JEZIORO ŁOCHOWICE (GLIBIEL) KOMUNIKAT O JAKOŚCI WÓD W 2005 r.

Transkrypt

1 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W ZIELONEJ GÓRZE KOMUNIKAT O JAKOŚCI WÓD W 25 r. Opracowali: mgr inż. Wojciech Konopczyński mgr Andrzej Wąsicki (hydrobiologia) WYDZIAŁ MONITORINGU ŚRODOWISKA Zielona Góra czerwiec 26

2 -2- SPIS TREŚCI I. CHARAKTERYSTYKA FIZJOGRAFICZNA JEZIORA ŁOCHOWICE (GLIBIEL) 1.- Wstęp 2.- Położenie geograficzne jeziora 3.- Morfometria 4.- Roślinność 5.- Hydrologia 6.- Charakterystyka zlewni 7.- Użytkowanie jeziora 8. - Źródła zanieczyszczeń wód 9.- Warunki meteorologiczne 1.- Ocena podatności wód jeziora na degradację II. CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD JEZIORA ŁOCHOWICE (GLIBIEL) 1.- Warunki termiczno-tlenowe jeziora 2.- Wyniki badań fiz-chem. i bakteriologicznych wód jeziora 3.- Wyniki badań hydrobiologicznych 4.- Ocena stanu czystości wód jeziora III. WNIOSKI IV. WYKORZYSTANE MATERIAŁY

3 -3- I. CHARAKTERYSTYKA FIZJOGRAFICZNA JEZIORA ŁOCHOWICE (GLIBIEL) 1.- Wstęp Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze w 25 roku przeprowadził badania jakości wód Jeziora Łochowice (Glibiel) w systemie monitoringu diagnostycznego. System ten opiera się na okresowych (zwykle 5 letnich) badaniach wybranych jezior wiosną i latem. Jezioro badane było w tym systemie po raz pierwszy. Woda jeziora kontrolowana była w dwóch plosach. Zakres analiz i badań był zgodny z "Systemem Oceny Jakości Jezior" opracowanym w Instytucie Ochrony Środowiska w Warszawie (Kudelska, Cydzik, Soszka, 1994). W opracowaniu przedstawiono omówienie wyników badań. 2.- Położenie geograficzne jeziora Jezioro Łochowice (inne nazwy: Glibiel, Łochowickie) położone jest z północno-wschodniej strony zabudowań wsi Łochowice. Wzdłuż zachodniego brzegu biegnie droga z Krosna Odrzańskiego do Świebodzina. Jezioro usytuowane jest w rejonie Pojezierza Południowo Bałtyckiego w części Pojezierza Lubuskiego, na terenie Równiny Torzymskiej. Równina zajmuje południową część Pojezierza Lubuskiego o powierzchni km2. Jest to równina sandrowa z wynurzającymi się spod piasków kępami morenowymi, opadająca stromą krawędzią do doliny Odry. Równina Torzymska należy do obszarów o dużym zalesieniu i rzadkim zaludnieniu [Kondracki, 1987 r.]. Jezioro znajduje się na 52 5'2 szerokości geograficznej północnej i 15 7'1 długości geograficznej wschodniej, na wysokości 48 m n.p.m.. W zlewni rzek: Biela - Odra. Lokalizację jeziora przedstawiono na rysunku 1 i opisano w tabeli 1. Tabela 1 Lokalizacja Jeziora Łochowickiego Jezioro Województwo Powiat Gmina Typ gminy Makroregion Mezoregion Wysokość n.p.m. Szerokośćge og. Długość geog. Dorzecze ŁOCHOWICKIE LUBUSKIE KROŚNIEŃSKI Krosno Odrzańskie gmina miejskowiejska Pojezierze Lubuskie Równina Torzymska 48, m 52 5' 15 7' Biela Odra Bałtyk

4 Morfometria Jezioro leży w dnie rynny glacjalnej Trzebiechowsko-Łochowickiej o długości 2,5 km i szerokości 3 do 25 m. Jezioro ma kształt wydłużony w kierunku północ-południe. Wskaźnik wydłużenia wynosi 2,8. Wskaźnik rozwoju linii brzegowej, 15 m/ha, wskazuje na regularny kształt misy jeziora. Strefa przybrzeżna wokół całego jeziora jest wąska i stroma. Platformę brzegową wyściełają namuły o miąższości około 3 cm. W czaszy jeziora występują dwa plosa, przedzielone progiem podwodnym. Maksymalna głębokość jeziora (15,4 m) znajduje się w północnej części. Ploso w części południowej ma maksymalną głębokość 7,4 m. Dno śródjezierza pokrywają namuły o miąższości około 5 cm. Podstawowe dane morfometryczne Jeziora Łochowice przedstawia tabela 2. Tabela 2 Dane morfometryczne Jeziora Łochowice Rok pomiarów Dane morfometr. nr.jez. (IRŚ) Powierzchnia zwierciadła Powierzchnia wysp Głębokość maksymalna Głębokość średnia Objętość Długość maksymalna Szerokość maksymalna Długość efektywna Szerokość efektywna Linia brzegowa ogółem Linia brzegowa wysp 1959 Inst.Rybactwa Śródl. Pr-2/5-81/59 24,4 ha, ha 15, m 7,2 m 175,4 tys.m3 99 m 35 m 97 m 35 m 255 m m Wykaz izobat jeziora wraz z wyliczoną powierzchnią i objętością poszczególnych warstw wody pokazuje tabela 3. Tabela 3 Wykaz izobat Jeziora Łochowice Rok pomiaru: Lp. Izobata Powierzchnia określona Objętość warstwy między [m] izobatą [ha] izobatami [tys.m3] , 24, , 2 1, 22, ,5 3 2,5 19, ,5 4 5, 16, ,5 5 7,5 1, ,5

