ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS 597 Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dokozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega-3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących piersią oraz niemowląt i dzieci do lat 3 The position of Polish experts group concerning supplementation of DHA and the other omega-3 fatty acids in pregnant women, breast-feeding women, infants and small children 01. Prof. Krzysztof Czajkowski Kierownik II Katedry i Kliniki Położnictwa i Ginekologii WUM, Warszawa Szpital Kliniczny im. Ks.Anny Mazowieckiej 02. Prof. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Pediatrii 03. Prof. Jadwiga Charzewska Kierownik Zakładu Epidemiologii i Norm Żywienia IŻŻ 04. Prof. Alicja Chybicka Prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego 05. Prof. Anna Dobrzańska Konsultant Krajowy w dziedzinie Pediatrii 06. Dr Dariusz Gruszfeld Koordynator Projektu badawczego UE NUTRIMENTHE 07. Prof. Jacek R. Imiela Konsultant Krajowy w dziedzinie chorób wewnętrznych 08. Doc. Teresa Jackowska Przewodnicząca Oddziału Warszawskiego PTP; Kierownik Kliniki Pediatrii CMKP 09. Prof. Ewa Helwich Konsultant Krajowy w dziedzinie Neonatologii 10. Prof. Maciej Kaczmarski Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Pediatrii 11. Prof. Ryszard Poręba Prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego 12. Prof. Janusz B. Książyk Kierownik Kliniki Pediatrii i Żywienia IP-CZD 13. Prof. Ryszard Lauterbach Kierownik Kliniki Neonatologii CMUJ w Krakowie 14. Prof. Witold Lukas Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej 15. Dr Hanna Mojska Kierownik Pracowni Bezpieczeństwa Chemicznego Żywności IŻŻ 16. Prof. Stanisław Radowicki Konsultant Krajowy w dziedzinie położnictwa i ginekologii 17. Prof. Józef Ryżko Kierownik Kliniki Gastroenterologii, Hepatologii i Immunologii IPCZD 18. Prof. IP-CZD. Piotr Socha Kierownik Oddziału Gastroenterologii, Hepatologii IP-CZD; Prezes Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci 19. Prof. Jarosław Walkowiak Uniwersytet Medyczny w Poznaniu I Katedra Pediatrii; Kierownik Pracowni Analityki Klinicznej i Badań Czynnościowych Przewodu Pokarmowego 20. Doc. Halina Weker Kierownik Zakładu Żywienia IMiDz 21. Prof. Hanna Szajewska Kierownik Kliniki Pediatrii WUM; Sekretarz ESPGHAN 22. Prof. Jerzy Szczapa Prezes Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego Pediatr Pol 2010; 85 (6): 597 603 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Otrzymano/Received: 20.09.2010 Zaakceptowano do druku/accepted: 26.09.2010 Konflikt interesu/ Conflicts of interest: Rodzaj współpracy ekspertów z przemysłem farmaceutycznym i spożywczym: Piotr Socha konsultacja naukowa na rzecz firm: Danone, Sequoia, Mead Johnson, Vitis Pharma, Gerber. Janusz Książyk opinie w sprawie produktów i wykłady na rzecz firm: Danone, Sequoia, Mead Johnson, Vitis Pharma, Abbott. Hanna Szajewska wykłady dla firm Danone (Nutricia), Mead Johnson, Nestle. Teresa Jackowska wykłady na rzecz firm: Sequoia, Vitis Pharma Adres do korespondencji/ Address for correspondence: dr hab. med. Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Immunologii Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Al. Dzieci Polskich 20 04-730 Warszawa e-mail: p.socha@czd.pl STRESZCZENIE Kwasy tłuszczowe omega-3 są niezbędne do zachowania funkcji organizmu człowieka w każdym wieku. Szczególne zapotrzebowanie na te składniki odżywcze występuje w okresie ciąży, laktacji oraz okresie niemowlęcym i wczesnego dzieciństwa, a wyjątkową rolę przypisuje się kwasowi dokozaheksaenowemu (DHA). Normy spożycia określają zapotrzebowanie na kwasy tłuszczowe omega-3, jednak istotne jest zdefiniowanie potencjalnych korzyści suplementacji i oszacowanie skutecznych i bezpiecznych dawek oraz formy spożycia. Zapewnienie prawidłowej zawartości w diecie i dostępności omega-3 dla organizmu podczas QID wpływa korzystnie na czas trwania ciąży i masę płodu; niejednoznaczne są wyniki dotyczące wpływu na rozwój psychomotoryczny i ostrość widzenia niemowląt oraz obniżenie ryzyka wystąpienia depresji poporodowej. Suplementacja kobiet karmiących wpływa na zawartość DRA w pokarmie kobiecym, nie ustalono jednak wpływu takiego postępowania na rozwój niemowlęcia. Minimalne zapotrzebowanie na DHA w ciąży i podczas laktacji wynosi 200 mg/dobę. W przypadku niskiego spożycia ryb sugerowana jest suplementacja DHA w dawkach dobowych 2 3 razy większych od dawki minimalnej. Suplementacja mleka modyfikowanego dla niemowląt kwasami omega-3 podlega osobnym regulacjom. Wyższa zawartość DHA (ok. 0,3% wszystkich kwasów tłuszczowych) jest związana z korzystnym wpływem na rozwój ostrości widzenia. Sugeruje się suplementację DHA diety małych dzieci w przypadku niskiego spożycia ryb w dawkach około lsof100 mg/dobę. Nieliczne badania przeprowadzone w tej grupie wiekowej nie pozwalają na jednoznaczne wskazanie korzyści, sugerowane jest zmniejszenie częstości infekcji. Zwraca się uwagę na niebezpieczeństwo stałego spożycia niektórych ryb morskich przez kobiety ciężarne, karmiące, niemowlęta oraz małe dzieci ze względu na obecne w tych rybach zanieczyszczenia.
598 ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS Wprowadzenie Cel Metodyka
ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS 599 Kobiety w ciąży i matki karmiące Niemowlęta
600 ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS Niemowlęta urodzone przedwcześnie Dzieci do 3. roku życia
ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS 601 Bezpieczeństwo suplementacji kwasów omega-3 Podsumowanie Piś miennictwo Zalecenia Grupa docelowa Kobiety ciężarne i karmiące Niemowlęta Dzieci 1 3 r.ż. Zalecenie Kobiety w ciąży i karmiące powinny otrzymywać suplementację min. 200 mg DHA dziennie, jednak w przypadku małego spożycia ryb należy uwzględnić suplementację wyższą, np. 400 600 mg DHA dziennie. Stosowano i wykazano bezpieczeństwo znacznie wyższych dawek, do 1 g DHA na dobę i 2,7 g oleju rybiego na dobę. Zespół Ekspertów przyjmuje aktualne (grudzień 2006) wytyczne dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące zasad suplementacji LC-PUFA w mleku modyfikowanym dla niemowląt. Nie zaleca się dodatkowej suplementacji DHA diety niemowląt karmionych piersią. Zalecane spożycie kwasów tłuszczowych długołańcuchowych omega-3 wynosi 150 200 mg na dobę. U dzieci, które nie spożywają regularnie ryb, należy uwzględnić suplementację tych kwasów.
602 ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS
ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS 603