ZBIOROWISKA OKRZEMEK EPILITYCZNYCH WYBRANYCH POTOKÓW SUDETÓW I PRZEGÓRZA SUDECKIEGO

Transkrypt

1 ZBIOROWISKA OKRZEMEK EPILITYCZNYCH WYBRANYCH POTOKÓW SUDETÓW I PRZEGÓRZA SUDECKIEGO Joanna Picińska-Fałtynowicz IMGW Wrocław Strona 1

2 CEL BADAŃ: Określenie składu gatunkowego zbiorowisk okrzemek epilitycznych potoków sudeckich (typ 3) i potoków wyŝynnych krzemianowych z substratem gruboziarnistym zachodnich (typ 4); Oszacowanie jakości wód badanych cieków na podstawie wybranych indeksów okrzemkowych. Strona 2

3 METODY: Jakość wód potoków określono za pomocą trzech indeksów okrzemkowych: Troficznego [TI Dia ] (Rott i in., 1999) Saprobowego [S] (Rott i in., 1997) Ogólnego zanieczyszczenia [IPS] (Indice de Polluosensibilite) (Coste, w CEMAGREF 1982) Strona 3

4 METODY: Wszystkie indeksy wyliczane są według wzoru: INDEKS = Σ(L i A i W i )/Σ(L i W i ) gdzie; L i względna liczebność i-tego taksonu w próbie, A i wartość wraŝliwości (optimum) i-tego taksonu, W i wartość wagowa (tolerancja) i-tego taksonu. Strona 4

5 METODY: Status troficzny cieku na podstawie TI Dia (Rott i in. 1999): Wartość TI Dia < 1,0 1,1-1,3 1,4-1,5 1,6-1,8 1,9-2,2 2,3-2,6 2,7-3,1 3,2-3,4 > 3,4 Status troficzny Ultraoligotrofia Oligotrofia Oligo- mezotrofia Mezotrofia Mezo- eutrofia Eutrofia Eu- politrofia Politrofia Poli- hypertrofia Strona 5

6 METODY: Status saprobowy cieku na podstawie S (Rott i in. 1997): Opis zbiorowiska WraŜliwe na zanieczyszczenia organiczne Słabo tolerujące zanieczyszczenia Umiarkowanie tolerujące zanieczyszczenia Odporne na zanieczyszczenia Saprofile Odporne na zanieczyszczenia Saprobionty Wartość S < 1,3 1,4-1,7 1,8-2,1 2,2-2,5 2,6-3,0 3,1-3,4 > 3,5 Status saprobowy Oligosaprobia Oligo- β-mezosaprobia β-mezosaprobia β-mezo- α-mezosaprobia α-mezosaprobia α-mezo- polisaprobia polisaprobia Strona 6

7 METODY: Status ogólnego zanieczyszczenia cieku na podstawie indeksu IPS (Coste, w CEMAGREF 1982): Wartość IPS > 17,5 14,0-17,5 10,5-14,0 7,0-10,5 < 7,0 Opis Ultraoligotrofia oligotrofia; woda niezanieczyszczona lub nieznacznie zanieczyszczona Oligotrofia eutrofia i/lub woda słabo zanieczyszczona Eutrofia hypertrofia i/lub woda wyraźnie zanieczyszczona Woda silnie zanieczyszczona Woda bardzo zanieczyszczona Strona 7

8 Stanowiska badawcze: SOBOTKA DłuŜyca WIERZBNIK Bystrzyca CZERWONA WODA Miedzianka SREBRNA Mojesz JAMNA Wleń KAMIENICA Chromiec ZŁOTNA Jarkowice KAMIENNA Jakuszyce MORAWKA Nowa Morawa PODGÓRNA Podgórzyn JEDLICA Kowary ŁOMNICA Domek Myśliwski ŁOMNICA Biały Jar ŁOMNICZKA Wilcza Poręba MORAWKA Las KLEŚNICA Kletno Strona 8

9 Charakterystyka potoków: Grupa potoków Potoki sudeckie Karkonoszy: Odczyn ph Przewodność [µ µs/cm] 5,6-7, ,4-8, ,9-8, Kamienna, Podgórna, Łomnica, Łomniczka, Jedlica Potoki sudeckie Masywu ŚnieŜnika: Morawka, Kleśnica Potoki wyŝynne krzemianowe: Złotna, Kamienica, Czerwona Woda, Wierzbnik, Jamna, Sobotka, Srebrna Strona 9

10 WYNIKI - Potoki sudeckie: Bogactwo gatunkowe Psammothidium oblongella Stwierdzono łącznie 180 taksonów okrzemek. Najwięcej w Łomnicy przy Domku Myśliwskim (80), najmniej w Podgórnej (16). 16 taksonów wystąpiło w więcej niŝ połowie badanych potoków. Fragilaria rumpens Diatoma mesodon Eunotia exiqua Achnanthidium minutissimum Eunotia minor Eunotia incisor Cocconeis placentula var. lineata Psammothidium helveticum Pinnularia subcapitata Strona 10