5 -5-6 1, 8, ,2 7 12,5 3, , Plan batymetryczny jeziora z lokalizacją punktów pomiarowych przedstawia rysunek 2. Sporządzone przez IRŚ w Olsztynie (Radziej 1959) w 1959 roku karta batymetryczna i plan batymetryczny Jeziora Łochowice pokazują załączniki: nr 1 i nr Roślinność Roślinność wynurzona jeziora jest dość dobrze rozwinięta i zajmuje około 84,5 % linii brzegowej i około 1, % powierzchni lustra wody (2,4) ha. Wśród roślinności wynurzonej występują: trzcina pospolita, pałka, tatarak, skrzyp bagienny i grążel żółty. Roślinność zanurzona występuje fragmentarycznie w niewielkich ilościach i reprezentowana jest przede wszystkim przez rogatka sztywnego i ramienice. Tabela 4 Informacje o roślinności Jeziora Łochowice Rok pomiaru Źródło danych 1959 Inst.Rybactwa Śródl. ROŚLINNOŚĆ WODNA WYNURZONA powierzchnia 2,4 ha % pow. zwierciadła 9,9 % wody % dług. Linii 84,5 % brzegowej 5. - Hydrologia Jezioro Łochowice jest jeziorem bezodpływowym. Jezioro nie posiada naturalnych dopływów. Zasilanie jeziora odbywa się przez bezpośrednie spływy ze zlewni i przez dopływ wód podziemnych. Przy bardzo wysokim stanie wód nadmiar wody odprowadzany jest sztucznym rurociągiem do rowu melioracyjnego wpadającego do stawów rybnych. Odwodnienie rynny, w której leży jezioro odbywa się rzeką Biela. 6. Charakterystyka zlewni Zlewnia Jeziora Łochowice w ok. 7 % pokryta jest lasem iglastym (głównie sosną). Pozostałe 3 % to pola uprawne i zabudowa rekreacyjno wypoczynkowa. W granicach zlewni znajduje się też część zabudowań wsi Łochowice. Grunty orne (głównie piaski gliniaste) występują na południowy-zachód od jeziora.

6 -6- W tabeli 5 przedstawiono dane charakteryzujące zlewnię jeziora. Całkowity obszar zlewni Jeziora Łochowice uzyskany z wersji elektronicznej Mapy Podziału Hydrologicznego Polski (IMiGW W-wa 25) pokazano na rysunku 3. Tabela 5 Dane o zlewni Jez. Łochowice Powierzchnia zlewni całkowitej Źródło danych Wymiana wody około Źródło danych Cieki związane z jeziorem 2,8 km2 Inst.Ochr.Środowiska 2 % Inst.Ochr.Środowiska Nie ma Teren położony na zachód i południowy zachód od jeziora okolice wsi Łochowice stanowi fragment starej moreny dennej, leżącej na wypiętrzonych osadach trzeciorzędowych i przykrytej piaskami II poziomu sandrowego. Piaski charakteryzują się małą miąższością, często na powierzchnię wychodzi glina zwałowa. Na wschód od jeziora występują piaszczyste wały i pagórki kemowe. Taką budowę geologiczną potwierdzają wiercenia hydrogeologiczne wykonane w ośrodkach wypoczynkowych zlokalizowanych nad jeziorem. Woda podziemna ma bezpośredni kontakt hydrauliczny z jeziorem, głównie w części wschodniej jeziora. Tabela 6 Struktura użytkowania ziemi w zlewni Jez. Łochowice Typ użytkowania Procent ziemi użytki rolne Lasy powierzchni 3% 7% 7.- Użytkowanie jeziora Główną funkcją jeziora jest wypoczynek. Baza wypoczynkowa oparta jest na ośrodkach wczasowych dostosowanych do prowadzenia wczasów pobytowych i wypoczynku codziennego mieszkańców Krosna Odrzańskiego. Dodatkowo jezioro wykorzystywane jest do ekstensywnej hodowli ryb. Ze względu na duże turystyczne obciążenie jeziora wydaje się koniecznością ograniczenie bazy turystycznej wokół niego. Tabela 9 Użytkowanie wód Jeziora Łochowickiego Rok pomiaru 25 UŻYTKOWANIE

