dr inż. Arkadiusz Borowiec Katedra Nauk Ekonomicznych Wydział Inżynierii Zarządzania Politechnika Poznańska AUTOREFERAT na temat dorobku i osiągnięć w pracy naukowo-badawczej Poznań, 11.06.2013r.
1. Przebieg edukacji i zatrudnienia 1.1. Wykształcenie 1993r. XI Liceum Ogólnokształcące im. J. i W. Zembrzuskich w Poznaniu ukończone z wyróżnieniem 1998r. Politechnika Poznańska, Wydział Budowy Maszyn i Zarządzania, kierunek Zarządzanie i Marketing, specjalność: zarządzanie przedsiębiorstwem, magister inżynier, studia ukończone z wyróżnieniem 2000r. Rynek Zamówień Publicznych, studia podyplomowe, kierunek: Zamówienia publiczne 2004r. Politechnika Poznańska, Wydział Informatyki i Zarządzania, studia podyplomowe, kierunek: Przedsiębiorczość 2004r. Politechnika Poznańska, Wydział Informatyki i Zarządzania, studia podyplomowe, kierunek: Pedagogika 2006r. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Wydział Ekonomii, studia podyplomowe, kierunek: Informatyka i technologia informacyjna dla nauczycieli 2007r. Politechnika Poznańska, Wydział Informatyki i Zarządzania, doktor nauk ekonomicznych, dyscyplina: nauki o zarządzaniu 2007r. Politechnika Poznańska, Wydział Informatyki i Zarządzania, studia podyplomowe, kierunek: Organizacja i zarządzanie instytucjami oświatowymi Egzamin dojrzałości złożyłem w 1993 roku kończąc XI Liceum Ogólnokształcące w Poznaniu. W 1998 roku po ukończeniu z wyróżnieniem dziesięciosemestralnych studiów stacjonarnych na Wydziale Budowy Maszyn i Zarządzania Politechniki Poznańskiej na kierunku Zarządzanie i Marketing uzyskałem tytuł zawodowy magistra inżyniera o specjalności zarządzanie przedsiębiorstwem. Pracę magisterską pod tytułem Finansowanie działalności gospodarczej małych i średnich przedsiębiorstw w oparciu o kredyt bankowy napisałem pod kierunkiem dr Władysława Michalskiego. W ciągu 7 lat od podjęcia zatrudnienia na Politechnice Poznańskiej pod kierunkiem prof. nadzw. dr hab. Teresy Łuczki przygotowałem rozprawę doktorską pod tytułem Zamówienia publiczne jako instrument wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. W dniu 20.03.2007 roku Rada Wydziału Informatyki i Zarządzania po przeprowadzeniu stosownego przewodu i obrony nadała mi stopień naukowy doktora nauk ekonomicznych w dyscyplinie nauki o zarządzaniu. W latach 2000-2007 odbyłem pięć kierunków studiów podyplomowych uzyskując m.in. pełne kwalifikacje pedagogiczne oraz szeroką wiedzę na temat rynku zamówień publicznych, który zaczął dynamicznie się rozwijać w polskiej gospodarce rynkowej. 2
Po uzyskaniu stopnia doktora uczestniczyłem w wielu kursach i szkoleniach, z których za najważniejsze uważam: Auditor wewnętrzny Systemu Zarządzania Jakością wg ISO 9001:2008 (VI.2009). Postępowanie administracyjne w indywidualnych sprawach studentów student a uczelnia (XI.2010). Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w szkołach wyższych zmiany ustawowe (X.2012). 52-godzinny cykl szkoleń z zakresu: planowania i zarządzania projektem typu foresight, pisania i zarządzania projektami badawczymi, ochrony własności intelektualnej, przygotowywania ekspertyz naukowych, sztuki prezentacji wyników badawczych, komercjalizacji wyników badań (X.2012- II.2013). Komunikacja i praca zespołowa w projekcie (II.2013). Zatrudnienie i doświadczenie zawodowe marzec 2000r. Politechnika Poznańska, adiunkt, Wydział Inżynierii Zarządzania, Katedra obecnie Nauk Ekonomicznych (od czerwiec 2010 obecnie: Prodziekan Wydziału ds. kształcenia niestacjonarnego i spraw studenckich) październik 2002 wrzesień 2003r. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Kaliszu, Instytut Zarządzania w Instytucjach Samorządowych, asystent październik 2006r. obecnie Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu, Katedra Ekonomii, wykładowca kwiecień 2009r. obecnie Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa z siedzibą w Poznaniu, profesor nadzwyczajny, Katedra Nauk o Zarządzaniu (od października 2012 obecnie: Kierownik Katedry) październik 2012r. - obecnie Gnieźnieńska Szkoła Wyższa Milenium, Wydział Zamiejscowy w Wągrowcu, wykładowca Pracę zawodową rozpocząłem w marcu 2000 roku na stanowisku asystenta w Instytucie Inżynierii Zarządzania na Wydziale Budowy Maszyn i Zarządzania Politechniki Poznańskiej, po 1,5- rocznej edukacji na studiach doktoranckich. Od początku zatrudniony byłem w Zakładzie Nauk Ekonomicznych, który obecnie (od trzech lat) funkcjonuje jako Katedra Nauk Ekonomicznych. W latach 3
2002-2003 pracowałem na umowę o pracę w Instytucie Zarządzania w Instytucjach Samorządowych Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Kaliszu. Po uzyskaniu stopnia naukowego doktora związałem się (pracując na umowach cywilnoprawnych) z Wyższą Szkołą Bankową w Poznaniu, znajdując zatrudnienie w Katedrze Ekonomii kierowanej przez wiele lat przez założyciela tej Uczelni prof. dr hab. Władysława Balickiego. Ponadto od kwietnia 2009 roku jestem związany stosunkiem pracy z Wyższą Szkołą Bezpieczeństwa z siedzibą w Poznaniu. W ramach umowy cywilnoprawnej prowadzę także zajęcia w Gnieźnieńskiej Szkole Wyższej Milenium. W wymienionych Uczelniach pełnię kilka funkcji dodatkowych. Od czerwca 2010 roku jestem Prodziekanem ds. kształcenia niestacjonarnego i spraw studenckich nowo utworzonego Wydziału Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej (od października 2012 roku wybranym na drugą kadencję). Od października 2012 roku pełnię także funkcję Kierownika Katedry Nauk o Zarządzaniu w Wyższej Szkole Bezpieczeństwa z siedzibą w Poznaniu kierując 23 osobowym zespołem pracowników naukowo-dydaktycznych. Od października 2012 roku JM Rektor Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa awansował mnie także na stanowisko