INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie D E L E G A T U R A W C H E Ł M I E. Komunikat

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie D E L E G A T U R A W C H E Ł M I E Komunikat o stanie czystości i podatności na degradację jezior badanych w 2003 roku Białe Włodawskie Cycowe Czarne Uścimowskie Głębokie Cycowskie Firlej Sumin Zagłębocze Chełm 2004

Spis treści 1. Jezioro Białe Włodawskie...3 2. Jezioro Cycowskie...14 3. Jezioro Czarne Uścimowskie...24 4. Jezioro Głębokie Cycowskie...33 5. Jezioro Firlej...42 6. Jezioro Sumin...52 7. Jezioro Zagłębocze...63 8. Spis literatury...74

Jezioro Białe Włodawskie Jezioro Białe Włodawskie 1. Położenie jeziora i jego zlewni Jezioro Białe Włodawskie położone jest w dorzeczu rzeki Tarasienki prawostronnego dopływu Włodawki. Wchodzi w skład najdalej na północny - wschód wysuniętej grupy jezior Równiny Łęczyńsko Włodawskiej. Obszary przylegające do jeziora Białego (w tym cała zlewnia bezpośrednia) położone są na terenie gminy Włodawa, przy południowej granicy miasta Włodawa. Jezioro położone jest w dorzeczu: Tarasienka - Włodawka - Bug Narew-Wisła. Współrzędne geograficzne jeziora: szerokość : 51 o 30 długość : 23 o 32 Wysokość nad poziomem morza : 159,1 m 2. Charakterystyka hydromorfologiczna jeziora i dane morfometryczne Misa jeziora Białego posadowiona jest na podłożu kredowym i przypomina głębokie, wydłużone równoleżnikowo koryto o stromych zboczach i płaskim, twardym dnie. Dzięki największej na Pojezierzu głębokości średniej (H śr = 14,1 m) jezioro Białe jest najbardziej pojemnym zbiornikiem tego obszaru (V = 14988 tys.m 3 ). Posiada stosunkowo słabo rozwiniętą linię brzegową i zwarty, nieznacznie wydłużony kształt. Dzięki przepustowi pod drogą Chełm - Włodawa, niewielkie ilości wód z J. Czarnego przepływają grawitacyjnie do J.Białego. Przez większą część roku hydrologicznego ciek ten (w badaniach WIOŚ traktowany jako okresowy dopływ do jeziora Białego) wypełniony jest stagnującą wodą z podsiąków gruntowych, a przy niższych poziomach wód gruntowych wysycha. Dlatego pobór prób na dopływie jest najczęściej niemożliwy. Również w 2003r., z uwagi na brak przepływu wody w korycie nie założono tu stanowiska pomiarowego. Według danych IMiGW powierzchnia zlewni bezpośredniej jeziora Białego Włodawskiego wynosi 3,0km 2, natomiast powierzchnia zlewni całkowitej (w skład której 3

Jezioro Białe Włodawskie wchodzi prócz zlewni bezpośredniej Białego również zlewnia bezpośrednia sąsiedniego jeziora Czarnego 1 ): 4,9 km 2. 3. Charakterystyka roślinności wodnej oraz użytkowania jeziora i ziemi w zlewni bezpośredniej Twarde piaszczyste dno oraz wąska strefa brzegowa nie sprzyjają bujnemu rozwojowi roślinności wodnej w jeziorze Białym. Wzrost fitocenozy we wschodniej części jeziora hamowany jest dodatkowo powstającymi pod wpływem falowania, intensywnymi procesami abrazji wysokich, piaszczystych brzegów. Fragmenty szerszego pierścienia szuwaru złożonego głównie z pałki wąskolistnej, trzciny pospolitej i oczeretu jeziornego, wykształciły się jedynie w północno-zachodniej i zachodniej części jeziora. W innych miejscach spotyka się niemal wyłącznie skąpe skupiska oczeretu jeziornego. Miejscami na brzegu i w górnej części litoralu luźny kobierzec tworzy ponikło błotne. Głębiej łąkę podwodną w wielu punktach budują ramienice. W piaszczystej strefie przyjeziornej przeważają czyste lub porośnięte rzadką roślinnością wysoką (olcha, brzoza, sosna) plaże. Jedynie na skrawku terenu przy podmokłym i zarośniętym brzegu północno - zachodnim występuje łąka. Obszar ten (obecnie położony poza terenem zlewni) oddzielono od jeziora groblą i poddano zabiegom hydrotechnicznym (melioracje). Wokół zbiornika, w odległości 100-150 m od jego brzegów (w rejonie łąk do ok. 800m) biegnie lokalna droga asfaltowa, domknięta od strony zachodniej odcinkiem trasy Chełm - Włodawa, która wytycza również zachodnią granicę zlewni bezpośredniej Białego. Od strony południowej, do otaczającej jezioro drogi asfaltowej przylega fragment kompleksu leśnego - Lasy Sobiborskie, na terenie którego w 1983r. utworzono Sobiborski Park Krajobrazowy. Wzdłuż drogi biegnie odcinek północnej granicy Parku, stąd znaczna część zlewni bezpośredniej jeziora położona jest na jego terenie. Powierzchnia samego zbiornika wchodzi w skład otuliny Sobiborskiego Parku Krajobrazowego, a także stanowi integralną część Poleskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Północny odcinek szosy przecina niewielką wieś Okuninka, a jej wschodnia odnoga - wieś Tarasiuki. Obie miejscowości, choć zlokalizowane w bezpośredniej bliskości jeziora, leżą już poza granicami jego zlewni i nie stanowią dlań większego zagrożenia. 1 1 Materiały IMiGW szacują wielkość zlewni J. Czarnego na 2,4 km 2 (powierzchnia zlewni całkowitej J. Białego byłaby wtedy równa 5,4 km 2 ). Jednakże z dokonanej przez pracowników WIOŚ operacji uszczegółwienia zarysu zlewni J. Czarnego wynika, że tworzy ją obszar o pow. 1,9 km 2. Stąd przyjmowana do obliczeń powierzchnia zlewni całkowitej J. Białego wynosi 4,9 km 2. 4

Jezioro Białe Włodawskie Pas terenu między jeziorem a okalającą je drogą, prócz podmokłych obszarów łąkowych po stronie północno - zachodniej, został w całości zagospodarowany na potrzeby turystyki i rekreacji. Mieści się tu 67 zakładowych ośrodków wypoczynkowych oraz 6 ogólnodostępnych pól namiotowych. Na przedłużeniu wsi Okuninka oraz we wsi Tarasiuki, po zewnętrznej stronie drogi, położone są coraz intensywniej zabudowywane prywatne działki letniskowe. W ich pobliżu, przy północnym brzegu jeziora rozwinęło się centrum handlowo-usługowe z licznymi punktami gastronomicznymi, kioskami spożywczymi, sklepami itp. Dobrze zorganizowana infrastruktura turystyczno-wypoczynkowa z dużą liczbą atrakcyjnych kąpielisk przyciąga w sezonie całe rzesze turystów. Jezioro nie jest odbiornikiem ścieków z punktowych źródeł zanieczyszczeń. Wszystkie ośrodki wczasowe odprowadzają ścieki do kanalizacji. Również większość prywatnych domków letniskowych jest podłączona do kanalizacji, jedynie około 10% domków wyposażona jest szamba bezodpływowe. Przed zrzutem do odbiornika (rzeki Bug) ścieki te poddawane są procesom oczyszczania na oczyszczalni biologiczno-chemicznej zlokalizowanej poza zlewnią jeziora, na terenie Nadbużańskich Zakładów Przemysłu Skórzanego "Polesie" we Włodawie. Nieczystości stałe z terenów rekreacyjnowypoczynkowych nad jeziorem Białym gromadzone są w typowych pojemnikach metalowych, a następnie wywożone na wysypisko. Jezioro należy do akwenów trudnych w eksploatacji rybackiej ze względu na duże głębokości, deficyty tlenowe w niższych partiach toni wodnej, gwałtowne spadki dna i wąską strefę litoralu. Rybackim użytkownikiem jest PZW Chełm. Jezioro reprezentuje typ rybacki sielawowy o stosunkowo niskiej produkcji biologicznej. Występują tu takie gatunki ryb jak: sielawa, ukleja, płoć, wzdręga, leszcz, karp, okoń, węgorz, szczupak, miętus, lin, karaś srebrzysty i złoty, sum i inne. Jezioro objęte jest corocznym zarybianiem. 4. Warunki meteorologiczne podczas prowadzenia badań Wiosną badania prowadzone były przy bezwietrznej pogodzie i częściowym zachmurzeniu (9/10) w znacznym stopniu hamującym operację światła słonecznego na tafli wodnej jeziora. W okresie letnim badania wykonywane były przy pełnym zachmurzeniu (10/10), silnym wietrze i opadach deszczu o zmiennym natężeniu (chwilami intensywnych). Temperatura powietrza podczas badań wiosennych dochodziła do 19 o C, natomiast latem wynosiła 16 o C. 5

