Okrzemki bentosowe w ocenie jakości wód płynących na podstawie wybranych rzek w ramach projektu STAR Barbara Rakowska, Joanna śelazna-wieczorek, Ewelina Szczepocka Katedra Algologii i Mikologii, Uniwersytet Łódzki
Okrzemki (Bacillariophyceae( Bacillariophyceae) ) stanowią najliczniejszą i najbardziej zróŝnicowaną grupę glonów. Ich liczbę na świecie szacuje się na około 100 tys. gatunków (124 tys. ogólna liczba glonów) Okrzemki wykorzystywane są jako wskaźniki w ocenia jakości wód róŝnych ekosystemów (rzek, jezior) poniewaŝ wykazują przystosowania do zmieniających się czynników środowiska, takich jak: temperatura, zawartość tlenu, zasolenie, odczyn wody, róŝnego typu zanieczyszczenia, zawartość związków biogennych.
o Badaniami projektu STAR na terenie Polski zostało objętych 25 rzek, z dwóch Ekoregionów 14, 16 14 16 Spośród 25 rzek wybrano 5 róŝniących się stopniem zanieczyszczenia i dokonano biologicznej oceny jakości wody z uŝyciem programu OMNIDIA (Lacointe( et. al.1993, version 4). Ekoregion 14 Ekoregion 16 Rz. Piława Rz. Ślina Rz. Dobrzyca Rz. Mławka Rz. Pliszka Rz. Sokołda Rz. Korytnica Rz. Płoska Rz. Ilanka Rz. Supraśl Rz. Samica Rz. Narew Rz. Struga Rz. Łutownia Rz. Meszna Rz. Narewka Rz. Ner Rz. Leśna Prawa Rz. Grabia Rz. Rospuda Rz. Mała Wełna Rz. Blizna Rz. Wieprza Rz. Wołkuszanka
Metody badań próby mikrobentosu zbierano w sierpniu 2003 roku na wybranych stanowiskach w miejscach rzeki o średnim przepływie wody (poza głównym nurtem i zastoiskami) materiał algologiczny zbierano z trzech podłoŝy: osad z dna rzeki, z makrofitów i z kamieni do preparatyki okrzemek wykorzystano mieszaninę kwasów (siarkowy+chromowy), wypraŝony materiał zatapiano w Ŝywicy Naphrax opracowano skład jakościowy, ilościowy, udział procentowy na podstawie 300 kolejnych okryw (Kelly( Kelly, Whitton 1995) oceny biologicznej jakości wody dokonano na podstawie programu OMNIDIA
OMNIDIA (Lacointe( et. al. 1993, version 4) program zawiera wartości wskaźnikowe i stopnie wraŝliwości poszczególnych taksonów okrzemek daje moŝliwość szybkiego obliczania łącznie 11 indeksów trofii i saprobii, wskaźników róŝnorodności gatunkowej oraz odczynu wody, a takŝe systemów ekologicznych wg Van Dam (1994), Hoffmann (1994), Lange- Bertalot (1979) ocena biologiczna jakości wód płynących na podstawie okrzemek bentosowych oparta jest na: - IPS Specific Pollution Sensitivity Index (Cemagref 1982) - GDI Generic Diatom Index (Coste, Ayphassorho 1991) - TDI Trophic Diatom Index (Kelly, Whitton 1995) - % PT udziale procentowym gatunków świadczących o zanieczyszczeniu iu - ocenie saprobii według Van Dam (1994), Hoffmann (1994) - udziale gatunków wraŝliwych, tolerancyjnych i odpornych na zanieczyszczenia (Lange( Lange-Bertalot 1979)
alfa alfa alfa- - oligosaprobowa oligosaprobowa według według Van Van Dam 1994 Dam 1994 alfa alfa alfa- -alfa alfa alfa- -alfa alfa- -mezo -alfa alfa- - oligo oligo- - oligosaprobowa oligosaprobowa według według Hoffmann Hoffmann 1994 1994
IPS GDI Status Tropia TDI Klasa wody >17 >17 wysoki oligotrofia <35 I 15-17 17 14-17 17 dobry oligo/mezotrofia 35-50 50 II 12-15 15 11-14 14 średni mezotrofia 50-60 III 8-12 8-11 mierny eutrofia 60-75 IV <8 <8 zły hipertrofia >75 V IPS GDI TDI %PT Van Dam 1994 Hoffmann 1994 Lange-Bertalot 1979 Ner 7.2 10.7 84.6 33.7 poli poli - b. duŝy udział gatunków tolerancyjnych Meszna 10.7 12.1 78.3 27.0 poli b. duŝy udział gatunków tolerancyjnych Grabia 13.3 12.7 65.0 11.7 -mezo duŝy udział gatunków wraŝliwych Korytnica 13.6 12.0 72.7 1.0 -mezo duŝy udział gatunków wraŝliwych Narew 14.2 13.2 66.7 4.7 -mezo duŝy udział gatunków wraŝliwych
Podsumowanie okrzemki stanowią dobry materiał do oceny jakości wody ze względu na budowę ich ściany komórkowej oraz są doskonałymi wskaźnikami cech środowiska rzetelna analiza taksonomiczna okrzemek bentosowych pozwala na optymalne wykorzystanie programu OMNIDIA do oceny jakości wody analiza okrzemek pochodzących z róŝnych podłoŝy osad, makrofity, kamienie wskazuje na osad, jako typ podłoŝa najbardziej reprezentatywny w ocenie jakości wód płynących indeksy IPS i GDI najlepiej pozwalają określić klasę wody, natomiast indeks TDI wskazuje na niŝszą klasę w porównaniu z IPS i GDI oraz strefami saprobowości określanymi według Van Dama (1994) i Hoffmann (1994)