Lobbing w Unii Europejskiej (energia i środowisko) dr Małgorzata Molęda-Zdziech, mmoled@sgh.waw.pl Podyplomowe Studia Funkcjonowanie Rynku Energii SGH
add 83885945 L21vZHVs opis Kim jestem? Instytut Studiów Międzynarodowych KES SGH Stowarzyszenie Francja-Polska - www.afp.org.pl Association Europa (Limoges, Francja) www.europaong.ong Obywatelskie Forum Legislacji przy Programie przeciw Korupcji, Fundacja Batorego http://www.batory.org.pl/korup cja/przejrzystosc.htm 2
3 Plan prezentacji 1. Czym jest lobbing w UE? 2. Proces europeizacji lobbingu 3. Regulacja lobbingu w instytucjach UE 4. Panorama aktorów lobbingowych (energia i środowisko) 5. Strategie działania : metody i techniki 6. Próby polskiego lobbingu w UE 7. Co decyduje o skuteczności lobbingu na forum UE?
1. Czym jest lobbing? Definicja szeroka: Zjawisko społecznopolitycznoekonomiczne (np. lobbing parlamentarny/legislacyjny; społeczny, gospodarczy, kulturowy) Definicja wąska: technika, narzędzie wywierania wpływu 4
Lobbing - definicje Polska: działalnością lobbingową jest każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa. Za: Ust. o działalności Lobbingowej w procesie stosowania prawa, z 2.07. 2005 roku, Dz.U. z 2005 r. Nr 169, poz. 1414 USA: lobbysta - osoba, która utrzymywała więcej niż jeden kontakt lobbystyczny w Kongresie i spędza więcej niż 20% czasu na zajęciach związanych z działalnością lobbystyczną (badania, prezentacje, zebrania itp.) Za: Lobbying Disclosure Act, 1 stycznia 1996 5
6 Lobbing w UE - definicja Działania mające na celu wywarcie wpływu na procesy kształtowania polityki i podejmowania decyzji przez instytucje europejskie (Europejska Inicjatywa na Rzecz Przejrzystości, 2005) Prowadzone przez: Organizacje zawodowe Organizacje pozarządowe Stowarzyszenia branżowe Ekspertów (think tanks)
Lobbing jako proces komunikowania Nadawca przekaz odbiorca (grupa interesu) (cel) (decydenci) Kto? Co? Do kogo? Kiedy? Jakiego użył kanału (środków)? Z jakim efektem? (wg. H. Laswella) 7
Rodzaje lobbingu (kryterium: adresat działań) Lobbing bezpośredni Firma ustawodawcy/decydenci Lobbing pośredni Firma opinia publiczna ustawodawcy/ decydenci 8
9 Przykładowe sposoby lobbingu BEZPOŚREDNIE face-to face (wizyta, telefon, e- mail) Członkostwo w komitecie, Obecność na sesji parlamentu Prezentacja stanowiska Oficjalna petycja Zaproszenie do wspólnego spędzenia wolnego czasu (lunch, koncert, sport itp.) POŚREDNIE Grupa ad hoc Nauka i naukowcy (eksperci) Autorytety Celebryci Urzędnicy średniego szczebla Konsultanci Media Partie polityczne Cyberlobbing networking
Zaangażowanie w działania obywatelskie (wg. European Social Survey 2006/2007, za: GW, 27.06.2008) Rodzaj działania Średnia dla UE (w%) Podpisywanie petycji 25,1 5,5 Bojkot (np. konsumencki) 15,2 4,3 Działalność w stowarzyszeniach 13,6 4,5 Kontakt z politykiem/ urzędnikiem 13,8 6,1 Noszenie znaczka promującego akcję, kampanię 7,7 2,6 Udział w legalnej demonstracji 6,2 1,4 Działalność w partii lub grupie obywatelskiej 3,9 1,7 Polska (%) 10
11 2. Proces europeizacji lobbingu proces pogłębiania integracji (zrzekania się przez państwa członkowskie swoich dotychczasowych kompetencji na rzecz instytucji wspólnotowych) - europeizacja działalności lobbingowej - Przeniesienie aktywności lobbingowej z poziomu krajowego na poziom europejski - O wielu kwestiach pośrednio lub bezpośrednio (np.: uchwalanie stawek podatkowych, prawo dowolnego przemieszczania się, osiedlania i podejmowania pracy, standardy jakościowe żywności i innych towarów, opieka socjalne) dotyczących obywateli decydują już nie instytucje krajowe, ale instytucje UE
12 Dlaczego lobbing? (za: D. Guéguen, 2011, s.96) bo jest prawnie uznaną przeciwwagą dla decydentów stanowi integralną część procesu decyzyjnego w UE w Brukseli lobbing = profesjonalizm 75% prawa narodowego pochodzi z prawa unijnego (przesunięcie faktycznej władzy ze stolic krajowych do Brukseli) lobbing krajowy jest z natury polityczny, a lobbing europejski jest głównie techniczny
13 Lobbing wobec instytucji UE (1) Komisja Europejska - Inicjatywa ustawodawcza, Zielone i Białe Księgi - Wprawni lobbyści pracują z urzędnikami zanim projekt w ogóle powstanie Parlament Europejski - Przez cały proces legislacyjny: współpraca z europosłami, sprawozdawcami, koordynatorami politycznymi, asystentami, doradcami, urzędnikami poszczególnych komisji
14 Lobbing wobec instytucji UE (2) Rada Unii Europejskiej - trudne, bo reprezentują interesy narodowe, najlepiej przez Stałe Przedstawicielstwo przy UE dodatkowo jako organy doradcze: Komitet Regionów, Komitet Ekonomiczno-Społeczny.