Jezioro Białe Włodawskie 5. Charakterystyka stanu czystości wód jeziora Mimo ogromnej presji turystyczno rekreacyjnej wody jeziora Białego charakteryzowały się nadal dużą stabilnością ogółu cech fizykochemicznych, pozwalających mu (od roku 2000) na utrzymanie I klasy czystości. Dzięki najwyższym na całym Pojezierzu Łęczyńsko - Włodawskim wartościom głębokości średniej i pojemności oraz korzystnemu układowi parametrów zlewniowych (niewielki wskaźnik wymiany wody w ciągu roku, względnie nieduża powierzchnia zlewni całkowitej, przewaga lasów w zlewni bezpośredniej) jezioro charakteryzuje się wyjątkowo wysoką odpornością na degradację I kategoria. Ze względu na to, iż jest to głęboki zbiornik wodny podlegający stratyfikacji termicznej, latem wykształciły się wszystkie warstwy limnetyczne. Dobrze natleniony epilimnion sięgał do głębokości 3m, w warstwie skoku termicznego następował stopniowy spadek zawartości tlenu, pogłębiający się w hypolimnionie. Nie stwierdzono obecności siarkowodoru. Stężenia ChZT Cr i BZT 5 nie przekraczające normatywów I klasy czystości wskazywały na niewielką zasobność wód jeziora w związki organiczne. Wartości osiągane przez wskaźniki produkcji pierwotnej (chlorofil a i sucha masa sestonu) świadczyły o niewielkiej koncentracji biomasy fitoplanktonu. Jezioro charakteryzowało się też niskim poziomem zawartości soli mineralnych oraz dobrym stanem sanitarnym. Biocenoza jeziora charakterystyczna dla wód czystych. Latem zdecydowanie wzrosła liczba zielenic i sinic. W zooplapktonie najliczniejszą grupą wiosną i latem są wrotki. 6

Jezioro Białe Włodawskie Warunki termiczno tlenowe jeziora Hypolimnion: występuje Metalimnion: od 3,0 m do 13,0 m 23.04.2003r. 19.08.2003r. Głębokość (m) Temperatura Tlen Temperatura ( o C) (mg/l) ( o C) 0,0 8,0 13,1 21,8 10,7 1,0 8,4 13,1 21,7 10,7 2,0 8,3 13,3 21,5 10,2 3,0 7,0 12,7 21,1 9,8 4,0 7,0 12,4 20,1 9,9 5,0 6,3 11,9 20,1 10,3 6,0 6,0 11,7 18,4 12,9 7,0 5,8 11,5 16,0 12,7 8,0 5,7 11,3 16,4 12,6 9,0 5,4 11,1 16,5 8,6 10,0 5,3 10,9 11,7 7,3 11,0 5,2 10,7 11,0 6,0 12,0 4,9 10,7 10,0 6,0 13,0 4,8 10,6 9,8 6,0 14,0 4,8 10,6 8,0 5,8 15,0 4,6 10,5 7,2 5,7 16,0 4,6 10,4 6,8 5,7 17,0 4,5 10,3 6,6 5,6 18,0 4,5 10,3 6,2 5,6 19,0 4,4 10,2 5,8 5,4 20,0 4,4 10,2 5,4 5,4 21,0 4,4 10,2 5,0 5,2 22,0 4,3 10,1 4,9 5,0 23,0 4,3 10,1 4,9 5,0 24,0 4,3 10,1 4,9 4,9 25,0 4,3 10,1 4,9 4,9 26,0 4,3 10,0 4,8 4,9 27,0 4,2 9,9 4,8 4,8 28,0 4,2 9,9 4,8 4,8 29,0 4,2 9,9 4,8 4,8 30,0 4,2 9,9 4,8 4,8 31,0 4,2 9,8 4,7 4,8 32,0 4,2 9,7 4,7 4,7 33,0 4,2 9,7 4,6 4,7 Tlen (mg/l) 7

Jezioro Białe Włodawskie Podstawowe wskaźniki zanieczyszczeń L.p. Wskaźnik Miejsce poboru próby Wartość Jedn. miary W i o s n a (data badania 23.04.2003r.) 1 Fosforany 1 m pod powierzchnią 0,020 mg P/l 2 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią 0,03 mg P/l 3 Azot mineralny 1 m pod powierzchnią 0,08 mg N/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 0,72 mg N/l 5 Przewodność elektrolit. wł. 1 m pod powierzchnią 185 µs/cm 6 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 4,1 mg /m 3 7 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 1,7 mg /l 8 Widzialność krążka Sechciego 3,5 m 9 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 25 10 Miano coli typu kałowego 1 m nad dnem 9 L a t o (data badania 19.08.2003) 1 ChZT metodą 1 m pod powierzchnią 25,7 mg O 2/ /l dwuchromianową 2 BZT 5 1 m pod powierzchnią 1,5 mg O 2 /l 3 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią 0,026 mg P/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 0,58 mg N/l 5 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 6,8 mg/m 3 6 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 2,3 mg/l 7 Widzialność krążka Sechciego 3 m 8 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 1 9 Miano coli typu kałowego 1 m nad dnem 4 10 BZT 5 1 m nad dnem 1,6 mg O 2 /l 11 Fosforany 1 m nad dnem 0,045 mg P/l 12 Fosfor całkowity 1 m nad dnem 0,056 mg P/l 13 Azot amonowy 1 m nad dnem 0,20 mg N/l 8

Jezioro Białe Włodawskie Dodatkowe wskaźniki zanieczyszczeń L.p. Wskaźnik Miejsce poboru próby Wartość Jedn. miary W i o s n a (data badania 23.04.2003r.) 1 ph 1 m pod powierzchnią 7,4 2 Barwa 1 m pod powierzchnią 20 mg Pt/l 3 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 2,0 mval/l 4 Wapń 1 m pod powierzchnią 39 mg Ca/l 5 Magnez 1 m pod powierzchnią 2,0 mg Mg/l 6 Sód 1 m pod powierzchnią 4,3 mg Na/l 7 Potas 1 m pod powierzchnią 1,6 mg K/l 8 Chlorki 1 m pod powierzchnią 6,0 mg Cl/l 9 Siarczany 1 m pod powierzchnią 6,2 mg SO 4 /l L a t o (data badania 19.08.2003) 1 ph 1 m pod powierzchnią 7,3 2 ph 1 m nad dnem 7,2 3 Barwa 1 m pod powierzchnią 20 mg Pt/l 4 Barwa 1 m nad dnem 20 mg Pt/l 5 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 1,7 mval/l 6 Zasadowość 1 m nad dnem 1,7 mval/l 7 Wapń 1 m pod powierzchnią 28 mg Ca/l 8 Wapń 1 m nad dnem 37 mg Ca/l 9 Magnez 1 m pod powierzchnią 1,8 mg Mg/l 10 Magnez 1 m nad dnem 1,8 mg Mg/l 11 Sód 1 m pod powierzchnią 4,6 mg Na/l 12 Sód 1 m nad dnem 4,5 mg Na/l 13 Potas 1 m pod powierzchnią 1,7 mg K/l 14 Potas 1 m nad dnem 1,7 mg K/l 15 Chlorki 1 m pod powierzchnią 6 mg Cl/l 16 Chlorki 1 m nad dnem 6 mg Cl/l 17 Siarczany 1 m pod powierzchnią 5,4 mg SO 4 /l 18 Siarczany 1 m nad dnem 6,2 mg SO 4 /l 9

