PLAN PREZENTACJI 1. Stan aktualny rozłogu gruntów gospodarstw rodzinnych.

Transkrypt

1 STAN ROZŁOGU GRUNTÓW W POLSCE ORAZ MOŻLIWOŚCI JEGO POPRAWY W RAMACH DZIAŁAŃ PROW Opracowano w ramach zad. 1.1 PW Franciszek Woch Mariusz Zarychta Puławy,

2 PLAN PREZENTACJI 1. Stan aktualny rozłogu gruntów gospodarstw rodzinnych. 2. Potrzeby poprawy rozłogu i perspektywy zmian. 3. Możliwości poprawy rozłogu do 2020 roku. 4. Bariery utrudniające poprawę rozłogu. 5. Podsumowanie. 2

3 1. Stan aktualny rozłogu gruntów gospodarstw rodzinnych 3

4 Wieś Krajów, gmina Krotoszyce, woj. dolnośląskie Optymalnie zorganizowana wieś i rozłóg - luźny system zabudowy i duże działki 4

5 Wieś/gmina Wąwolnica, woj. lubelskie Nadmiernie skupiony system zabudowy, długie wąskie działki, częściowo zalesione 5

6 Wieś Kolonia Ostrówek, gmina Ostrówek, woj. lubelskie Nadmiernie skupiony liniowy system zabudowy, małe i wąskie działki 6

7 Wieś Wólka Świątkowa, woj. lubelskie Liniowy skupiony system zabudowy, małe wąskie działki, częściowo zalesione 7

8 Wieś/gmina Barciany, woj. warmińsko-mazurskie Zabudowa szczątkowa, w części opuszczona, duże działki, częściowo zalesione 8

9 9

10 Zmiany powierzchni rodzinnych gospodarstw rolnych w okresie od 2000 do 2016 roku w Polsce według województw Lp. Województwo Średnia powierzchnia gospodarstw w roku Zmiana w odniesieniu do 2000 roku ha % 1 dolnośląskie 9,5 15,7 6, kujawsko-pomorskie 11,7 16,1 4, lubelskie 6,3 8,0 1, lubuskie 10,8 19,1 8, łódzkie 6,7 7,8 1, małopolskie 3,3 4,0 0, mazowieckie 7,3 9,0 1, opolskie 9,7 19,1 9, podkarpackie 3,3 4,4 1, podlaskie 11,3 13,1 1, pomorskie 12,5 18,4 5, śląskie 4,3 6,6 2, świętokrzyskie 4,5 5,7 1, warmińsko-mazur. 17,5 22,6 5, wielkopolskie 10,0 14,0 4, zachodniopomorskie 13,9 27,3 13,4 96 Polska 7,2 10,2 3,

11 I Liczba działek w gospodarstwach rolnych w Polsce wg gmin 11

12 12 Powierzchnia działek w gospodarstwach rolnych w Polsce wg gmin I

13 Ocena rozłogu gruntów gospodarstw rodzinnych w Polsce z uwzględnieniem grup województw o zbliżonych parametrach Grupa województw I - o rozłogu korzystnym Wykaz województw Powierzchnia gosp. w ha Średnie oceny na podstawie parametrów: Powierzchnia Liczba działek w działki w ha gosp. w szt. Informacje uzupełniające zachodniopomorskie 27,30 5,27 5,18 bardziej pomorskie 19,92 4,24 4,70 warmińsko-mazurskie 24,89 4,93 5,05 niekorzystny jedynie w centralnej części woj. pomorskiego lubuskie 19,90 3,75 5,31 Średnio 23,00 4,55 5,06 opolskie 18,33 2,75 6,67 bardziej dolnośląskie 14,22 2,72 5,18 niekorzystny w II o rozłogu wielkopolskie 18,44 3,69 5,00 połudn.-zach. części dość korzystnym kujawsko-pomorskie 19,23 5,05 3,80 woj. wielkopolskiego podlaskie 23,56 3,96 5,95 Średnio 18,76 3,63 5,12 łódzkie 12,45 2,12 5,88 mniej niekorzystny w mazowieckie 15,20 2,68 5,67 półn. części woj. III o rozłogu świętokrzyskie 9,47 1,69 5,60 mazowieckiego i niekorzystnym śląskie 8,86 1,17 7,58 przygranicznej woj. lubelskie 14,35 2,36 6,07 lubelskiego Średnio 12,07 2,00 6,16 IV o rozłogu małopolskie 5,32 0,63 8,42 mniej niekorz. w bardzo niekorzyst. podkarpackie 6,21 0,90 6,91 części przygran. woj. Średnio 5,76 0,76 7,66 podkarpackiego Średnio w kraju 16,10 2,99 5,81 13

