Agnieszka Meller Anna Adamczyk Adam Koszutowski WDROŻENIE I SZKOLENIA STREETWORKERÓW Cele i zadania procesu wdrażania i szkoleń Podpisanie umowy z nowym pracownikiem to nie koniec procesu zatrudniania. Może zdarzyć się, że pracownik opuści nową pracę po kilku lub kilkunastu miesiącach, a cały nakład czasu, pracy oraz pieniędzy przeznaczonych na ten cel pójdzie na marne. Jednym z powodów takiej sytuacji może być niewłaściwie zaplanowany proces wdrożenia i szkolenia nowego pracownika, co prowadzi na przykład do nieporozumień wynikających z niezrozumienia zakresu obowiązków, kultury organizacji/instytucji czy oczekiwań obu stron. Aby uniknąć takiej sytuacji, należy odpowiednio i precyzyjnie zaplanować proces zapoznawania pracownika z nowym środowiskiem pracy. Nie wolno zapomnieć o takich szczegółach, jak przygotowanie miejsca pracy czy poinformowanie innych pracowników (szczególnie bezpośrednich współpracowników) o zatrudnianiu nowego członka zespołu. Wbrew pozorom takie detale wpływają nie tylko na dobre samopoczucie osoby przyjmowanej do pracy, ale także na ogólny obraz firmy. Chociaż niektórzy twierdzą, iż najlepszą metodą wdrażania nowych pracowników jest rzucenie ich na głęboką wodę w codzienny wir obowiązków. Doświadczenie uczy, że nie wolno zasypywać ich zbyt dużą ilością informacji, ponieważ stres, jaki wynika ze zmiany środowiska pracy, utrudnia zapamiętywanie całej przekazywanej wiedzy. Lepszym rozwiązaniem jest zatem stopniowe wdrażanie, tym bardziej uzasadnione, ponieważ od streetworkera, zgodnie ze standardem pracy tą metodą, nie wymaga się specjalistycznego wykształcenia ani kwalifikacji. Proces wdrażania w tym wypadku powinien być więc oparty na cyklu interdyscyplinarnych szkoleń. Szkolenia te dotyczyć będą przede wszystkim metodologii pracy streetworkera, problematyki bezdomności, a także specjalistycznej wiedzy
niezbędnej przy wykonywaniu tego rodzaju pracy. Szczegółowy plan szkolenia wydłuża nieco czas wdrażania, jednak dzięki temu żadna informacja potrzebna przyszłemu streetworkerowi nie zostanie pominięta. W następnym podrozdziale przedstawimy propozycję harmonogramu wdrażania wraz z odpowiednimi szkoleniami. Bardzo ważnym elementem adaptacji streetworkera jest ocena jego pracy. Dlatego już na tym etapie powinien zostać wprowadzony monitoring pracy streetworkera. Analizy, wywiady, obserwacje pozwolą na wyjaśnienie wcześniejszych niedomówień oraz dostarczą przełożonemu informacji dotyczących nie tylko standardów pracy, ale także własnych odczuć oraz wątpliwości nowej osoby. Jeżeli w trakcie procesu wdrażania ujawnią się jakieś problemy, od razu należy powziąć działania wyjaśniające sytuację. Tu bardzo ważną rolę odgrywa jasne sprecyzowanie oczekiwań przez przełożonego, np. w kwestii metody wykonywania powierzonych zadań, terminarza czy sposobu raportowania. Harmonogram procesu wdrażania i szkoleń Zapoznanie z zasadami pracy, zakresem obowiązków 4h Zapoznanie z narzędziami pracy standardy dokumentacji 2h Problematyka bezdomności 8h o definicja bezdomności o przyczyny bezdomności o rodzaje bezdomności o fazy bezdomności syndrom bezdomności o profil psychospołeczny osoby bezdomnej o bezdomność na świecie, w Europie i Polsce Metodologia pracy streetworkera 4h o definicja o cele o zadania System pomocy społecznej 8h o Ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej o Ustawa z dn. 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego o Ustawa z dn. 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych
o Uchwały władz lokalnych na temat gospodarki mieszkaniowej o Ustawa z dn. 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy o hierarchizacja i standaryzacja placówek o hierarchizacja i standaryzacja pracy socjalnej Instytucje i organizacje pomocy społecznej na obszarze pracy streetworkerów 8h o struktura ośrodków pomocy społecznej o placówki na terenie działania streetworkerów Współpraca ze służbami spotkania o spotkanie z policją o spotkanie ze strażą miejską o spotkanie ze służbą zdrowia o spotkanie ze strażą graniczną o spotkanie ze Służbą Ochrony Kolei o spotkania z innymi instytucjami w zależności od potrzeb i możliwości Lustracja placówek i miejsc niemieszkalnych 8h Profilaktyka uzależnień 8h Kurs pierwszej pomocy i medycyny zakaźnej 16h Superwizja i monitoring pracy 2h Ad. 1. Zapoznanie z zasadami pracy, zakresem obowiązków Zapoznanie streetworkera z zasadami pracy jest szczególnie istotne z uwagi na innowacyjność metody i brak wcześniejszych doświadczeń w pracy z osobami bezdomnymi z wykorzystaniem tej formy. Precyzyjne określenie zasad pracy: czasu pracy, zasad ograniczonego zaufania do klientów czy wagi współpracy z różnymi podmiotami jest elementem, którego brak może negatywnie wpłynąć na dalszą pracę streetworkera i jego zaangażowanie w pełnione obowiązki. Wyczerpujące omówienie punktów wymienionych w zakresie obowiązków daje realną szansę na właściwe zrozumienie wymagań stawianych przez pracodawcę oraz jasność interpretacji zakresu obowiązków w późniejszym okresie zatrudnienia. W prezentacji zasad pracy i zakresu obowiązków powinien brać udział bezpośredni przełożony odpowiedzialny za pracę streetworkera, w celu wyjaśnienia wszelkich wątpliwości wynikających z zapisów dokumentacji kadrowej.