Jezioro Białe Włodawskie Ocena podatności na degradację 2003 rok Wskaźnik Wartość wskaźnika Punktacja Głębokość średnia (m) 14,1 1 V jeziora/l jeziora (tys m 3 /m) 3,52 2 Stratyfikacja wód (%) 39,7 1 P dna czynnego/v epilimnionu (m 2 / m 3 ) 0,11 2 Wymiana wody w roku (%) 4 1 Współczynnik Schindlera P zlewni (z P jeziora) / 0,3 1 V jeziora (m 2 / m 3 ) Sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej przewaga lasów 1 Wynik punktacji i sumaryczna ocena podatności jeziora 1,29=I kategoria Wskaźnik Ocena stanu czystości wód na podstawie badań wiosennych i letnich 2003 rok Okres i miejsce poboru próbek wody Wartość wskaźnika na stanowisku Punktacja Średnie nasycenie hypolimnionu lato 40,3 1 tlenem ChZT metodą dwuchromianową mgo 2 /dm 3 lato warstwa powierzchniowa 25,7 2 BZT 5 mgo 2 /dm 3 lato warstwa powierzchniowa 1,5 1 BZT 5 mgo 2 /dm 3 lato warstwa naddenna 1,6 1 Fosforany mgp/dm 3 wiosna w. powierzchniowa 0,020 1 Fosforany mgp/dm 3 lato warstwa naddenna 0,045 3 Fosfor całkowity mgp/dm 3 lato warstwa naddenna 0,056 1 Fosfor całkowity mgp/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 0,028 1 Azot mineralny mgn/dm 3 wiosna w. powierzchniowa 0,08 1 Azot amonowy mgn/dm 3 lato warstwa naddenna 0,20 1 Azot całkowity mgn/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 0,65 1 Przewodność elektrolityczna wiosna w. powierzchniowa 185 1 właściwa us/cm Chlorofil mg/m 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 5,5 1 Sucha masa sestonu mg/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa 2,0 1 powierzchniowa Widzialność krążka Secchiego m wiosna i lato (w. średnia) 3,3 2 Wynik punktacji i sumaryczna klasa czystości wód 1,27 = I klasa Weryfikacja klasy czystości ze wzgl.na miano Coli typu kałowego 1 1 10

Jezioro Białe Włodawskie Jezioro: Województwo: Powiat: Gmina: Typ gminy: Białe Włodawskie Lubelskie włodawski Włodawa gmina wiejska Lokalizacja: Dane ogólne Makroregion : Polesie Podlaskie Mezoregion : Równina Łęczyńsko Włodawska Wysokość n.p.m. : 159,1 m Szerokość geog. : 51 0 30 Długość geogr. : 23 0 32 Dorzecze : : Tarasienka Włodawka Bug Narew Wisła Bałtyk Formy ochrony : Jezioro położone jest w Poleskim Obszarze Chronionego Krajobrazu, w otulinie Sobiborskiego Parku Krajobrazowego. Dane morfometryczne : Rok pomiarów : 1951 Dane morfometryczne : UMCS w Lublinie Nr jez. (IRŚ) : Powierzchnia zwierciadła : 106,4 ha Powierzchnia wysp : 0.0 ha Głębokość maksymalna : 33,6 m Głębokość średnia : 14,1 m Objętość : 14988,0 tys. m 3 Długość maksymalna : 1616 m Szerokość maksymalna : 806 m Długość efektywna : 1616 m Szerokość efektywna : 806 m Linia brzegowa ogółem : 4262 m Linia brzegowa wysp : 0 m Dane o zlewni : Powierzchnia zlewni całkowitej : 4,9 km 2 Źródło danych : OBiKŚ/WIOŚ Wymiana wody około : 4% Źródło danych : OBiKŚ/WIOŚ Cieki związane z jeziorem są Uwagi : Jezioro obecnie bezodpływowe, dawny odpływ do Tarasienki zarośnięty. 11

Jezioro Białe Włodawskie Wykaz izobat i plan batymetryczny jeziora Białe Włodawskie Wg Wilgata Rok pomiaru : 1951 Lp. Izobata (m) Powierzchnia określona izobatą (ha) Objętość warstwy między izobatami (tys.m 3 ) 1 0,0 106,4 1057,4 2 1,0 92,8 1364,2 3 2,5 78,9 1933,0 4 5,0 70,5 1727,2 5 7,5 63,5 1555,7 6 10,0 57,1 1398,9 7 12,5 50,3 1232,3 8 15,0 43,2 2072,7 9 20,0 31,9 1563,1 10 25,0 18,9 926,1 11 30,0 7,3 143,1 12 32,0 3,6 14,1 12

g³êbokoœæ [m] Profil termiczno - tlenowy jeziora Bia³e W³odawskie Data badania 19.08.2003 tlen rozpuszczony [mgo 2/l] 0 temperatura [ C] 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 0 1 2 Epilimnion 3 4 5 6 7 8 Metalimnion 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Hypolimnion 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33

Jezioro Cycowe Jezioro Cycowe 1. Charakterystyka ogólna jeziora i jego otoczenia Jezioro Cycowe położone jest na terenie Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej, w otulinie Poleskiego Parku Krajobrazowego. Zajmuje południowo-zachodni obszar Garbu Włodawskiego. Administracyjnie identyfikowane jest z gminą Sosnowica. W najbliższym sąsiedztwie jeziora od strony północnej teren urozmaicony jest wydłużonymi wzniesieniami, zbudowanymi z piasków różnoziarnistych. Od strony południowej teren ma charakter falistej równiny. Zbiornik ma małą powierzchnię w kształtcie oczka. Misa jeziorna ma płaskie dno, wydłużone zgodnie z nurtem przepływającej rzeki Piwonii. Na zachód od jeziora, w odległości ok. 300 metrów znajdują się nieliczne zabudowania małej wsi Komarówka. Jezioro położone jest w dorzeczu: Piwonia (północna) - Współrzędne geograficzne jeziora: szerokość : 51 0 29 długość : 23 0 04 Wysokość nad poziomem morza : 163,6 m Tyśmienica- Wieprz Wisła 2. Charakterystyka użytkowania ziemi w zlewni bezpośredniej jeziora Zlewnia bezpośrednia jeziora jest mała o powierzchni 2 km 2, wydłużona w kierunku SE-NW. Północna część zlewni pokryta jest lasami iglastymi. Od strony południowej do jeziora przylegają łąki i grunty orne. Jezioro trudnodostępne, turystycznie nieatrakcyjne. Brak jest punktowych źródeł zanieczyszczeń. Wody jeziora mieszają się z wodami rzeki Piwonii, która łączy jezioro Cycowe z położonym powyżej jeziorem Zienkowskim, będącym odbiornikiem ścieków z osiedlowej oczyszczalni ścieków w Zienkach. 3. Warunki meteorologiczne podczas prowadzenia badań Badania wiosenne przy zachmurzeniu 5/10, w temperaturze powietrza 20 0 C. Latem, natomiast panowało całkowite zachmurzenie, wiał wiatr z kierunku NW, temperatura wynosiła 17 0 C. 14

Jezioro Cycowe 4. Ocena stanu czystości i podatności na degradację Zarówno wiosną jak i latem woda jeziora Cycowego obfitowała w bardzo wysokie stężenia niemal wszystkich składników zanieczyszczeń. Zawartość materii organicznej, koncentracja związków fosforu i azotu oraz przewodność elektrolityczna właściwa w większości przypadków przyjmowały wartości III klasy i pozaklasowe. Przeżyźnienie wód potwierdzają wysokie zawartości chlorofilu a i suchej masy sestonu oraz mała przezroczystość wody, sięgająca do 1 metra. Warunki sanitarne względnie poprawne II klasa. W ogólnej ocenie stanu czystości z punktacją 3,20 jezioro zakwalifikowano do III klasy czystości. W ocenie podatności na degradację jezioro oceniono jako bardzo podatne na degradację, poza kategorią podatności. Warunki naturalne (cechy morfometryczno hydrograficzne) wpływające na ocenę osiągnęły wartości pozaklasowe. W ocenie hydrobiologicznej, jezioro bogate w gatunki należące do różnych grup systematycznych. Wiosną występowały liczne okrzemki i zielenice. Latem zaś, najliczniejszą grupą były sinice, widłonogi, korzenionóżki i wrotki. Na podstawie przeprowadzonych wiosną (latem brak przepływu) badań dopływu i odpływu (rzeka Piwonia) można stwierdzić, że do jeziora doprowadzane są nadmierne ładunki zanieczyszczeń organicznych (BZT 5 5mg/l), biogennych (związków azotu) oraz wysoka zawartość soli mineralnych wyrażona przewodnością elektrolityczną właściwą. 15