14 2. Potrzeby poprawy rozłogu 14

15 Kryteria typowania obrębów (wsi) do scalania gruntów* Grupa województw I woj.: zachodniopomorskie, pomorskie, warmińsko-mazur., lubuskie Stopień pilności scaleń Powierzchni a działki w ha Kryteria typowania gospodarstw do scalania Liczba działek w gosp. w szt. Oddalenie gospodarstw w km** Kryteria uzupełniające konieczne <1,00 >8,0 >2,0 Mozliwość wskazane 1,00-2,00 8,0-4,0 2,0-1,0 nie ma potrzeby >2,00 <4,0 <1,0 powiększenia gospodarstw z ANR, dezaktualizacja stanu prawnego II woj.: opolskie, konieczne <0,70 >8,0 >2,0 Możliwość dolnośląskie, wskazane 0,70-1,70 8,0-4,0 2,0-1,0 powiększenia wielkopolskie, nie ma gospodarstw z ANR, kujawsko-pomor., potrzeby >1,70 <4,0 <1,0 dezaktualizacja podlaskie stanu prawnego III woj.: łódzkie, mazowieckie, świętokrzyskie, śląskie, lubelskie IV woj.: małopolskie, podkarpackie konieczne <0,50 >8,0 >2,0 ***wg. wzoru wskazane 0,50-1,50 8,0-4,0 2,0-1,0 nie ma potrzeby >1,50 <4,0 <1,0 Moszczeńskiego lub Van Duina konieczne <0,30 >10,0 >2,0 *** wg. wzoru wskazane 0,30-1,00 10,0-5,0 2,0-1,0 nie ma potrzeby >1,00 <5,0 <1,0 Moszczeńskiego lub Van Duina 15

16 Szacunkowy zakres potrzeb poprawy rozłogu gruntów w procesie scaleniowo-wymiennych oraz szacunkowy okres realizacji według tempa w latach Lp Województwo Średnioroczne wykonanie* Scalenia konieczne Potrzeby scaleń (ha) Czas realizacji (lata) Scalenia konieczne i wskazane Potrzeby Czas scaleń realizacji (ha) (lata) 1 Dolnośląskie 1 562, , , Kujaw.-Pomorskie 11, , ,90 b.k.** 3 Lubelskie 3 255, , , Lubuskie 630, , , Łódzkie 387, , , Małopolskie 2 326, , , Mazowieckie 353, , , Opolskie 241, , , Podkarpackie 1 919, , , Podlaskie 955, , , Pomorskie 455, , , Śląskie 1 268, , , Świętokrzyskie 190, , , Warm.-Mazurskie 70, , , Wielkopolskie 0, ,37 b.k.** ,75 b.k.** 16 Zach-Pomorskie 1, ,58 b.k.** ,76 b.k.** Razem Polska , , ,

17 Potrzeby prac scaleniowych w Polsce według gmin scalenia konieczne Opracowanie IUNG-PIB na podstawie danych ARiMR z 2013 roku 17

18 Potrzeby prac scaleniowych w Polsce według gmin scalenia wskazane Opracowanie IUNG-PIB na podstawie danych ARiMR z 2013 roku 18

19 Potrzeby poprawy rozłogu (prac scaleniowych) w Polsce wg gmin scalenia konieczne i wskazane Opracowanie IUNG-PIB na podstawie danych ARiMR z 2013 roku 19