7 -7typ rybacki gospodarka rybacka transport wodny ujęcie do picia ujęcia dla przemysłu leszczowe jest prowadzona nie ma nie ma nie ma OBIEKTY ilość miast ilość wsi 1 il. ośrodków 2 wczasowych il. pól namiotowych zabudowa rekreacyjna nieliczna FORMY UŻYTKOWANIA ZIEMI Sposób użytkowania przewaga lasów zlewni bezpośredniej Źródła zanieczyszczeń Nie ma Uwagi: aktualnie jeden ośrodek wypoczynkowy jest nieczynny Ważność danych 25 rok 8.- Źródła zanieczyszczeń wód Nad brzegami jeziora usytuowane są dwa ośrodki wypoczynkowe. Aktualnie jeden z nich jest nieczynny. W minionych latach Ośrodki odprowadzały ścieki, po wstępnym podczyszczeniu w osadnikach gnilnych, do ziemi. Urządzenia podczyszczające nie zapewniały dostatecznej ochrony wód przed degradującym wpływem ścieków. Obecnie, osadniki gnilne eksploatowane są jako zbiorniki bezodpływowe. Ścieki wywożone są na oczyszczalnię ścieków w Krośnie Odrzańskim. Do jeziora odprowadzane są jedynie wody opadowe z terenu ośrodków wypoczynkowych. 9.- Warunki meteorologiczne Według klasyfikacji K.Prawdzica i Cz. Koźmińskiego (1972) Jezioro Łochowice leży na obszarze zaliczanym do VI krainy klimatycznej. Zakres średnich temperatur rocznych z wielolecia wynosi 7,8-8,1 C, ilość dni gorących o temperaturze powyżej 25 C waha się w granicach , natomiast wielkości średniej sumy opadów, z wielolecia , w granicach mm. W trakcie badań wiosennych w dniu r., w godz , było słonecznie, temperatura powietrza wynosiła 12 C, wiał słaby wiatr z sektora północno zachodniego. Latem w dniu r., w godz 11 13, pogoda była słoneczna, temperatura powietrza wynosiła 26 C, wiał wiatr z sektora południowo zachodniego, o sile 2 m/s.

8 Ocena podatności wód na degradację Jezioro Łochowice (Glibiel) ze względu na niski stosunek objętości wód jeziora do długości linii brzegowej, małą stratyfikację wód oraz niską głębokość średnią kwalifikuje się do jezior II kategorii podatności na degradację. Jezioro charakteryzuje się słabymi warunkami naturalnymi i jest dość podatne na wpływy z zewnątrz. Wymagana jest ochrona wód jeziora przed dopływem zanieczyszczeń z punktowych i obszarowych źródeł zanieczyszczeń. Tabela 1 Ocena podatności Jeziora Łochowice na degradację Ocena podatności na degradację (25) ===================================== Województwo: LUBUSKIE Powiat: krośnieński Gmina: Krosno Odrzańskie - obszar wiejski Typ gminy: obszar wiejski w gminie miejsko - wiejskiej Wskaźnik Wartość wskaźnika Punktacja Głębokość średnia (m) 7, V jeziora / L jeziora (tys.m3)/(m), Stratyfikacja wód % 11, P dna czynnego / V epilimnionu (m2)/(m3), Wymiana wody w roku % Współczynnik Schindlera P zlewni(z P jeziora)/ V jeziora (m2)/(m3) 1, Sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej przewaga lasów Wynik punktacji i sumaryczna kategoria podatności jeziora 1,86 = II kategoria Uwaga: wartości wskaźników podatności na degradacje wód jeziorowych mieszczą się w granicach I kategorii II kategorii III kategorii : poza kategorią

9 -9- II. CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD JEZIORA ŁOCHOWICE (GLIBIEL) 1.- Warunki termiczno - tlenowe jeziora Tabela 11 Warunki termiczno tlenowe Jeziora Łochowice w okresie wiosennym Jezioro ŁOCHOWICE (Glibiel) Data badania: Okres poboru prób: wiosna Hypolimnion: nie występuje Stanowisko: 1 Metalimnion: nie występuje Lp. głębokość temperatura tlen [m] [ C] [mg/l] , 1,6 13,8 2 2, 1,4 14,8 3 3, 9,2 14,9 4 4, 6,2 8,1 5 5, 5,3 3,4 6 6, 5, 1, Data badania: Okres poboru prób: wiosna Hypolimnion: nie występuje Stanowisko: 2 Metalimnion: nie występuje Lp. głębokość temperatura tlen [m] [ C] [mg/l] , 1,8 14,5 2 2, 1,6 14,1 3 3, 8,8 15,3 4 4, 6,3 14,2 5 5, 4,9 8,4 6 6, 4,3 6,3 7 7, 4,1 5,4 8 8, 4, 4,3 9 9, 4, 2,4 1 1, 4,, , 4,, , 4,, , 4,, W okresie wiosennym temperatura wody w jeziorze oscylowała od 4, C przy dnie do ok. 11, C przy powierzchni. Stężenie tlenu w wodzie mieściło się w granicach 13,8 14,5 mg O2/dm3 przy powierzchni do,5 6 mg O2/dm3 przy dnie. Tabela 12 Warunki termiczno tlenowe Jeziora Łochowice w okresie letnim Jezioro ŁOCHOWICE (Glibiel) Data badania: Okres poboru prób: lato Hypolimnion: nie występuje Stanowisko: 1 Metalimnion: od 4, m do 6, m Lp. głębokość temperatura tlen [m] [ C] [mg/l]

