Księgarnia PWN: Karen Mingst - Podstawy stosunków międzynarodowych Spis map........................ XI Wst p......................... XIII 1. Uj cia stosunków mi dzynarodowych.......... 1 Stosunki mi dzynarodowe w yciu codziennym.......... 1 MyÊlenie teoretyczne................... 3 Formu owanie odpowiedzi................. 4 Historia..................... 5 Filozofia..................... 6 Behawioryzm.................... 9 Uj cia alternatywne.................. 10 Scalanie odpowiedzi................... 12 Podsumowanie: Zrozumieç stosunki mi dzynarodowe....... 14 Co dalej?....................... 15 2. Kontekst historyczny wspó czesnych stosunków mi dzynarodowych.................. 17 Âwiat przedwestfalski................... 18 Grecja isystem interakcji miast-paƒstw........... 18 Rzym: rzàdzenie cesarstwem.............. 18 Wieki Êrednie: centralizacja i decentralizacja......... 20 Póêne wieki Êrednie: rozwijanie sieci transnarodowych...... 22 Powstanie systemu westfalskiego............... 25 Europa w XIX wieku.................. 28 Wynik rewolucji: podstawowe zasady........... 28 Pokój u podstaw systemu europejskiego........... 29 Równowaga si................... 32 Za amanie: umacnianie si sojuszy............ 34 Lata mi dzywojenne iii wojna Êwiatowa............ 36 Zimna wojna..................... 39 èród a zimnej wojny................. 39 Zimna wojna jako seria konfrontacji............ 43 Zimna wojna jako d ugi pokój.............. 50 Era postzimnowojenna.................. 51 Podsumowanie: Uczyç si zhistorii.............. 55
VI 3. Konkurencyjne perspektywy. Jak myêleç teoretycznie o stosunkach mi dzynarodowych............ 57 MyÊlenie teoretyczne................... 57 Teoria ipoziomy analizy................. 61 Liberalizm i neoliberalizm instytucjonalny........... 64 Realizm ineorealizm................... 68 Perspektywa radykalna.................. 73 Konstruktywizm.................... 77 Teoria w dzia aniu: analiza wojny w Zatoce w roku 1991 oraz wojny w Iraku w roku 2003................. 78 Podsumowanie: Widzieç Êwiat przez pryzmat teorii........ 83 4. System mi dzynarodowy................ 85 Poj cie systemu..................... 85 System mi dzynarodowy wed ug libera ów........... 86 System mi dzynarodowy wed ug realistów........... 88 Polaryzacja.................... 88 Stratyfikacja.................... 93 Jak zmienia si system mi dzynarodowy.......... 95 System mi dzynarodowy wed ug radyka ów........... 97 Zalety i wady systemu mi dzynarodowego jako poziomu analizy.... 99 Podsumowanie: Od systemu mi dzynarodowego do paƒstwa..... 101 5. Paƒstwo....................... 103 Paƒstwo inaród.................... 103 Alternatywne koncepcje paƒstwa............... 106 Paƒstwo wuj ciu liberalnym.............. 107 Paƒstwo wuj ciu realistycznym............. 108 Paƒstwo w uj ciu radykalnym.............. 109 Porównanie liberalnego, realistycznego i radykalnego uj cia paƒstwa. 109 Istota si y paƒstwa.................... 110 Naturalne êród a si y................. 111 Materialne êród a si y................. 113 Niematerialne êród a si y................ 113 Wykorzystanie si y paƒstwa................ 115 Sztuka dyplomacji.................. 116 Ekonomiczne Êrodki polityki.............. 118 U ycie si y..................... 121 Teoria gier..................... 122 Modele procesu decyzyjnego w polityce zagranicznej........ 124 Model racjonalny.................. 125 Model biurokratyczno-organizacyjny............ 127 Model pluralistyczny................. 129 Wyzwania dla paƒstwa.................. 131 Globalizacja.................... 131 Ruchy transnarodowe................. 132