profesora nadzwyczajnego. Pracę w tych dwóch Uczelniach łączę z aktywną działalnością w Radach Wydziałów. Poza pracą na wspomnianych Uczelniach współpracuję także z kilkoma ośrodkami szkoleniowymi w zakresie szkoleń z przedsiębiorczości oraz zamówień publicznych. Do najważniejszych instytucji, z którymi współpracuję w tym obszarze zaliczam: Fundację na Rzecz Rozwoju Politechniki Poznańskiej, przedsiębiorstwo PBSG Sp. z o.o., przedsiębiorstwo Bomis. Działalność naukowo-badawcza 2.1. Zainteresowania naukowe Posiadane doświadczenie, które nabyłem w trakcie uczestnictwa w pracach sejmowej komisji ds. nowelizacji ustawy o zamówieniach publicznych w latach 1999-2000, liczne szkolenia i studia podyplomowe, a także praca w jednostkach prowadzących działalność w obszarze nauk ekonomicznych, przyczyniły się do skoncentrowania prowadzonych badań na ekonomicznych aspektach związanych z funkcjonowaniem rynku zamówień publicznych i polityce gospodarczej państwa związanej z tym rynkiem. Na ten niedoceniany w literaturze przedmiotu obszar, nałożyła się także działalność naukowo-badawcza związana z ekonomiką małego i średniego przedsiębiorstwa, a także uwarunkowaniami dotyczącymi podnoszenia innowacyjności polskiej gospodarki przy pomocy instrumentu 4
zamówień publicznych oraz partnerstwa publiczno-prywatnego. Na rysunku 1 przedstawiono podejmowane wątki badawcze oraz ich wzajemne relacje. Funkcjonowanie rynku zamówień publicznych Efektywność funkcjonowania MSP Ekonomika MSP Ekonomiczne aspekty udzielania zamówień publicznych (gospodarowanie środkami publicznymi) Polityka ekonomiczna państwa Innowacyjność gospodarki Makroekonomia Rysunek 1. Wątki badawcze oraz ich relacje w pracy naukowej habilitanta Źródło: opracowanie własne Problematyka badawcza dotycząca efektywności funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w związku z wykorzystywaniem przez nie instrumentu zamówień publicznych, była przeze mnie podejmowana jeszcze przed uzyskaniem stopnia naukowego doktora. Po jego uzyskaniu problem ten zgłębiałem i poszerzałem o aspekty związane z wpływem na innowacyjność gospodarki narodowej tej grupy firm i ich uczestnictwem w przetargach publicznych. Sporo miejsca w swoich badaniach poświęciłem także możliwościom zastosowania partnerstwa publiczno-prywatnego w kreowaniu nowych rozwiązań rynkowych. W tym obszarze, starałem się wskazać kluczowe czynniki dostępu małych i średnich przedsiębiorstw do rynku zamówień publicznych na tle rozwiązań stosowanych w innych krajach na świecie (zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i w Niemczech), a także zdiagnozować główne bariery związane z ich udziałem w przetargach. Zbadałem także wykorzystując jedną z koncepcji zarządzania (outsourcing) w jaki sposób można zmniejszać koszty związane z udziałem w postępowaniach o zamówienie publiczne w grupie MSP i optymalizować je celem zwiększenia ich konkurencyjności na rynku 1. Wśród problemów związanych z ekonomicznymi aspektami udzielania zamówień publicznych podjąłem trudną problematykę diagnozowania procesów korupcyjnych, występujących na rynku zamówień publicznych i zaproponowałem rozwiązania dla polityki gospodarczej państwa dotyczące przeciwdziałania niepożądanym zachowaniom. W zakresie poprawy gospodarowania środkami budżetowymi skoncentrowałem się na wykorzystaniu narzędzi elektronicznych w procesie udzielania zamówień publicznych i na podstawie prowadzonych badań zdiagnozowałem główne bariery niestosowania ich przez jednostki organizujące przetargi. Dużo miejsca w zakresie efektywności wykorzystywanych zasobów poświęciłem także 1 Sektor małych i średnich przedsiębiorstw to dominująca grupa firm, z którymi zamawiający podpisują umowy w postępowaniach przetargowych. W Unii Europejskiej odsetek ten wynosi około 70%. Fakt ten stał się jedną z przesłanek podjęcia badań nad tą grupą przedsiębiorstw uczestniczących w zamówieniach publicznych. 5
tzw. zielonym zamówieniom publicznym, które w Polsce mają znacznie niższy odsetek stosowania niż w większości krajów Unii Europejskiej. W tym obszarze starałem się zgłębić przede wszystkim problem barier występujących na rynku po stronie popytowej oraz podażowej, a także określić na ile zamówienia publiczne mogą wspierać rolnictwo ekologiczne w Polsce. Problematyka dotycząca poprawy innowacyjności gospodarki z wykorzystaniem instrumentu zamówień publicznych jest przedmiotem mojego głębszego zainteresowania od momentu uczestnictwa w projekcie badawczym Foresigt sieci gospodarcze Wielkopolski scenariusze transformacji wiedzy wspierające innowacyjną gospodarkę, w którym pełniłem funkcję kierownika Pola Badawczego - Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw (innowacje produktowe, procesowe, technologiczne, systemowe), procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji. Odzwierciedleniem prowadzonych przeze mnie badań w tym obszarze jest diagnoza możliwości budowy sieci gospodarczych przez małe i średnie podmioty, a także badania dotyczące stymulowania rozwoju gospodarki poprzez wdrażanie innowacji z wykorzystaniem zamówień publicznych i partnerstwa publiczno-prywatnego. Na podstawie opisanych badań wyciągnąłem trzy podstawowe wnioski: 1) Pomimo możliwości w zakresie finansowania bieżącej działalności jakie stwarza małym i średnim przedsiębiorstwom rynek zamówień publicznych oraz poprawiania przez nie w ten sposób płynności finansowej i rentowności, istnieją duże bariery uczestnictwa tych podmiotów w postępowaniach przetargowych oraz istotne uwarunkowania popytowe i podażowe ograniczające ten udział. 