10 , 21,7 12, 2 2, 21,5 1,1 3 3, 21,1 9,8 4 4, 2,1 8,6 5 5, 17,1 4,5 6 6, 12,6, Data badania: Okres poboru prób: lato Hypolimnion: występuje Stanowisko: 2 Metalimnion: od 4, m do 9, m Lp. głębokość temperatura tlen [m] [ C] [mg/l] , 21,9 1,6 2 2, 21,7 11,1 3 3, 21,3 11,7 4 4, 21, 11,9 5 5, 18,7 14,7 6 6, 14, 13,1 7 7, 9,8 5,3 8 8, 6,4,6 9 9, 5,1,2 1 1, 4,8, , 4,7, , 4,5, , 4,5, W okresie letnim w wodach jeziora strefa metalimnionu ukształtowała się od 4 metra głębokości do dna w plosie południowym (P-1) i od 4 metra głębokości do 9 metra głębokości w plosie północnym (P-2). Natlenienie strefy hypolimnionu było bardzo małe w granicach,1 mgo2/dm3 do,2 mg O2/dm3. Profile termiczno tlenowe jeziora z okresu badań 25 roku przedstawiono na rysunku Wyniki badań fiz-chem. i bakteriologicznych wód jeziora. Tabela 13 Podstawowe i dodatkowe wskaźniki zanieczyszczeń wód Jeziora Łochowice - wiosna Stanowisko: 1 Okres: wiosna Głębokość: 7 [m] Data badania: Obserwacje: brak Lp. Podstawowe - wiosna miejsce poboru próby wartość j. miary Fosforany 1 m pod powierzchnią,23 mg P/l 2 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią,57 mg P/l 3 Azot mineralny 1 m pod powierzchnią,24 mg N/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 2,1 mg N/l 5 Przewodność elektrolit. wł. 1 m pod powierzchnią 284 µs/cm 6 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 1,3 mg/m3 7 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 4,8 mg/l 8 Widzialność krążka Secchiego 1,5 m 9 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 2, 1 Miano coli typu kałowego 1 m nad dnem 2, Lp. Dodatkowe - wiosna miejsce poboru próby wartość j. miary

11 ph 1 m pod powierzchnią 7,9 2 Barwa 1 m pod powierzchnią 15 mg Pt/l 3 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 2, mval/l 4 Wapń 1 m pod powierzchnią 37, mg Ca/l 5 Magnez 1 m pod powierzchnią 5,1 mg Mg/l 6 Sód 1 m pod powierzchnią 11,5 mg Na/l 7 Potas 1 m pod powierzchnią 17,3 mg K/l 8 Chlorki 1 m pod powierzchnią 19,6 mg Cl/l 9 Siarczany 1 m pod powierzchnią 14,7 mg SO4/l Lp. Charakteryst. dla źródeł zan. wartość j. miary Pestycydy chloroorganiczne,1 µg/l 2 Fenole lotne,5 mg/l 3 Ołów,1 mg Pb/l 4 Miedź,22 mg Cu/l 5 Cynk,57 mg Zn/l 6 Kadm,1 mg Cd/l 7 Chrom ogólny,1 mg Cr/l Stanowisko: 2 Okres: wiosna Głębokość: 14 [m] Data badania: Obserwacje: brak Lp. Podstawowe - wiosna miejsce poboru próby wartość j. miary Fosforany 1 m pod powierzchnią,27 mg P/l 2 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią,64 mg P/l 3 Azot mineralny 1 m pod powierzchnią,28 mg N/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 2,54 mg N/l 5 Przewodność elektrolit. wł. 1 m pod powierzchnią 284 µs/cm 6 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 8,6 mg/m3 7 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 4,6 mg/l 8 Widzialność krążka Secchiego 1,5 m 9 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 2, 1 Miano coli typu kałowego 1 m nad dnem 2, Lp. Dodatkowe - wiosna miejsce poboru próby wartość j. miary ph 1 m pod powierzchnią 7,7 2 Barwa 1 m pod powierzchnią 15 mg Pt/l 3 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 2, mval/l 4 Wapń 1 m pod powierzchnią 36,4 mg Ca/l 5 Magnez 1 m pod powierzchnią 8, mg Mg/l 6 Sód 1 m pod powierzchnią 1,7 mg Na/l 7 Potas 1 m pod powierzchnią 19,5 mg K/l 8 Chlorki 1 m pod powierzchnią 19,3 mg Cl/l 9 Siarczany 1 m pod powierzchnią 13,8 mg SO4/l Lp. Charakteryst. dla źródeł zan. wartość j. miary Pestycydy chloroorganiczne,1 µg/l 2 Fenole lotne,5 mg/l 3 Ołów,1 mg Pb/l 4 Miedź,22 mg Cu/l 5 Cynk,35 mg Zn/l 6 Kadm,1 mg Cd/l 7 Chrom ogólny,1 mg Cr/l Uwaga: Wartości wskaźników zanieczyszczeń wód jeziorowych mieszczą się w granicach : klasy I klasy II klasy III są poza klasami Wiosną wody Jeziora Łochowice charakteryzował odczyn słabo zasadowy (ph w granicach 7,7-7,9), ilość wapnia w stosunku do ilości magnezu w wodzie jeziora wynosiła jak 5 : 1 w plosie P-1 i 7 : 1 w plosie P-2. Zawartość sodu (w granicach 1,7 11,5 mg Na/dm3), chlorków (19,3-19,6 mg Cl/dm3), siarczanów (13,8 14,7 mg SO4/dm3) była niska i odpowiadała wartościom występującym w wodach czystych. W wodzie jeziora w okresie wiosennym obserwowane wysokie stężenie potasu (17,3 19,5 mg K/dm 3) w stosunku do stężeń obserwowanych w wodach innych jezior. Ponadto wody charakteryzowały się nieco zwiększonym stężeniem

