Problemy małej retencji wodnej w pracach nad kompleksowym urządzaniem obszarów wiejskich Franciszek Woch
Podstawowe definicje: > Obszary wiejskie /wg Polskiej Normy -Gospodarka ziemią w rolnictwie/: całość terenów pozamiejskich kraju z wyłączeniem uprzemysłowionych terenów poza granicami miasta /93% powierzchni Polski/ > Rozwój obszarów wiejskich dokonujące się przemiany na obszarach wiejskich zmierzające do poprawy stanu istniejącego Zrównoważony (zintegrowany)rozwój obszarów wiejskich - dokonujące się przemiany na obszarach wiejskich zmierzające do poprawy stanu istniejącego uwzględniające jednocześnie zagadnienia: gospodarcze, ekonomiczne, społeczne i ekologiczne, - to rozwój gospodarczy i społeczny bez szkody dla środowiska 2
3
Urządzanie terenów rolnych -to planowane zabiegi (techniczne i organizacyjne) uwzględniające uwarunkowania przyrodnicze, ekonomiczne, prawne i społeczne, mające na celu dostosowanie struktury przestrzennej obszaru do potrzeb racjonalnej organizacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej. (według Polskiej normy Gospodarka ziemią w rolnictwie) - to optymalne docelowe wykorzystanie przestrzeni wiejskiej dla rolnictwa. Urządzanie obszarów /terenów/ wiejskich to urządzanie terenów rolnych poszerzone o zagadnienia gospodarki wodnej, wiejskiej infrastruktury technicznej i społecznej, przedsiębiorczość oraz zagadnienia ochrony i kształtowania środowiska. (według przedstawicieli nauki, w tym F. Wocha) 4
POTRZEBY I CELE ZINTEGROWANEGO PLANU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Infrastruktura komunalna i regionalna Odnowa Wsi LEADER+ Wypoczynek i turystyka Zintegrowany rozwój obszarów wiejskich Programy Urządzenioworolne Ekologia, Ochrona Przyrody, Gospodarka wodna Rolnictwo, Leśnictwo Struktury agrarne Scalenie i wymiana gruntów Warsztaty Naukowe Wpływ współczesnej polityki rolnej na możliwości rozwoju obszarów wiejskich, Puławy 11-12. 09.2013 r. 5
Mechanizm postępowania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich 6
Porównanie różnych zakresów prac urządzeniowych, wykonywanych na obszarach wiejskich Lp Wyszczególnienie zakresu prac Scala nie gruntó w Komple ksowe scalanie gruntów Urządza nie obszaru wiejskiego Rozwój @ obszaru wiejskiego 1 Scalanie gruntów ++ ++ 2 Rozmieszczenie dróg rolniczych ++ + + + + ++ 3 Utwardzenie dróg osiedlowych i rolniczych * + + ++ 4 Transformacja sposobu użytkowania gruntów, gł. na użytki zielone i leśne 5 Melioracje wodne, uwzględniające również rekonstrukcje luster wody 6 Melioracje przeciwerozyjne i rekultywacja terenu + + + + * + + ++ ++ * + + + + ++ 7 Rozmieszczenie terenów budowlanych + + + + ++ 8 Zaopatrzenie gospodarstw w wodę bieżącą + + ++ 9 Kanalizowanie i oczyszczanie ścieków + + ++ 10 Utylizacja nieczystości stałych ++ 11 Telefonizacja gospodarstw ++ 12 Gazyfikacja gospodarstw + + ++ 13 Rozwój lokalnego przemysłu /głównie rolno-spożywczego/ i usług + + 14 Przedsięwzięcia z zakresu turystyki i wypoczynku + + ++ 15 Przedsięwzięcia w zakresie ochrony środowiska * + + ++ 16 Zagadnienia renowacji zabytków * ++ 17 Odnowienie wsi /gł. budynków/ ++ oraz inwestycje na terenach zabudowanych ++
Rozwój obszarów wiejskich Scalanie gruntów Gospodarowanie wodą Odnowa wsi Zakres kompleksowych działań na rzecz rozwoju (urządzania) obszarów wiejskich - realizowany w Starych krajach Unii Europejskiej i sugerowany w Polsce. 8
Zakres realizacji działania 125 (II retencja wodna) w Polsce w ramach PROW 2007-2013 wg województw na podstawie danych MRiRW - wg stanu na 30.09.2013 Lp Województwo Limit śodków (zł) Wydane decyzje przyznające wsparcie zł % 1 Dolnośląskie 17 916 635,30 0,00 0,00 2 Kujawsko-pomorskie 9 932 929,00 0,00 0,00 3 Lubelskie 10 141 872,17 7 525 084,92 74,20% 4 Lubuskie 13 872 345,08 1 862 185,36 13,42% 5 Łódzkie 5 520 973,31 0,00 0,00 6 Małopolskie 1 176 338,51 0,00 0,00 7 Mazowieckie 20 781 349,43 0,00 0,00 8 Opolskie 4 614 470,84 0,00 0,00 9 Podkarpackie 12 617 499,77 1 300 810,56 10,31% 10 Podlaskie 0,00 0,00 0,00 11 Pomorskie 12 138 103,88 0,00 0,00 12 Śląskie 4 569 466,04 0,00 0,00 13 Świętokrzyskie 0,00 0,00 0,00 14 Warmińsko-mazurskie 14 520 077,48 0,00 0,00 15 Wielkopolskie 24 261 737,18 11 775 519,50 48,54% 16 Zachodniopomorskie 8 652 436,52 6 383 076,83 73,77% Razem Polska 160 716 234,50 28 846 677,17 17,95% 9