2) Istnieją silne bariery związane z wykorzystywaniem przez jednostki publiczne instrumentów w postaci tzw. elektronicznych i proekologicznych (zielonych) zamówień publicznych, które przy efektywniejszym ich stosowaniu prowadzą do znaczących oszczędności środków publicznych, a także poprawiają warunki gospodarowania zasobami posiadanymi przez te jednostki. 3) Rynek zamówień publicznych posiada znaczący potencjał w zakresie kreowania popytu na innowacje i poprzez złe gospodarowanie posiadanymi zasobami oraz niekompetencję urzędników nie stwarza podmiotom rynkowym szansy na efektywniejsze wykorzystanie posiadanych zasobów. Weryfikacja przedstawionych wniosków stała się podstawą badań podjętych w ramach przygotowań nad rozprawą habilitacyjną i znalazła w niej swoje odzwierciedlenie. W swoim dorobku mam także dwa artykuły, które nie dotyczą głównego nurtu badań. Poruszałem w nich problematykę znaczenia komunikacji rynkowej w systemie zamówień publicznych w Polsce oraz badałem postawy przedsiębiorcze studentów kierunków ekonomicznych związane z zakładaniem mikroprzedsiębiorstw. Posiadam także kilka publikacji w obszarze nauk o zarządzaniu dotyczących m.in. podziału zadań i odpowiedzialności pracowników w procesie organizowania pracy w dziale zamówień publicznych, a także roli kierownika jako lidera w procesie zarządzania tym działem. 6
2.2. Charakterystyka dorobku naukowego Moja dotychczasowa praca naukowo-badawcza została udokumentowana 82 opracowaniami, z których 31 powstało przed doktoratem, zaś 51 po obronie pracy doktorskiej, w tym 6 w języku angielskim (3 za granicą). Po uzyskaniu stopnia naukowego doktora łącznie uzyskałem 282 punkty. Szczegółową strukturę publikacji przedstawiam w tabeli 1. Tabela 1. Zbiorcze zestawienie publikacji Lp. Wyszczególnienie Przed doktoratem Po doktoracie 1. Monografie - 2 (4) 2. Artykuły w czasopismach z listy ministerialnej 6 21 3. Rozdziały w monografiach 5 19 4. Redakcja i współredakcja monografii - 3 5. Podręczniki - 1 6. Rozdziały w podręcznikach 11 1 7. Artykuły w materiałach konferencyjnych 7-8. Inne publikacje 2 2 RAZEM 31 49 (51) ŁĄCZNIE PRZED I PO DOKTORACIE 80 (82) 2 Źródło: opracowanie własne Wyniki prowadzonych badań starałem się publikować w renomowanych czasopismach naukowych o zasięgu krajowym. Należą do nich: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego Ekonomiczne problemy usług oraz Finanse, Rynki finansowe, Ubezpieczenia, Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Szczecinie Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis Oeconomica, Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej, Ekonomia i Zarządzanie, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej, Organizacja i Zarządzanie, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa czasopismo Instytutu Organizacji i Zarządzania ORGMASZ, Studia Ekonomiczne Regionu Łódzkiego Zeszyty Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, Oddział w Łodzi, Oeconomia Copernicana Zeszyty Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, Oddział w Toruniu oraz Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK w Toruniu. 2 Liczby w nawiasie oznaczają, że jedna monografia miała dwa dodatkowe wydania (poprawione i uzupełnione o kolejne rozdziały) 7
Kilkanaście artykułów mojego autorstwa ukazało się także w krajowych, specjalistycznych monografiach naukowych. W mojej ocenie ważnym osiągnięciem naukowym związanym z nurtem prowadzonych badań jest redakcja i współredakcja trzech zwartych pozycji książkowych. Jedna zredagowana samodzielnie dotyczyła efektywności gospodarowania podmiotów, dwie przy współudziale innych autorów związane były z cyklem tematycznym dotyczącym wspomnianej wcześniej dyfuzji innowacji w sieciach gospodarczych i związanych z nią aspektów ekonomicznych. Za jedno z ważniejszych osiągnięć naukowych uważam także opublikowanie monografii upowszechniającej wyniki badań zamieszczone w mojej rozprawie doktorskiej. Dzieło to w związku z bardzo dużym zainteresowaniem rynkowym doczekało się w krótkim czasie trzech wydań (z których każde było poprawiane oraz uzupełniane o nowe treści) i doprowadziło do możliwości wdrożeń do praktyki gospodarczej autorskiej metody hierarchii analitycznej związanej ze sprawiedliwym doborem wag do kryteriów punktowanych w postępowaniach przetargowych. Metoda ta w opinii wielu praktyków pozwoliła na większą gospodarność w wydatkowaniu środków publicznych i przyczyniła się do usprawnienia pracy jednostek administracji publicznej zajmujących się udzielaniem zamówień publicznych. Istotnym wydarzeniem w mojej pracy naukowo-dydaktycznej było zebranie doświadczeń i wiedzy związanych z kilkunastoletnim prowadzeniem zajęć z przedmiotu Mikroekonomia w postaci podręcznika akademickiego. Podręcznik ten zyskał akceptację środowiska i jest obecnie polecany w kilku ośrodkach akademickich. Do publikacji tej zaprosiłem jako autor wiodący dr Tomasza Brzęczka, który także posiada kilkunastoletni staż dydaktyczny związany z prowadzeniem wspomnianego przedmiotu. Wkład, który włożyłem w przygotowanie tej pozycji wynosi 60%. Za prestiżowy uważam także udział w podręczniku wydanym przez PWN, którego redaktorem była prof. dr hab. Eulalia Skawińska pod tytułem Kapitał społeczny w rozwoju regionu. W podręczniku tym napisałem rozdział ukazujący wpływ kapitału społecznego na efektywność zarządzania publicznego w Polsce. Pomimo dość wąskiej problematyki związanej z ekonomicznymi aspektami związanymi z rynkiem zamówień publicznych i krótkiego okresu od uzyskania stopnia naukowego doktora (6 lat) publikowane przeze mnie prace były cytowane przez innych autorów. Wybrane, znane mi cytowania przedstawia tabela 2. Tabela 2. Wybrane cytowania dorobku naukowego habilitanta Lp. Cytowanie Pozycja cytowana 1. A. Staniszewska, M. K. Wyrwicka, Green public procurement and requirements for contractors [w:] Research in Logistic & Production Nr 3/2012, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2012 A. Borowiec, Zamówienia publiczne jako instrument wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2008 8
