Radiologiczna ocena przeszczepów kości do wyrostka zębodołowego u pacjentów zróżnymi typami rozszczepów

Radiologiczna ocena przeszczepów kości do wyrostka zębodołowego u pacjentów zróżnymi typami rozszczepów Radiographic assessment of alveolar bone grafting in patients with different types of cleft Katarzyna Marzec 1 A B C D E F Andrzej Świrski 2 A B C D E F Anna Komorowska 3 A D E Wkład autorów A Planbadań B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Redagowanie pracy F Wyszukiwanie piśmiennictwa Authors Contribution A Study design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search 1,2,3 Katedra i Zakład Ortopedii Szczękowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 1,2,3 Chair and Department of Jaw Orthopedics Medical University of Lublin Streszczenie Cel: ocena radiologiczna wykonywanych po raz pierwszy wtórnych i późnych przeszczepów kości do wyrostka zębodołowego w zależności od wieku pacjenta i typu rozszczepu oraz określenie odsetka różnych kategorii przyjętego przeszczepu. Materiał i metody: do badań zakwalifikowano dobrej jakości zdjęcia radiologiczne 96 pacjentów. Były to radiogramy celowane bezpośrednio na szczelinę rozszczepu i wykonane w czasie nie krótszym niż 6miesięcy po zabie- Abstract Aim: of the study was radiographic assessment of secondary and late alveolar bone grafts performed for the first time depending on the patient s age and presented type of cleft as well as determination of the percentage of successful bone grafts in patients representing different result categories. Materials and methods: 96 radiographs of good quality were selected for the study. Each of them was pointed directly at the cleft and taken at least 6 months after the grafting procedure 1 dr n. med.; MDS 2 asystent; assistant 3 profesor, kierownik Zakładu; Profesor, Chairperson Adres do korespondencji, correspondence address: ul. Karmelicka 7 20-081 Lublin Poland tel./fax: (081) 528-79-40 e-mail: anna.komorowska@am.lublin.pl 158

gu. Do oceny radiologicznej używano skali wg Witherow i wsp. w której wyróżnia się 6 kategorii wyników w zależności od wielkości przyjętego przeszczepu oraz położenie wgojonej tkanki kostnej w stosunku do zębów sąsiadujących ze szczeliną. Wyniki: spośród 96 pacjentów pozytywny wynik wgojenia przeszczepu kości uzyskano u 75 osób. Wynik negatywny stwierdzono u 21 pacjentów. Najlepsze wyniki uzyskano u pacjentów z rozszczepem jednostronnym całkowitym, a najgorsze u osób z rozszczepem obustronnym całkowitym. Kategorię A wg skali Witherow i wsp. stwierdzono u 13,34 proc. pacjentów; B u 17,3 proc.; a C u 38,66 proc. Kategorię D, E i F stwierdzono odpowiednio u 6,67 proc.,16,00 proc., 8,00 proc. pacjentów. Wnioski: wykazano zależność między wiekiem a jakością przeszczepionej tkanki kostnej - najlepsze wyniki uzyskano u pacjentów poniżej 12 roku życia, u których odsetek wgojonych przeszczepów kości wyniósł ponad 86 proc. Najlepszej jakości wyniki przeszczepu kości do wyrostka zębodołowego zanotowano u pacjentów z rozszczepem wargi i wyrostka zębodołowego, a najgorsze u badanych z rozszczepem całkowitym obustronnym. (Forum Ortod. 2008; 4: 158-165). Nadesłano: 5.10.2008 Przyjęto do druku: 15.12.2008 Słowa kluczowe: ocena radiologiczna przeszczep kości wtórny i późny rozszczep wargi, wyrostka zębodołowego i podniebienia had been completed. In order to assess the radiographs, the Witherow et al. scale was used. The scale distinguishes 6 result categories, depending on the extensiveness of accepted bone graft and the position of successfully healed bone tissue in relation to the teeth adjacent to the cleft. Results: in 75 patients, out of 96, grafting brought about positive results. Negative outcome was observed in 21 patients. The best results were obtained in the patients with unilateral cleft, whereas the worst results were found in the patients with bilateral cleft. Category A was identified in 13.34 per cent patients; category B - in 17.34 per cent, and category C - in 38.66 per cent of the studied patients. Category D constituted 6.67 per cent, category E -16.00 per cent, category F - 8.00 per cent. Conclusion: a relationship between the age and quality of the grafted bone tissue has been pointed out - the best results were obtained in patients under 12, where the percentage of successfully healed bone grafts was above 86 per cent. The best quality of performed grafts was observed in the patients with cleft lip and cleft alveolar process, whereas the worst results were noted in the patients who had total bilateral cleft. (Orthod. Forum 2008; 4: 158-165). Received: 5.10.2008 Accepted: 15.12.2008 Key words: cleft lip, alveolus and palate radiographic assessment secondary and late bone grafts Wstęp Przeszczep kości do wyrostka zębodołowego u pacjentów z rozszczepem podniebienia został po raz pierwszy opisany przez Boyne i Sands w 1972 roku (1) i od tego czasu uległ wielu modyfikacjom. W zależności od terminu operacji wyróżnia się przeszczepy pierwotne wykonywane w okresie niemowlęcym, wtórne przeprowadzane w uzębieniu mieszanym oraz późne w uzębieniu stałym. Jako materiał do transplantacji wykorzystywana jest kość autogenna, najczęściej kość gąbczasta z talerza kości biodrowej (2, 8). Rzadziej stosowana jest tkanka kostna z żebra, bródki, kości piszczelowej lub kości pokrywy czaszki (3, 8, 9,12). Zabieg ten ma na celu uzupełnienie brakującej tkanki kostnej w obrębie szczeliny wyrostka zębodołowego. Uzyskanie pozytywnego wyniku pozwala na: - ustabilizowanie wyrostka zębodołowego, szczególnie w rozszczepach obustronnych (4, 12); -stworzenie łoża kostnego dla wyrzynających się zębów a w przypadku braku zawiązków miejsca dla przyszłego implantu (5); -zamknięcie przetoki ustno-nosowej (6); -poprawę podparcia kostnego nosa i przez to poprawę jego symetrii (11); - zapewnienie podparcia kostnego dla zębów sąsiadujących ze szczeliną rozszczepu (1, 11); Introduction Alveolar bone grafting in patients with cleft palate was first described by Boyne and Sands in 1972 (1) and since then it has undergone numerous modifications. Depending on when bone grafting procedures are performed, three types of grafts are distinguished: primary bone grafting, performed during infancy; secondary bone grafting, performed at the stage of mixed dentition and late bone grafting, performed after the permanent teeth have erupted. Autogenous bone tissue, most commonly the spongy bone of the iliac ala, is most frequently used as transplanted material (2, 8). Bone tissue of the rib, chin, tibia or calvarium, is of less frequent use (3, 8, 9, 12). Bone grafting procedure is concerned with supplying the alveolar cleft with deficient bone tissue. Positive outcome of performing alveolar bone grafting allows for: - stabilizing the alveolar process, especially in bilateral clefts (4, 12); - providing an adequate osseous environment for the erupting teeth and, if the tooth buds are missing, creating the spaceforthefutureimplant(5); - obliteration of the oronasal fistula (6); - improvement of alar base support and thus improved nose symmetry (11); - provision of bony support for the teeth adjacent to the cleft (1, 11); 159

- ułatwienie utrzymania prawidłowej higieny jamy ustnej poprzez zmianę morfologii wyrostka zębodołowego (13). Celem pracy była ocena radiologiczna wykonywanych po raz pierwszy wtórnych i późnych przeszczepów kości do wyrostka zębodołowego w zależności od wieku pacjenta i typu rozszczepu oraz określenie odsetka różnych kategorii przyjętego przeszczepu. Materiał i metody Do badań zakwalifikowano dobrej jakości zdjęcia radiologiczne 96 pacjentów. Były to radiogramy celowane bezpośrednio na szczelinę rozszczepu i wykonane w czasie nie krótszym niż 6miesięcy po zabiegu. Wyróżniono dwie grupy pacjentów u których wykonano zabieg przeszczepu kości do wyrostka zębodołowego. Grupa pierwsza obejmowała dzieci z uzębieniem mieszanym (poniżej 12 roku życia), a druga - pacjentów z pełnym uzębieniem stałym (powyżej12 roku życia), nie brano po uwagę zębów mądrości. Wykres wieku pacjentów w momencie operacji oraz liczę wykonanych przeszczepów wtórnych i późnych przedstawiono na (Ryc.1). Do oceny radiologicznej używano skali wg Witherow i wsp. (4) Ryc. 2. w której wyróżnia się 6kategorii wyników w zależności od wielkości przyjętego przeszczepu. Skala wg Witherow i wsp. jako jedyna uwzględnia również położenie wgojonej tkanki kostnej w stosunku do zębów sąsiadujących ze szczeliną. Ocenę