VII Ruchy etnonarodowe................. 133 Podsumowanie: Paƒstwo i stojàce przed nim wyzwania..... 136 6. Jednostka...................... 139 Elity polityki zagranicznej: jednostki, które coê znaczà....... 139 Wp yw elit: uwarunkowania zewn trzne.......... 141 Wp yw elit: czynnik osobowoêciowy............ 143 Samodzielne podejmowanie decyzji............ 145 Mechanizmy przetwarzania informacji........... 147 Osoby prywatne.................... 150 Opinia publiczna.................... 154 Elity i masy: cechy wspólne............... 154 Wp yw opinii publicznej na elity............. 156 Dzia ania masowe podejmowane przez spo eczeƒstwa pozbawione przywódcy..................... 158 Podsumowanie: Ile znaczà jednostki?............. 159 7. Organizacje mi dzyrzàdowe, organizacje pozarzàdowe i prawo mi dzynarodowe................ 163 Organizacje mi dzyrzàdowe................ 163 Powstanie organizacji mi dzyrzàdowych........... 163 Role organizacji mi dzyrzàdowych............ 167 Organizacja Narodów Zjednoczonych........... 170 Organizacje pozarzàdowe................. 185 Wzrost znaczenia i wp ywów organizacji pozarzàdowych..... 187 Funkcje i role organizacji pozarzàdowych.......... 188 Granice wp ywów organizacji pozarzàdowych......... 192 Prawo mi dzynarodowe.................. 193 Prawo mi dzynarodowe i jego funkcje........... 193 èród a prawa mi dzynarodowego............. 194 Egzekwowanie prawa mi dzynarodowego.......... 196 Realistyczne spojrzenie na organizacje i prawo mi dzynarodowe.... 198 Radykalne spojrzenie na organizacje i prawo mi dzynarodowe.... 200 Podsumowanie: Jakie znaczenie majà organizacje mi dzyrzàdowe, pozarzàdowe i prawo mi dzynarodowe?............ 201 8. Wojna i konflikt................... 205 Przyczyny wojen.................... 206 Jednostka: interpretacja realistyczna i liberalna........ 207 Paƒstwo i spo eczeƒstwo: interpretacja liberalna i radykalna.... 208 System mi dzynarodowy: interpretacja realistyczna i radykalna... 210 Przypadek Jugos awii................. 212 Zmieniajàcy si charakter prowadzenia dzia aƒ wojennych i jego instrumenty...................... 217 Wojna totalna................... 217 Wojna ograniczona.................. 219
VIII Wojna domowa................... 220 Wojna asymetryczna................. 221 Terroryzm..................... 222 Tradycja wojen sprawiedliwych............... 226 PodejÊcia do radzenia sobie z brakiem bezpieczeƒstwa....... 228 PodejÊcia liberalne: bezpieczeƒstwo zbiorowe oraz kontrola zbrojeƒ irozbrojenie.................... 228 PodejÊcia realistyczne: równowaga si i odstraszanie....... 235 Inne zagro enia dla bezpieczeƒstwa mi dzynarodowego....... 240 Podsumowanie: Bezpieczeƒstwo mi dzynarodowe stare i nowe.... 241 9. Mi dzynarodowa ekonomia polityczna.......... 245 Rywalizujàce podejêcia teoretyczne.............. 247 Realizm: statyzm lub merkantylizm............ 247 Liberalizm ekonomiczny................ 250 Radykalizm: alternatywa marksistowska i zale noêci...... 251 Najwa niejsze za o enia ekonomii liberalnej........... 254 Si a, konkurencja i rozwój w mi dzynarodowej ekonomii politycznej.. 256 Luka rozwojowa: liberalizm kontra radykalizm........ 256 Rywalizujàce bloki handlowe: liberalizm kontra statyzm..... 262 Rola instytucji w rozwiàzywaniu problemów si y, konkurencji i rozwoju. 270 Instytucje powsta e w Bretton Woods........... 270 Wielonarodowe korporacje: stymulacja rozwoju czy instrumenty wyzysku?..................... 279 Organizacje pozarzàdowe: nowi aktorzy na scenie mi dzynarodowej ekonomii politycznej................. 282 Podsumowanie: Zbie noêç i rozbie noêç gospodarcza........ 284 10. Zagadnienia globalizacji................ 289 Zdrowie i choroba ochrona ycia we wspólnotach........ 290 AIDS jako zagadnienie globalizacji............ 291 Nie tylko AIDS................... 295 PodejÊcie teoretyczne................. 296 Ârodowisko naturalne ochrona przestrzeni we wspólnotach globalnych. 297 Perspektywy koncepcyjne................ 297 Zagadnienia ludnoêciowe................ 299 Kwestia zasobów naturalnych.............. 302 Zanieczyszczenie.................. 304 Ekologiczne organizacje pozarzàdowe w dzia aniu....... 309 PodejÊcie teoretyczne................. 310 Prawa cz owieka ochrona ludzkiej godnoêci.......... 314 OkreÊlanie praw cz owieka i tworzenie ich systemu....... 314 System praw cz owieka wpraktyce............ 317 Inni aktorzy dzia ajàcy na rzecz przestrzegania praw cz owieka... 321 Prawa kobiet jako prawa cz owieka: globalizacja praw kobiet... 322
IX Znaczenie zagadnieƒ globalizacji............... 327 Czy zagadnienia globalizacji prowadzà do globalnego zarzàdzania?... 331 Podsumowanie: Zmieniajàc ciebie.............. 333 S owniczek....................... 337 Indeks nazwisk..................... 345 Indeks geograficzny................... 349 Indeks organizacji i stowarzyszeƒ............. 355