2. A. Staniszewska, R. Marczewska-Kuźma, A. Mazur, Weryfikacja jakości przedmiotu zamówienia [w:] Inżynieria jakości produkcji i usług, Polskie Towarzystwo Zarządzania Produkcją, Opole 2013 3. T. Pulka, Udział małych i średnich przedsiębiorstw w systemie zamówień publicznych [w:] B. Ulijasz (red.), Nowe podejście do zamówień publicznych, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010 4. O. M. Grabowska-Chenczke, Kierunki rozwoju rynku usług szkoleniowych w Wielkopolsce [w:] K. Borodako, M. Nowosielski (red.), Foresight w praktyce zarządzania przedsiębiorstwem, Instytut Zachodni, Poznań 2012 Źródło: opracowanie własne A. Borowiec, Zamówienia publiczne jako instrument wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2008 A. Borowiec, Zamówienia publiczne jako instrument wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2008 A. Borowiec, P. Golińska, A. Grzelczak, Scenariusze transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych synteza [w:] M. K. Wyrwicka (red.), Foresight sieci gospodarcze Wielkopolski, scenariusze transformacji wiedzy wspomagające innowacyjną Wielkopolskę raport końcowy, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2011 Według narzędzia Google Scholar indeks Hirsha w przypadku mojego dorobku naukowego wynosi 1. Podkreślenia wymaga fakt, że w dalszym ciągu kontynuuję intensywną pracę naukową przygotowując kolejne publikacje. Poza wymienionymi pozycjami w opracowaniu znajdują się kolejne dwie zgłoszone do planu wydawniczego na 2013 rok. Są to monografia dotycząca praktycznego wykorzystania metodyki myślenia sieciowego oraz podręcznik z ćwiczeniami do Mikroekonomii, który będzie kompatybilny do wspomnianej wcześniej pozycji pt. Mikroekonomia (2011). Na kanwie opisanych badań naukowych przygotowałem wiele referatów wygłoszonych przeze mnie na konferencjach naukowych. Wykaz 21 konferencji naukowych w których uczestniczyłem w latach 2007-2013 znajduje się w tabeli 3. Tabela 3. Lista referatów na konferencjach naukowych Lp. Referat Konferencja 1. Dostęp małego i średniego przedsiębiorstwa do rynku zamówień publicznych a jego pozycja konkurencyjna 2. Zmniejszanie barier dostępu małych i średnich przedsiębiorstw do zamówień publicznych w Polsce 3. Zamówienia publiczne jako szczególna forma pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw w wybranych krajach 4. Zamówienia publiczne jako instrument wspierania rolnictwa ekologicznego w Polsce 5. Perspektywy uczestnictwa przedsiębiorstw sektora MSP w rynku zamówień publicznych w świetle regulacji prawnych. Szanse i zagrożenia Konferencja naukowa Ekonomiści o współczesnych problemach gospodarczych, Politechnika Poznańska, 25-26.09.2007 III Ogólnopolska konferencja naukowa Mikrofirma 2007, Uniwersytet Szczeciński, 15-17.05.2007 IV Ogólnopolska konferencja naukowa Mikrofirma 2008, Uniwersytet Szczeciński, 12-15.05.2008 Konferencja naukowa Gospodarka i społeczeństwo. Zarządzanie wiedza rozwój, Akademia Rolnicza w Szczecinie, 5-6.06.2008 Konferencja naukowa Przedsiębiorstwo wobec wyzwań globalnych, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, 3-4.12.2008 9
6. Impact of green public procurement on corporate social responsibility in Poland 7. Outsourcing jako instrument poprawy konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw biorących udział w zamówieniach publicznych w Polsce 8. Pożądane kierunki zmian w polskim systemie zamówień publicznych w aspekcie przeciwdziałania praktykom korupcyjnym. Współczesne koncepcje przeciwdziałania negatywnym zjawiskom 9. Znaczenie komunikacji rynkowej w systemie zamówień publicznych w Polsce 10. Formy współpracy małych i średnich przedsiębiorstw na rynku zamówień publicznych 11. Wykorzystanie narzędzi elektronicznych w procesie udzielania zamówień publicznych w Polsce w świetle badań empirycznych 12. Badanie postaw przedsiębiorczych wśród studentów kierunków ekonomicznych na temat zakładania mikroprzedsiębiorstw w Polsce 13. Możliwości budowy sieci gospodarczych na bazie partnerstwa publiczno-prywatnego w świetle badań empirycznych 14. Scenariusze transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych w kontekście innowacyjności regionu 15. Bariery informatyzacji polskiego systemu zamówień publicznych 16. Podział zadań i odpowiedzialności pracowników w procesie organizowania pracy w dziale zamówień publicznych w świetle wyników badań empirycznych 17. Perspektywy zastosowania partnerstwa publiczno-prywatnego w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw w świetle badań empirycznych 18. Use of electronic tools in creating innovations in public procurement in the light of empirical studies 19. Kluczowe czynniki dostępu mikroprzedsiębiorstw do rynku zamówień publicznych w Polsce 20. Uwarunkowania dotyczące rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w oparciu o partnerstwo publiczno-prywatne 21. Rola kierownika jako lidera w procesie zarządzania komórką zamówień publicznych w przedsiębiorstwie Źródło: opracowanie własne Konferencja naukowa Gospodarka, społeczeństwo i kultura pogranicza wobec wyzwań cywilizacyjnych, Politechnika Białostocka, 29-30.09.2009 V Ogólnopolska konferencja naukowa Mikrofirma 2009, Uniwersytet Szczeciński, 11-14.05.2009 Konferencja naukowa Nowoczesne przedsiębiorstwo, nowoczesna administracja publiczna, Uniwersytet Szczeciński, 24-25.04.2009 Konferencja naukowa Komunikacja rynkowa. Ewolucja wyzwania szanse, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, 19-20.04.2010 VI Ogólnopolska