radiologiczną zdjęć przeprowadzało dwóch badaczy, każdy oddzielnie. Zdjęcia oceniano dwukrotnie z tygodniową przerwą między badaniami. Do analizy statystycznej wyników badań użyto testu chi- -kwadrat, z zastosowaniem poprawki Yatesa i Pearsona dla małych liczebności. Do oceny miary zgodności między dwoma zbiorami pomiarów zastosowano współczynnik Kappa- -Cohena. Przyjęto5procbłąd wnioskowania (poziom istotności p < 0,05). Wyniki Spośród 96 pacjentów wgojenie przeszczepu kości uzyskano u 75 osób. Wynik negatywny stwierdzono u 21 pacjentów (Tab.1). Analiza statystyczna nie wykazała zależności pomiędzy pozytywnym wynikiem zabiegu, a płcią pacjenta (chi² = 0,31; p = 0,58). U pacjentów poniżej 12 roku życia w uzębieniu mieszanym wykonano 52 zabiegi wtórnych przeszczepów i pozytywnywynikuzyskanou45znich.uwielupacjentówzaobserwowano samoistny ruch wyrzynania stałego kła w obrębie nowotworzonej tkanki kostnej (Ryc.3). U osób powyżej 12 roku życia z uzębieniem pełnym stałym przeprowadzono 44 zabiegi przeszczepu późnego, a ich wgojenie stwierdzono u 30 pacjentów (Tab.2). Analiza wykazała istotną statystycznie odwrotną zależność pomiędzy wiekiem pacjentów, a liczbą pozytywnych wyników zabiegu (chi² = 4,7; p = 0,003). W badanym materiale najliczniejsi byli pacjenci z rozszczepem jednostronnym całkowitym 75. Rozszczep obu- - facilitating maintenance of proper dental hygiene due to altered morphology of the alveolar process (13). The aim of the study was radiographic assessment of secondary and late alveolar bone grafts performed for the first time depending on the patient s age and presented type of cleft as well as determination of the percentage of successful bone grafts in patients representing different result categories. Materials and methods 96 radiographs of good quality were selected for the study. Each of them was pointed directly at the cleft and taken at least 6 months after the grafting procedure had been completed. Two groups of patients who had had alveolar bone grafting were distinguished. The first group included children with mixed dentition (below the age of 12), and the second group included patients with full permanent dentition (over 12), the wisdom teeth were not taken into account. A graph presenting the patients` age at the time of performing the operation as well as the number of performed secondary and late grafts is found in (Fig.1). In order to assess the radiographs, the Witherow et al. scale (4) (Fig.2) was used. The scale distinguishes 6 result categories, depending on the excessiveness of accepted bone graft and is the only scale that also takes into consideration the position of successfully healed bone tissue in relation to the teeth adjacent to the cleft. Radiographic assessment was carried out by two clinicians working independently. The radiographs were assessed twice with a one week break between the assessments. Statistical analysis of the results was carried out by means of chi² test and with the use of Yates and Pearson`s allowance for small numbers. In order to evaluate consensus (agreement) between two sets of measurements, Kappa-Cohen coefficient was used. A 5% conclusion error was assumed (the level of significance p < 0.05). Results In 75 patients, out of the total number of 96, bone grafting brought about positive results. Negative results were observed in the remaining 21 (Tab.1). Statistical analysis revealed no significant relationship between the positive outcome of bone grafting and the patient`s sex (chi2 = 0.32; p = 0.58). In the patients under 12 and presenting mixed dentition, 52 secondary bone grafting procedures were performed and 45 of them resulted in positive outcome. In many of the patients a spontaneous movement of the permanent canine within the area of newly forming bone tissue was observed (an example in Fig.3). Bone grafting procedures were also performed in 44 patients older than 12 and 30 of the operations resulted in successful late bone grafting (Tab.2). Statistical analysis revealed a significant reverse correlation between the patients` age and the operation success rate (chi² = 4.7; p = 0.003 ). In the studied material, the patients presenting total unilateral cleft constituted the most numerous group 75 patients. 160

