Maciej Wielobób CO ZABURZA TWOJĄ UWAŻNOŚĆ? (zestaw pytań do medytacji) www.maciejwielobob.pl
Wprowadzenie W ostatnich latach coraz popularniejszy staje się termin uważność. Pojęcie to używane przez lata w szkołach medytacyjnych, stało się również rozpoznawalne w środowisku psychologicznym, głównie za sprawą Jona Kabat Zina. Czym jest uważność w moim rozumieniu? Pozwoliłbym sobie przedstawić swoją definicję z 2 perspektyw. Z perspektywy technicznej jest to specyficzny rodzaj koncentracji. Przyjrzyjmy się możliwym trybom naszej uwagi. Nasza uwaga może być rozproszona lub nierozproszona. Gdy jest rozproszona to albo przysypiamy, odpływamy czy zapadamy się w siebie albo dajemy się wciągać w wir różnych myśli, emocji, wrażeń zmysłowych etc. Gdy nasza uwaga nie jest rozproszona to możemy ją zogniskować na jednym przedmiocie koncentracji albo możemy ją niejako rozlać po całym naszym doświadczeniu. Owo rozlanie to właśnie jest uważność. Gdy mówimy o pracy z uważnością z tej perspektywy określamy to zazwyczaj jako zwiększanie uważności, rozszerzanie uważności. Ta techniczna perspektywa definiowania tego terminu prowadzi nas do perspektywy mistycznej, w której uważność jest czymś absolutnie trudnym do zdefiniowania, pewną absolutną, niczym nieuwarunkowaną obecnością. Elias Amidon określa ten stan otwartą uważnością, słusznie zauważając, że jest to jednak nazywanie doświadczenia, które jest poza słowami. Ta
niczym obecność nie uwarunkowana, jest teraźniejszego związana absolutna, z doświadczenia, powstrzymaniem się od otwarta, bezwarunkową a co za nazywania tym uważna akceptacją idzie z (etykietowania) doświadczeń, oceniania ich, wypierania pojawiających się wrażeń czy stymulowania ich powstawania. Gdy mówimy o pracy z uważnością z tej perspektywy określamy to jako oczyszczanie uważności. Oczyszczanie z czynników, które ją zaciemniają. Z pewnego punktu widzenia stan uważności na poziomie mistycznym, a zatem niczym nieuwarunkowanego otwartego doświadczenia obecności, jest naszym celem na ścieżce (oczywiście na poziomie psychologicznym, a jak wiemy każda ścieżka mistyczna ma jeszcze poziom metafizyczny). Gdy oddamy się głębszej refleksji, zorientujemy się, że tak naprawdę nie potrzebujemy praktyki do uzyskania tego stanu. Praktyka w rzeczywistości ma posłużyć do czego innego a mianowicie do usunięciu przeszkód na drodze do tego właśnie doświadczenia Obecności, Jedności. Są różne klasyfikacje przeszkód w byciu obecnym. Wielu z Was zna klasyfikację kleśi u Patańdźalego, być może niektórzy znają koncepcję splamień w buddyzmie. Poniżej przedstawię Wam kwestionariusz introspekcji (zadawania sobie pytań), które opiera się na jednej z sufickich klasyfikacji. Pomysł na to narzędzie i wzory pytań zaczerpnąłem od Eliasa Amidona, odrobinę modyfikując narzędzie do potrzeb swoich seminariów.
Oczywiście introspekcja nie jest jedynym możliwym narzędziem. W zasadzie wszystkie praktyki mistyczne czy jest jest to specyficzna praca z ciałem, czy pranajama i medytacja czy praktyki zmiany swoich postaw i zachowań służą do usunięcia przeszkód, do oduczania się. Warto o tym pamiętać, że zasadniczym kontekstem medytacyjnej drogi jest właśnie oduczanie się.
Jak zadawać sobie pytania? Introspekcję można by określić jako zadawanie sobie pytań. Przy czym pytania te zadajemy, by obudzić w sobie medytacyjne doświadczenie, świadomość, uważność, zredukować niepotrzebną gonitwę myśli i emocji, skierować uwagę do wewnątrz, skupić się, a niekoniecznie po to, by uzyskać odpowiedź w formie jakiejś informacji. Dlatego też zadając sobie pytania zwróć uwagę czy kierują one twoją uwagę w kierunku rozproszenia czy skupienia.