konferencja naukowa Mikrofirma 2010, Uniwersytet Szczeciński, 10-13.05.2010 Konferencja naukowa E-gospodarka w Polsce. Stan obecny i perspektywy rozwoju, Uniwersytet Szczeciński, 10-12.06.2010 VII Ogólnopolska konferencja naukowa Mikrofirma 2011, Uniwersytet Szczeciński, 9-12.05.2011 Konferencja naukowa Zarządzanie finansami w jednostkach samorządu terytorialnego, Uniwersytet Szczeciński, 13-15.06.2011 Konferencja zamykająca projekt Foresight sieci gospodarcze Wielkopolski - scenariusze transformacji wiedzy wspierające innowacyjną gospodarkę, Politechnika Poznańska, 8.12.2011 Konferencja naukowa Gospodarka Elektroniczna wyzwania rozwojowe, Uniwersytet Szczeciński, 22-25.05.2012 V Ogólnopolska konferencja naukowa Zarządzanie rozwojem organizacji, Politechnika Łódzka, 27-29.09.2012 VIII Ogólnopolska konferencja naukowa Mikrofirma 2012, Uniwersytet Szczeciński, 7-10.05.2012 International Conference Possibilities of Postal Services and e-communications Development, University of Pardubice, 13-14.09.2012 IX Ogólnopolska konferencja naukowa Mikrofirma 2013, Uniwersytet Szczeciński, 7-9.05.2013 VII International Conference on applied Economics Contemporary Issues in Economy Growth Perspectives in Europe?, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 24-25.05.2013 5th International Conference on Managing Enterprise of the Future jointly with the 6th International Conference on Public Safety, Politechnika Poznańska, 17-18.06.2013 10
Ponadto w okresie od października 2009 do grudnia 2011 wygłosiłem szereg referatów związanych z udziałem w seminariach naukowych w ramach projektu badawczego Foresight sieci gospodarcze Wielkopolski 3, w którym, jak już wspomniałem, pełniłem funkcję kierownika Pola Badawczego. Brałem także udział w pracach Panelu Głównego w tym projekcie, a także w zespole roboczym przygotowującym sieć powiązań między czynnikami warunkującymi innowacyjność Wielkopolski. Jako ekspert zostałem również zaproszony do trzykrotnego wypełnienia formularza dotyczącego badania delfickiego, przyczyniającego się do zebrania opinii o istniejącym potencjale innowacyjnym Wielkopolski. Na kanwie doświadczeń związanych z projektem badawczym miałem także okazję zaprezentować wyniki badań swojego zespołu przed kamerami telewizyjnymi podczas programu emitowanego w lokalnej telewizji WTK (Wielkopolska Telewizja Kablowa). 2.3. Kluczowe osiągnięcia naukowe Nawiązując do wcześniej opisanych zainteresowań badawczych, moje kluczowe osiągnięcia naukowe można przypisać do trzech problemowych cyklów publikacji, których zwieńczeniem jest opublikowana w 2013 roku monografia naukowa pod tytułem Zamówienia publiczne jako instrument kreowania popytu na innowacje. Dzieło to deklaruję jako osiągnięcie stanowiące znaczny wkład autora w rozwój dyscypliny naukowej w rozumieniu ust. 2 art. 16 ustawy z dnia 14 marca 2003 roku o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki 4. Kluczowe osiągnięcia naukowe zostały przedstawione na rysunku 2. 1. Cykl publikacji: Uwarunkowania udziału małych i średnich przedsiębiorstw w rynku zamówień publicznych 2. Cykl publikacji: Efektywność gospodarowania środkami publicznymi 3. Cykl publikacji: Uwarunkowania innowacyjności gospodarki w oparciu o zamówienia publiczne i partnerstwo publiczno-prywatne Monografia naukowa Zamówienia publiczne jako instrument kreowania popytu na innowacje Rysunek 2. Kluczowe osiągnięcia naukowe Źródło: opracowanie własne Do pierwszego wątku badawczego (cykl 1) pt: Uwarunkowania udziału małych i średnich przedsiębiorstw w rynku zamówień publicznych wchodzą następujące publikacje: 3 Projekt Foresight sieci gospodarcze Wielkopolski był współfinansowany przez Unię Europejską ze środków EFRR oraz z budżetu państwa w ramach PO Innowacyjna Gospodarka. Był on realizowany w ramach Osi priorytetowej: 1. Badania i rozwój nowoczesnych technologii, Działanie 1.1. Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy, Poddziałanie 1.1.1., projekty badawcze z wykorzystaniem metody foresight na podstawie umowy UDA POIG. 01.01.01-30-014/09. 4 Dz.U. 65/2003 poz. 595 z późniejszymi zmianami 11
Małe i średnie przedsiębiorstwa na rynku zamówień publicznych w świetle badań empirycznych 5, Zmniejszanie barier dostępu małych i średnich przedsiębiorstw do zamówień publicznych w Polsce 6, Zamówienia publiczne jako szczególna forma pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw w wybranych krajach 7, Perspektywy uczestnictwa przedsiębiorstw sektora MSP w rynku zamówień publicznych w świetle regulacji prawnych. Szanse i zagrożenia 8, Outsourcing jako instrument poprawy konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw biorących udział w zamówieniach publicznych w Polsce 9, Formy współpracy małych i średnich przedsiębiorstw na rynku zamówień publicznych 10, Kluczowe czynniki dostępu mikroprzedsiębiorstw do rynku zamówień publicznych w Polsce 11, Dostęp małego i średniego przedsiębiorstwa do rynku zamówień publicznych a jego pozycja konkurencyjna 12, Sieci gospodarcze małych i średnich przedsiębiorstw na rynku zamówień publicznych w Wielkopolsce 13, Perspektywy zastosowania partnerstwa publiczno-prywatnego w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw w świetle badań empirycznych 14. 5 A. Borowiec, Małe i średnie przedsiębiorstwa na rynku zamówień publicznych w świetle badań empirycznych, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej, seria: Organizacja i Zarządzanie nr 49, Poznań 2007, s. 29-40. 6 A. Borowiec, Zmniejszanie barier dostępu małych i średnich przedsiębiorstw do zamówień publicznych w Polsce, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 458, Ekonomiczne problemy usług nr 10, Szczecin 2007, s. 43-49. 