Rycina 1. Wiek pacjentów i liczba wykonanych przeszczepów wtórnych i późnych Figure 1. Patient s age and number of secondary and late grafts Rycina 2. Kategorie lokalizacji kości od A do F w stosunku do korzeni zębów sąsiadujących przy zastosowaniu radiologicznej metody wg Witherow i wsp.: A przeszczepiona kość wypełnia szczelinę rozszczepu od okolicy wierzchołków korzeni do połączczenia szkliwno cementowym w okolicy szyjki zębów; B przeszczep zachowany w postaci mostu kostnego stanowiącego przynajmniej 1/4 długości korzeni zębów sąsiednich przy połączeniu szkliwno cementowym; C - przeszczepiona kość wypełnia szczelinę rozszczepu od okolicy wierzchołków korzeni do 3/4 długości korzeni zębów sąsiednich; D - przeszczepiona kość wypełnia szczelinę rozszczepu od okolicy wierzchołków korzeni do połowy długości korzeni zębów sąsiednich; E przeszczep zachowany w postaci mostu kostnego łączącego dwie części rozszczepu z wyjątkiem okolicy wierzchołka korzenia i połączeniu szkliwno cementowego; F - przeszczepiona kość wypełnia szczelinę rozszczepu od okolicy wierzchołków korzeni do 1/4 długości korzeni zębów sąsiednich Figure 2. Sketches demonstrating categories from A to F reflecting position of the bone relative to the roots by Witherow et al.: A - grafted bone is present at the cemento enamel junction and covers all the lengths of the tooth roots; B - bone must be present at the cemento enamel junction and covered one fourths of the neighbouring teeth roots; C - osseous bridge extended from the apex and covered three fourths of the neighbouring teeth roots; D - osseous bridge extended from the apex and covered half of the neighbouring teeth roots; E - any cleft site that has a bony bridge but does not have bone apically or at the cemento enamel junction ; F - osseous bridge extended from the apex and covered one fourths of the neighbouring teeth roots. 161

stronny całkowity występował u 14 osób, a rozszczep wargi iwyrostkazębodołowego u 7 (Tab.3). Analiza wykazała istotną statystycznie zależność pomiędzy typem rozszczepu, a pozytywnym wynikiem operacji (chi² = 30,85; p < 0,00001). Najlepsze wyniki uzyskano u pacjentów z jednostronnym rozszczepem całkowitym 68,76 proc., a najgorsze u osób z obustronnym rozszczepem całkowitym 3,12 proc. Posługując się skalą wg Witherow i wsp. badany materiał podzielono w zależności od lokalizacji i wielkości przyjętego przeszczepu. Lepsze kategorie - A, B i C wg Witherow, charakteryzowały się korzystnym położeniem przeszczepionej tkanki kostnej w stosunku do zębów sąsiadujących. Kategorię A stwierdzono u 13,20 proc. pacjentów - przykład podano na Ryc.4; B u 17,37 proc. - przykład podano na Ryc.5; a C u 38,70 proc. W przypadkach gorszych kategorii - D, E i F, ilość przyjętej tkanki kostnej była mniejsza a położenie mniej korzystne. Kategoria D stanowiła 6,60 proc., E 16,00 proc., F 8,00 proc. Oceniono zależność pomiędzy kategorią wyników przeszczepionej tkanki kostnej a typem rozszczepu (Tab. 4) oraz zależność pomiędzy kategorią wyników przeszczepu, a wiekiem pacjentów, w którym była przeprowadzona operacja. Porównując kategorię wyników przeszczepionej tkanki kostnej u pacjentów z różnymi typami rozszczepów zaobserwowano, że najlepszej jakości wyniki przeszczepów uzyskiwano u pacjentów z rozszczepem wargi i wyrostka zębodołowego. Najgorszej jakości wyniki przeszczepu zaobserwowano u badanych z rozszczepem obustronnym całkowitym (chi² = 9,44; p = 0,009). Odrzucenie przeszczepu objawiało się klinicznie wydzieleniem jego fragmentów przez zmienioną zapalnie błonę śluzową, a w obrazie radiologicznym brakiem uporządkowanej struktury kostnej w szczelinie rozszczepu. Analiza statystyczna wykazała istotną zależność pomiędzy wiekiem pacjenta w chwili przeprowadzonego zabiegu a kategorią wyniku przeszczepu. U pacjentów poniżej 12 roku życia przeszczepiona tkanka kostna charakteryzowała się większą rozległością i korzystnym położeniem w stosunku do zębów sąsiednich. U pacjentów z pełnym uzębieniem stałym nie stwierdzono ani jednego przypadku kategorii Aprzyjętego przeszczepu. Natomiast kategorię Bwystępowała tylko w jednym przypadku (chi² = 15,9;p = 00007). Do oceny zgodności dwóch