Wolontariat jako narzędzie wsparcia Biur Karier i aktywizacji studentów Radosław Bednarski Łódź, 18 maja 2017 r.
WOLONTARIAT
Co daje wolontariat? MOŻLIWOŚĆ REALIZACJI SWOICH PASJI I ZAINTERESOWAŃ MOŻLIWOŚĆ ZDOBYCIA CIEKAWEGO DOŚWIADCZENIA MOŻLIWOŚĆ POZNANIA INTERESUJĄCYCH OSÓB BUDOWA SIECI KONTAKTÓW MOŻLIWOŚĆ UCZESTNICTWA W SPOTKANIACH, SZKOLENIACH, WARSZTATACH, KONFERENCJACH, FESTIWALACH, KONCERTACH ITP. MOŻLIWOŚĆ KORZYSTANIA Z ZASOBÓW ORGANIZACJI/INSTYTUCJI
Dlaczego podejmujemy współpracę z wolontariuszami? Wolontariusze: Mogą wykonywać działania nie objęte polityką etatową; Ich zaangażowanie nadaje nowy wymiar naszym działaniom zawodowym; Uwiarygodniają naszą pracę w środowisku lokalnym; Angażując się w misję naszej organizacji promują ją wśród mieszkańców; Ich działanie jest jedną z form aktywizacji mieszkańców.
BIERZE od wolontariusza - Czas - Doświadczenie - Umiejętności - Pasję - Zainteresowania - Znajomości - Nowe pomysły - Radość - Zaangażowanie - Reklamę organizacji - Organizacja / instytucja DAJE wolontariuszowi - Znajomości - Umiejętności - Kompetencje - Wsparcie techniczne - Nową wiedzę - Przestrzeń do realizacji własnych inicjatyw - Odskocznię od zawodowych obowiązków - Zabawę - Możliwość sprawdzenia się - Referencje - Gadżety -
Podstawa prawna Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.)
Wolontariat 1. Dobrowolne i bez wynagrodzenia wykonywanie świadczeń na rzecz organizacji pozarządowych, organów administracji publicznej oraz jednostek im podległych. 2. Bezpłatne, dobrowolne, świadome działanie na rzecz innych, wykraczające poza więzi rodzinnokoleżeńsko-przyjacielskie. 1. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie 2. Centrum Wolontariatu w Warszawie
Wolontariusz Wolontariusz to osoba fizyczna, świadcząca nieodpłatnie w sposób ochotniczy pracę na rzecz korzystającego na zasadach określonych w ustawie. Wolontariuszem może być zarówno kobieta, jak i mężczyzna, w tym również osoba niepełnosprawna, jeżeli tylko pozwala jej na to zdrowie i poziom niepełnosprawności. Osoba bezrobotna również może pracować wolontariacko, ważne tylko, by wypełniała obowiązki wynikające z Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (wówczas nie straci statusu osoby bezrobotnej ani prawa do zasiłku).
Wolontariusz Cudzoziemcy przebywający legalnie na terenie Polski nie muszą uzyskiwać zezwolenia na pracę wolontariacką, ponieważ świadczenie wolontariusza nie jest traktowane jako świadczenie pracy. Osoby poniżej 18 roku życia, czyli niepełnoletnie, mogą wykonywać pracę wolontariacką po uzyskaniu zgody rodziców lub prawnych opiekunów. Wówczas ważne jest, by instytucje korzystające ze świadczeń niepełnoletnich uzyskały taką zgodę na piśmie.