7 A. Borowiec, Zamówienia publiczne jako szczególna forma pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw w wybranych krajach, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 492, Ekonomiczne problemy usług nr 16, Szczecin 2008, s. 141-147. 8 A. Borowiec, Perspektywy uczestnictwa przedsiębiorstw sektora MSP w rynku zamówień publicznych w świetle regulacji prawnych. Szanse i zagrożenia [w:] A. Herman, K. Poznańska (red.), Przedsiębiorstwo wobec wyzwań globalnych, Wyd. Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 2008, s. 179-190. 9 A. Borowiec, Outsourcing jako instrument poprawy konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw biorących udział w zamówieniach publicznych w Polsce, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 540, Ekonomiczne problemy usług nr 34, Szczecin 2009, s. 251-258. 10 A. Borowiec, Formy współpracy małych i średnich przedsiębiorstw na rynku zamówień publicznych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 585, Ekonomiczne problemy usług nr 50, Szczecin 2010, s. 81-90. 11 A. Borowiec, Kluczowe czynniki dostępu mikroprzedsiębiorstw do rynku zamówień publicznych w Polsce, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 752, Ekonomiczne problemy usług nr 102, Szczecin 2013, s. 22-31. 12 A. Borowiec, Dostęp małego i średniego przedsiębiorstwa do rynku zamówień publicznych a jego pozycja konkurencyjna [w:] E. Skawińska (red.) Konkurencyjność i innowacyjność podmiotów, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2007, s. 217-225. 13 A. Borowiec, Sieci gospodarcze małych i średnich przedsiębiorstw na rynku zamówień publicznych w Wielkopolsce [w:] M. Wyrwicka (red.), Analiza sytuacji Wielkopolski w kontekście transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2010, s. 89-102. 14 A. Borowiec, Perspektywy zastosowania partnerstwa publiczno-prywatnego w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw w świetle badań empirycznych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 696, Ekonomiczne problemy usług nr 81, Wyd. Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2012, s. 30-39. 12
Spostrzeżenia wynikające z przeprowadzonych badań częściowo nałożyły się na badania dotyczące zwiększenia efektywności gospodarowania środkami publicznymi z wykorzystaniem instrumentu zamówień publicznych. Do powstałego w ich wyniku cyklu publikacji zaliczyć można: Zamówienia publiczne jako instrument wspierania rolnictwa ekologicznego w Polsce 15, Znaczenie zamówień publicznych w zarządzaniu finansami jednostek budżetowych 16, Znaczenie i rola zamówień publicznych w polskiej gospodarce 17, Zamówienia publiczne jako obszar gospodarki szczególnie narażony na korupcję 18, Pożądane kierunki zmian w polskim systemie zamówień publicznych w aspekcie przeciwdziałania praktykom korupcyjnym. Współczesne koncepcje przeciwdziałania negatywnym zjawiskom 19, Wykorzystanie narzędzi elektronicznych w procesie udzielania zamówień publicznych w Polsce w świetle badań empirycznych 20, Bariery informatyzacji polskiego systemu zamówień publicznych 21, Impact of green public procurement on corporate social responsibility in Poland 22, The financial standing of polish entrepreneurs in Poland s public procurement market 23. Wobec pogarszającej się każdego roku pozycji Polski w rankingach innowacyjności gospodarek Unii Europejskiej, podjąłem badania nad możliwością zastosowania zamówień publicznych oraz partnerstwa publiczno-prywatnego (w którym jedną z dróg wyboru partnera prywatnego jest postępowanie przetargowe) w celu poprawy tej pozycji oraz zdiagnozowania głównych barier po stronie popytowej oraz podażowej rynku zamówień publicznych, które uniemożliwiają kreowanie nowych rozwiązań. W ten sposób powstał trzeci cykl publikacji do którego zaliczam następujące pozycje: 15 A. Borowiec, Zamówienia publiczne jako instrument wspierania rolnictwa ekologicznego w Polsce, Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Szczecinie, Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis Oeconomica, Szczecin 2008, s. 13-22. 16 A. Borowiec, Znaczenie zamówień publicznych w zarządzaniu finansami jednostek budżetowych, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej, seria: Organizacja i Zarządzanie nr 50, Poznań 2008, s. 5-16. 17 A. Borowiec, Znaczenie i rola zamówień publicznych w polskiej gospodarce, Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej, Ekonomia i Zarządzanie Nr 12, Białystok 2008, s. 213-225. 18 A. Borowiec, Zamówienia publiczne jako obszar gospodarki szczególnie narażony na korupcję, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej, seria Organizacja i Zarządzanie Nr 52, Poznań 2008, s. 33-43. 19 A. Borowiec, Pożądane kierunki zmian w polskim systemie zamówień publicznych w aspekcie przeciwdziałania praktykom korupcyjnym. Współczesne koncepcje przeciwdziałania negatywnym zjawiskom, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 573, Ekonomiczne problemy usług nr 45, Szczecin 2010, s. 65-73. 20 A. Borowiec, Wykorzystanie narzędzi elektronicznych w procesie udzielania zamówień publicznych w Polsce w świetle badań empirycznych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 598, Ekonomiczne problemy usług nr 58, Wyd. Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2010, s. 429-436. 21 A. Borowiec, Bariery informatyzacji polskiego systemu zamówień publicznych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 703, Ekonomiczne problemy usług nr 88, Wyd. Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2012, s. 347-355. 22 A. Borowiec, Impact of green public procurement on corporate social responsibility in Poland, [w:] Gospodarka, społeczeństwo i kultura pogranicza wobec wyzwań cywilizacyjnych, Wyd. Politechnika Białostocka, Białystok 2009, s. 31-42.. 23 A. Borowiec, The financial standing of polish entrepreneurs in Poland s public procurement market [w:] M. Szczepański (red.), Economic and social aspects of modern enterprises, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2010, s. 23-34. 13
