Powstanie i ewolucja informacji genetycznej

Podobne dokumenty
Powstanie i ewolucja informacji genetycznej

Powstanie i ewolucja informacji genetycznej

Powstanie i ewolucja informacji genetycznej

Historia informacji genetycznej. Jak ewolucja tworzy nową informację (z ma ą dygresją).

Powstanie życia i dzieje informacji genetycznej. Oraz (bardzo) krótka historia życia.

Powstanie i dzieje informacji genetycznej. Oraz (bardzo) krótka historia życia.

Powstanie i dzieje informacji genetycznej. Oraz (bardzo) krótka historia życia.

Powstanie życia i dzieje informacji genetycznej. Oraz (bardzo) krótka historia życia.

Powstanie i najwcześniejsze dzieje życia. Od abiogenezy do LUCA

Powstanie i najwcześniejsze dzieje życia. Od abiogenezy do LUCA

Powstanie i najwcześniejsze dzieje życia. Od abiogenezy do LUCA

Ewolucja informacji genetycznej

Ewolucja informacji genetycznej

Zmienność ewolucyjna. Ewolucja molekularna

Zmienność ewolucyjna. Ewolucja molekularna

Zmienność ewolucyjna. Ewolucja molekularna

Mechanizmy zmienności ewolucyjnej. Podstawy ewolucji molekularnej.

Zmienność ewolucyjna. Ewolucja molekularna

Podstawy biologii. Informacja, struktura i metabolizm.

Dopasowanie sekwencji (sequence alignment)

Interakcje genetyczne

Podstawy biologii. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja.

Geny i działania na nich

Podstawy genetyki populacji. Genetyka mendlowska i ewolucja.

Teoria ewolucji. Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie.

plezjomorfie: podobieństwa dziedziczone po dalszych przodkach (c. atawistyczna)

Wykład 14 Biosynteza białek

Podstawy biologii. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja.

Teoria ewolucji. Podstawy wspólne pochodzenie.

Translacja i proteom komórki

października 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II

WYKŁAD: Klasyczny przepływ informacji ( Dogmat) Klasyczny przepływ informacji. Ekspresja genów realizacja informacji zawartej w genach

Teoria ewolucji. Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie.

Teoria ewolucji. Losy gatunków: specjacja i wymieranie. Podstawy ewolucji molekularnej

Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?)

WPROWADZENIE DO GENETYKI MOLEKULARNEJ

Konspekt do zajęć z przedmiotu Genetyka dla kierunku Położnictwo dr Anna Skorczyk-Werner Katedra i Zakład Genetyki Medycznej

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?)

Początki ewolucji. Historia komórek eukariotycznych i ich symbiontów

Informacje dotyczące pracy kontrolnej

Podstawy ewolucji molekularnej. Ewolucja sekwencji DNA i białek

Podstawy biologii. Podstawy biologii molekularnej

WPROWADZENIE DO GENETYKI MOLEKULARNEJ

Ewolucjonizm NEODARWINIZM. Dr Jacek Francikowski Uniwersyteckie Towarzystwo Naukowe Uniwersytet Śląski w Katowicach

Biologiczne podstawy ewolucji. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja.

Różnorodność życia na Ziemi

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki

Analizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych???

EKOLOGIA. Początek Wszechświata. Historia Ziemi. Historia świata w pigułce

BIOINFORMATYKA. edycja 2016 / wykład 11 RNA. dr Jacek Śmietański

Podstawy genetyki V. Interakcje genetyczne część 2. Genetyczne podstawy biologii systemów. Powstanie i ewolucja informacji genetycznej

6. Z pięciowęglowego cukru prostego, zasady azotowej i reszty kwasu fosforowego, jest zbudowany A. nukleotyd. B. aminokwas. C. enzym. D. wielocukier.

Pamiętając o komplementarności zasad azotowych, dopisz sekwencję nukleotydów brakującej nici DNA. A C C G T G C C A A T C G A...

Porównywanie i dopasowywanie sekwencji

Podstawy biologii. Informacja, struktura i metabolizm.