12 substancji mineralnych wyrażonym wskaźnikiem przewodnictwa elektrolitycznego właściwego (284 µs/cm), nieco zwiększoną ilością suchej masy sestonu (4,6 4,8 mg/dcm 3), nieco zwiększonym stężeniem chlorofilu a (od 8,6 µg/dcm3 do 1,3 µg/dm3), nieco zwiększonym stężeniem: fosforanów (,23 -,27 mg P/dm3), fosforu ogólnego (,57,64 mg P/dm3), azotu mineralnego (,24,28 mg Nmin/dcm3) i wysokim stężeniem azotu ogólnego (2,1 2,54 mg Nog/dm3) oraz niską w granicach 1,5 m przejrzystością wody w stosunku do wartości dopuszczalnych w wodach jezior o najwyższej czystości. W wodzie jeziora w okresie wiosny stwierdzono obecność w niewielkich ilościach pestycydów chloroorganicznych na poziomie,1 µg/dm3. Ilość pestycydów była niska w stosunku do obserwowanych w wodach rzecznych w Polsce. Zawartość metali tzw. ciężkich ołowiu, kadmu i chromu og. była na granicy wykrywalności. Stężenie miedzi wynosiło,22 mgcu/dm3 a stężenie cynku,35 -,57 mgzn/dm3. Tabela 14 Podstawowe i dodatkowe wskaźniki zanieczyszczeń wód Jeziora Łochowice - lato Stanowisko: 1 Okres: lato Głębokość: 7 [m] Data badania: Obserwacje: brak Lp. Podstawowe - lato miejsce poboru próby wartość j. miary ChZT metodą dwuchromianową 1 m pod powierzchnią 3,3 mg O2/l 2 BZT5 1 m pod powierzchnią 2,2 mg O2/l 3 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią,1 mg P/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 3,38 mg N/l 5 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 3,8 mg/m3 6 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 3,5 mg/l 7 Widzialność krążka Secchiego 3,1 m 8 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 4, 9 Miano coli typu kałowego 1 m nad dnem 4, 1 BZT5 1 m nad dnem 4,8 mg O2/l 11 Fosforany 1 m nad dnem,8 mg P/l 12 Fosfor całkowity 1 m nad dnem,14 mg P/l 13 Azot amonowy 1 m nad dnem 1,42 mg N/l Lp. Dodatkowe - lato miejsce poboru próby wartość j. miary ph 1 m pod powierzchnią 7,8 2 ph 1 m nad dnem 6,3 3 Barwa 1 m pod powierzchnią 5 mg Pt/l 4 Barwa 1 m nad dnem 1 mg Pt/l 5 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 1,8 mval/l 6 Zasadowość 1 m nad dnem 2,3 mval/l 7 Wapń 1 m pod powierzchnią 29,1 mg Ca/l 8 Wapń 1 m nad dnem 41,6 mg Ca/l 9 Magnez 1 m pod powierzchnią 7,3 mg Mg/l 1 Magnez 1 m nad dnem 3,5 mg Mg/l 11 Sód 1 m pod powierzchnią 11, mg Na/l 12 Sód 1 m nad dnem 1,8 mg Na/l 13 Potas 1 m pod powierzchnią 2,6 mg K/l 14 Potas 1 m nad dnem 2,6 mg K/l 15 Chlorki 1 m pod powierzchnią 2,9 mg Cl/l 16 Chlorki 1 m nad dnem 23,2 mg Cl/l 17 Siarczany 1 m pod powierzchnią 14,4 mg SO4/l 18 Siarczany 1 m nad dnem 14,5 mg SO4/l Lp. Charakteryst. dla źródeł zan. wartość j. miary Pestycydy chloroorganiczne,9 µg/l 2 Fenole lotne,3 mg/l 3 Ołów,5 mg Pb/l 4 Miedź,19 mg Cu/l 5 Cynk,1 mg Zn/l 6 Kadm,1 mg Cd/l 7 Chrom ogólny,1 mg Cr/l

13 Stanowisko: 2 Okres: lato Głębokość: 14 [m] Data badania: Obserwacje: brak Lp. Podstawowe - lato miejsce poboru próby wartość j. miary ChZT metodą dwuchromianową 1 m pod powierzchnią 29,1 mg O2/l 2 BZT5 1 m pod powierzchnią 1,4 mg O2/l 3 Fosfor całkowity 1 m pod powierzchnią,9 mg P/l 4 Azot całkowity 1 m pod powierzchnią 1,55 mg N/l 5 Chlorofil 1 m pod powierzchnią 3, mg/m3 6 Sucha masa sestonu 1 m pod powierzchnią 3,4 mg/l 7 Widzialność krążka Secchiego 3,5 m 8 Miano coli typu kałowego 1 m pod powierzchnią 4, 9 Miano coli typu kałowego 1 m nad dnem 17, 1 BZT5 1 m nad dnem 3,5 mg O2/l 11 Fosforany 1 m nad dnem,5 mg P/l 12 Fosfor całkowity 1 m nad dnem,1 mg P/l 13 Azot amonowy 1 m nad dnem,7 mg N/l Lp. Dodatkowe - lato miejsce poboru próby wartość j. miary ph 1 m pod powierzchnią 7,6 2 ph 1 m nad dnem 6,3 3 Barwa 1 m pod powierzchnią 1 mg Pt/l 4 Barwa 1 m nad dnem 1 mg Pt/l 5 Zasadowość 1 m pod powierzchnią 1,8 mval/l 6 Zasadowość 1 m nad dnem 2, mval/l 7 Wapń 1 m pod powierzchnią 34,6 mg Ca/l 8 Wapń 1 m nad dnem 41,6 mg Ca/l 9 Magnez 1 m pod powierzchnią 2,2 mg Mg/l 1 Magnez 1 m nad dnem 3,2 mg Mg/l 11 Sód 1 m pod powierzchnią 11,1 mg Na/l 12 Sód 1 m nad dnem 11,2 mg Na/l 13 Potas 1 m pod powierzchnią 2,4 mg K/l 14 Potas 1 m nad dnem 21, mg K/l 15 Chlorki 1 m pod powierzchnią 21,8 mg Cl/l 16 Chlorki 1 m nad dnem 22, mg Cl/l 17 Siarczany 1 m pod powierzchnią 16, mg SO4/l 18 Siarczany 1 m nad dnem 13,8 mg SO4/l Lp. Charakteryst. dla źródeł zan. wartość j. miary Pestycydy chloroorganiczne,2 µg/l 2 Fenole lotne,5 mg/l 3 Ołów,4 mg Pb/l 4 Miedź,13 mg Cu/l 5 Cynk,148 mg Zn/l 6 Kadm,1 mg Cd/l 7 Chrom ogólny,3 mg Cr/l Uwaga: Wartości wskaźników zanieczyszczeń wód jeziorowych mieszczą się w granicach : klasy I klasy II klasy III są poza klasami W okresie letnim wody Jeziora Łochowice w strefie epilimnionu charakteryzowały się odczynem słabo zasadowym 7,8 7,6 wartości ph, zawartość wapnia kształtowała się w granicach mg Ca/dm3, magnezu w granicach 2-7 mg Mg/dm3. Stosunek Ca : Mg kształtował się na poziomie 4 : 1 na stanowisku P1 i 12 : 1 na stanowisku P-2. Ilość sodu (11 mg Na/dm3), potasu (2,4-2,6 mg K/dm3), chlorków (21-22 mg Cl/dm3) i siarczanów (14-16 mg SO4/dm3) była niska i odpowiadała wartościom I klasy czystości wód powierzchniowych z wyjątkiem wysokiej zawartości sodu w stężeniu większym niż dopuszczalna wartość graniczna III klasy czystości Wody Jeziora Łochowice w okresie letnim, w strefie epilimnionu, charakteryzowały się wysokim (P-2) i bardzo wysokim (P-1) stężeniem azotu całkowitego w granicach 1,55-3,38 mg Ncał/dm3, zwiększoną