Jezioro Cycowe Warunki termiczno tlenowe jeziora Hypolimnion: nie występuje Metalimnion: nie występuje 29.04.2003r. 25.08.2003r. Głębokość (m) Temperatura Tlen Temperatura ( o C) (mg/l) ( o C) 0,0 13,5 11,7 19,4 3,6 1,0 13,5 11,7 19,4 3,6 2,0 11,5 9,4 - - Tlen (mg/l) 16

Jezioro Cycowe Podstawowe wskaźniki zanieczyszczeń L.p. Wskaźnik Miejsce poboru próby Wartość Jedn. miary W i o s n a (data badania 29.04.2003r.) 1 Fosforany 1 m pod powierzchnią 0,02 mg P/l 2 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią 0,045 mg P/l 3 Azot mineralny 1 m pod powierzchnią 2,80 mg N/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 4,94 mg N/l 5 Przewodność elektrolit. wł. 1 m pod powierzchnią 330 µs/cm 6 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 12 mg /m 3 7 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 3,4 mg /l 8 Widzialność krążka Sechciego 1,5 m 9 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 1,4 10 Miano coli typu kałowego 1 m nad dnem 7 L a t o (data badania 25.08.2003) 1 ChZT metodą 1 m pod powierzchnią 98,0 mg O 2/ /l dwuchromianową 2 BZT 5 1 m pod powierzchnią 7,6 mg O 2 /l 3 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią 0,33 mg P/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 4,16 mg N/l 5 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 57,1 mg/m 3 6 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 15,5 mg/l 7 Widzialność krążka Sechciego 0,5 m 8 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 0,2 17

Jezioro Cycowe Dodatkowe wskaźniki zanieczyszczeń L.p. Wskaźnik Miejsce poboru próby Wartość Jedn. miary W i o s n a (data badania 29.04.2003r.) 1 ph 1 m pod powierzchnią 6,9 2 Barwa 1 m pod powierzchnią 110 mg Pt/l 3 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 2,3 mval/l 4 Wapń 1 m pod powierzchnią 71 mg Ca/l 5 Magnez 1 m pod powierzchnią 4,8 mg Mg/l 6 Sód 1 m pod powierzchnią 5,8 mg Na/l 7 Potas 1 m pod powierzchnią 2,0 mg K/l 8 Chlorki 1 m pod powierzchnią 14 mg Cl/l 9 Siarczany 1 m pod powierzchnią 39 mg SO 4 /l L a t o (data badania 25.08.2003) 1 ph 1 m pod powierzchnią 8,3 3 Barwa 1 m pod powierzchnią 123 mg Pt/l 5 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 3,1 mval/l 7 Wapń 1 m pod powierzchnią 77 mg Ca/l 9 Magnez 1 m pod powierzchnią 5,3 mg Mg/l 11 Sód 1 m pod powierzchnią 7,4 mg Na/l 13 Potas 1 m pod powierzchnią 2,1 mg K/l 15 Chlorki 1 m pod powierzchnią 15,2 mg Cl/l 17 Siarczany 1 m pod powierzchnią 15,7 mg SO 4 /l 18

Jezioro Cycowe Podstawowe składniki zanieczyszczeń Ciek: odpływ Przepływ chwilowy: 1/sek Data badania 29.04.2003 Nazwa cieku : Piwonia Płn na zachód L.p. Wskaźnik Wartość Jednostki miary 1 Tlen 10,7 mg O 2 /l 2 ChZT metodą 92,6 mg O 2 /l dwuchromianową 3 BZT 5 5,0 mg O 2 /l 4 Utlenialność 34,0 mg O 2 /l 5 Fosforany 0,02 mg P/l 6 Fosfor całkowity 0,05 mg P/l 7 Azot amonowy 0,08 mg N/l 8 Azot azotanowy 2,9 mg N/l 9 Azot organiczny 0,51 mg N/l 10 Azot całkowity 3,41 mg N/l 11 Przewodność elektrolityczna 339 µs/cm 12 Miano coli typu kałowego 2 Podstawowe składniki zanieczyszczeń Ciek: dopływ Przepływ chwilowy: 1/sek Data badania 29.04.2003 Nazwa cieku : Piwonia (płn) z pd wsch. L.p. Wskaźnik Wartość Jednostki miary 1 Tlen 10,9 mg O 2 /l 2 ChZT metodą 95,0 mg O 2 /l dwuchromianową 3 BZT 5 4,7 mg O 2 /l 4 Utlenialność 29,3 mg O 2 /l 5 Fosforany 0,02 mg P/l 6 Fosfor całkowity 0,06 mg P/l 7 Azot amonowy 0,07 mg N/l 8 Azot azotanowy 2,61 mg N/l 9 Azot organiczny 0,55 mg N/l 10 Azot całkowity 3,23 mg N/l 11 Przewodność elektrolityczna 333 µs/cm 12 Miano coli typu kałowego 0,7 19

Jezioro Cycowe Ocena podatności na degradację 2003 rok Wskaźnik Wartość wskaźnika Punktacja Głębokość średnia (m) 2,6 4 V jeziora/l jeziora (tys m 3 /m) 0,23 4 Stratyfikacja wód (%) 0,0 4 P dna czynnego/v epilimnionu (m 2 / m 3 ) 0,39 4 Wymiana wody w roku (%) 3500 4 Współczynnik Schindlera P zlewni (z P jeziora) / 326,5 4 V jeziora (m 2 / m 3 ) Sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej różnorodność 2 Wynik punktacji i sumaryczna ocena podatności jeziora 3,71= poza kategorią Wskaźnik Ocena stanu czystości wód na podstawie badań wiosennych i letnich 2003 rok Okres i miejsce poboru próbek wody Wartość wskaźnika na stanowisku Punktacja ChZT metodą dwuchromianową lato warstwa powierzchniowa 98,0 4 mgo 2 /dm 3 BZT 5 mgo 2 /dm 3 lato warstwa powierzchniowa 7,6 3 Fosforany mgp/dm 3 wiosna w. powierzchniowa 0,020 1 Fosfor całkowity mgp/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 0,188 3 Azot mineralny mgn/dm 3 wiosna w. powierzchniowa 2,80 4 Azot całkowity mgn/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 4,55 4 Przewodność elektrolityczna wiosna w. powierzchniowa 330 3 właściwa us/cm Chlorofil mg/m 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 34,6 4 Sucha masa sestonu mg/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa 9,5 3 powierzchniowa Widzialność krążka Secchiego m wiosna i lato (w. średnia) 1,0 3 Wynik punktacji i sumaryczna klasa czystości wód 3,20 = III klasa Weryfikacja klasy czystości ze wzgl.na miano Coli typu kałowego 0,2 2 20

Jezioro Cycowe Jezioro: Województwo: Powiat: Gmina: Typ gminy: Cycowe Lubelskie parczewski Sosnowica gmina wiejska Lokalizacja: Dane ogólne Makroregion : Polesie Podlaskie Mezoregion : Równina Łęczyńsko Włodawska Wysokość n.p.m. : 163,6 m Szerokość geog. : 51 0 29 Długość geogr. : 23 0 04 Dorzecze : : Piwonia (północna) Tyśminica Wieprz Wisła Bałtyk Formy ochrony : Jezioro położone jest w Poleskim Obszarze Chronionego Krajobrazu, w otulinie Poleskiego Parku Krajobrazowego. Dane morfometryczne : Rok pomiarów : 1951 Dane morfometryczne : UMCS w Lublinie Nr jez. (IRŚ) : Powierzchnia zwierciadła : 11,3 ha Powierzchnia wysp : 0.0 ha Głębokość maksymalna : 4,1 m Głębokość średnia : 2,6 m Objętość : 287,0 tys. m 3 Długość maksymalna : 416 m Szerokość maksymalna : 363 m Długość efektywna : 416 m Szerokość efektywna : 363 m Linia brzegowa ogółem : 1235 m Linia brzegowa wysp : 0 m Dane o zlewni : Powierzchnia zlewni całkowitej : 93,7 km 2 Źródło danych : Inst. Met. i Gosp. Wodnej Wymiana wody około : 3500% Źródło danych : Inst. Met. i Gosp. Wodnej Cieki związane z jeziorem są Uwagi : Jezioro przepływowe. Zlokalizowane (centralnie) na trasie rzeki Piwonii północnej. 21