Marek Kudła. Rybozymy. RNA nośnik informacji i narzędzie katalizy enzymatycznej

Wprowadzenie. DNA i białka. W uproszczeniu: program działania żywego organizmu zapisany jest w nici DNA i wykonuje się na maszynie białkowej.

BIOLOGIA EGZAMIN KLASYFIKACYJNY 2015/16. KLASA III Gimnazjum. Imię:... Nazwisko:... Data:...

Jak działają geny. Podstawy biologii molekularnej genu

Analizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych???

Podstawy genetyki V. Interakcje genetyczne część 2. Genetyczne podstawy biologii systemów. Powstanie i ewolucja informacji genetycznej

Analizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych???

Chemiczne składniki komórek

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU Transkrypcja RNA

Podstawy teorii ewolucji. Informacja i ewolucja

Metagenomika, filogenetyka i ewolucja molekularna drobnoustrojów dotychczasowe i aktualne wyzwania matematyki

Wykład Bioinformatyka Bioinformatyka. Wykład 7. E. Banachowicz. Zakład Biofizyki Molekularnej IF UAM. Ewolucyjne podstawy Bioinformatyki

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki

Księgarnia PWN: B. Alberts, D. Bray, K. Hopkin, A. Johnson, J. Lewis, M. Raff, K. Roberts, P. Walter Podstawy biologii komórki. Cz.

Acknowledgement. Drzewa filogenetyczne

Informacje. Kontakt: Paweł Golik, Ewa Bartnik. Instytut Genetyki i Biotechnologii, Pawińskiego 5A.

Plan działania opracowała Anna Gajos

Badanie doboru naturalnego na poziomie molekularnym

Opis zakładanych efektów kształcenia OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

Zagrożenia i ochrona przyrody

1. Na podanej sekwencji przeprowadź proces replikacji, oraz do obu nici proces transkrypcji i translacji, podaj zapis antykodonów.

Podstawy teorii ewolucji. Informacja i ewolucja

Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2

BUDOWA I FUNKCJA GENOMU LUDZKIEGO

Spis treści. Przedmowa... XI. Wprowadzenie i biologiczne bazy danych. 1 Wprowadzenie Wprowadzenie do biologicznych baz danych...

Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019

DNA superhelikalny eukariota DNA kolisty bakterie plazmidy mitochondria DNA liniowy wirusy otrzymywany in vitro

Interfaza to niemal 90% cyklu komórkowego. Dzieli się na 3 fazy: G1, S i G2.

Transport makrocząsteczek

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki

Bioinformatyka Laboratorium, 30h. Michał Bereta

WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU- 5 ECTS

Przedmiotowe zasady oceniania:

Zaoczne Liceum Ogólnokształcące Pegaz

Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna

Zawartość. Wstęp 1. Historia wirusologii. 2. Klasyfikacja wirusów

CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek

POLIMERAZY DNA- PROCARYOTA

prof. dr hab. Maciej Ugorski Efekty kształcenia 2 Posiada podstawowe wiadomości z zakresu enzymologii BC_1A_W04

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki

Nośnikiem informacji genetycznej są bardzo długie cząsteczki DNA, w których jest ona zakodowana w liniowej sekwencji nukleotydów A, T, G i C

Uczeń potrafi. Dział Rozdział Temat lekcji

Transkrypt:

Powstanie i ewolucja informacji genetycznej

Literatura Brown, r. 18

Czym jest życie? metabolizm + informacja (replikacja)

(A)biogeneza Ewolucja jest właściwością organizmów żywych Życie = ewolucja Powstanie życia z materii nieożywionej nie było zjawiskiem ewolucyjnym trudności z wyjaśnieniem abiogenezy nie mogą być traktowane jako zarzut wobec teorii ewolucji właściwe dziedziny: fizyka (teoria złożoności, teoria samoorganizacji, termodynamika_ chemia astronomia

Czas i scena Istnieją też koncepcje umieszczające część z tych etapów poza Ziemią