Kto może być korzystającym? Kościoły i związki wyznaniowe organizacje pozarządowe, w tym fundacje i stowarzyszenia Zakłady Opieki Zdrowotnej Spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, kluby sportowe (działające non-profit) spółdzielnie socjalne Organy administracji publicznej i ich jednostki organizacyjne Instytucje pomocy społecznej i ich jednostki organizacyjne Szkoły i inne placówki oświatowe stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego instytucje kultury: kina, teatry, filharmonie, biblioteki, muzea, galerie sztuki, ogniska artystyczne, domy kultury
Co może robić wolontariusz? Prace biurowe Tłumaczenia tekstów Poradnictwo specjalistyczne Koordynacja projektów i pisanie wniosków Dyżury telefoniczne (np. telefon zaufania) Organizacja uroczystości, festynów, konferencji, zawodów sportowych Tworzenie plakatów, ulotek itp. i ich dystrybucja Udział w kampaniach społecznych, zbieraniu podpisów, kwestach itp. Opieka nad dziećmi w domach dziecka, świetlicach itp. Opieka nad osobami starszymi, chorymi itp. Pomoc osobom niepełnosprawnych w ich codziennym funkcjonowaniu instytucje kultury: kina, teatry, filharmonie, biblioteki Opieka nad zwierzętami w schroniskach itp.
Podstawowe prawa wolontariusza zaopatrzenie z tytułu wypadku przy wykonywaniu świadczeń (ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków), potwierdzenie przez korzystającego treści porozumienia na piśmie, wydanie pisemnego zaświadczenia oraz opinii o wykonywaniu świadczeń, informowanie przez korzystającego o przysługujących wolontariuszowi prawach i obowiązkach oraz posiadanie dostępu do tych informacji, posiadanie informacji o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami, posiadanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, pokrycie kosztów podróży służbowych i diet.
Podstawowe prawa wolontariusza Wolontariuszowi mogą przysługiwać: świadczenia zdrowotne na zasadach przewidzianych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, zwrot kosztów szkoleń zwrot innych niezbędnych kosztów ponoszonych przez wolontariusza
Obowiązki wolontariusza wobec korzystającego Wolontariusz ma obowiązek: przestrzegać warunków porozumienia wolontariackiego, jeżeli z przepisów prawa wynika obowiązek posiadania kwalifikacji i spełniania wymagań odpowiednich do rodzaju i zakresu świadczonej pomocy, wolontariusz musi je posiadać, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przestrzegać tajemnicy służbowej, etycznego zachowania.
Porozumienie wolontariackie Podstawą prawną wykonywania świadczeń jest umowa cywilna określana nazwą porozumienie wolontariackie/umowa wolontariacka. Porozumienie powinno zawierać: Dane podmiotów zawierających porozumienie, Przedmiot wykonywanego świadczenia, Zakres obowiązków wolontariusza i korzystającego Okres współpracy Miejsce wykonywania świadczenia przez wolontariusza Porozumienie musi zawierać również zapis dotyczący możliwości jego rozwiązania przez strony. Wówczas, jeżeli przyczyny rozwiązania umowy nie zostały określone w porozumieniu, obie strony będą mogły dochodzić odszkodowania, gdyby jedna z nich poniosła szkodę wskutek wcześniejszego rozwiązania umowy. Do porozumień zawieranych między korzystającym a wolontariuszem w zakresie nieuregulowanym ustawą opp stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
Ubezpieczenie wolontariuszy 1. Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków Gdy wolontariusz wykonuje swoje świadczenie przez okres nie dłuższy niż 30 dni, korzystający ma obowiązek ubezpieczenia wolontariusza od następstw nieszczęśliwych wypadków. Musi zatem podpisać umowę z towarzystwem ubezpieczeniowym, a następnie opłacać za wolontariusza składkę. Uwaga! Korzystający jest zobowiązany do ubezpieczenia wolontariusza, nawet gdy wolontariusz wykonuje świadczenia przez bardzo krótki okres czasu np. 1 lub 2 dni. Wolontariusz nie ma możliwości zwolnienia korzystającego z tego obowiązku.
Ubezpieczenie wolontariuszy 1. Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków W sytuacji, gdy wolontariusz podpisze porozumienie na okres dłuższy niż 30 dni, korzystający nie musi ubezpieczać wolontariusza od następstw nieszczęśliwych wypadków, ponieważ przysługuje mu ubezpieczenie na mocy ustawy o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz.U. z 2002 r. Nr 199, poz. 1674). W takiej sytuacji wolontariusz objęty jest ubezpieczeniem już od pierwszego dnia obowiązywania porozumienia. W przypadku, gdy korzystający podpisał z wolontariuszem umowę na czas nieokreślony, będzie musiał ubezpieczyć go od następstw nieszczęśliwych wypadków na okres pierwszych 30 dni wykonywania świadczeń.