20 3. Możliwości poprawy rozłogu do 2020 roku 20

21 Zakres prac scalenia i wymiany gruntów wykonany w województwach w latach ustalony przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 21

22 Szacunkowy zakres potrzeb poprawy rozłogu gruntów w procesie scaleniowowymiennych oraz szacunkowy okres realizacji według tempa w latach Lp Województwo Średnioroczne wykonanie* Scalenia konieczne Potrzeby scaleń (ha) Czas realizacji (lata) Scalenia konieczne i wskazane Potrzeby Czas scaleń realizacji(lata) (ha) 1 Dolnośląskie 1 562, , , Kuj.-Pomorskie 11, , ,90 b.k.** 3 Lubelskie 3 255, , , Lubuskie 630, , , Łódzkie 387, , , Małopolskie 2 326, , , Mazowieckie 353, , , Opolskie 241, , , Podkarpackie 1 919, , , Podlaskie 955, , , Pomorskie 455, , , Śląskie 1 268, , , Świętokrzyskie 190, , , Warm.-Mazurskie 70, , , Wielkopolskie 0, ,37 b.k.** ,75 b.k.** 16 Zach.-Pomorskie 1, ,58 b.k.** ,76 b.k.** Razem Polska , , ,

23 Zestawienie zrealizowanych płatności PROW na scalenia gruntów wg danych MRiRW Województwo liczba Wydane decyzje Zrealizowane płatności * kwota decyzji [zł] liczba wypłacona kwota [zł] Ogółem EFRROW płatności Ogółem EFRROW Dolnośląskie , , , ,79 Kujaw. - Pomorskie 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 Lubelskie , , , ,79 Lubuskie , , , ,78 Łódzkie , , , ,36 Małopolskie , , , ,60 Mazowieckie , , , ,88 Opolskie , , , ,92 Podkarpackie , , , ,03 Podlaskie , , , ,67 Pomorskie , , , ,50 Śląskie , , , ,10 Świętokrzyskie , , , ,46 Warm. - Mazurskie 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 Wielkopolskie , , , ,90 Zach. - Pomorskie 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 Razem Działanie , , , ,78 23

24 Limit środków na okres lat mln euro Planowana powierzchnia gruntów objętych postępowaniami scaleniowymi ha, tj euro/1 ha scalonych gruntów (z zagospodarowaniem poscaleniowym) Wg stanu na dzień 31 sierpnia 2017 r.: Nabory wniosków o przyznanie pomocy przeprowadzono we wszystkich województwach; Złożone wnioski o przyznanie pomocy 93 na kwotę ,73 zł., co stanowi 130 % dostępnego limitu środków; Wnioski o przyznanie pomocy odrzucone/wycofane 21; Zawarte umowy 56 na kwotę ,20 zł (w tym EFRROW zł) co stanowi 80% dostępnego limitu środków; Złożone wnioski o płatność 0 (nie zrealizowano scalenia). 24

25 Złożone wnioski i zawarte umowy o przyznanie pomocy na scalenie gruntów w ramach PROW Województwo Złożone wnioski liczba wykorzystanie limitu ogółem wg danych MRiRW Wnioski odrzucone / wycofane liczba liczba Wydane decyzje kwota (zł) wykorzystanie limitu ogółem EFRROW ogółem Dolnośląskie 7 121,54% , ,00 98,19% Kujawsko - pomorskie 0 0,00% 0 0 0,00 0,00 0,00% Lubelskie 15 93,08% , ,00 66,55% Lubuskie 3 88,97% , ,00 56,77% Łódzkie 2 54,05% , ,00 50,61% Małopolskie ,93% , ,00 100,68% Mazowieckie 7 142,72% , ,00 98,86% Opolskie 3 318,23% , ,00 64,63% Podkarpackie ,73% , ,00 92,27% Podlaskie 8 176,70% , ,00 101,07% Pomorskie 6 186,38% , ,00 126,77% Śląskie ,86% , ,00 39,78% Świętokrzyskie 5 109,27% , ,00 77,05% Warm. - mazurskie 0 0,00% 0 0 0,00 0,00 0,00% Wielkopolskie 1 102,36% , ,00 100,50% Zachodniopomorskie 0 0,00% 0 0 0,00 0,00 0,00% Razem ,88% , ,00 80,37% 25

