Spis treści. 1. Podstawy polityczne i prawne tworzenia programu ograniczania niskiej emisji... 13

Transkrypt

1 Spis treści Wprowadzenie Podstawy polityczne i prawne tworzenia programu ograniczania niskiej emisji Polityka ekologiczna Programy ochrony środowiska Programy ochrony powietrza Programy doprowadzania do przestrzegania standardów jakości środowiska ( programy naprawcze ) Plany działań krótkoterminowych dla ochrony powietrza Polityka energetyczna i prawo energetyczne Prawo miejscowe Podsumowanie Program ochrony powietrza dla Aglomeracji Wrocławskiej Przyczyna stworzenia programu Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza Pył zawieszony PM Benzo(a)piren Zakres prac w ramach POP dla Aglomeracji Wrocławskiej Inwentaryzacja emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu Emisja punktowa Emisja liniowa Emisja powierzchniowa Modelowanie rozprzestrzeniania zanieczyszczeń Opis zastosowanego modelu rozprzestrzeniania zanieczyszczeń Wyniki modelowania rozprzestrzenia zanieczyszczeń Analiza przyczyn złej jakości powietrza oraz wskazanie niezbędnych redukcji emisji Zaproponowane działania naprawcze Ograniczenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych Ograniczenie oddziaływania emisji komunikacyjnej Bariery w realizacji POP Szacunkowe koszty realizacji POP dla Wrocławia Podsumowanie... 58

2 6 Spis treści 3. Wpływ czynników środowiskowych związanych z zanieczyszczeniami powietrza na występowanie chorób alergicznych i układu oddechowego wśród dzieci i młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniem populacji Wrocławia Wstęp Charakterystyka wpływu wybranych zanieczyszczeń powietrza na układ oddechowy i występowanie chorób alergicznych Pyły Tlenki azotu Dwutlenek siarki Ozon Policykliczne węglowodory aromatyczne (PAH) Badania epidemiologiczne nad występowaniem chorób alergicznych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem rejonu Wrocław Śródmieście Kwestionariusz mieszkaniowy Kwestionariusz dla dzieci Wyniki Podsumowanie Ograniczanie niskiej emisji w miastach ze szczególnym uwzględnieniem budynków wielorodzinnych Wstęp Identyfikacja problemu Stan wrocławskich kamienic i działania na rzecz jego poprawy Programy sprzyjające redukcji niskiej emisji z kamienic we Wrocławiu Program Likwidacja niskiej emisji i optymalizacja systemu ciepłowniczego Wrocławia Program Likwidacja niskiej emisji zastąpienie ogrzewania piecowego w termomodernizowanych kamienicach Wrocławia centralnym ogrzewaniem z miejskiej sieci ciepłowniczej Program 100 kamienic Program Ciepło na telefon Przykładowe programy redukcji niskiej emisji w innych miastach Podsumowanie propozycje zmian i kierunki działań w zakresie redukcji niskiej emisji we Wrocławiu... 89

3 Spis treści 7 5. Koncepcja Programu Obniżenia Niskiej Emisji Zanieczyszczeń do Powietrza we Wrocławiu Wprowadzenie Obszar objęty programem Zbieżność programu z programami miasta Stan niskiej emisji Rozmieszczenie emisji z mieszkań opalanych węglem na terenie miasta Problem niskiej emisji w zasadach polityki ekologicznej Wrocławia Działania wpływające na zmniejszenie niskiej emisji we wieloletnim programie gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy Wrocław na lata Możliwe scenariusze ograniczania niskiej emisji Uwarunkowania prawne ograniczania niskiej emisji Zakładane efekty ograniczenia niskiej emisji Określenie priorytetów w zakresie poprawy jakości powietrza Identyfikacja kosztów niezbędnych przedsięwzięć dla użytkowników mieszkań Ankiety wśród mieszkańców Przeprowadzenie audytu energetycznego Identyfikacja kosztów zastosowania technologii ograniczania niskiej emisji zadania inwestycyjnego Przedsięwzięcia organizacyjne Współdziałanie z partnerami w obszarze finansowania programu Mechanizmy finansowania i realizacji programu Finansowanie z premii termomodernizacyjnej Finansowanie z pozyskanych certyfikatów Przejmowanie doświadczeń z zakresu finansowania przedsięwzięć modernizacyjnych Tworzenie i funkcjonowanie firm typu ESCO Wykorzystanie grantu z Globalnego Funduszu Ochrony Środowiska (GEF) Edukacja Proponowany układ programu Podsumowanie Współdziałanie podmiotów w realizacji przedsięwzięć w ograniczaniu niskiej emisji