Ubezpieczenie wolontariuszy 1. Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków Jeżeli porozumienie zawarte między korzystającym a wolontariuszem dotyczy delegowania wolontariusza na terytorium innego państwa, na obszarze którego trwa konflikt zbrojny, wystąpiła klęska żywiołowa lub katastrofa naturalna korzystający ma obowiązek zapewnić wolontariuszowi ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków oraz ubezpieczenie kosztów leczenia podczas pobytu za granicą. W przypadku delegowania wolontariusza na terytorium innego państwa w innych warunkach korzystający może zapewnić wolontariuszowi ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków oraz ubezpieczenie kosztów leczenia podczas pobytu za granicą.
Ubezpieczenie wolontariuszy 2. Ubezpieczenie zdrowotne Ustawa wprowadza możliwość objęcia wolontariusza ubezpieczeniem zdrowotnym, jeżeli nie jest on objęty ubezpieczeniem zdrowotnym z innego tytułu. W takiej sytuacji korzystający może, ale w żadnym wypadku nie musi, zgłosić wolontariusza do ubezpieczenia zdrowotnego. Korzystający zgłasza wolontariusza do ubezpieczenia w Narodowym Funduszu Zdrowia, następnie podpisuje umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia, a potem opłaca za wolontariusza składkę zdrowotną. Składki zdrowotne, których wysokość obliczana jest od podstawy wymiaru odpowiadającemu najniższemu wynagrodzeniu, odprowadzane są przez korzystającego do NFZ, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Należy pamiętać, że wolontariusz zostaje objęty ubezpieczeniem zdrowotnym od dnia określonego w umowie zawartej przez korzystającego z NFZ.
Ubezpieczenie wolontariuszy 3. Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej Korzystający może zapewnić wolontariuszowi ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej (tzw. OC). Powinien zastanowić się nad tym, czy przy konkretnym świadczeniu nie powinien ubezpieczyć wolontariusza od odpowiedzialności cywilnej. W razie gdyby wolontariusz wyrządził szkodę korzystającemu, innej osobie lub instytucji, ubezpieczenie pokrywałoby wartość ewentualnego odszkodowania.
Kwestie podatkowe Stosunki pomiędzy wolontariuszem a korzystającym są w dużej mierze wyłączone spod zakresu stosowania ustaw podatkowych. W myśl art. 50 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, wartość świadczenia wolontariusza nie stanowi darowizny na rzecz korzystającego w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego oraz przepisów podatkowych. Z punktu widzenia prawa podatkowego za przychód nie uznaje się: wartości świadczeń wolontariuszy na rzecz organizacji (art. 12. ust. 4, pkt 16 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych); wartości świadczeń otrzymanych przez wolontariuszy, od organizacji na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego m.in. szkoleń, badań lekarskich, wyżywienia, środków ochrony osobistej, składki na ubezpieczenie NNW) art. 21 ust. 1, pkt 113 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; wartości świadczeń otrzymanych od wolontariuszy przez osoby fizyczne beneficjentów organizacji art. 21 ust. 1, pkt 117 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
STANDARDY WSPÓŁPRACY Z WOLONTARIUSZAMI
SKĄD WZIĘŁY SIĘ ZASADY DOBREJ WSPÓŁPRACY?
Etap I Przygotowanie organizacji do pracy z wolontariuszami
Zasada 1: Organizacja zna i respektuje prawne aspekty pracy z wolontariuszami, w tym: zawiera porozumienia z wolontariuszami; zwraca koszty poniesione przez wolontariusza w ramach wykonywanych świadczeń, koszty podróży służbowych, diet; informuje wolontariusza o wystąpieniu zagrożenia zdrowia oraz zabezpiecza i wyposaża wolontariusza w środki ochronne na czas wykonywanych świadczeń; w przypadku angażowania wolontariusza przez okres krótszy niż 30 dni zapewnia ubezpieczenie od NNW.
