcze i społeczne w Niemczech na przełomie XIX i XX w Konstytucja z 1871 r Praktyka konstytucyjna II Rzeszy

20 Spis treści Rozwój ustawodawstwa II Rzeszy Rozwój władzy wykonawczej Rola Prus w II Rzeszy Kodyfikacje od partykularyzmu do prawa ogólnoniemieckiego Od teorii prawa natury do pozytywizmu prawniczego. Kodeks cywilny BGB V. Republika Weimarska ( /1945) i III Rzesza Niemiecka ( ) Powstanie Republiki Weimarskiej Konstytucja weimarska z 1919 r Praktyka konstytucyjna w latach III Rzesza hitlerowska ( ) Losy państwowe Niemiec po II wojnie światowej Rozdział XXVII Prusy w XIX i XX w I. Prusy w pierwszej połowie XIX w Kontynuacja monarchii absolutnej Reformy Steina i Hardenberga Reformy wiejskie Reformy zarządu terytorialngo II. Konstytucyjna monarchia pruska ( ) Konstytucja z 1850 r Administracja terytorialna i samorząd Kodyfikacje pruskie Rozdział XXVIII Austria w XIX i XX w I. Cesarstwo Austriackie ( ) Rys historyczny Kryzys monarchii w 1848 r Kryzys monarchii w latach sześćdziesiątych XIX w II. Monarchia Austro-Węgierska ( ) Unia realna Austrii z Węgrami Zasady konstytucji austriackiej Zarząd terytorialny. Autonomia i samorząd Kodyfikacje austriackie Losy państwowe Austrii po I wojnie światowej Rozdział XXIX Wielka Brytania w XIX i XX w I. Rys historyczny Wprowadzenie

21 22 Spis treści 456. Problem irlandzki Kolonie i dominia Brytyjska Wspólnota Narodów II. Stosunki gospodarcze i społeczne Rozwój kapitalizmu III. Ustrój państwa Król Parlament. Izba Gmin Parlament. Izba Lordów Rząd. Gabinet Rozwój rządów parlamentarnych Sądownictwo Zarząd terytorialny. Samorząd IV. Rozwój angielskiego systemu prawnego Charakterystyka angielskiego systemu prawnego Common law a ustawodawstwo i kodyfikacja prawa Rozdział XXX Stany Zjednoczone Ameryki w XIX i XX w I. Rys historyczny Stosunki gospodarcze i społeczne System dwupartyjny Rozwój praktyki konstytucyjnej II. Rozwój ustroju federacji Władza ustawodawcza. Izba Reprezentantów Władza ustawodawcza. Senat Władza wykonawcza. Prezydent Organy wykonawcze. Sekretarze stanu Stosunek między władzą ustawodawczą a wykonawczą Sądownictwo III. Ustrój poszczególnych stanów Ogólne ujęcie syntetyczne IV. Rozwój amerykańskiego systemu prawnego System common law amerykański a angielski Rozdział XXXI Rosja w XIX i XX w. do Rewolucji Październikowej Podział na okresy I. Lata A. Rozwój gospodarczy i społeczny Rozwój kapitalizmu Ustrój społeczny Reformy wiejskie

22 Spis treści Reformy społeczne i polityczne B. Ustrój państwa Cesarz i organa centralne Zarząd terytorialny Sądownictwo Wojskowość C. Kodyfikacje Swod Zakonow i późniejsze kodyfikacje D. Problem autonomii w krajach przyłączonych do imperium Położenie Królestwa Polskiego i Finlandii w cesarstwie Charakterystyka ustroju Rosji w wieku XIX II. Lata A. Okres od rewolucji 1905 r. do rewolucji lutowej 1917 r Duma bułyginowska. Manifest październikowy Ścieranie się stronnictw politycznych Konstytucja z 1906 r I i II Duma Reakcja stołypinowska. III Duma IV Duma i wybuch I wojny światowej B. Od rewolucji lutowej do rewolucji październikowej Rewolucja lutowa Rząd Tymczasowy Rady Delegatów Robotniczych, Chłopskich i Żołnierskich Rozdział XXXII Charakterystyka rozwoju państwa epoki kapitalizmu I. Podstawy społeczne Układ sił społecznych II. Podstawy prawne. Konstytucjonalizm Główne elementy zagadnienia III. Główne założenia programowe demokracji parlamentarnej Teoria suwerenności ludu Konstytucyjne gwarancje praw obywatelskich Teoria podziału władzy IV. Zasady prawa wyborczego Różne systemy wyborcze Zasada powszechności wyborów Zasada równości wyborów Zasada tajności, bezpośredniości i proporcjonalności wyborów V. Władza ustawodawcza Jednoizbowość a dwuizbowość VI. Władza wykonawcza. Głowa państwa Monarchia a republika