Ad. 2. Zapoznanie z narzędziami pracy i standardy dokumentacji Zatrudniony pracownik na początku procesu wdrażania powinien uzyskać informacje dotyczące dostępnych narzędzi pracy, dzięki którym może skutecznie i właściwie wykonywać powierzone zadania. Narzędzia materialne i niematerialne pracy streetworkera, zgodnie ze standardem, powinny być zapewniane zależnie od możliwości pracodawcy oraz zależnie od potrzeb środowiska, w którym pracuje streetworker. Zapoznanie streetworkera ze standardem dokumentacji służy wyjaśnieniu potrzeby uzupełniania kart interwencji, kart ponownego kontaktu czy tworzenia zestawień klientów, z którymi streetworker prowadzi pracę w kierunku wyjścia z bezdomności. Istotnym jest, by znał on celowość uzupełniania wszystkich formularzy. Jednocześnie doceniał znaczenie sprawozdawczości w procesie oceny jakości i skuteczności pracy z osobami bezdomnymi. Wypełnianie dokumentacji powinno być jednym z obowiązków streetworkera. Ad. 3. Problematyka bezdomności Zapoznanie zatrudnianego pracownika z problematyką bezdomności stanowi niezwykle ważny element procesu wdrażania. Podczas procesu rekrutacji największą wagę przykłada się do cech psychospołecznych kandydata, dlatego nowi pracownicy mogą nie posiadać wiedzy i doświadczenia w pracy z osobami przebywającymi w miejscach niemieszkalnych, takich jak dworce czy altanki, lub chociaż ogólnej wiedzy o problemie. Brak jednej definicji problemu, różnorodność przyczyn, rodzajów bezdomności i konglomerat jej skutków sprawiają, że poznanie problematyki bezdomności w istotny sposób wpływa na świadomość zjawiska i właściwą pracę z osobami poza placówkami dla bezdomnych. Szkolenie prezentujące syndrom bezdomności, profil psychospołeczny osoby bezdomnej oraz poznanie charakterystyk bezdomności pomorskiej, ogólnopolskiej, europejskiej czy światowej stanowić będzie cenną bazę, która posłuży lepszemu zrozumieniu specyfiki pracy metodą streetworkingu. Ad. 4. Metodologia pracy streetworkera Innowacyjność metody i brak standardów pracy w zawodzie streetworker niezbędnym czyni zaplanowanie na etapie wdrażania, szkolenia szczegółowo prezentującego metodologię pracy metodą streetworkingu. Zapoznanie z definicją, celami i zadaniami tej formy pracy pozwoli na pożądane, dla zakładanych rezultatów, zaprojektowanie pracy streetworkera, a
przede wszystkim zapobiegnie przynajmniej części ewentualnych błędów wynikających z niezrozumienia idei. Ad. 5/6. System pomocy społecznej/instytucje i organizacje pomocy społecznej na obszarze pracy streetworkera Streetworker działa jako jedno z ogniw systemowej pomocy, stąd konieczne jest zapoznanie go z obowiązującymi aktami prawnymi, które stanowią bazę do działania i podstawę udzielanego wsparcia. Dzięki tej wiedzy streetworker będzie również znał możliwości i ograniczenia partnerów, z którymi współpracuje. Dodatkowo pozwoli mu to przedstawiać realne propozycje sposobów pomocy, korygować błędne stereotypy i nie składać obietnic bez pokrycia. Wiedza na temat systemu pomocy społecznej pomoże znaleźć konkretne rozwiązania możliwe formy pomocy indywidualnie dostosowane do potrzeb klienta. Najważniejszym aktem prawnym jest Ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. To na niej opiera się cały system pomocy osobom bezdomnym, bowiem to jej zapisy wskazują, że zapewnienie noclegu, posiłku i odzieży jest zadaniem obowiązkowym gminy. Dodatkowo daje ona wiedzę o formach i zasadach przyznawania zasiłków i innej pomocy. Warto streetworkera zapoznać również z Ustawą z dn. 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, Ustawą z dn. 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych oraz Ustawą z dn. 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Podstawowa wiedza z tych dziedzin niewątpliwie ułatwia codzienną pracę streetworkera. Istotną wydaje się również wiedza na temat zasad przydziału mieszkań przez lokalne władze. Streetworking jest rodzajem pracy socjalnej i aby wpisać się we właściwy sposób w system pomocy, konieczna jest znajomość hierarchizacji i standaryzacji pracy socjalnej. Umożliwia to jednakowe podejście wszystkich osób zajmujących się osobom bezdomną do jej problemów. Pracownicy różnych instytucji mogą uzupełniać się w swoich działaniach. Znajomość hierarchizacji i standaryzacji placówek pozwala na złożenie właściwej oferty osobom tego potrzebującym. Oprócz tego w pracy z osobami bezdomnymi praca socjalna jest ściśle związana z placówkami dla tych osób przeznaczonymi. Oprócz aktów prawnych konieczne jest zapoznanie ze strukturą ośrodków pomocy społecznej, placówek dla osób bezdomnych i innych instytucji zajmujących się pomocą na terenie działania streetworkera.