26 Planowane środki na scalanie gruntów w ramach PROW > wg danych MRiRW Nazwa województwa Wysokość limitów środków w euro - aktualna Wysokość limitów środków w euro - po zwiększeniu Zwiększenie o kwotę Dolnośląskie Kujawsko - pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko - mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Razem

27 Przewidywana powierzchnia scalonych gruntów (z zagospodarowaniem poscaleniowym) w ramach PROW /2022 za zwiększone łączne środki: euro : 2673 euro/1 ha scalonych gruntów = ha Przewidywany wskaźnik zmniejszenia ustalonego zakresu potrzeb scalania gruntów (przy założeniu nie odtwarzania się szachownicy gruntów wtórnej): ha : ,36 ha x 100% = 7,57% powierzchni scaleń koniecznych ha : ,05 x 100% = 1,50% łącznej powierzchni wymagającej scalenia gruntów 27

28 4. Bariery utrudniające poprawę rozłogów 4.1. Bariera zachowania lub poprawy form ochrony przyrody W Polsce jest 10 form ochrony przyrody. Każda forma wymaga innego odniesienia się do zasad ochrony przyrody podczas realizacji prac scaleniowych, ale najtrudniejsze są obszary Natura Mechanizm scalania gruntów na obszarach Natura 2000 wymaga pilnego uporządkowania. Konieczne jest pilne ustalenie zasad funkcjonowania poszczególnych obszarów Natura 2000, do których można będzie się szczegółowo odnieść, oraz opracowanie listy działań preferowanych, dopuszczalnych i wykluczonych, które mogą mieć wpływ na właściwy stan ochrony siedlisk i gatunków tych obszarów. - Scalenie gruntów powinno stać się bazą do realizacji przedsięwzięć, również ekologicznych (kompensacyjnych), dlatego z oceny wpływu należy przejść do aktywnej formy udziału służb ekologicznych w procesie scaleniowym, by wprowadzić, a następnie zrealizować projektowane zadania (jak na przykład tereny ekologiczne). Natomiast reguły funkcjonowania pozostałych obszarów są mniej rygorystyczne odnośnie prowadzenia prac scaleniowych. 28

29 29 Zakres rewiru ptaków chronionych we wsi Strzeszewo, woj. mazowieckie, projektowanej do scalenia kompleksowego, położonej na Natura 2000, ustalony w ramach raportu oceny oddziaływania na środowisko

30 4.2. Bariera finansowa - Wcześniej przewidywane środki na poziomie 139 mln euro nie przyczyniały się do poprawy rozłogu gruntów, ale mogły być powodem likwidacji części biur geodezyjnych o małych zakresach prowadzonych scaleń. - Powiększone środki do kwoty euro spowodują nieznaczną poprawę rozłogu gruntów i umożliwią normalne funkcjonowanie istniejących biur geodezyjnych do 2022 roku Bariera mentalności społeczeństwa wiejskiego Nie ma powszechnego zainteresowania mieszkańców wsi zwykłym scalaniem gruntów, szczególne gospodarstw większych obszarowo, stąd scalenia koncentrują się regionalnie na wschodzie i południu Polski. Ma zastosowanie powszechna, ogólna reguła: Postęp daje postęp, a bieda potęguje biedę. Ta reguła jest powodem większych trudności przekonania społeczeństwa do scalenia gruntów o bardzo niekorzystnym rozłogu niż społeczeństwa o mniej niekorzystnym rozłogu. W tą regułę wpisało się też Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w Rozporządzeniach dotyczących scalenia gruntów. Punkty, jaki uzyskuje wniosek o zakwalifikowanie się do scalenia pomijają całkowicie ocenę stanu rozłogu gruntów przed scaleniem oraz ocenę: ex ante tj. przed scaleniem, jaki efekt powinno dać scalenie, głównie ekonomiczny. Natomiast nie zapomniano wpisać kryterium, że ten obiekt będzie scalany, którego dokumenty wpłyną wcześniej nawet o minutę. Stąd scalane mogą być grunty o najgorszym, jak i o najlepszym rozłogu - absurd!!!!!. 30