zbiorów pomiarów użyto współczynnika Kappa-Cohera. Stwierdzono bardzo dobrą zgodność (K = 0,94). Dyskusja Przeszczepianie kości do wyrostka zębodołowego jest w historii leczenia rozszczepów relatywnie nową metodą ichociaż stanowi obecnie nieodłączną część leczenia zespołowego, to jednak ma również swoich przeciwników (11). Najkorzystniejszy termin na przeprowadzenie operacji wskazuje ortodonta. Jednak w niektórych przypadkach decyduje o tym pacjent, który w wybranym przez siebie terminie zgłasza się do leczenia. Total bilateral cleft was found in 14 patients, whereas 7 patients had cleft lip and cleft alveolar process (Tab.3). Statistical analysis revealed a significant relationship between the type of cleft and success rate of bone grafting procedures (chi² = 30.85; p < 0.00001). The best results were obtained in the patients with total unilateral cleft 68.76 per cent, whereas the worst results were found in those patients who had total bilateral cleft 3.12 per cent. With the use of the Witherow et al. scale, the studied material was divided into several categories with regard to the position and extensiveness of the accepted graft. Better categories A, B and C, according to Witherow, were characterized by a better position of the grafted bone tissue in relation to the neighbouring teeth. Category A was found in 13.20 per cent of the patients - an example given in Fig. 4; category B was identified in 17.37 per cent of the patients - an example included in Fig. 5; category C in 38.70 per cent of the studied patients. As for the worse categories, i.e. D, E and F, the amount of accepted bone tissue was smaller and the position was less favourable. Category D constituted 6.60 per cent; category E - 16.00 per cent, category F - 8.00 per cent of the patients. A relationship between the category of bone grafting and type of cleft (Tab.4) as well as a relationship between the category of bone grafting and the patients` age at the time when bone grafting operation was performed were assessed. Comparing the categories of grafted bone tissue in the patients presenting different types of cleft resulted in an observation that the best quality grafts were obtained in those patients who had cleft lip and cleft alveolar process. Grafts of the worst quality were obtained in those patients who had total bilateral cleft (chi2 = 9.44; p = 0.009). Graft rejection was clinically manifested by secretion of its fragments through inflamed mucosa, while a radiograph showed no organised bone structure at the cleft site. Statistical analysis revealed a significant relationship betweenthepatients`ageatthetimeofperformingbonegrafting and the category of accepted graft. In the patients under 12 the grafted bone tissue was more extensive and had favourable position in relation to the adjacent teeth. In patients with full permanent dentition not even one patient qualified for category A graft, whereas category B graft was represented by only one patient (chi2 = 15.9; p = 00007). In order to assess agreement of two sets of measurements, Kappa-Cohen coefficient was used. Substantial (very high) agreement was observed (K = 0.94). Discussion Performing bone grafting into the alveolar process is a relatively new method in the history of cleft treatment and even though it is an inseparable part of team work, it has some opponents (11). The best, most beneficial timing to perform the operation is indicated by the orthodontist. In some cases, however, it is determined by the patient who decides when to see a specialist and launch treatment. 162

Rycina 3. Przykład kategorii A wgojenia przeszczepu tkanki kostnej. Figure 3. A category of successfully healed bone tissue graft. Rycina 4. Przykład kategorii B wgojenia przeszczepu tkanki kostnej. Figure 4. B category of successfully healed bone tissue graft. Istnieje kilka radiologicznych metod oceny efektywności wykonywanych zabiegów przeszczepu kości do wyrostka zębodołowego (4, 7, 8, 10). Kategoryzacja wprowadzona przez Witherow i wsp. opiera się na ocenie rozległości wgojonej tkanki kostnej i jej położenia w stosunku do zębów sąsiednich. Pojecie udanego przeszczepu nie oznacza, że we wszystkich przypadkach w identyczny sposób zachowała się tkanka kostna. W badanym materiale najwięcej było katego- There are several radiographic methods to assess efficacy of alveolar bone grafts (4, 7, 8, 10). Classification introduced by Witherow et al. is based on assessing the extensiveness of successful healing of the grafted bone tissue and its position in relation to the neighbouring teeth. The notion of successful graft does not imply that in all the patients the bone tissue has been preserved in the same way. In the studied material the majority of cases belonged to category C (38.70 per 163