Ad. 7. Współpraca ze służbami spotkania Na etapie szkolenia można tylko zasygnalizować zadania i możliwości służb, które będą współdziałać w ze streetworkerem w czasie jego pracy. Na etapie wdrażania potrzebne są już bezpośrednie spotkania. Policja, Straż Miejska, Służba Zdrowia, Służba Ochrony Kolei, Straż Graniczna mają różny zakres działań, różne możliwości, różne godziny pracy. Początek pracy streetworkera na danym terenie wymaga zapoznania go ze służbami, a służb z nim w celu nawiązania współpracy i stworzenia bazy do współdziałania. Warto, aby w miarę możliwości została wyznaczona jedna osoba odpowiedzialna za kontakty ze streetworkerem. W zhierarchizowanych służbach bardzo ułatwia to kontakty. Z dotychczasowego doświadczenia wynika też, że pierwsze spotkania powinny się odbywać z każdą służbą osobno, by właściwie zapoznać ją z tą innowacyjną w pracy z osobami bezdomnymi metodą. Pokrywające się pola działania niektórych służb mogą powodować konflikty kompetencji pomiędzy nimi, a nawet rywalizację, tymczasem zarówno streetworker, jak i przedstawiciele służb będą musieli współpracować i współdziałać. Ad. 8. Lustracja placówek i miejsc niemieszkalnych Lustracja placówek i miejsc niemieszkalnych, w których przebywają osoby bezdomne na terenie pracy streetworkera pozwoli na stworzenie ogólnej mapy miejsc pobytu klientów, którą uzupełniać będą informacje zdobywane w trakcie pracy. Poznanie miejsc przebywania osób bezdomnych przed podjęciem właściwej pracy daje szansę na wejście w środowisko, nawiązanie relacji z pracownikami placówek i zbudowanie kontaktu z osobami, z którymi streetworker ze względu na realizowane zadania będzie ściśle współpracował. Ad. 9. Profilaktyka uzależnień Szkolenie wprowadzające w problem uzależnień jest istotne głównie z powodu wagi tego problemu wśród osób bezdomnych. Przyjmuje się, że około 80 proc. osób doświadczających ekskluzji mieszkaniowej stanowią osoby uzależnione od alkoholu, stąd wiedza z zakresu profilaktyki uzależnień, skutków nadużywania alkoholu oraz zasad pracy z osobami uzależnionymi może znacznie zwiększyć skuteczność i efektywność streetworkingu jako metody pracy socjalnej z osobami bezdomnymi.
Ad. 10. Kurs pierwszej pomocy i medycyny zakaźnej Stan zdrowia osób bezdomnych w miejscach niemieszkalnych, częste choroby zakaźne, jak i sytuacje zagrożenia zdrowia lub życia wymagają od streetworkera wiedzy z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej oraz podstaw medycyny zakaźnej. Kurs pierwszej pomocy i medycyny zakaźnej zwiększa także poczucie bezpieczeństwa samych streetworkerów, którzy bardzo często działają w sytuacji niepewności i niebezpieczeństwa dla swojego zdrowia. Ad. 11. Superwizja i monitoring pracy W trakcie wdrażania bardzo ważny jest monitoring i superwizja pracy streetworkera. Pozwalają one na szybkie reagowanie na ewentualne błędne lub niewłaściwe działania. Etap wdrażania ze względu na wchodzenie przez streetworkera w nową rolę wymaga odpowiedniego wsparcia. Dzięki właściwie prowadzonemu monitoringowi i superwizji można szybko osiągnąć dobre efekty pracy streetworkera.