31 4.4. Brak zakresu, jaki powinno obejmować scalenie gruntów Na bazie ustawy o scalaniu gruntów z dnia 26 marca 1982 r. została opracowana Instrukcja nr 1 Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowe o scalaniu gruntów z dnia 24 marca, zawierająca rozwiązania szczegółowe, w tym 11 punktowy zakres scalania gruntów. Do znowelizowanej powyższej ustawy w 1989 roku IUNG w Puławach, na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i G. Ż., opracował projekt noweli tej instrukcji. Ustawę o scalaniu gruntów wielokrotnie nowelizowano, instrukcja powyższa zdezaktualizowała się, a zakresu prac nie zawarto ani w nowelizowanych ustawach, ani w żadnym innym dokumencie. Stąd w ostatnich 27 latach nastąpił nie postęp, a regres odnośnie kompleksowości zadań w procedurze scaleniowej. W tych uwarunkowaniach może dochodzić do scaleń tzw. pozorowanych zamiast rzeczywistych tylko po to, by w tej procedurze zrealizować utwardzoną drogę. 31

32 4.5. Bariera bardzo skomplikowanej struktury postępowania scaleniowego Włączonych jest zbyt wiele instytucji: 1. Ministerstwo Finansów, 2. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 3. Urzędy Marszałkowskie, 4. Urzędy Wojewódzkie, 5. Starostwa Powiatowe, 6. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, 7. Rolnicy właściciele scalanych gruntów, 8. oraz pośrednio Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska. Wystarczy aby jeden człon w tej skomplikowanej strukturze i procedurze zawiódł, wówczas opóźnia się w czasie przygotowanie, realizacja i rozliczenie projektów lub realizacja staje się niemożliwa. System organizacyjny jest dalece niedoskonały i musi ulec zmianie - uproszczeniu Bariera braku planów zagospodarowania przestrzennego oraz programów urządzeniowo-rolnych Z tego powodu scalenia są prowadzone jednoczynnikowo, a nie jako kompleksowe (bez zmian w strukturze użytkowania terenu, gospodarowania wodą, melioracji wodnych czy przeciwerozyjnych, kształtowania granicy rolno-leśnej, usytuowania terenów budowlanych, szczególnie pod inwestycje celu publicznego i inne) 32 i w efekcie wyglądają jak niedokończone inwestycyjnie.

33 5. Podsumowanie wyszczególnienie problemów 1. Mimo wzrastającej średniej powierzchni gospodarstw rolnych, bardzo duży udział gruntów rolnych jest o niekorzystnym rozłogu. 2. Zbyt małe symboliczne tempo prac scaleniowych, aby realnie zmniejszać problem niekorzystnego rozłogu gruntów powinno być scalanych co najmniej 50 tys. ha rocznie. 3. Duże utrudnienia w prowadzeniu scaleń (jednoczynnikowych) na obszarach cennych ekologicznie, głównie Natura W uwarunkowaniach szybko zwiększających się powierzchni gospodarstw rolniczych tzw. towarowych, scalanie gruntów na małych powierzchniach oraz z dużym udziałem większych obszarowo nie znajdzie uzasadnienia ekonomicznego. Dla wsparcia poprawy rozłogu gruntów tych gospodarstw należy od zaraz w każdym starostwie i gminie zamieścić internetową zakładkę informacyjną dla rolników, na bieżąco aktualizowaną kupię sprzedam zamienię grunt. 5. Skutkiem powyższych uwarunkowań /utrudnień/ rozłóg gruntów w Polsce w 2022 roku ulegnie tylko niewielkiej poprawie, które należy prowadzić w wersji scaleń wieloczynnikowych kompleksowych. 33

34