15 3. Jaka regulacja lobbingu w UE? Komisja Europejska: Baza danych CONECCS; Ogólne zasady i minimalne standardy na potrzeby konsultacji Europejska Inicjatywa na Rzecz Przejrzystości - Zielona Księga 2006 (Siim Kallas) 21 marca 2007 r. KE tworzy rejestr publiczny dla przedstawicieli różnych grup interesu (rejestracja jest dobrowolna, jednak zainteresowane osoby będą zobowiązane do dostarczenia określonych informacji) Parlament Europejski: Regulamin PE, art.9 Przepisy wykonawcze do art.9 ust. 4 (Załącznik IX, art.1. identyfikator, art. 2 Asystenci, art. 3.Kodeks postępowania) obowiązkowy rejestr Samoregulacja środowiskowa kodeksy etyczne (np. SEAP, EPACA)
16 Lobbing w UE - liczby Ponad 2600 grup interesów ok.18 tys.-20 tys. lobbystów Statystyki Rejestru grup interesu: Na dzień 22.10.12 liczba zarejestrowanych grup interesu wynosi 5431 za: https://webgate.ec.europa.eu/transparency/regr in/welcome.do
17 Systemowe umiejscowienie lobbingu w instytucjach UE (1) Kluczowe wyróżniki Filozofia polityczna Instytucje Unii Europejskiej Lobbing elementem dialogu społecznego i obywatelskiego Przesłanki historyczne i ustrojowe Zwiększanie roli decyzyjnej ponadanrodowych instytucji EWG,WE, UE; tworzenie reprezentacji różnych dziedzin życia gospodarczego i społecznego System rządów Skomplikowane relacje między KE,PE, RUE i innymi instytucjami
18 Systemowe umiejscowienie lobbingu w instytucjach UE (2) System partyjny Status Kultura polityczna Percepcja społeczna Terminologia Grupy polityczne w PE Rejestr w PE, debata nad regulacją; postępująca instytucjonalizacja Technokratyczne procedury konsultacyjne Zjawisko powszechnie znane, akceptowane Otwarty i strukturalny dialog ze specjalnymi grupami interesu, międzynarodowe, krajowe grupy nacisku
19 Jak politycy z różnych krajów oceniają lobbing? (Burson Marsteller, 2009) Jak politycy oceniają lobbing procent negatywnych ocen Czy lobbing to konstruktywna część procesu legislacyjnego procent odpowiedzi TAK Polska 90 Wochy 67 Finlandia 80 Grecja 53 Niemcy 65 Francja 53 Włochy 60 UE (średnia) 52 Czechy 53 Czechy 50 W. Brytania 50 Niemcy 48 UE (średnia) 48 W. Brytania 38 Francja 43 Dania 32 Dania 39 Polska 3
4. Panorama aktorów lobbingowych Prowadzący lobbing we własnym imieniu: Działający na zlecenie: Korporacje międzynarodowe i firmy; Różne grupy interesów (np. org. biznesu, związki zawodowe, NGO s); Rząd i jego agendy (m.in. instytuty kultury, attachaty); Massmedia i dziennikarze; Kręgi opiniotwórcze i liderzy opinii publicznej Profesjonalne agencje lobbingowe Niektóre agencje public relations Niezależni lobbyści (zwykle byli politycy i parlamentarzyści) 20
21 Aktorzy lobbingowi w Brukseli (za: D. Guéguen, Lobbing europejski, KSAP, Warszawa 2011, s.20) Aktorzy Liczba organizacji Ilu zatrudnionych? Europejskie i krajowe stowarzyszenia branżowe Korporacje międzynarodowe ok.1200 5000 Ok.500 2000 Kancelarie prawne 200 2300 Konsultanci ds. europejskich Europejskie związki zawodowe 150 1300 20 100 Biura regionów, miast 200 1500 Org. pozarządowe 750 4000 Think tanki 50 300 dr Zdz