Komentarz 1. W Polsce potęguje się problem zarówno suszy, jak i powodzi. Wynika to stąd, że większość istniejących zbiorników wodnych uległa częściowemu lub całkowitemu zamuleniu, a dna cieków wodnych podniosły się. Obniżył się znacznie poziom wód gruntowych. Z powyższego powodu prowadzony jest ciągły monitoring suszy (IUNG-PIB Puławy) oraz monitoring stanu wód głównie rzek (ITP Falenty- Warszawa). Monitorowanie nie wystarcza, należy w procesie urządzeniowym realizować takie działania, które będą zmniejszały problem suszy i powodzi. 10
2. Jako główną przyczynę braku pełnej realizacji analizowanych działań: zalesiania gruntów, scalania gruntów oraz gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi można uznać zapętlenie się w zbyt skomplikowane procedury mechanizmów prawnych, organizacyjnych i ekonomicznych zamiast procedury upraszczać Polska je skomplikowała. 3. Zakres i tempo realizacji działań: scalania gruntów, gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi oraz odnowy wsi nie jest i nie będzie w okresie programowym 2014-2020 adekwatne do skali potrzeb obszarów wiejskich w tym zakresie. 4. Zrównoważony (zintegrowany) rozwój obszarów wiejskich (postępowanie urządzeniowo-rolne) przy pomocy i w uwarunkowaniach obecnych instrumentów prawnych i organizacyjnych jest bardzo utrudniony, a nawet niemożliwy. Jest to możliwe tylko na skalę pilotażowo-wdrożeniową i tylko przy sprzyjających wielu uwarunkowaniach. Nie ma też realnych możliwości realizacji w okresie lat 2014-2020 rozwoju obszarów wiejskich w wersji działań kompleksowych kompleksowego urządzania obszarów wiejskich. 11
Przykłady prowadzenia gospodarki wodnej w procesie urządzeniowym w tzw. starych krajach Unii Europejskiej 12
Przykład graficznej części projektu urządzania wsi Schottenstein-Welsberg w Niemczech 13
Mały zbiornik wodny wykonany w procesie urządzeniowym (w Niemczech) 14
Mały zbiornik wodny wykonany w procesie urządzeniowym (w Niemczech) 15
Duży zbiornik wodny wykonany w procesie urządzeniowym (w Niemczech) 16
Zbiornik wodny na terenie zabudowanym wsi wykonany w ramach odnowy wsi w procesie urządzeniowym w Niemczech 17
Przykłady prowadzenia gospodarki wodnej w procesie urządzeniowym w Polsce 18
Przykład właściwie zagospodarowanego cieku wodnego w procesie scaleniowym 19
Oczko wodne nie zagospodarowane w procesie scaleniowym 20
Droga do pól utwardzona płytami ażurowymi w procesie scaleniowym, a obok ciek wodny zarośnięty chwastami 21
Projekt kompleksowo scalanej wsi Kromolin w woj. dolnośląskim z uwzględnieniem gospodarki wodnej 22
Projektowany wielofunkcyjny zbiornik wodny w procesie pilotażowym kompleksowego scalania wsi Wąwolnica i Zarzeka w woj. lubelskim 23
DOLNOŚLĄSKIE BIURO GEODEZJI I TERENÓW ROLNYCH WE WROCŁAWIU Sekcja Geodezji Rolnej i Leśnej Z G S G P Funkcje terenów wg opracowań planistycznych Obręb KOZÓW 24
DOLNOŚLĄSKIE BIURO GEODEZJI I TERENÓW ROLNYCH WE WROCŁAWIU Sekcja Geodezji Rolnej i Leśnej Z G S G P Plan urządzeniowo-rolny gminy Środa Śląska Rys. Gospodarka wodna stan projektowany 25
Podsumowanie Realizacja małej retencji wodnej (zarówno małych, jak i dużych zbiorników wodnych) w Polsce powinna być prowadzona w postępowaniu urządzeniowo-rolnym, ponieważ: - nie wymaga procesu wywłaszczeniowego pod zbiornik i teren przyległy, - jest skoordynowana z pozostałymi elementami procesu urządzeniowego czasowo i przestrzennie (rozmieszczenie i układ działek, dróg rolniczych, terenów inwestycyjnych, ekologicznych itp.). Powinna być przed-, równocześnie a nie po procesie scaleniowym!!!, - jest tańsza w fazie projektowej, jak też wykonawczej. Niezbędny warunek: obszar przewidziany pod zbiornik wodny powinien być uwzględniony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy lub jej części. Jest to możliwe tylko na skalę pilotażowo-wdrożeniową i tylko przy sprzyjających wielu uwarunkowaniach. 26
Nie ma realnych możliwości realizacji w okresie lat 2014-2020 rozwoju obszarów wiejskich w wersji działań kompleksowych kompleksowego urządzania obszarów wiejskich. Jest to możliwe tylko na skalę pilotażowo-wdrożeniową i tylko przy sprzyjających wielu uwarunkowaniach. By było to możliwe na skalę szerszą niż pilotażową sugeruję: -wszystkie postępowania w zakresie scalania gruntów powinny być prowadzone w wersji scaleń kompleksowych (rozszerzonych), w których w fazie projektowej powinny być zawarte inne elementy przestrzenne, w tym głównie projektowane zbiorniki wodne. Faza wykonawcza może być dokonywana odrębnie zgodnie z unormowaniami prawnymi na lata 2014-2020. By zachęcić beneficjentów do projektowania i realizacji w wersji kilkuczynnikowej powinny być znacznie wyżej oceniane takie projekty od jednoczynnikowych przez uzyskanie 27 dodatkowych punktów.
Dziękuję za uwagę