Cząsteczki organiczne mogły powstać w atmosferze pierwotnej Ziemi Miller, Urey, 1953

Pierwsze ślady życia Skamieniałości ze Strelley Pool Współczesne stromatolity czert Strelley Pool, Australia wiek 3,4 mld lat, (Brasier et al. 2006) skamieniałe maty mikroorganizmów - stromatolity

Najstarsze ślady życia Odkryte w 2016 r. w skałach z Grenlandii Możliwe ślady stromatolitów Wiek: 3,7 miliarda lat

Koncepcje abiogenezy Powstanie informacji kluczowe powstanie zdolności (samo)replikacji powiązanie genotypu z fenotypem możliwość działania doboru progenota Powstanie metabolizmu kluczowe powstanie samoorganizującej się sieci metabolicznej powielanie struktury nie na zasadzie replikacji matrycowej replikacja wynaleziona później

Co było najpierw? Metabolizm (Oparin, Dyson) Zależny od informacji genetycznej (kodowane w DNA enzymy białkowe) Replikacja (Eigen) Zależna od metabolizmu (replikacja DNA zależna od białek)

Świat RNA: metabolizm + replikacja RNA może wykazywać aktywność enzymatyczną (metabolizm) Rybozymy enzymy o centrum katalitycznym zbudowanym z RNA W oparciu o jeden rodzaj cząsteczek można zbudować układ zdolny do replikacji (zasada komplementarności nukleotydów) i metabolizmu

RNA może tworzyć różne struktury

RNA katalityczne Thomas Cech (1982) intron rrna w Tetrahymena sam się wycina Nagroda Nobla 1989

RNA katalityczne Sidney Altman (1983) RNaza P bakterii (enzym tnący prekursory trna) składa sie z białka i RNA, to RNA jest katalizatorem Nagroda Nobla 1989

RNA syntetyzuje białko Aktywność peptydylotransferazy w rybosomie to rybozym

RNA wycina introny 2013

Co potrafią rybozymy? Cięcie RNA, cięcie DNA Ligacja (łączenie) cząsteczek RNA Tworzenie wiązania peptydowego Rybozymy selekcjonowane in vitro potrafią też polimeryzować RNA (w tym na matrycy, ale bez samoreplikacji) fosforylować RNA i DNA alkilować i aminoacylować RNA tworzyć i przecinać wiązania amidowe i glikozydowe dołączać kationy metali do grup porfirynowych

Rybozym zdolny do syntezy RNA Wyselekcjonowany w laboratorium Wciąż nie autonomiczna replikaza

Problemy świata RNA Ograniczona zdolność magazynowania informacji w pojedynczym replikatorze (ilość informacji możliwej do zakodowania jest odwrotnie proporcjonalna do częstości błędów replikacji granica Eigena) Rozwiązanie sieci współdziałających replikatorów (hipercykle) Samolubne RNA w sieci replikatorów rozwiązanie wydzielenie hipercyklu błoną i specjalizacja

Problemy świata RNA Abiotyczna synteza RNA wykazano abiotyczną syntezę prekursorów zasad azotowych, trudniej z pentozami

Świat RNA

Prebiotyczna biochemia?

Prebiotyczna biochemia? Cząsteczki niezbędne do syntezy RNA mogły powstać w pierwotnych sieciach metabolicznych

Abiotyczna synteza polinukleotydów Polimeryzacja oligonukleotydów przez UV Ligacja polinukleotydów na katalizatorze glinokrzeminanowym

Kooperacja i samoorganizacja Samoorganizujące się sieci rybozymów (2012)

Kooperacja czy samolubność

Samoorganizacja sieci RNA Rybozymy zdolne do katalizy ligacji innych wariantów tworzą cykle autokatalizy Cykl jest wydajniejszy od pojedynczych samolubnych rybozymów N Vaidya et al. Nature 491(7422):72-7 (2012)

Dlaczego nie znaleziono jeszcze samoreplikującego się RNA? Liczba możliwych kombinacji sekwencji o długości: 50 nt: ~1 10 30 80 nt: ~1,5 10 58 Dla porównania: liczba wszystkich atomów planety Ziemia: ~1 10 50