22 Wybrane przykłady eurofederacji Europejska Konfederacja Związków Zawodowych (ETUC) Europejska Federacja Pracodawców (BusinessEurope - d. UNICE) Europejska Federacja pracodawców sektora publicznego (CEEP) Europejska Federacja Producentów Żywności Europejska Federacja Konsumentów (BEUC) Komitet Organizacji Rolniczych w UE (COPA/COGECA) Europejskie Lobby Kobiet (European Woman Lobby) Europejski Okrągły Stół Przemysłowców (ERT)
23 Co daje członkostwo w eurofederacji? dostęp do instytucji europejskich w kluczowych momentach etapach procesu legislacyjnego (prace w komitetach konsultacyjnych KE); monitorowanie procesu legislacyjnego w UE (bez ponoszenia kosztów własnego przedstawicielstwa) kontakt i dialog z przedstawicielami branży
24 Co wpływa na skuteczność eurofederacji? Organizacja wewnętrzna: specjalizacja reprezentatywność zasoby organizacyjne w Brukseli Kontakty zewnętrzne: dostęp do decydentów współpraca z innymi organizacjami lobbingowymi
25 Aktorzy lobbingowie w sektorze energii - przykłady Duże federacje branżowe np. Europejskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej (EWEA) Średnie: Europejskie Stowarzyszenie Przemysłu Fotowoltaicznego (EPIA), Europejskie Stowarzyszenie Dostawców Gazu Płynnego (AEGPL) Małe: Dom Energii Odnawialnej (15 stowarzyszeń), Dom Ropy Naftowej (EUROPIA, AEGPL, OGP, CONCAVE)
26 Kampania lobbingowa w sprawie pakietu energetyczno-klimatycznego Styczeń 2008 KE przedstawia pakiet projektów legislacyjnych tzw. pakiet energetyczno-klimatyczny (prawna podstawa realizacji założeń przeciwdziałania zmianom klimatycznym 3X20 proc. do 2020 r., przyjętych przez Radę Europejską w 2007 r.) Główne elementy pakietu: dyrektywa modyfikująca działanie Systemu Handlu Emisjami (ETS) po 2012, decyzja w sprawie redukcji emisji gazów cieplarnianych w sektorach nieobjętych ETS, dyrektywa o odnawialnych źródłach energii i o wychwytywaniu i składowaniu CO2. Spory wokół europejskiego systemu handlu emisjami (EU ETS) Pakiet energetyczno-klimatyczny przyjęty, opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE w czerwcu 2009r. (por. Kurczewska, 2011, s. 331-364); http://energetyka.wnp.pl/ue-ukrywa-duze-kosztypolityki-energetyczno-klimatycznej,184618_1_0_2.html
27 Zawodowi lobbyści w Polsce, USA i w UE Polska od 2003, Stowarzyszenie Profesjonalnych Lobbystów w Polsce (www.splp.pl) - 6 firm CEC Government Relations, Unilob, EPPA, EPC, Profile Public Affairs, Impress Art PR&Lobying USA ok.35000 lobbystów (w 2007 r), od 1979, American League of Lobbyists (www.alldc.org) Forum UE w Brukseli ok. 18-20 tys; 500 firm lobbingowych, od 1997 SEAP (www.seap.be), EPACA
28 5. Strategie lobbingu: Lobbing jako gra 3xP (R. van Schendelen) PROCEDURY (procedury) POSITIONS (stanowiska - tzw. position paper) PEOPLE (ludzie) zarządzanie areną
Porównanie dwóch logik działania (w oparciu o M. Clamen, Lobbing i jego sekrety, 2005, s. 12) Władza publiczna Teoria Zasady ogólne Centralizacja Formalna perfekcja kompleks Gutenberga Nieufność/ostrożność Mało rzeczywistych sankcji Mała troska o terminy/czas Lobbyści Konkret/praktyka Adaptacja do konkretnych przypadków Działanie w terenie Skuteczność Mała troska o formę (chyba, że ma to znaczenie formalne) Wielka waga czasu 29
Rodzaje lobbingu (Guéguen, 2011) Lobbing negatywny (ok. 15%) np. rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo morskie, org. myśliwych Lobbing defensywny (ok. 20%) Zachowanie status quo Rolnictwo i COPA Lobbing reakcyjny (ok. 45%) strategie ataku, antycypacja problemów Lobbing zapobiegawczy (ok. 20%) (wiarygodność, jasność, sojusz przekrojowy), np. dossier czekoladowe 30