Uwarunkowania dotyczące rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w oparciu o partnerstwo publiczno-prywatne 24, Regionalna Strategia Innowacji i jej realizacja w Wielkopolsce 25, Competence of staff providing public orders in the field of public-private partnership 26, Uwarunkowania dotyczące rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w oparciu o zamówienia publiczne 27, Use of electronic tools in creating innovations in public procurement in the light of empirical studies 28, Stimulating innovation of enterprises using the instrument of public procurement in the Light of the results of empirical studies 29, The research on the innovativeness of small and medium-sized enterprises involved in the public procurement market 30. Wątkiem, który łączy wymienione cykle publikacji jest wykorzystanie instrumentu zamówień publicznych jako narzędzia polityki ekonomicznej państwa w celu poprawy pozycji gospodarczej Polski w zakresie innowacyjności oraz usunięcia barier dostępu dla firm sektora MSP, które pomimo tych utrudnień jak już wspomniano zawierają najwięcej umów (około 70%) z instytucjami publicznymi w efekcie wygranych postępowań przetargowych. Wątkiem tym jest także poprawa gospodarowania posiadanymi zasobami na rynku zamówień publicznych i lepsze wykorzystanie potencjału drzemiącego w małej i średniej grupie podmiotów, która posiada unikalne przewagi konkurencyjne w zakresie kreowania innowacji nad dużymi przedsiębiorstwami. Z połączenia wszystkich wspomnianych obszarów wynikają spostrzeżenia i wnioski o charakterze wstępnym. Jednym z nich jest twierdzenie, że zamówienia publiczne to poza ich prawnym rozumieniem jeden z ważnych i często niedocenianych instrumentów polityki gospodarczej 24 A. Borowiec, Uwarunkowania dotyczące rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w oparciu o partnerstwo publiczno-prywatne, Oeconomia Copernicana nr 1/2013, Wyd. UMK w Toruniu, Toruń 2013, s.19-36. 25 A. Borowiec, Regionalna Strategia Innowacji i jej realizacja w Wielkopolsce, [w:] M. Wyrwicka (red.), Analiza sytuacji Wielkopolski w kontekście transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2010, s. 75-87. 26 A. Borowiec, Competence of Staff providing public orders in the field of public-private partnership [w:] E. Skawińska, M. Gajowiak (red.), Labour resources management and human capital, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2010, s. 67-79. 27 A. Borowiec, Uwarunkowania dotyczące rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w oparciu o zamówienia publiczne [w:] M. Wyrwicka (red.), Budowa scenariuszy transformacji wiedzy wspierających innowacyjną Wielkopolskę, tom I, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2011, s.171-182. 28 A. Borowiec, Use of electronic tools in creating innovations in public procurement in the light of empirical studies, [w:] L.Svadlenka, D. Salava, J. Morkus (Ed.), Possibilities of postal services and e-communications Development, University of Pardubice 2012, s. 19-24. 29 A. Borowiec, Stimulating innovation of enterprises using the instrument of public procurement in the light of the results of empirical studies, Theory of Management 6, Stefan Hittmar (Ed.), Faculty of Management Science and Informatics, University of Zilina 2012, s. 103-107. 30 A. Borowiec, The research on the innovativeness of small and medium-sized enterprises involved in the public procurement market, Management and Marketing Trends in Theory and Practice (artykuł w druku po pozytywnej recenzji, termin publikacji 30.06.2013) 14
państwa. Został on stworzony przede wszystkim po to, aby wydatki budżetowe na roboty budowlane, dostawy i usługi były dokonywane w sposób optymalny z ekonomicznego punktu widzenia. Ma on także zapewniać maksymalną efektywność wydatkowanych środków i ich oszczędności. Z badań własnych oraz statystyk Urzędu Zamówień Publicznych wynika także, że w ostatnich latach rynek zamówień publicznych charakteryzuje się bardzo dynamicznym rozwojem, gdyż szacowana jego wartość na 2011 rok to 144,1 mld zł (co stanowi około 9,5% PKB) wobec tylko 23 mld zł w roku 2000. Sporadycznie powstają opracowania dotyczące wykorzystania zamówień publicznych jako instrumentu zakładającego szerszy udział małych i średnich przedsiębiorstw w związanym z nimi rynku, a także szersze stosowanie przez jednostki publiczne proekologicznych i tzw. elektronicznych zamówień publicznych. Nie diagnozują one jednak w odpowiedni sposób sytuacji po stronie popytowej, jak i podażowej tego rynku, ponieważ nie są poparte poza wytycznymi Unii Europejskiej solidnymi badaniami empirycznymi 31. Z analizy literatury przedmiotu wynika także, że do tej pory dominującą rolę odgrywały w niej różnego rodzaju opracowania prawne, a problematyka ekonomiczna nie była szczególnym przedmiotem zainteresowania. Z przeprowadzonych badań literaturowych dotyczących stosowania zamówień publicznych w innych krajach można również wyciągnąć wniosek, że poprzez skuteczne wykorzystywanie istniejących zasobów i stanu prawnego można, dzięki rozwiązaniom stosowanym przez administrację publiczną, podnosić innowacyjność wielu gospodarek. Z analizy wszystkich trzech cykli publikacji wynika także, że na wspomniane problemy nakładają się ograniczenia budżetowe w zakresie wydatkowania środków na innowacje i działalność innowacyjną. W systemie zamówień publicznych przybiera to niezwykle niebezpieczną dla