4 8 Spis treści 7. Ekologiczne, społeczne, organizacyjno-polityczne i finansowe uwarunkowania koncepcji programu ograniczania niskiej emisji we Wrocławiu Wstęp Uwarunkowania ekologiczne Uwarunkowania społeczne Uwarunkowania organizacyjno-polityczne Uwarunkowania finansowe Podsumowanie Koszty i korzyści dla mieszkańców Wrocławia z tytułu zastosowania ciepła sieciowego względem rozwiązań alternatywnych 140 Wstęp Porównanie kosztów/korzyści społecznych (ekonomicznych) i środowiskowych ciepła sieciowego z ogrzewaniem piecami kaflowymi Koszty społeczne (ekonomiczne) ogrzewania mieszkania piecami kaflowymi Koszty społeczne (ekonomiczne) ogrzewania miejską siecią ciepłowniczą Porównanie kosztów eksploatacyjnych pieców kaflowych z ciepłem sieciowym Pozostałe koszty ogrzewania piecami kaflowymi Korzyści społeczne ciepła sieciowego a ogrzewania piecem kaflowym Społeczna nadwyżka netto ciepła sieciowego nad ogrzewaniem piecowym Zewnętrzne koszty i korzyści środowiskowe Porównanie kosztów/korzyści społecznych (ekonomicznych) i środowiskowych ciepła sieciowego z konkurencyjnymi systemami dostarczania ciepła Koszty uzyskanej energii cieplnej Koszty inwestycyjne poszczególnych technologii grzewczych Koszty eksploatacyjne Korzyści społeczne dla użytkownika ciepła sieciowego nowej generacji Zewnętrzne korzyści i koszty środowiskowe i społeczne Podsumowanie

5 Spis treści 9 9. Najważniejsze aspekty identyfikacji problemów i ukierunkowania programu ograniczania niskiej emisji we Wrocławiu Poziom zanieczyszczenia powietrza ze źródeł niskiej emisji Skutki zdrowotne narażenia na zanieczyszczenia z niskiej emisji Działania podejmowane dla poprawy sytuacji w starej zabudowie mieszkaniowej w centrum miasta Programy ochrony środowiska jako podstawa ograniczania niskiej emisji Problemy finansowania programu Korzyści społeczne i indywidualne z realizacji programu Wniosek końcowy Literatura Spis rysunków Spis tabel

6 Wprowadzenie Problem niskiej emisji i jej redukcji jest obecny w wielu dokumentach strategicznych na poziomie krajowym, wojewódzkim i gminnym. Na poziomie krajowym jest to Polityka ekologiczna państwa w latach z perspektywą do roku 2016, na poziomie wojewódzkim to Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska dla województwa dolnośląskiego. Na poziomie miasta problem ten został ujęty w licznych dokumentach, w szczególności w Zasadach polityki ekologicznej Wrocławia oraz Programie ochrony środowiska dla miasta Wrocławia na lata Powstał Program ochrony powietrza dla miasta Wrocławia. Powstał Projekt Naprawczego programu ochrony powietrza dla stref województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe w powietrzu. Brak jednak szczegółowego programu ograniczania niskiej emisji dla miasta Wrocławia. Programy ograniczania niskiej emisji przygotowują władze samorządowe. Program wyraża ich wolę polityczną i określa sposób rozwiązania problemu. Przygotowanie programu poprzedza wiele działań, w tym głównie o charakterze koncepcyjnym. Mogą one być tworzone przez strony zainteresowane realizacją przyszłego programu. Władze samorządowe powinny traktować te działania jako wyraz troski o stan powietrza atmosferycznego i wskazania istotnych elementów takiego programu. Niniejsza monografia powstała w celu stworzenie podstaw dla przygotowania programu ograniczania niskiej emisji w centrum Wrocławia. Rozdział pierwszy poświęcony jest politycznym i prawnym uwarunkowaniom tworzenia programów ograniczania niskiej emisji. Stanowi wyjaśnienie od strony formalnej dla rozwiązań przedstawianych i proponowanych w dalszych rozdziałach. Wskazuje także na zakres swobody wyboru w kształtowaniu takich programów. Drugi rozdział przedstawia program ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego w części odnoszącej się do Aglomeracji Wrocławskiej. Nawiązuje do stanu emisji z lat wcześniejszych i prezentuje także zakres działań dla poprawy jakości powietrza. Rozdział trzeci charakteryzuje wpływ czynników środowiskowych związanych z zanieczyszczeniami powietrza na występowanie chorób alergicznych i układu oddechowego wśród dzieci i młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniem populacji Wrocławia. Względy zdrowotne i ograniczenie zagrożeń zdrowotnych to podstawowy wyróżnik programów poprawy jakości powietrza. Stąd główna część dotyczy zależności między zanieczyszczeniem powietrza a stanem zdrowia. W rozdziale tym zaprezentowano także metodę i wyniki badań przeprowadzonych m.in. we Wrocławiu w latach Wprawdzie badania były prowadzone przed ponad dziesięciu laty, ale ze względu na stan zanieczyszczenia zachowują aktualność. Rozdział czwarty omawia zakres i efekty dotychczasowych działań w dziedzinie obniżenia niskiej emisji na terenie miasta Wrocławia z obszarów występowania starej zabudo-