Rycina 5. Stan po wykonaniu przeszczepu do szczeliny rozszczepu między bocznym siekaczem a pierwszym przedtrzonowcem szczęki ( kategoria A). Stały kieł rozpoczął zstępowanie do łuku przez przeszczepioną kość. Pacjent leczony aparatem stałym. Figure 5. Spontaneous movement of the permanent canine within the area of newly formed bone tissue between lateral incisor and premolar (A category) was observed. Patient received fixed appliance therapy. rii C (38,70 proc.), w których rozległy most kostny rozciągał się od wierzchołka i pokrywał do 3/4 długości korzeni zębów sąsiednich. Z klinicznego punktu widzenia bardzo ważne znaczenie dla stabilizacji rozszczepionego wyrostka zębodołowego ma obecność tkanki kostnej w okolicy połączenia szkliwno-cementowego sąsiadujących zębów ( kategoria A i B, które stanowiły w sumie ponad 30 proc.). Kategoria A charakteryzuje się rozległym mostem kostnym obejmującym całą długość korzeni zębów i stanowi najlepszy wynik przeszczepiania. Natomiast w kategorii B na zdjęciach radiologicznych widoczny jest tylko wąski most kostny w okolicy połączenia szkliwno-cementowego. Problem ortodontycznych przesunięć zębów w kategorii B nie jest dotychczas wyjaśniony. Nie wiadomo również czy osiągnięte wyniki przesunięć zębów umożliwią uzyskania stabilnego zgryzu. W badanym materiale dobry wynik wgojenia tkanki kostnej uzyskano u blisko 80 proc. przeprowadzonych zabiegów przeszczepu czyli co u 5-tego pacjenta przeszczep wykonany za pierwszym razem nie został przyjęty. Z piśmiennictwa wiadomo, że w przypadkach nieudanych ponawia się próby przeszczepiania (7, 8). U 45 pacjentów wykonano zabieg przeszczepu kości w wieku poniżej 12 roku życia. Odsetek wgojonych przeszczepów kości wyniósł ponad 86 proc. i wynik ten należy do jednego z najlepszych w publikowanych badaniach. Już w latach 80-tych Bergland i wsp (7) zwrócili uwagę, że przeszczepy kości do szczeliny rozszczepu wyrostka zębodołowego wgajają się lepiej u pacjentów poniżej 12 roku życia. Ze względów klinicznych najkorzystniejszym terminem przeszczepu kości jest okres przed wyrznięciem kła stałego cent) in which an extensive osseous bridge extended from the apex and covered three fourths of the neighbouring teeth roots. From a clinical point of view, in order to stabilize alveolar cleft, it is essential that bone tissue should be present in the area of cemento-enamel junction of the adjacent teeth (categories A and B, which constituted over 30 per cent in total).categoryaischaracterisedbyanextensiveosseous bridge that covers all the lengths of the tooth roots and constitutes the best grafting result. In category B, radiographs revealed only a narrow osseous bridge in the area of cemento-enamel junction. The problem of orthodontic tooth displacement in category B is still unclear. Neither is it clear whether the obtained results of tooth displacement will make it possible to achieve occlusal stabilization. In the studied material successful healing of the grafted bone tissue was obtained in nearly 80% of performed operations, which means that in every fifth patient the primary grafting was not accepted. According to the literature, in case bone grafts are unsuccessful, the operations are performed again (7, 8). In 45 patients bone grafting was performed when the patients` age did not exceed 12 years. The percentage of successfullyhealedbonegraftswasover86percentandthisresult is one of the best in the published reports. In the 1980s Bergland and his colleagues (7) made an observation that alveolar bone grafts healed successfully in the patients under 12. For clinical reasons, it is the best to perform bone grafting prior to the eruption of the permanent maxillary canine (between 9 11 years of age) since the presence of the bone tissue enables spontaneous eruption of this tooth and, if it is 164