Powstanie błon pierwsze prakomórki Samoorganizacja lipidów amfipatycznych w struktury mogące otaczać prakomórki Takie lipidy mogły powstawać w warunkach prebiotycznych, a nawet w kosmosie Wyodrębnienie prakomórek błoną nastąpiło wcześnie w ewolucji Deamer et al. (2002), Astrobiology 2(4)

Ewolucja kodu Oddziaływania RNA aminokwasy (pra-trna) rybozymy syntetyzujące uniwersalny rybosom pojawił się później

Aminoacylacja RNA przez prosty rybozym

Ewolucja kodu Pierwszy kod był mniej specyficzny rozróżniane mniej aminokwasów rozróżniane grupy aminokwasów Ewolucja przez zwiększanie liczby kodowanych aminokwasów zwiększanie specyficzności Czy kod od początku był trójkowy? może wyewoluował z dwójkowego, ale z przecinkiem (trzeci nukleotyd nieznaczący)

Jak powstała informacja genetyczna Nukleotydy Powstają pierwsze nici RNA RNA replikuje RNA Aminokwas RNA katalizuje reakcje z udziałem aminokwasów Polipeptydy RNA katalizuje tworzenie białek i DNA DNA przejmuje rolę materiału genetycznego

Powstanie DNA Reduktaza rybonukleotydów Enzym obecny we wszystkich gałęziach drzewa życia bardzo stary

Drzewo ewolucyjne życia?

LUCA

LUCA jako wspólnota genów Niezależnie od tego, u podstawy był jednolity kod genetyczny i wspólne podstawowe mechanizmy genetyczne

Podsumowanie

Hipotezy alternatywne Przesunięcie niektórych etapów prehistorii życia poza Ziemię kosmiczne pochodzenie prostych cząsteczek organicznych kosmiczne pochodzenie życia - panspermia

Panspermia Pierwsze cząsteczki biologiczne, a nawet organizmy nie powstały na Ziemi Cząsteczki organiczne, aminokwasy w materiale kosmicznym Problem ustalenia warunków początkowych Jeżeli nie wiemy, gdzie powstawało życie, nie mamy możliwości formułowania hipotez Panspermia ukierunowana życie celowo zasiane na Ziemi przez inną cywilizację (Orgel & Crick, 1973)

Cząsteczki organiczne z kosmosu Meteoryt z Murchinson liczne związki organiczne, w tym aminokwasy Komety (potwierdzona obecność związków organicznych)

Błony z kosmosu Struktury lipidowe tworzone przez ekstrakty materiału z meteorytu z Murchinson (A) Struktury tworzone w reakcjach fotochemicznych z materiału naśladującego lód z przestrzeni kosmicznej (B) Deamer et al. (2002), Astrobiology 2(4)

Astrobiologia Aby szukać życia poza Ziemią należy zrozumieć, jak powstawało na Ziemi Europa (księżyc Jowisza), Wikimedia Tytan (księżyc Saturna), Wikimedia, New Scientist

Powstanie komórki eukariotycznej- endosymbioza Konstanty Miereżkowski (1855-1921) Lynn Margulis (1938-2011)

Gospodarz endosymbiozy był archeonem Lokiarcheota - monofiletyczna grupa Archaea, odkryta w badaniach metagenomicznych (2105 r.) Najbliżej spokrewniona z Eukaryota Posiada geny kodujące białka umożliwiające tworzenie złożonych struktur błonowych Tak mógł wyglądać gospodarz endosymbiozy, która dała początek Eukaryota

Hipoteza eocytów Być może Eukaryota (jądro) to jedna z gałęzi Archaea Dwie, a nie trzy domeny drzewa życia

Ewolucja genomów

Mechanizmy ewolucji Generujące zmienność mutacje rearanżacje genomu horyzontalny transfer genów Działające na warianty wytworzone przez zmienność dobór naturalny dryf genetyczny