Co zaburza moją uważność? formularz z pytaniami Poniżej znajdziesz zestaw pytań bardzo mocno inspirowany pytaniami zadawanymi przez Eliasa Amidona. Możesz pracować z nim na dwa sposoby: 1. Skupić się na jednym pytaniu, oddając się medytacji nad nim, zadając je sobie i po prostu obserwując jak rezonujesz na nie. 2. Odpowiedzieć na wszystkie poniższe pytania na piśmie. Szczerze, dla siebie, nie pokazując odpowiedzi nikomu (chyba, że czujesz taką potrzebę). Na pewne pytania będziesz w stanie odpowiedzieć z marszu, inne odłożysz sobie na koniec. Zaznacz sobie (np. zakreślając numery pytań) te pytania, które wymagały dłuższego czasu zastanowienia. Oczywiście staraj się nie odwlekać odpowiedzi, najlepiej zrób całość za jednym posiedzeniem. Po wypełnieniu wszystkiego po jakimś dniu przerwy przeczytaj całość i zobacz czy pytania, które odkładałeś składają się na jakiś wspólny wątek. Nie analizuj swoich odpowiedzi, raczej poczuj jaka w Tobie rodzi się na to reakcja i przemyśl jak działać, by porzucić to, co zaburza Twoją uważność. 3. Można też połączyć jeden i drugi sposób pracy wówczas prawdopodobnie najbardziej logiczne będzie najpierw zrobić sposobem drugim (odpowiedzi na wszystkie pytania), a potem medytować już nad pojedynczymi pytaniami, na przykład tymi, które sprawiły nam trudność.
Lęk 1. Jakie sytuacje budzą Twój lęk? 2. Jakiego rodzaju doznania na poziomie ciała towarzyszą lękowi? 3. Jakiego rodzaju doznania emocjonalne towarzyszą lękowi? 4. Jakie myśli towarzyszą lękowi? 5. Czy nazywasz (etykietujesz) pojawiające się odczucia, emocje i myśli związane z lękiem? 6. Czy oceniasz je jako negatywne? A jako pozytywne? Czy starasz się je przeanalizować? 7. Czy racjonalizujesz lęk, próbujesz go sobie wytłumaczyć lub zinterpretować? 8. Czy próbujesz zamknąć się na doświadczenie lęku, wyprzeć je lub unikać sytuacji, w których się pojawia? 9. W jaki sposób radzisz sobie z doznaniami lęku? Czy w jakiś sposób dążysz do ich usunięcia?
Znudzenie 1. Kiedy czujesz się znudzona/znudzony? 2. Jak często się nudzisz? 3. Czy medytacja, relaksacja i pranajama są dla ciebie nudne? 4. Co dokładnie odczuwasz, gdy się nudzisz? 5. Co zazwyczaj robisz, aby pozbyć się lub zredukować uczucie znudzenia?
Ucieczka od trudnych doświadczeń i sytuacji 1. Od jakich doświadczeń czy sytuacji najczęściej próbujesz uciekać? 2. W jakie aktywności uciekasz (telewizja, facebook, zakupy, spanie, ćwiczenia, czytanie, praca)? 3. Jakie emocje najczęściej Cię motywują do ucieczki od danego doświadczenia czy sytuacji?
Interpretowanie i nadawanie znaczenia 1. Kim jesteś i z czym się identyfikujesz? 2. Czy w jakiś sposób wyjaśniasz sobie swoje trudne doświadczenia (np. trudnym dzieciństwem, brakiem wzorców w jakimś zakresie itp.)?
MACIEJ WIELOBÓB Nauczyciel jogi i medytacji, autor 4 książek. Przekazuje głębię tradycyjnych ścieżek w sposób zrozumiały i użyteczny dla współczesnego człowieka. Pomaga uwalniać się od napięcia, wykorzystywać pełnię swoich możliwości, uczy uważności i spokoju. Zna mistycyzm indyjski od środka jako nauczycielinicjator w tradycyjnych szkołach medytacyjnych i uwielbia pokazywać konkretne zastosowania tradycyjnych koncepcji i narzędzi w naszym życiu codziennym. Strona www i warsztaty jogi: MaciejWielobob.pl Zajęcia/warsztaty medytacji: Maciej Wielobób medytacja Szkoła jogi w Krakowie: www.joga-krakow.pl