Jezioro Cycowe Wg Wilgata Rok pomiaru : 1951 Wykaz izobat i plan batymetryczny jeziora Cycowe Lp. Izobata (m) Powierzchnia określona izobatą (ha) Objętość warstwy między izobatami (tys.m 3 ) 1 0,0 11,3 107,1 2 1,0 9,4 88,6 3 2,0 7,7 64,9 4 3,0 4,8 26,3 5 4,0 0,3 0,1 1 2 3 4 22

Profil termiczno - tlenowy jeziora Cycowe Data badania 25.08.2003r. Tlen rozpuszczony [mgo 2/l] 0 Temperatura [ C] G³êbokoœæ [m] 0 1 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 EPILIMNION

Jezioro Czarne Uścimowskie Jezioro Czarne Uścimowskie 1. Położenie jeziora i jego zlewni Jezioro Czarne Uścimowskie położone jest w północno zachodniej części Pojezierza Łęczyńsko Włodawskiego, w gminie Uścimów. Wchodzi w skład zlewni rzeki Tyśmienicy. Jezioro nie posiada naturalnych dopływów i odpływów wód powierzchniowych. Od strony wschodniej jezioro posiada połączenie z Kanałem Wieprz Krzna. Brzegi jeziora są niedostępne, porośnięte zwartym pasem trzcin o szerokości 10 40 m. Od strony zachodniej brzegi jeziora są wysokie, gleba piaszczysta, użytkowana rolniczo. Od strony wschodniej, północnej i południowej jezioro jest odgroblowane. W otoczeniu jeziora znajdują się stawy hodowlane należące do Gospodarstwa Rybackiego ZWRSP Zakład w Jedlance. Jezioro położone jest w dorzeczu : Piwonia Tyśmienica Wieprz Wisła Współrzędne geograficzne jeziora : szerokość : 51 0 29 długość : 22 0 56 Wysokość nad poziomem morza : 156 m. 2. Charakterystyka użytkowania ziemi w zlewni bezpośredniej jeziora W bezpośrednim sąsiedztwie jeziora jak i w całej zlewni nie ma zakładów przemysłowych. Nie ma również ośrodków rekreacyjno wypoczynkowych. Prowadzona jest natomiast gospodarka rybacka. Pod względem rybackim jezioro Czarne Uścimowskie jest zbiornikiem typu linowo - szczupakowego. Rybackim użytkownikiem jeziora jest Gospodarstwo Rybackie ZWRSP w Lublinie, Zakład w Jedlance. Jezioro jest zarybiane następującymi gatunkami ryb: węgorz, sandacz, szczupak, lin, karaś, okoń, karp, tołpyga i amur. 3. Warunki meteorologiczne podczas prowadzenia badań Wiosenne badania jeziora przeprowadzono w warunkach częściowego zachmurzenia nieba (5/10), przy słabym wietrze z kierunku SW, w temperaturze powietrza wynoszącej 24

Jezioro Czarne Uścimowskie 20 0 C. Latem, natomiast występowało pełne zachmurzenie ( 10/10), wiał wiatr z kierunku NW, temperatura powietrza wynosiła 17 0 C. 4. Charakterystyka stanu czystości i podatności na degradację Badania analityczne jeziora Czarnego Uścimowskiego przeprowadzono dwukrotnie: w okresie wiosennym i letnim. Próby do badań pobrano z jednego głęboczka. Przeprowadzone badania wykazały, że jezioro jest małym, niezbyt głębokim zbiornikiem, który nie uległ nawet częściowej stratyfikacji. Wody zbiornika były dobrze natlenione w całym pionowym profilu. Ogólna klasyfikacja w roku 2003 wykazała dobrą jakość wody w jeziorze, I klasa czystości. Jest to prawdopodobnie wynikiem specyficznych warunków meteorologicznych zaistniałych w danym roku (silne wiatry, brak opadów atmosferycznych wnoszących zanieczyszczenia obszarowe). Woda jeziora stanowiła medium dla niskich stężeń prawie wszystkich badanych wskaźników. Jezioro Czarne Uścimowskie należy do zbiorników podatnych na degradację i według cech morfometryczno hydrograficzych i zlewniowych zostało zaliczone do III kategorii podatności na degradację, jednak wynik punktacji był bliski granicy z II kategorią. Niekorzystne wartości przyjęły wskaźniki wynikające z cech naturalnych zbiornika. 25

Jezioro Czarne Uścimowskie Warunki termiczno tlenowe jeziora Hypolimnion: nie występuje Metalimnion: nie występuje 29.04.2003r. 25.08.2003r. Głębokość (m) Temperatura Tlen Temperatura ( o C) (mg/l) ( o C) 0,0 14,3 12,1 20,2 7,6 1,0 14,3 12,1 20,2 7,6 2,0 14,3 12,1 20,2 7,7 3,0 14,2 12,1 20,2 7,8 4,0 13,8 12,1 20,2 7,9 5,0 12,5 12,5 20,2 7,9 6,0 9,6 12,4 20,2 7,9 7,0 9,0 11,5 20,2 7,8 8,0 8,6 10,8 - - 9,0 8,5 10,3 - - Tlen (mg/l) 26

Jezioro Czarne Uścimowskie Podstawowe wskaźniki zanieczyszczeń L.p. Wskaźnik Miejsce poboru próby Wartość Jedn. miary W i o s n a (data badania 29.04.2003r.) 1 Fosforany 1 m pod powierzchnią 0,02 mg P/l 2 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią 0,03 mg P/l 3 Azot mineralny 1 m pod powierzchnią 0,24 mg N/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 0,69 mg N/l 5 Przewodność elektrolit. wł. 1 m pod powierzchnią 232 µs/cm 6 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 4,9 mg /m 3 7 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 2,9 mg /l 8 Widzialność krążka Sechciego 3,0 m 9 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 11 10 Miano coli typu kałowego 1 m nad dnem 11 L a t o (data badania 25.08.2003) 1 ChZT metodą 1 m pod powierzchnią 20,7 mg O 2/ /l dwuchromianową 2 BZT 5 1 m pod powierzchnią 1,8 mg O 2 /l 3 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią 0,027 mg P/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 1,0 mg N/l 5 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 4,3 mg/m 3 6 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 3,1 mg/l 7 Widzialność krążka Sechciego 3,0 m 8 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 2 9 Miano coli typu kałowego 1 m nad dnem 4 10 BZT 5 1 m nad dnem 2,2 mg O 2 /l 11 Fosforany 1 m nad dnem 0,015 mg P/l 12 Fosfor całkowity 1 m nad dnem 0,023 mg P/l 13 Azot amonowy 1 m nad dnem 0,21 mg N/l 27

Jezioro Czarne Uścimowskie Dodatkowe wskaźniki zanieczyszczeń L.p. Wskaźnik Miejsce poboru próby Wartość Jedn. miary W i o s n a (data badania 29.04.2003r.) 1 ph 1 m pod powierzchnią 6,9 2 Barwa 1 m pod powierzchnią 20 mg Pt/l 3 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 1,1 mval/l 4 Wapń 1 m pod powierzchnią 34 mg Ca/l 5 Magnez 1 m pod powierzchnią 6,6 mg Mg/l 6 Sód 1 m pod powierzchnią 7,7 mg Na/l 7 Potas 1 m pod powierzchnią 4,1 mg K/l 8 Chlorki 1 m pod powierzchnią 13 mg Cl/l 9 Siarczany 1 m pod powierzchnią 7,0 mg SO 4 /l L a t o (data badania 25.08.2003) 1 ph 1 m pod powierzchnią 7,7 2 ph 1 m nad dnem 7,5 3 Barwa 1 m pod powierzchnią 10 mg Pt/l 4 Barwa 1 m nad dnem 15 mg Pt/l 5 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 1,9 mval/l 6 Zasadowość 1 m nad dnem 2,0 mval/l 7 Wapń 1 m pod powierzchnią 34 mg Ca/l 8 Wapń 1 m nad dnem 36 mg Ca/l 9 Magnez 1 m pod powierzchnią 6,8 mg Mg/l 10 Magnez 1 m nad dnem 7,1 mg Mg/l 11 Sód 1 m pod powierzchnią 9,1 mg Na/l 12 Sód 1 m nad dnem 9,1 mg Na/l 13 Potas 1 m pod powierzchnią 4,5 mg K/l 14 Potas 1 m nad dnem 4,8 mg K/l 15 Chlorki 1 m pod powierzchnią 14,5 mg Cl/l 16 Chlorki 1 m nad dnem 13,1 mg Cl/l 17 Siarczany 1 m pod powierzchnią 5,8 mg SO 4 /l 18 Siarczany 1 m nad dnem 7,0 mg SO 4 /l 28