31 Strategie lobbingowe Małe i średnie przedsiębiorstwa działają przez: krajowe stowarzyszenia gospodarcze, a przez to w eurofederacjach (monitorowanie procesu legislacyjnego, prezentowanie stanowiska krajowego; kontakty z adm. rządową) Własne biuro informacyjne w Brukseli, Strasburgu Wielkie korporacje działają przez: krajowe stowarzyszenia jak i eurofederacje (często status bezpośrednich członków ) Własne biura przedstawicielskie, lobbingowe (negocjacje, konsultacje)
32 7 filarów europejskiego lobbingu (wg. D. Guéguen) Monitoring legislacyjny Wywiad gospodarczy Strategia Sieci kontaktów (networking) Koalicje (stałe, ad hoc) Lobbing Komunikacja z instytucjami unijnymi
33 Co decyduje o wyborze strategii lobbingowej? Czynniki instytucjonalne Czynniki rynkowe (stopień koncentracji branży, stopień zagrożenia związanego z projektem regulacji) Czynniki organizacyjne (obecność przedstawicieli branży na poziomie europejskim)
34 Czynniki instytucjonalne Typ aktu prawnego - czy projekt regulacji jest: 1. Przepisem wykonawczym uchwalanym przez Komisję 2. Rozporządzeniem, które będzie obowiązywać bezpośrednio we wszystkich krajach UE 3. Dyrektywą, która wymaga przeniesienia do systemu prawnego w kraju 4. Aktem prawnym uchwalanym przez Radę UE i Parlament Podstawa prawna (art. Traktatu) determinuje kompetencje instytucji Etap prac legislacyjnych: Instytucje UE
35 Co wpływa na skuteczność eurofederacji? Organizacja wewnętrzna: specjalizacja reprezentatywność zasoby organizacyjne w Brukseli Kontakty zewnętrzne: dostęp do decydentów współpraca z innymi organizacjami lobbingowymi
36 Usługi firm lobbingowych doradztwo strategiczne (możliwości i zagrożenia związane z nowymi projektami regulacji europejskich, opracowywanie strategii i taktyki działań) nawiązywanie kontaktów z instytucjami unijnymi badania rynku doradztwo w zakresie public relations media relations zaplecze administracyjne - prowadzenie stałego sekretariatu stowarzyszeniom europejskim i krajowym Budżet: małe dossier 25 tys. euro, średnie - 50tys.euro; duże - od 100 tys. euro w górę (za: Guéguen, s. 141)
37 6. Próby polskiego lobbingu na forum UE Biura informacyjne województw (16+miasto Łódź ) Biuro PKPP Lewiatan (członkostwo w BussinessEurope) Biuro Przedstawicielskie Poczty Polskiej Biuro PKP (członkostwo w Europejskiej Sieci Kolei) Przedstawicielstwo Polskich Organizacji Rolniczych (członkostwo w COPA/COGECA) Krajowa Rada Radców Prawnych - Biuro Przedstawicielskie Przedstawicielstwo Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A. (PGNiG S.A.) Biuro Promocji Nauki "PolSCA"; stacja naukowa Polskiej Akademii Nauk w Brukseli Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ - SYSTEM S.A. - Przedstawicielstwo w Brukseli Telekomunikacja Polska SA (wraz z grupą France Telecom) - przedstawicielstwo w Brukseli