Zasada 2: Organizacja wie czego oczekuje od wolontariuszy i na czym ma polegać jej współpraca z wolontariuszami, w tym: ma wypracowaną w Zespole wspólną wizję wolontariatu w organizacji; wie, jaką rolę w organizacji mogą pełnić wolontariusze; wie, kogo potrzebuje ma określony profil wolontariusza.
Zasada 3: Organizacja ma opracowaną ofertę dla wolontariuszy oraz wie jak chce i jak może tę ofertę upowszechniać, w tym: dba, aby oferta była czytelna, przejrzysta i jasna dla wolontariuszy; aktualizuje swoją ofertę w zależności od bieżących potrzeb organizacji; stara się wykorzystywać różne przestrzenie promowania wolontariatu w regionie, aby oferta była jak najbardziej dostępna dla różnych grup społecznych.
Zasada 4: Organizacja planuje z wyprzedzeniem współpracę z wolontariuszami, i uwzględnia konieczność przeznaczenia różnych zasobów organizacji do współpracy z wolontariuszami, w tym: potrafi przedstawić wolontariuszom harmonogram ich pracy, który wpisuje się w bieżące i planowane działania organizacji; wie, jakich środków i zasobów współpraca z wolontariuszami wymaga od organizacji; przygotowuje cały zespół do współpracy z wolontariuszami, zwłaszcza do stosowania wypracowanych w organizacji metod motywacji i wsparcia.
Zasada 5: Organizacja ma wyznaczoną osobę (np. koordynatora), która prowadzi i czuwa nad całym procesem współpracy organizacji z wolontariuszami, w tym: wie, kto w zespole aktualnie odpowiada za współpracę organizacji z wolontariuszami; ma zwyczaj konsultowania w zespole aktualnych potrzeb organizacji związanych z pracą wolontariacką.
Etap II Promocja i informowanie o ofercie wolontariuszy
Zasada 6: Organizacja rzetelnie informuje jakie formy i warunki oferuje wolontariuszom w ramach współpracy, w tym: oferta organizacji dla wolontariuszy zawiera informacje o tym ilu wolontariuszy potrzebuje, od kiedy i na jak długo, do jakich działań i w jaki sposób przebiega rekrutacja; w ofercie dla wolontariuszy nie zapomina komunikować o tym, co daje wolontariuszom w zamian za ich zaangażowanie; potrafi skutecznie docierać do poszukiwanej grupy wolontariuszy; informacja o aktualnej ofercie dla wolontariuszy znajduje się zawsze w sekretariacie organizacji lub/i na stronie internetowej.
Zasada 7: Organizacja dba o promocję wolontariatu, w tym: ma świadomość, że dobre doświadczenia wolontariuszy z ich pracy są najlepszą metodą promowania idei wolontariatu; jest gotowa dzielić się swoimi dobrymi praktykami i doświadczeniami w obszarze wolontariatu z innymi organizacjami.
Etap III Nabór wolontariuszy
Zasada 8: Organizacja szanuje czas, chęci i zaangażowanie wolontariuszy traktując ich profesjonalnie od pierwszego momentu, w tym: wyznacza konkretną osobę (np. koordynatora wolontariatu), która czuwa nad całym procesem współpracy z wolontariuszami; stara się szybko odpowiadać na zgłoszenia i zapytania o współpracę wolontariuszom; organizuje spotkania rekrutacyjne, na których informuje o misji organizacji oraz o jej aktualnych działaniach; dba o to, aby powierzać wolontariuszowi takie zadania, które uwzględniają jego doświadczenie i kompetencje; szczerze ale taktownie informuje te osoby, które nie zostały ostatecznie wybrane do współpracy.