Jezioro Czarne Uścimowskie Ocena podatności na degradację 2003 rok Wskaźnik Wartość wskaźnika Punktacja Głębokość średnia (m) 3,7 3 V jeziora/l jeziora (tys m 3 /m) 0,50 4 Stratyfikacja wód (%) 0,0 4 P dna czynnego/v epilimnionu (m 2 / m 3 ) 0,27 3 Wymiana wody w roku (%) 20 1 Współczynnik Schindlera P zlewni (z P jeziora) / 1,6 1 V jeziora (m 2 / m 3 ) Sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej różnorodność 2 Wynik punktacji i sumaryczna ocena podatności jeziora 2,57 = III kategoria Wskaźnik Ocena stanu czystości wód na podstawie badań wiosennych i letnich 2003 rok Okres i miejsce poboru próbek wody Wartość wskaźnika na stanowisku Punktacja Tlen rozpuszczony mgo/dm 3 lato warstwa naddenna 7,8 1 ChZT metodą dwuchromianową mgo 2 /dm 3 lato warstwa powierzchniowa 20,7 2 BZT 5 mgo 2 /dm 3 lato warstwa 1,8 1 powierzchniowa Fosforany mgp/dm 3 wiosna w. powierzchniowa 0,020 1 Fosfor całkowity mgp/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 0,029 1 Azot mineralny mgn/dm 3 wiosna w. powierzchniowa 0,24 2 Azot całkowity mgn/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 0,85 1 Przewodność elektrolityczna wiosna w. powierzchniowa 232 1 właściwa us/cm Chlorofil mg/m 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 4,6 1 Sucha masa sestonu mg/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa 3,0 1 powierzchniowa Widzialność krążka Secchiego m wiosna i lato (w. średnia) 3,0 2 Wynik punktacji i sumaryczna klasa czystości wód 1,27 = I klasa Weryfikacja klasy czystości ze wzgl.na miano Coli typu kałowego 2 1 29

Jezioro Czarne Uścimowskie Jezioro: Województwo: Powiat: Gmina: Typ gminy: Czarne Uścimowskie Lubelskie lubartowski Uścimów gmina wiejska Lokalizacja: Dane ogólne Makroregion : Polesie Podlaskie Mezoregion : Równina Łęczyńsko Włodawska Wysokość n.p.m. : 156,0 m Szerokość geog. : 51 0 29 Długość geogr. : 23 0 56 Dorzecze : : Piwonia (północna) Tyśmienica Wieprz Wisła Bałtyk Formy ochrony : Jezioro położone jest na terenie Parku Krajobrazowego Pojezierze Łęczyńskie. Dane morfometryczne : Rok pomiarów : 1950 Dane morfometryczne : UMCS w Lublinie Nr jez. (IRŚ) : Powierzchnia zwierciadła : 24,8 ha Powierzchnia wysp : 0.0 ha Głębokość maksymalna : 10,3 m Głębokość średnia : 3,7 m Objętość : 915,0 tys. m 3 Długość maksymalna : 596 m Szerokość maksymalna : 512 m Długość efektywna : 596 m Szerokość efektywna : 512 m Linia brzegowa ogółem : 1823 m Linia brzegowa wysp : 0 m Dane o zlewni : Powierzchnia zlewni całkowitej : 1,5 km 2 Źródło danych : UMCS Lublin Wymiana wody około : 20% Źródło danych : UMCS Lublin Cieki związane z jeziorem nie ma Uwagi : Jezioro nie ma dopływu ani odpływu wód powierzchniowych. 30

Jezioro Czarne Uścimowskie Wykaz izobat i plan batymetryczny jeziora Czarne Uścimowskie Wg Wilgata Rok pomiaru : 1951 Lp. Izobata (m) Powierzchnia określona izobatą (ha) Objętość warstwy między izobatami (tys.m 3 ) 1 0,0 24,8 225,1 2 1,0 20,5 186,5 3 2,0 16,8 148,5 4 3,0 12,6 114,0 5 4,0 10,0 85,5 6 5,0 7,1 63,1 7 6,0 5,4 39,5 8 7,0 3,5 29,1 9 8,0 2,2 16,8 10 9,0 1,1 6,6 11 10,0 0,2 0,3 31

g³êbokoœæ [m] Profil termiczno - tlenowy jeziora Czarne Uœcimowskie Data badania 25.08.2003 stanowisko 01 0 1 2 3 4 5 6 7 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Epilimnion tlen rozpuszczony [mgo 2/l] 0 temperatura [ C]

Jezioro Głębokie Cycowskie Jezioro Głębokie Cycowskie 1. Charakterystyka ogólna jeziora i terenów z jego otoczenia Jezioro Głębokie położone jest na obszarze Obniżenia Dorohuskiego. Administracyjnie leży na terenie gminy Cyców, w bezpośrednim sąsiedztwie wsi Głębokie. Zlewnia jeziora wchodzi w skład dorzecza rzeki Świnki (prawego dopływu Wieprza). Połączenie jeziora z rzeką Świnką to praktycznie niedrożny rów melioracyjny. W związku z tym obecnie jezioro nie posiada stałego odpływu i poza wysychającym w okresach niskich stanów wód, płytkim rowem łączącym zbiornik z niewielką torfianką z obszaru wschodniej części zlewni, nie odpływa doń żaden ciek. Wyrobisko potorfowe, z dnem stale wypełnionym wodą, zajmuje centralną część rozległego obniżenia oddzielonego od misy jeziora płaskim wzniesieniem. Misa jeziora ma regularny kształt, o zarysie zbliżonym do koła, dość strome zbocza i płaskie dno. Jezioro położone jest w dorzeczu: Świnka Wieprz - Wisła Współrzędne geograficzne jeziora: szerokość: 51 0 17 długość: 23 0 06 Wysokość nad poziomem morza: 171,8 m 2. Charakterystyka użytkowania ziemi w zlewni bezpośredniej jeziora wraz z użytkowaniem jeziora Zlewnia jeziora Głębokiego leży w niewielkiej odległości od obszarów najsilniej przekształconych przez człowieka systemów melioracyjnych Kanału Wieprz-Krzna oraz terenów kopalni. Jest niewielkim, trudnodostępnym zbiornikiem otoczonym obszarami uprawnymi. Jezioro nigdy nie było intensywnie wykorzystywane rekreacyjnie. Zbiornik dzierżawiony jest przez Polski Związek Wędkarski w Lublinie. Gleby zlewni jeziora Głębokiego wytworzyły się w procesach pobagiennych. Przeważają w niej kompleksy czarnych ziem, wytworzonych z piasków luźnych lub słabogliniastych, częściowo niecałkowitych, podścielonych pyłem ilastym. W małych fragmentach przybrzeżnych występują gleby murszowe. Na obszarze zlewni położone jest wieś Głębokie, a przydomowe ogrody oddzielone są od jeziora pasem pastwisk. Pozostała część zlewni wykorzystywana jest jako grunty orne 33