38 Porażki i sukcesy polskiego lobbingu na forum UE wybrane przykłady PORAŻKI Przegrana walka o definicję wódki (czerwiec 2006) Brak dopłat do owoców miękkich; dopłaty jedynie dla producentów truskawek i malin zrzeszonych w grupy (takich w Polsce zaledwie kilka % - walczono o 700euro/hektar otrzymano 230) SUKCESY Uchwalenie przez PE rezolucji w sprawie Ukrainy (13.01.2005) i perspektywie jej członkostwa w UE Truskawkowy lobbing lobbing na rzecz nałożenia ceł antydumpingowych na import mrożonych truskawek pochodzących z Chin (18 października 2006) (por. Decydent, nr 72, wrzesień 2007 WWW.DECYDENT.PL)
39 7. Co decyduje o skuteczności lobbingu na forum UE? Środki finansowe: konieczne, lecz nie wystarczające do skutecznej działalności Zaufanie: Problem z zaufaniem w Polsce (jeden z najniższych (po Rumunii i Bułgarii) wskaźnik zaufania w 2 wymiarach: ludzi do siebie i ludzi do instytucji spośród krajów UE (Eurobarometr, CBOS) Wysoki wskaźnik zaufania do instytucji pozarządowych w Polsce i instytucji europejskich
40 Co przeszkadza w rozwoju polskiego lobbingu na forum UE? Bariery kulturowe i mentalnościowe (nieumiejętność działania w grupie, brak kultury dialogu i kompromisu) Brak ciągłości podejmowanych zadań (instytucjonalnej, personalnej) Brak długofalowej wizji strategicznej zakładanych przedstawicielstw (np. założone i zamknięte biuro Krakowa) Bariery finansowe (składki członkowskie, działalność PR, ekspertyzy itp.)
Skuteczny lobbing wymaga Wiedzy merytorycznej Znajomości procesów decyzyjnych Technik komunikowania (przekonywanie i argumentowanie) Umiejętności adaptacji do danego forum (z uzwględnieniem narodowych różnic) 41
42 Dekalog lobbysty w Brukseli* 1. Przygotuj jasną strategię. 2. Nawiąż i utrzymuj długofalowe kontakty z decydentami. 3. Docieraj do tego, kto przygotowuje szkic projektu. 4. Przygotowuj się dobrze do spotkań. 5. Prezentuj problemy w sposób jasny i krótki. 6. Rozważ za i przeciw każdego argumentu. 7. Utrzymuj dobrą komunikację. 8. Poznaj dobrze system podejmowania decyzji i podejmuj działania na jak najwcześniejszym jego etapie. 9. Bądź czujny monitoruj! 10. Bądź świadom różnic systemów w kraju i Brukseli. * (wg. J. Greenwood)* Representing interests in the EU, Mcmillan Press LTD, 1997, s. 8
43 Wybrane adresy www Inicjatywa na rzecz przejrzystości http://ec.europa.eu/commission_barroso/kallas/transparency_pl.htm Polskie regiony - http://brukselaeu.polemb.net/?document=15 Biura polskich organizacji i firm - http://brukselaeu.polemb.net/?document=98 Regulamin Parlamentu Europejskiego, ZAŁĄCZNIK IX : Przepisy wykonawcze do art. 9 ust. 4 - Lobbying w Parlamencie Europejskim http://www.europarl.europa.eu/sides/getdoc.do?pubref=- //EP//TEXT+RULES-EP+20070903+ANN-09+DOC+XML+V0//PL www.bmbrussels.be (Burson Marsteller, BKSH Government Relations Worlwide, wyniki raportów o lobbingu w instytucjach UE)
44 Wybrana bibliografia D. Guéguen, Lobbing europejski, KSAP Warszawa 2011 U. Kurczewska, Lobbing i grupy interesu w Unii Europejskiej, PWN Warszawa 2012 K. Jasiecki, M. Molęda-Zdziech, U. Kurczewska, Lobbing. Sztuka skutecznego wywierania wpływu, OE, Kraków 2006 U.Kurczewska, M. Molęda-Zdziech, Lobbing w Unii Europejskiej, ISP, Warszawa, 2002 R. Van Schendelen, Machiavelli w Brukseli, GWP Sopot 2005 M. Clamen, Sekrety lobbingu, Felberg Warszawa 2005 J. Greenwood, Interests Representation in the EU, Palgrave, 2003 A. Nowak-Far, Funkcjonowanie gmin w Unii Europejskiej. Kompendium dla gmin wiejskich, Związek Gmin Wiejskich RP, Poznań 2002