Etap IV Wprowadzenie wolontariuszy do organizacji
Zasada 9: Organizacja poświęca czas i inne zasoby na przygotowanie wolontariusza do pracy, w tym: wdrażając wolontariusza do pracy, na początku omawia z nim jego zadania oraz wzajemne oczekiwania co do współpracy; zawsze na początku współpracy ustala zasady pracy, prawa i obowiązki stron, kwestie ubezpieczenia oraz podpisuje porozumienie z wolontariuszem; jeśli obowiązki wolontariusza tego wymagają, organizuje lub zapewnia mu odpowiednie szkolenie/a; jeśli zadania, jakie ma do wykonania wolontariusz, wymagają odpowiednich sprzętów, narzędzi, warunków itd., to organizacja je zapewnia; informuje wolontariusza o wzajemnej inwestycji organizacja w niego, on w siebie i organizację.
Zasada 10: Organizacja wprowadza wolontariuszy do zespołu, w tym: dba o integrację wolontariuszy z zespołem organizacji, jeśli jest to możliwe, to z całym zespołem, a jeśli nie, to przynajmniej z osobami, z którymi wolontariusze będą się stykać w trakcie swojej pracy; informuje wolontariuszy do kogo w organizacji mogą zwrócić się o pomoc w kwestiach dotyczących wolontariatu.
Etap V Wsparcie i motywowanie wolontariuszy
Zasada 11: Organizacja posiada przemyślany i akceptowany przez zespół system opieki, motywowania i nagradzania wolontariuszy, w tym: dba o pokazywanie wolontariuszom celu i sensu ich pracy; na bieżąco sprawdza i dostosowuje zadania wolontariuszy; ma pomysły na nagradzanie wolontariuszy za pracę w organizacji i stosuje je w praktyce.
Zasada 12: Organizacja dba o proces uczenia się wolontariuszy w organizacji, w tym: udziela wolontariuszom konstruktywnej informacji zwrotnej na temat ich pracy i postępów, zarówno w trakcie zadań, jak i na zakończenie współpracy; informuje wolontariuszy o szkoleniach, konferencjach, spotkaniach, w których mogliby wziąć udział.
Etap VI Zakończenie współpracy z wolontariuszami
Zasada 13: Organizacja dba o dobre zakończenie i ewaluację współpracy z wolontariuszami, w tym: dokonuje podsumowania współpracy z wolontariuszami oraz wskazuje zdobyte przez nich umiejętności; ma zwyczaj proszenia wolontariuszy na koniec współpracy o informację zwrotną dotyczącą współpracy z organizacją i wyciąga z niego wnioski dla organizacji; na zakończenie współpracy zawsze dziękuje wolontariuszom za zaangażowanie i wykonaną pracę oraz wręcza im zaświadczenie lub referencje.
Zasada 14: Organizacja pamięta, że wolontariusze są najlepszymi ambasadorami organizacji, w tym: stara się pamiętać o byłych wolontariuszach zwłaszcza przy okazji różnych uroczystości i świąt w organizacji; w miarę możliwości informuje byłych wolontariuszy o aktualnych działaniach organizacji.
Gdzie szukać informacji: www.dobrywolontariat.pl www.wolontariat.org.pl www.bibliotekawolontariatu.pl www.dolnoslaskifestiwalwolontariatu.wordpress.com www.facebook.com/dolnoslaskifestiwalwolontariatu/
Dziękuję za uwagę tel. 693 145 674 e-mail: radoslaw.bednarski@rcwip.pl
Regionalne Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych Siedziba Główna: ul. Grabiszyńska 89 53-503 Wrocław tel./fax 71 796 30 00 e-mail: wroclaw@rcwip.pl Jesteśmy członkiem następujących organizacji: Biuro Regionalne w Wałbrzychu: ul. Beethovena 1-2 58-300 Wałbrzych tel./fax 74 665 11 11 e-mail: rcwip@rcwip.pl Biuro Regionalne w Jeleniej Górze: ul. Okrzei 10, ul. Jasna 11 58-500 Jelenia Góra tel./fax 75 642 20 00 e-mail: jeleniagora@rcwip.pl