14 zawartością substancji organicznych (ChZTCr w granicach 3 mgo2/dm3 oraz dobrą przezroczystością wód (3,1 3,5 m) w stosunku do wartości notowanych w wodach najczystszych. Pestycydy stwierdzono na granicy oznaczalności w ilości 2-9 µg/dcm 3, stężenie fenoli wynosiło,3,5 mg/dm3, ołowiu w granicach,4,5 mg Pb/dm3, miedzi w granicach,13,19 mgcu/dm3, cynku,1 -,148 mg Zn/dm3 oraz kadmu i chromu og. na granicy oznaczalności.wszystkie obserwowane wartości mieszczą się w granicach dopuszczalnych dla wód powierzchniowych o I klasie czystości. W okresie letnim wody jeziora w strefie dennej charakteryzowały się odczynem słabo kwaśnym (6,6-6,7 ph), zawartość wapnia wynosiła 41 mg Ca/dm3, magnezu 3,5 mg Mg/dm3. Stosunek Ca : Mg w poszczególnych plosach był różny i kształtował się na poziomie : 1. Zawartość sodu (11 mg Na/dcm3), potasu (21 mg K/dm3), chlorków (23 mg Cl/dm3), siarczanów (14 mg SO4/dm3) była niska (z wyjątkiem stężenia potasu) i odpowiadała wartościom charakterystycznym dla wód czystych. W okresie letnim w wodach naddennych zaobserwowano tylko zwiększone w stosunku do norm stężenie zanieczyszczeń organicznych (BZT5 3,5-4,8 mg O2/dm3). Pod względem sanitarnym badane wody Jeziora Łochowice zarówno wiosną jak i latem były bardzo czyste i odpowiadały pod względem bakteriologicznym I klasie czystości wód powierzchniowych. 4.- Wyniki badań hydrobiologicznych Ze względu na skład, liczebność i strukturę dominacji organizmów planktonowych należałoby rozpatrywać dwie części Jeziora Łochowice (Glibiel) osobno. I tak ploso pierwsze (mniejsze i płytsze), położone w części południowej, w okresie wiosennym charakteryzowało się większą liczebnością organizmów planktonowych 18 tys. os./l (88,7 % stanowił fitoplankton), przy 8 tys. os./l (75,7 % - fitoplankton) w plosie drugim. W plosie pierwszym najliczniejsze były sinice 54 % (Oscillatoria sp. 99 %), a następnie: zielenice 35 % (Monoraphidium spp. 73 %), okrzemki 6 % (Cyclotella sp. 8 %), kryptofity 4 % (Rhodomonas sp. 1 %). W plosie drugim również najliczniejsze były sinice, jednak tam dominacja była wyraźniejsza 68 % (Oscillatoria sp. 99,9 %), zielenice stanowiły 21 % (Monoraphidium spp. 61 %), okrzemki 9 % (Cyclotella sp. 7 %), natomiast kryptofity niecałe 2 % (Rhodomonas sp. 1 %). Zooplankton stanowił w plosie pierwszym 11,3 % (214 os./l) ogólnej liczby organizmów planktonowych, natomiast w drugim 24,3 % (1966 os./l). Struktura dominacji w jednej i drugiej części była podobna i przedstawiała się następująco (wartości średnie): pierwotniaki 84 % (Zoothamnium sp. 91 %, Flagellata n.