Jezioro Głębokie Cycowskie i również jest oddzielona od zbiornika pasem pastwisk. Teren w zlewni wykazuje bardzo niewielkie nachylenie w kierunku jeziora, za wyjątkiem wsi, gdzie nachylenie jest nieco większe. Pastwiska przylegające do jeziora są całkowicie płaskie. Oprócz sporego obszaru zwartej zabudowy wiejskiej zlewnia jeziora Głębokiego obejmuje też duży obiekt zakładu wychowawczego i szkoły. Obecnie w obrębie zlewni powstało kilka prywatnych działek rekreacyjnych. 3. Warunki meteorologiczne podczas prowadzenia badań Badania wiosenne jeziora prowadzono w warunkach częściowego zachmurzenia, przy temperaturze powietrza 21 0 C i lekkim wietrze z kierunku N. Latem natomiast panowało całkowite zachmurzenie, wiał wiatr z kierunku W, temperatura powietrza wynosiła 20 0 C. 4. Charakterystyka stanu czystości i podatności na degradację Badania analityczne jeziora prowadzone w 2003 roku wykazały, iż zarówno wiosną jak i latem w całym profilu pionowym panowały dobre warunki tlenowe. Latem, ze względu na małą głębokość zbiornika w procesie miksji pod wpływem wiatru uczestniczyła całość masy wodnej (jezioro polimiktyczne, bez termicznego uwarstwienia). W wynikowej ocenie stanu czystości zakwalifikowano je do II klasy czystości. Wiosenne koncentracje azotu mineralnego niskie, osiągały I klasę czystości. Zasobność w materię organiczną jeziora niewielka (wartość BZT latem 1,5 mg0 2 /l).niskie wartości chlorofilu a i suchej masy sestonu świadczyły o małej żyzności wód zbiornika. Warunki sanitarne jeziora dobre II klasa, dobre panowały również warunki świetlne (średnia wartość widzialności krążka Secchiego 2,9 m). Najmniej korzystne wartości natomiast przyjmowały: fosforany w czasie wiosennych badań, fosfor całkowity oraz wskaźnik zasolenia przewodność elektrolityczna właściwa. W ocenie podatności na degradację jezioro Głębokie zaliczono do zbiorników podatnych na wpływy zewnętrzne III kategoria podatności na degradację. Środowisko hydrobiologiczne jeziora złożone jest z organizmów należących do różnych jednostek systematycznych. Wiosną obok licznych zielenic występowały nieliczne okrzemki, sinice i korzenionóżki. Najliczniejszą grupę latem stanowiły sinice, zielenice, wrotki i wioślarki. 34

Jezioro Głębokie Cycowskie Warunki termiczno tlenowe jeziora Hypolimnion: nie występuje Metalimnion: nie występuje 7.05.2003r. 20.08.2003r. Głębokość (m) Temperatura Tlen Temperatura ( o C) (mg/l) ( o C) 0,0 20,7 10,8 21,8 7,2 1,0 20,7 10,8 21,8 7,2 2,0 20,5 10,9 21,4 7,2 3,0 19,7 10,9 21,0 7,0 4,0 15,5 10,8 20,0 6,8 5,0 14,5 10,3 - - Tlen (mg/l) 35

Jezioro Głębokie Cycowskie Podstawowe wskaźniki zanieczyszczeń L.p. Wskaźnik Miejsce poboru próby Wartość Jedn. miary W i o s n a (data badania 7.05.2003r.) 1 Fosforany 1 m pod powierzchnią 0,176 mg P/l 2 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią 0,190 mg P/l 3 Azot mineralny 1 m pod powierzchnią 0,15 mg N/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 1,06 mg N/l 5 Przewodność elektrolit. wł. 1 m pod powierzchnią 359 µs/cm 6 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 3,3 mg /m 3 7 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 2,6 mg /l 8 Widzialność krążka Sechciego 3,0 m 9 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 1,4 10 Miano coli typu kałowego 1 m nad dnem 14 L a t o (data badania 20.08.2003) 1 ChZT metodą 1 m pod powierzchnią 40,8 mg O 2/ /l dwuchromianową 2 BZT 5 1 m pod powierzchnią 1,5 mg O 2 /l 3 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią 0,029 mg P/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 1,58 mg N/l 5 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 9,2 mg/m 3 6 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 4,3 mg/l 7 Widzialność krążka Sechciego 2,8 m 8 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 0,4 9 Miano coli typu kałowego 1 m nad dnem 1 10 BZT 5 1 m nad dnem 1,5 mg O 2 /l 11 Fosforany 1 m nad dnem 0,029 mg P/l 12 Fosfor całkowity 1 m nad dnem 0,034 mg P/l 13 Azot amonowy 1 m nad dnem 0,05 mg N/l 36

Jezioro Głębokie Cycowskie Dodatkowe wskaźniki zanieczyszczeń L.p. Wskaźnik Miejsce poboru próby Wartość Jedn. miary W i o s n a (data badania 7.05.2003r.) 1 ph 1 m pod powierzchnią 6,9 2 Barwa 1 m pod powierzchnią 20 mg Pt/l 3 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 1,1 mval/l 4 Wapń 1 m pod powierzchnią 34 mg Ca/l 5 Magnez 1 m pod powierzchnią 6,6 mg Mg/l 6 Sód 1 m pod powierzchnią 7,7 mg Na/l 7 Potas 1 m pod powierzchnią 4,1 mg K/l 8 Chlorki 1 m pod powierzchnią 13 mg Cl/l 9 Siarczany 1 m pod powierzchnią 7,0 mg SO 4 /l L a t o (data badania 7.08.2003) 1 ph 1 m pod powierzchnią 7,7 2 ph 1 m nad dnem 7,5 3 Barwa 1 m pod powierzchnią 10 mg Pt/l 4 Barwa 1 m nad dnem 15 mg Pt/l 5 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 1,9 mval/l 6 Zasadowość 1 m nad dnem 2,0 mval/l 7 Wapń 1 m pod powierzchnią 34 mg Ca/l 8 Wapń 1 m nad dnem 36 mg Ca/l 9 Magnez 1 m pod powierzchnią 6,8 mg Mg/l 10 Magnez 1 m nad dnem 7,1 mg Mg/l 11 Sód 1 m pod powierzchnią 9,1 mg Na/l 12 Sód 1 m nad dnem 9,1 mg Na/l 13 Potas 1 m pod powierzchnią 4,5 mg K/l 14 Potas 1 m nad dnem 4,8 mg K/l 15 Chlorki 1 m pod powierzchnią 14,5 mg Cl/l 16 Chlorki 1 m nad dnem 13,1 mg Cl/l 17 Siarczany 1 m pod powierzchnią 5,8 mg SO 4 /l 18 Siarczany 1 m nad dnem 7,0 mg SO 4 /l 37

Jezioro Głębokie Cycowskie Ocena podatności na degradację 2003 rok Wskaźnik Wartość wskaźnika Punktacja Głębokość średnia (m) 3,7 3 V jeziora/l jeziora (tys m 3 /m) 0,35 4 Stratyfikacja wód (%) 0,0 4 P dna czynnego/v epilimnionu (m 2 / m 3 ) 0,26 3 Wymiana wody w roku (%) 25 1 Współczynnik Schindlera P zlewni (z P jeziora) / 2,3 2 V jeziora (m 2 / m 3 ) Sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej różnorodność 2 Wynik punktacji i sumaryczna ocena podatności jeziora 2,71 = III kategoria Wskaźnik Ocena stanu czystości wód na podstawie badań wiosennych i letnich 2003 rok Okres i miejsce poboru próbek wody Wartość wskaźnika na stanowisku Punktacja Tlen rozpuszczony mgo 2 /dm 3 lato warstwa naddenna 6,8 1 ChZT metodą dwuchromianową mgo 2 dm 3 lato warstwa powierzchniowa 40,8 3 BZT 5 mgo 2 /dm 3 lato warstwa 1,5 1 powierzchniowa Fosforany mgp/dm 3 wiosna w. powierzchniowa 0,176 4 Fosfor całkowity mgp/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 0,110 3 Azot mineralny mgn/dm 3 wiosna w. powierzchniowa 0,15 1 Azot całkowity mgn/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 1,32 2 Przewodność elektrolityczna wiosna w. powierzchniowa 359 4 właściwa us/cm Chlorofil mg/m 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa powierzchniowa 6,3 1 Sucha masa sestonu mg/dm 3 wiosna i lato (w.śr.) warstwa 3,5 1 powierzchniowa Widzialność krążka Secchiego m wiosna i lato (w. średnia) 2,9 2 Wynik punktacji i sumaryczna klasa czystości wód 2,09 = II klasa Weryfikacja klasy czystości ze wzgl.na miano Coli typu kałowego 0,4 2 38