Podobieństwo i homologia Homologia: podobieństwo wynikające ze wspólnego pochodzenia ewolucyjnego cecha odziedziczona od wspólnego przodka vs. homoplazja podobieństwo powstałe niezależnie, nie odziedziczone po wspólnym przodku

Podobieństwo i homologia sekwencji Przy dostatecznie dużym podobieństwie można założyć, że sekwencje DNA i białek są homologiczne Podobne struktury przestrzenne i/lub funkcje mogą być determinowane przez różne sekwencje Liczba możliwych sekwencji aminokwasowych o nietrywialnej długości jest gigantyczna dla 300 aminokwasów 20 300, czyli ~2x10 390 liczba atomów we Wszechświecie: ~ 1x10 80

Podobieństwo i homologia sekwencji Na poziomie sekwencji praktycznie nie stwierdza się konwergencji, homoplazje są przypadkowe i dotyczą pojedynczych pozycji, a nie całych sekwencji Dlatego sekwencje są doskonałym narzędziem do badania filogenezy

Rozmiary genomów

Rozmiary genomów i liczba genów

Skąd się biorą nowe geny Liczba genów w trakcie ewolucji wzrasta Jak powstaje nowa informacja (nowe geny)?

Skąd biorą się nowe funkcje (geny) Mutacje mogą zmienić funkcję genu, ale zwykle z utratą funkcji dotychczasowej Prawdopodobieństwo powstania nowego genu de novo (np. z sekwencji niekodującej) jest małe (chociaż się zdarza) Rozwiązanie - duplikacje Susumu Ohno (1928-2000)

Nowe geny powstają dzięki duplikacji DNA Duplikacje wewnątrz genu Tasowanie eksonów Duplikacje całych genów Duplikacje fragmentów i całych chromosomów (aneuploidia) Duplikacje genomu (poliploidia, hipoteza 2R)

Paralogi i ortologi Paralogi geny homologiczne w tym samym genomie, powstałe w wyniku duplikacji genu - np. α-globina i β-globina człowieka Ortologi geny homologiczne powstałe w wyniku specjacji, pochodzące od genu u wspólnego przodka np. α-globina człowieka i α-globina myszy

Duplikacje T.A. Brown. Genomy III, PWN 2009

Ewolucja globin - paralogi i ortologi

Ewolucja genów opsyn

Ewolucja widzenia barw

Geny HOX regulatory rozwoju

Duplikacje całych genomów Zmianie może ulec liczba chromosomów Podwojeniu może ulec cały genom Hipoteza 2R (hipoteza Ohno) podwojenie genomu na początku ewolucji kręgowców 2 rundy podwojenia np. geny Hox

Białka składają się z domen Tasowanie domen kombinatoryka w białkach. T.A. Brown. Genomy III, PWN 2009

Ewolucyjne klocki Złożone sieci współzależności złożoność budowana przez oddziaływania i kombinacje, a nie liczbę elementów składowych Nowe elementy przez duplikację istniejących

Ewolucja białek Pierwsze geny i peptydy były bardzo krótkie Do dzisiaj w sekwencjach ślady budowy z powtarzających się krótkich motywów

Geny i muzyka Susumu Ohno Ohno S, Ohno M. 1986. The all pervasive principle of repetitious recurrence governs not only coding sequence construction but also human endeavor in musical composition. Immunogenetics 24:71-78 Ohno S. 1987. Repetition as the essence of life on this earth: music and genes. Haematol. Blood Transfus. 31:511-518 Ohno S. 1993. A song in praise of peptide palindromes. Leukemia 2S:157-159

Powtórzenia

Muzyka sekwencji

Muzyka sekwencji

Homologia genów jako źródło informacji Duplikacje paralogiczne są źródłem nowych genów i nowych funkcji, ale często działających na podobnej zasadzie Np. poszukiwanie nowych enzymów o funkcji zbliżonej do już znanych Geny ortologiczne z reguły (choć nie zawsze) zachowują funkcję organizmy modelowe wnioskowanie o funkcji genów na podstawie badań nad innymi organizmami np myszy, a nawet drożdże jako modele do badania chorób człowieka