11 WYNIKI - Potoki sudeckie: Bogactwo gatunkowe Kilkanaście taksonów stwierdzono wyłącznie w potokach o odczynie ph <7, między innymi: Eunotia muscicola var. tridentula Eunotia muscicola Fragilariforma virescens Tabellaria ventricosa Eunotia praerupta var. bigibba Eunotia sudetica RównieŜ kilkanaście taksonów stwierdzono wyłącznie w potokach o odczynie ph >7, np.: Achnanthidiu biasolettianum Achnanthes grana Meridion circulare Psammothidium bioretii Strona 11

12 WYNIKI - Potoki sudeckie Wartości indeksów okrzemkowych wyliczone w oparciu o zbiorowiska okrzemek epilitycznych: Nazwa potoku TI Dia S IPS Karkonosze: Kamienna 1,07-1,61 1,19-1,43 17,1-17,8 Podgórna 0,52 1,09 19,9 Łomnica, Domek Myśliwski 0,76 1,20 18,5 Łomnica, Biały Jar 0,93 1,29 19,3 Łomniczka 1,24 1,39 18,1 Jedlica 0,72-2,48 1,30-1,70 18,1-19,9 Masyw ŚnieŜnika: Morawka, powyŝej Nowej Morawy 1,08-2,43 1,50-1,67 16,0-19,8 Morawka, Nowa Morawa 1,18-1,84 1,47-1,53 18,3-18,4 Kleśnica 1,19-1,44 1,38-1,55 19,3-19,7 Strona 12

13 WYNIKI - Potoki wyŝynne krzemianowe: Bogactwo gatunkowe Stwierdzono łącznie 153 taksonów okrzemek. Najwięcej w Czerwonej Wodzie (80), najmniej w Sobotce (23). 23 taksony wystąpiły w więcej niŝ połowie badanych potoków. Achnanthidium minutissimum Amphora pediculus Planothidium frequentissimum Planothidium lanceolatum Reimeria sinuata Rhoicosphenia abbreviata Cocconeis placentula var. lineata Strona 13

14 WYNIKI - Potoki wyŝynne krzemianowe: Wartości indeksów okrzemkowych wyliczone w oparciu o zbiorowiska okrzemek epilitycznych: Nazwa potoku TI Dia S IPS Złotna 0,79 1,32 19,8 Kamienica 1,15 1,13 16,2 Czerwona Woda 1,95 1,51 18,0 Wierzbnik 2,41 1,87 15,3 Jamna 2,67 2,02 15,5 Sobotka 2,77 2,06 15,5 Srebrna 2,84 2,02 14,7 Strona 14

15 PODSUMOWANIE: Bogactwo gatunkowe, zarówno potoków sudeckich jak i wyŝynnych krzemianowych było małe (Podgórna 16, Sobotka 23 taksony) lub umiarkowane, wyjątkowo duŝe (Łomnica, Czerwona Woda po 80 taksonów). Do gatunków o największej liczebności względnej w potokach sudeckich naleŝały Achnanthidium minutissimum, Diatoma mesodon, Cocconeis placentula var. lineata, Eunotia exigua, Fragilaria rumpens, Pinnularia subcapitata, Tabellaria flocculosa oraz T. ventricosa, natomiast w potokach wyŝynnych krzemianowych Achnanthidium minutissimum, Cocconeis placentula var. lineata, Rhoicosphenia abbreviata, Meridion circulare, Nitschia linearis, Planothidium lanceolatum oraz Surirella roba, z wyjątkiem Złotnej, w której wyraźnym dominantem była Diatoma mesodon. Strona 15

16 PODSUMOWANIE: Dla większości potoków sudeckich, wartości indeksu troficznego TI DIA wskazywały na poziom skrajnie małej lub małej Ŝyzności (ultraoligo- lub oligotrofia), indeksu saprobowego S na wody niezanieczyszczone lub o lekkim zanieczyszczeniu organicznym (oligosaprobia lub oligo- β mezosaprobia), a wartości indeksu IPS odpowiadały wodom ultraoligotroficznym - oligotroficznym, niezanieczyszczonym lub nieznacznie zanieczyszczonym. Dla potoków wyŝynnych krzemianowych z substratem gruboziarnistym zachodnich, wartości indeksu troficznego TI DIA były bardzo zróŝnicowane i wskazywały na poziom Ŝyzności wód od skrajnie małego do duŝego (ultraoligotrofia - eu- politrofia). Wartości indeksu saprobowego S wskazywały na wody niezanieczyszczone (oligosaprobia, Złotna), lekko zanieczyszczone (oligo- β mezosaprobia, Kamienica i Czerwona Woda), a w pozostałych potokach na wody umiarkowanie zanieczyszczone (β mezosaprobia). Wartości IPS odpowiadały wodom ultra- do oligotroficznym, niezanieczyszczonym lub nieznacznie zanieczyszczonym. Wartości IPS odpowiadały wodom oligo- eutroficznym i/lub słabo zanieczyszczonym. Strona 16

17 DZIĘKUJĘ: Panu Profesorowi Horstowi Lange-Bertalot za pomoc w identyfikacji części taksonów oraz Panu Profesorowi Andrzejowi Witkowskiemu z Uniwersytetu Szczecińskiego za umoŝliwienie wykonania fotografii okrzemek. Strona 17