Jezioro Głębokie Cycowskie Jezioro: Województwo: Powiat: Gmina: Typ gminy: Głębokie Cycowskie Lubelskie łęczyński Cyców gmina wiejska Lokalizacja: Dane ogólne Makroregion : Polesie Podlaskie Mezoregion : Równina Łęczyńsko Włodawska Wysokość n.p.m. : 171,8 m Szerokość geog. : 51 0 17 Długość geogr. : 23 0 06 Dorzecze : : Świnka Wieprz Wisła Bałtyk Formy ochrony : Jezioro położone jest w Chełmskim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Dane morfometryczne : Rok pomiarów : 1949 Dane morfometryczne : UMCS w Lublinie Nr jez. (IRŚ) : Powierzchnia zwierciadła : 11,4 ha Powierzchnia wysp : 0.0 ha Głębokość maksymalna : 5,7 m Głębokość średnia : 3,7 m Objętość : 438,0 tys. m 3 Długość maksymalna : 410 m Szerokość maksymalna : 350 m Długość efektywna : 410 m Szerokość efektywna : 350 m Linia brzegowa ogółem : 1250 m Linia brzegowa wysp : 0 m Dane o zlewni : Powierzchnia zlewni całkowitej : 1,0 km 2 Źródło danych : UMCS Lublin Wymiana wody około : 25% Źródło danych : UMCS Lublin Cieki związane z jeziorem są Uwagi : Dopływ i odpływ z jeziora to wypłycone, wysychające rowy, praktycznie bez znaczenia dla obiegu wody w jeziorze. 39

Jezioro Głębokie Cycowskie Wykaz izobat i plan batymetryczny jeziora Głębokie Cycowskie Wg Wilgata Rok pomiaru : 1949 Lp. Izobata (m) Powierzchnia określona izobatą (ha) Objętość warstwy między izobatami (tys.m 3 ) 1 0,0 11,4 111,2 2 1,0 10,6 101,6 3 2,0 9,5 89,5 4 3,0 8,3 74,0 5 4,0 6,6 50,1 6 5,0 3,3 11,6 7 6,0 0,4 3,9 5 4 1 2 3 40

g³êbokoœæ [m] 0 1 2 3 4 Profil termiczno - tlenowy jeziora G³êbokie Cycowskie Data badania 20.08.2003 r. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Epilimnion tlen rozpuszczony [mgo 2/l] 0 temperatura [ C]

Jezioro Firlej Jezioro Firlej 1. Charakterystyka ogólna jeziora i terenów z jego otoczenia Jezioro Firlej należy do grupy jezior Firlejowskich, skupiających jeziora: Firlej, Kunów i kilka małych zbiornoków bez nazwy. Wchodzi w skład makroregionu Niziny Południowopodlaskiej, mezoregionu Wysoczyzny Lubartowskiej, w dorzeczu: Czerwonka Dąbrówka - Wieprz Wisła. Pod względem administracyjnym lokalizacją swą odpowiada centralnej części gminy Firlej, środkowej części powiatu lubartowskiego. W zlewni jeziora przeważają gleby piaszczysto torfowe. Południową część zlewni stanowi płaska morena denna, zbudowana z glin i piasków polodowcowych. Glina leży na głębokości kilku metrów, w warstwach powierzchniowych znajduje się piasek. W obniżeniach występują mady, piaski rzeczne oraz torfy. Gleby torfiaste przeważają w dolinie cieku dochodzącego do jeziora Kunowskiego oraz wypełniają dwa zagłębienia na terenie Żurawiego Bagna. Tereny okalające jezioro są w przewadze zagospodarowane rolniczo. Lasy stanowią niewielki procent w otoczeniu zbiornika. od strony południowo-wschodniej i południowo zachodniej. Od strony północno zachodniej jeziora położona jest wieś Firlej, której zabudowania ciągną się wzdłuż znacznej części linii brzegowej jeziora. Pola uprawne otaczają jezioro od strony północnej, północno wschodniej. Jezioro Firlej nie posiada dopływów ani stałego odpływu wód. W okresie wiosennych roztopów, czy po ulewnych deszczach nadmiar wody z jeziora spływa do położonego niżej jeziora Kunowskiego. Okresowy ciek bierze początek w zachodniej części jeziora. Ciek ten łączy się ze strugą stanowiącą górny odcinek rzeki Czerwonki przepływającej przez jezioro Kunów i uchodzącej do rzeki Dąbrówki (ujściowa odnoga rzeki Mininy). Od kilku lat nie ma możliwości założenia stanowiska pomiarowego na tym cieku z powodu braku przepływu. Również podczas badań prowadzonych w 2003 roku w związku z bardzo niskim stanem wód (zupełny brak przepływu) w korycie rzeki nie badano cieku. Jezioro położone jest w dorzeczu : Czerwonka Dąbrówka Wieprz Wisła Współrzędne geograficzne jeziora: szerokość : 51 0 33 długość : 22 0 31 Wysokość nad poziomem morza: 143,9 m. 42

Jezioro Firlej 2. Charakterystyka użytkowania ziemi w zlewni bezpośredniej i aktualnego użytkowania jeziora Tereny wokół jeziora i jego wody są intensywnie wykorzystywane do celów rekreacyjno wypoczynkowych, rybacko wędkarskich, a także gospodarskich przyległej wsi Firlej. Obecnie nad jeziorem zlokalizowanych jest 13 ośrodków wypoczynkowych oraz stosunkowo duża liczba prywatnych domków letniskowych. Aktualnie tylko 2 ośrodki wypoczynkowe zostały podłączone systemem kanalizacji rozdzielczej do gminnej oczyszczalni ścieków w Firleju. Ścieki z pozostałych obiektów gromadzone są w bezodpływowych szambach i wywożone do pobliskiej oczyszczalni, poza zlewnię jeziora. Rybackim użytkownikiem jeziora jest Zarząd Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w Lublinie. Jezioro zarybiane jest narybkiem, kroczkiem, tarlakiem takich ryb jak: szczupak, lin, karaś, węgorz, leszcz, płoć, sandacz i amur. Gatunkami dominującymi w odłowach są: leszcz, karaś, sandacz. 3. Ocena podatności na degradację Badania analityczne jeziora przeprowadzono dwukrotnie w okresie wiosennym i letnim. Próby do badań pobrano z jednego głęboczka. Z przeprowadzonych badań wynika, że pomimo względnie korzystnej konfiguracji parametrów morfometryczno hydrograficzno zlewniowych (dzięki dość znacznej głębokości średniej, sporej objętości i niskiemu procentowi wymiany wody w roku jezioro Firlej osiągnęło II kategorię podatności na degradację, jednakże wyniki punktacji są bliskie granicy z III kategorią. Niewątpliwy wpływ na ocenę podatności zbiornika ma również rolnicze użytkowanie zlewni jeziora. 4. Warunki meteorologiczne podczas prowadzenia badań Podczas badań wiosennych panowała słoneczna pogoda (zachmurzenie 4/10), wiał lekki wiatr z kierunku NW. Temperatura powietrza wynosiła16 0 C. Latem, badania przeprowadzone były w warunkach słonecznej pogody (zachmurzenie 0/10), wiatr lekki z kierunku S, w temperaturze 26 0 C. 43

Jezioro Firlej 5. Charakterystyka stanu czystości jeziora Z przeprowadzonych w 2003 roku badań wynika, że jezioro Firlej nie było w stanie wykształcić pełnych trzech warstw stratyfikacji termicznej. Wystąpiło pełne wymieszanie wód (nie wykształciła się żadna warstwa termiczna, zawartość tlenu duża w całym profilu sięgała 8,8 mg/l w warstwie powierzchniowej, do 8,0 mg/l nad dnem.). Wody jeziora zasobne w związki biogenne (szczególnie związki azotu), na skutek czego występuje rozwój fitoplanktonu, ograniczając przy tym przezroczystość wód. Widzialność krążka niewiele ponad 1 metr. Zawartość substancji organicznych w wodzie również wysoka. Ocena ogólna wskaźników fizyko-chemicznych wykazała, że woda w jeziorze Firlej odpowiadała II klasie czystości wód jeziorowych. Klasyfikację ogólną potwierdza też stan sanitarny jeziora. 44