15 det. 9 %), widłonogi 8 % (w tej grupie były różne liczebności poszczególnych taksonów: Thermocyclops oithonoides 15,2 % i 3,7 %, Cyclops vicinus 7 % i 2,5 %, Eudiaptomus gracilis 5,3 % i 5 %, natomiast osobników w stadium młodocianych było 71 % i 87 %), wrotki 6 % (Keratella cochlearis 4 % i 31 %, Conochiloides natans 2,5 % i 27 %, Keratella quadrata 17 % i 11 %, Conochilus unicornis 14 % i 13,5 %), wioślarki 2 % (Bosmina longirostris 98 % i 94 %). Latem liczebność organizmów planktonowych w plosie pierwszym zwiększyła się 1,5-krotnie i wynosiła 25 tys. os./l (96,5 % stanowił fitoplankton), natomiast w drugim zmniejszyła się do 6 tys. os./l (84,6 % fitoplankton). Obie części zdecydowanie różniły się strukturą dominacji fitoplanktonu. I tak w pierwszej, najliczniejsze były złotowiciowce 45 % (Mallomonas spp. 1 %), a następnie zielenice (Coenocystis sp. 32 %, Dictyosphaerium sp. 16,5 %, Closterium acutum var. variabile 15 %) i sinice (Achroonema sp. 71 %, Gomphosphaeria lacustris 17 %) po 23 %. Niewielki udział miały okrzemki 4 %, bruzdnice 3 % i kryptofity 1 %. W drugiej zdecydowanie dominowały zielenice 81,5 % (Dictyosphaerium sp. 42 %, Coenocystis sp. 38 %), bruzdnice stanowiły 15,5 % (Ceratium hirundinella 58 %, Peridinium spp. 42 %), okrzemki 2,5 % a sinice niecałe,5 %. Tabela 15 Główne wskaźniki planktonowe charakteryzujące stan Jeziora Łochowice (Glibiel) J. Łochowice P-1 Ogólna liczba organizmów planktonowych os/l tax Fitoplankton os/l tax J. Łochowice P-2 wiosna lato wiosna lato J. Łochowice śr. wiosn a lato ,4 58,1 19 Struktura dominacji organizmów fitoplanktonu % sinice złotowiciowce okrzemki bruzdnice zielenice eugleniny kryptofity Zooplankton os/l liczba taksonów udział procentowy 54, ,7 44,6 36,7 6,2 4,4 9,1 2,5 7 4,1,7 3,2,3 15,5,6 5,3 34,7 23, ,5 3,9 33,7,6,4,1,5,3 4 1,1 1,8 3,4, ,3 3,5 24,3 15,4 15,4 5,8 5,6 19,4 Struktura dominacji organizmów zooplanktonu % wrotki wioślarki widłonogi pierwotniaki 5,6 31,7 5,6 8,1 2,1 4,1 1,8 9,3 2 6,8 8,5 1,9 8,2 6,9 8,3 8,8 83,8 53,3 84,3 75,6 84,1 65

16 Wrotki liczba os/l biomasa µg/l biomasa µg/os udział formy tecta w populacji K. cochlearis % ,82 46,84 41,22 16,89 7,52 31,86,89,17,37,22,63,18 Wioślarki liczba os/l biomasa µg/l biomasa µg/os liczba os/l biomasa µg/l biomasa µg/os Zooplanktonowy Wskaźnik Stanu Trofii Stan jeziora ,2 255,8 462,4 19, 7 59,8 178,2 13 7,1 12,8 21,1 12,7 17,1 Widłonogi ,5 461,3 2596,4 976, ,9 22,8 4,8 16,1 14,6 19,5 8,8 48 mezo-eutrofia 4 mezotrofia wysoka 44 mezotrofia wysoka Udział zooplanktonu w plosie pierwszym wynosił 3,5 % (882 os./l), a w drugim 15,4 % (965 os./l). Struktura dominacji w obu częściach różniła się dość zasadniczo: w pierwszej współdominowały pierwotniaki 53 % (Coleps hirtus 73 %, Zoothamnius sp. 2 %) i wrotki 32 % (Keratella cochlearis 42,5 %, Trichocerca pusilla 21 %, Collotheca mutabilis 11 %), a widłonogi miały 11 % (95 % - formy młodociane, Diacyclops bicuspidatus 3 %, Eudiaptomus gracilis 2 %), natomiast wioślarki 4 % (Bosmina longirostris 53 %, Ceriodaphnia quadrangula 22 %, Bosmina coregoni 14 %). W drugiej części zdecydowanym dominantem były pierwotniaki 76 % (Coleps hirtus 75 %, Zoothamnium sp. 18,5 %), a następnie: wioślarki 9 % (Diaphanosoma brachyurum 47 %, Bosmina coregoni 42 %, Bosmina longirostris 8 %), wrotki 8 % (Keratella cochlearis 26 %, Trichocerca similis 2,5 %, Collotheca mutabilis 14 %) i widłonogi 7 % (formy młodociane 84 %, Eudiaptomus gracilis 13 %, Mesocyclops leuckarti i Thermocyclops oithonoides po 1,5 %). W obu częściach nie występowała forma tecta w populacji Keratella cochlearis, a zooplanktonowy wskaźnik stanu trofii w pierwszej wyniósł 48 punktów (środkowa mezo-eutrofia), natomiast w drugiej 4 punktów (środkowa mezotrofia). Gdyby przyjąć wartość średnią ZWST dla całego jeziora byłoby to 44 punkty i oznaczało mezotrofię, przy granicy z mezo-eutrofią. Generalnie jezioro to można by określić jako mezotroficzne ze zdecydowanie gorszą jedną częścią (ploso pierwsze).