Tom 4 nr 6 2008 wszczęce (9 11 rokiem życia), ponieważ obecność tkanki kostnej umożliwia spontaniczne wyrznięcie tego zęba, a w razie potrzeby jego ortodontyczne przesunięcie. Z nowych publikacji należy wymienić wyniki otrzymane przez Amanat i wsp.(6) oraz Denny'ego i wsp. (8), który stwierdzili, że ryzyko odrzucenia przeszczepu jest mniejsze u pacjentów w wieku poniżej 12 roku życia, a jakość wgojonej tkanki kostnej jest lepsza. Wyniki badań własnych są zgodne z obserwacjami innych autorów. Wnioski 1. Wykazano zależność między wiekiem a jakością przeszczepionej tkanki kostnej- najlepsze wyniki uzyskano u pacjentów poniżej 12 roku życia, u których odsetek wgojonych przeszczepów kości wyniósł ponad 86 proc. 2. Wśród pozytywnych wyników można wyróżnić kilka kategorii w zależności od wielkości wgojonej tkanki kostnej oraz jej lokalizacji względem korzeni zębów sąsiednich 3. Najlepszej jakości wyniki przeszczepu kości do wyrostka zębodołowego zanotowano u pacjentów z rozszczepem wargiiwyrostkazębodołowego, a najgorsze u badanych z rozszczepem całkowitym obustronnym necessary, its orthodontic displacement. More recent reports present the results obtained by Amanat and his colleagues (6) as well as Denny et al. (8) who were of the opinion that the risk of graft rejection is lower is the patients under 12 and that in those patients the quality of the healed bone tissue is higher. Our own results are in conformity with the observations made by other authors. Conclusions 1. A relationship between the age and quality of the grafted bone tissue has been pointed out - the best results were obtained in patients under 12, where the percentage of successfully healed bone grafts was above 86 per cent. 2. Depending on the extensiveness of successfully healed bone tissue as well as its position in relation to the roots of the adjacent teeth, several categories of positive results may be distinguished. 3. The best quality of performed bone grafts was observed in the patients with cleft lip and cleft alveolar process, whereas the worst results were noted in the patients who had total bilateral cleft. Piśmiennictwo: References: 1. Boyne PJ, Sands NR. Secondary bone grafting of alveolar and palatal clefts. J Oral Surg. 1972; 30: 87 92. 2. Boyne PJ. Use of marrow cancellous bone grafts in maxillary alveolar and palatal clefts. J Dent Res 1974; 53: 821 4. 3. Cohen M, Polley JW, Figuerva AA. Secondary alveolar bone grafting. Clin Plast Surg 1993; 20: 691 705. 4. Witherow H, Cox S, Jones E. A new scale to assess radiographic success of secondary alveolar bone grafts. Cleft Palate J 2002; 3: 255 60. 5. Abyholm F, Bergland O, Semb G. Secondary bone grafting of the alveolar clefts. Scand J Plast Reconstr Surg 1981; 15: 127 40. 6. Amant N, Langdon JD. Secondary alveolar bone grafting in clefts f the lip and palate. J Craniomaxillofac Surg 1991; 19: 7 14. 7. Bergland O, Semb G, Abyholm F. Elimination of residual alveolar clefts by secondary bone grafting and subsequent orthodontic treatment. Cleft Palate J 1986; 23: 175 205 8. Denny AD, Talisman R, Bonawitz SC. Secondary alveolar bone grafting using milled cranial bone graft. A retrospective study of a consecutive series of 100 patients. Cleft Palate J 1999; 2: 144 54. 9. Harsha BC, Turvey TA, Powers SK. Use of autogenous bone grafts in maxillofacial surgery: a preliminary report. J Oral Maxillofac Surg 1986; 44: 11 5. 10. Kinderlan JD, Nashed RR, Bromige MR. Radiographic assessment of secondary alveolar bone grafting in cleft lip and palate patients. Cleft Palate J 1997; 34: 195 8. 11. Murthy AS, Lehman JA. Evaluation of Alveolar Bone Grafting: A survey of ACPA Teams 2005; 1: 99 102. 12. Ozawa T, Omura S, Fukuyama E et al. Factors influencing secondary alveolar bone grafting in cleft lip and palate patients: Prospective Analysis using CT image analyzer. Cleft Palate J 2007; 3: 286 92. 13. Tai CC, Sutherland IS, McFadden L. Prospective analysis of secondary alveolar bone grafting using computed tomography. J Oral Maxillofac Surg 2000; 58: 1241 9. 165