7 12 Wprowadzenie wy wielomieszkaniowej. Przedstawia doświadczenia w realizacji programów poprawy stanu tej zabudowy. Wskazano uzasadnione przesłanki do stworzenia koncepcji programu. Rozdział piąty to koncepcja przyszłego programu obniżenia niskiej emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego w mieście Wrocławiu. Skupia się ona na najważniejszych zagadnieniach, które powinny być dostrzeżone w procesie tworzenia i konstrukcji programu. Koncepcja z założenia ma charakter pierwszego rozpoznania problemu i jego kluczowych elementów. Koncepcja koncentruje się na głównym, prawdopodobnie, obszarze działań dla ograniczenia emisji centralnym obszarze miasta i na, zapewne, głównym rodzaju działań niezbędnych dla ograniczenia emisji w tym obszarze uciepłowieniu starych kamienic. Należy podkreślić, że w koncepcji nie przesądza się o takim właśnie kierunku rozwiązań, ale na podstawie dostępnych danych próbuje się zweryfikować taki scenariusz rozwiązania problemu niskiej emisji. Uzupełnieniem tej części jest rozdział siódmy, którego abstrakt przedstawia najważniejsze aspekty współdziałania podmiotów w realizacji przedsięwzięć w ograniczaniu niskiej emisji. W rozdziale siódmym odniesiono się do głównych problemów, przedstawianych w rozdziałach poprzednich, a w szczególności w rozdziale piątym. Uwarunkowania ekologiczne, technologiczne, prawne, organizacyjne, społeczne i polityczne omawia się w nim nie tylko jako warunki, ale także wskazanie przesłanek o charakterze zewnętrznym i wewnętrznym, które będą wpływać na określony kształt programu. Rozdział ósmy przedstawia natomiast porównanie aspektów ekonomicznych zastosowania prawdopodobnie najskuteczniejszego sposobu ograniczania niskiej emisji ogrzewania sieciowego z kosztami i korzyściami dla użytkownika z tytułu zastosowania rozwiązań alternatywnych. Dla ułatwienia szybkiej lektury tekstu najważniejsze wątki odnoszące się do zidentyfikowania i rozwiązania problemu ograniczenia niskiej emisji wyróżniono w tekście pogrubioną czcionką. Wątki te zebrano i uporządkowano w rozdziale dziwiątym, będącym obszernym podsumowaniem monografii. Niniejsza monografia nie rozwiązuje wszystkich problemów, związanych z tworzeniem programu ograniczenia niskiej emisji we Wrocławiu. Jest próbą zinwentaryzowania kluczowych aspektów dla podmiotów zainteresowanych ewentualnym udziałem w realizacji programu niskiej emisji dla Wrocławia mieszkańców Wrocławia i przedsiębiorstw, które mogą uczestniczyć w realizacji takiego programu. Autorzy wyrażają nadzieję, że będzie krokiem w kierunku stworzenia tak potrzebnego programu ograniczenia niskiej emisji. Redaktor naukowy Andrzej Graczyk