17 Ocena stanu czystości wód jeziora Jezioro Łochowickie (Glibel) ocenione w 25 roku zgodnie z metodyką oceny jakości wód jeziorowych pod względem fizyko - chemicznym odpowiada wodom II klasy czystości. Na ocenę wód (tabela nr 16) decydujący wpływ miało obserwowane w wodzie jeziora zbyt wysokie stężenie azotu całkowitego. Wpływ na obniżenie klasy czystości miał również fakt prawie całkowitego odtlenienia hypolimnionu w okresie letnim. Wiosną w wodach jeziora stwierdzono zwiększoną zawartość soli mineralnych wyrażoną wskaźnikiem PEW, zwiększone stężenie fosforanów i zwiększone stężenie azotu mineralnego. Latem obserwowano wysokie stężenia substancji organicznych wyrażone wskaźnikiem ChZT-Cr i zwiększone stężenie w warstwie naddennej azotu amonowego. Ponadto obserwowano zwiększoną ilość suchej masy sestonu oraz zmniejszoną przejrzystość wód w stosunku do wartości dopuszczalnych dla wód jeziorowych I klasy czystości. Pod względem sanitarnym jezioro jest czyste i odpowiada I klasie czystości. Tabela 16 Ocena stanu czystości wód Jeziora Łochowice (Glibiel) w 25 roku Ocena stanu czystości wód na podstawie badań wiosennych z i letnich z Wskaźnik Okres i miejsce poboru próbek wody Wartości wskaźników Wartość Punk średnia tacja Średnie nasycenie hypolimnionu tlenem % lato,9, ChZT metodą dwuchromianową mgo2/dm3 lato - warstwa powierzchniowa 3,3 29,1 29, BZT5 mgo2/dm3 lato - warstwa powierzchniowa 2,2 1,4 1, BZT5 mgo2/dm3 lato - warstwa naddenna 4,8 3,5 4, Fosforany mgp/dm3 wiosna - warstwa powierzchniowa,23,27, Fosforany mgp/dm3 lato - warstwa naddenna,8,5, Fosfor całkowity mgp/dm3 lato - warstwa naddenna,14,1, Fosfor całkowity mgp/dm3wiosna i lato (wart.śred.)-warstwa pow.,34,37, Azot mineralny mgn/dm3 wiosna - warstwa powierzchniowa,24,28, Azot amonowy mgn/dm3 lato - warstwa naddenna 1,42,7, Azot całkowity mgn/dm3wiosna i lato (wart.śred.)-warstwa pow. 2,7 2,5 2, Przewodność elektrolityczna właściwa µs/cm wiosna - warstwa powierzchniowa Chlorofil mg/m3wiosna i lato (wart.śred.)-warstwa pow. 7,1 5,8 6, Sucha masa sestonu mg/dm3wiosna i lato (wart.śred.)-warstwa pow. 4,2 4, 4, Widzialność krążka Secchiego m wiosna i lato (wartość średnia) 2,3 2,5 2, Wynik punktacji i sumaryczna klasa czystości wód 1,93 = II klasa Weryfikacja klasy czystości ze względu na miano coli typu kałowego 4, 4, Uwaga: Wartości wskaźników zanieczyszczeń wód jeziorowych mieszczą się w granicach : klasy I klasy II klasy III są poza klasami

18 III. WNIOSKI 1) Jezioro Łochowice (Glibiel) ocenione pod względem wskaźników fizyko chemicznych w 25 roku odpowiadało II klasie czystości wód powierzchniowych. Pod względem sanitarnym jezioro należy do zbiorników najczystszych, o I klasie czystości. 2) Wyniki badań hydrobiologicznych wskazują, że Jezioro Łochowice zalicza się do zbiorników typu mezoeutroficznego. 3) II kategoria podatności Jeziora Łochowice na degradację, wskazuje na wrażliwość jeziora na zanieczyszczenie wód. Wymagana jest pełna ochrona jego wód przed dopływem zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego. 4) Rekreacyjno wypoczynkowa funkcja jeziora winna odgrywać nadal wiodącą rolę przy założeniu nie zwiększania bazy turystycznej. W jeziorze należy prowadzić rozważną, ekstensywną gospodarkę rybacką.

19 IV. WYKORZYSTANE MATERIAŁY 1. Dojlido J., R., Chemia wód powierzchniowych Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko Białystok 1995r. 2. Instytut Rybactwa Śródlądowego "Plany batymetryczne jezior 3. Kondracki J., Geografia fizyczna Polski PWN W-wa 1978 r 4. Kudelska D., Cydzik D., Soszka H., Wytyczne monitoringu podstawowego jezior PIOŚ W-wa 1994r. 5. Lenartowski M., Grzybowski J., Szybowski J., Chęciński Z., Tonder J., Gruszewski M., Stanisławczyk J., Monografia woj. zielonogórskiego i gorzowskiego" 196 Olsztyn jezior województwa zielonogórskiego - materiały zbiorcze Instytut Kształtowania Środowiska Oddział we Wrocławiu Zakład Ochrony Środowiska w Zielonej Górze Zielona Góra 198r. 6. Prawdzic K., Koźmiński C. "Agroklimat województwa zielonogórskiego" 1972 r.

20 - 2 - Rysunek 1 Lokalizacja Jeziora Łochowice (Glibiel)

21 Rysunek 2 Plan batymetryczny Jeziora Łochowice (Glibiel) z lokalizacją punktów pomiarowo-kontrolnych

22 Rysunek 3 Zlewnia Jeziora Łochowice (Glibiel)

23 Rysunek 4 Wykresy termiczno tlenowe Jeziora Łochowice (Glibel) z okresu wiosny ( r.) i lata ( r.)

24 - 24 -

25 Załącznik nr 1

26 Załącznik nr 2