takiej działalności formę w postaci kierowania się przez administrację publiczną kryterium najniższej ceny w procesie wyboru najkorzystniejszej oferty. Tymczasem słowo najkorzystniejszy ekonomicznie, bardzo rzadko oznacza najtańszy. Jak wynika z badań własnych, jednym z powodów związanych z nagminnym stosowaniem przez jednostki administracji publicznej kryterium najniższej ceny, jest niekompetencja i przeświadczenie ich pracowników, uważających, że rozwiązania innowacyjne otrzymuje się przede wszystkim wykorzystując znacznie większe środki, których brakuje w tych jednostkach. Na opinie te, nie nakłada się niestety skuteczna polityka państwa polegająca na celowym finansowaniu jednostek, które uzyskują najlepsze rezultaty w zakresie kreowania innowacyjnych rozwiązań. Badania wskazują, że brakuje bodźca, który z jednej strony umożliwiłby bardziej efektywne gospodarowanie powierzonymi środkami, a z drugiej motywowałby urzędników do skuteczniejszych działań w zakresie pozyskiwania z rynku nowocześniejszych rozwiązań. 31 Takim opracowaniem jest przykładowo dokument stworzony przez Ministerstwo Gospodarki pod nazwą Nowe podejście do zamówień publicznych (2008). 15
Z analizy wyników badań związanych z wszystkimi trzema cyklami publikacji można także wyciągnąć wniosek, że utrwalony sposób wydatkowania środków przez polską administrację publiczną, polegający na minimalizacji wydawanych kwot, utrudnia znalezienie impulsu po stronie popytowej i podażowej rynku zamówień publicznych do szerszego niż do tej pory kreowania innowacji. Nakłada się na to przeświadczenie polskich przedsiębiorców, że uzyskanie zamówienia publicznego wymaga znajomości i w dużym stopniu odbywa się poprzez praktyki korupcyjne. Z badań tych wynika wniosek, że istnieje konieczność skonstruowania takiego mechanizmu, który zapewniałby efektywne i jednocześnie sprawiedliwe alokowanie środków budżetowych do jednostek administracji publicznej w oparciu o efekty ich pracy związane z kreowaniem popytu na innowacje poprzez instrument zamówień publicznych. Badania własne pozwoliły także sformułować wniosek, że w polityce gospodarczej państwa w zakresie zamówień publicznych małe i średnie przedsiębiorstwa nie zajmują szczególnego miejsca. Pomoc przeznaczona dla tego sektora jest niewielka i nie daje podstaw do sprawnego i skutecznego działania. Efektywność gospodarowania środkami publicznymi można także poprawiać poprzez świadome stosowanie narzędzi elektronicznych w systemie zamówień publicznych, które jak wykazuje praktyka, zapewniają bardzo duże oszczędności, przyczyniając się tym samym do możliwości ponoszenia większych nakładów na innowacje. Wyniki badań pokazują jednak, że zastosowanie tych narzędzi napotyka na silne bariery po stronie popytowej rynku zamówień publicznych. Rezultaty badań wskazują na konieczność znacznie szerszego niż do tej pory udziału państwa w pomocy polskim przedsiębiorcom w zakresie ekologicznych zamówień publicznych. Instytucje dysponujące pieniędzmi podatników, jak się okazuje, mają największy wpływ na kształtowanie zwiększenia świadomości ekologicznej wśród polskich firm, a jednocześnie poprzez właściwe określenie przedmiotu zamówienia uczestniczą w kreowaniu innowacji z wykorzystaniem proekologicznych rozwiązań. Z przeprowadzonych badań wynika w końcu wniosek, że wspieranie innowacji na szczeblu regionalnym i krajowym nie jest i nie będzie możliwe bez wykorzystania w tym celu instrumentu zamówień publicznych. Świadczyć o tym może rozmiar rynku związanego z tym instrumentem, który podobnie jak i w krajach Unii Europejskiej, wykazuje tendencję wzrastającą. Z makroekonomicznego punktu widzenia jest więc to obszar, który posiada ogromny potencjał, który powinien oddziaływać zarówno na działalność przedsiębiorstw, charakter badań naukowych, jak i ochronę środowiska naturalnego. Wnioski o charakterze wstępnym uzyskane na podstawie badań scharakteryzowanych w wymienionych cyklach publikacji stały się podstawą do pogłębienia i weryfikacji badań oraz napisania przeze mnie pierwszej na polskim rynku monografii naukowej pod tytułem Zamówienia publiczne 16
jako instrument kreowania popytu na innowacje. Dzieło to uważam za najważniejsze w swoim dotychczasowym dorobku naukowym, gdyż stanowi ono syntezę prowadzonej przeze mnie działalności naukowo-badawczej, jak również znacznie poszerza zdiagnozowany do tej pory stan wiedzy. Ze wspomnianych wniosków wynika uzasadnienie tematyki rozprawy, które z kolei sugeruje problemy badawcze, znajdujące w niej odzwierciedlenie: przeprowadzenie szczegółowej analizy literatury przedmiotu oraz dokumentów na temat problematyki innowacji i innowacyjności, jak również prześledzenie modeli i mechanizmów związanych z tymi pojęciami, określenie wpływu zamówień publicznych na możliwości kreowania popytu na innowacyjne produkty i usługi oraz uwarunkowań rozwoju innowacyjności opartych na tym instrumencie, określenie roli, jaką pełnią małe i średnie przedsiębiorstwa w kreowaniu innowacyjności gospodarki i skonfrontowanie tej wiedzy z możliwościami uczestnictwa tego typu podmiotów w rynku zamówień publicznych, znalezienie możliwości wykorzystania proekologicznych zamówień publicznych w kreowaniu innowacyjnych produktów i usług, badanie wykorzystania narzędzi elektronicznych w zamówieniach publicznych w procesie kreowania innowacyjnych rozwiązań przez jednostki administracji publicznej, podjęcie próby budowy modelu oceny innowacyjności polskich jednostek administracji publicznej z wykorzystaniem zamówień publicznych, przy użyciu metodyki myślenia sieciowego. Na podstawie określonych problemów badawczych sformułowałem następujące pytania badawcze: Jakie bariery uniemożliwiają rozwój innowacyjnych zamówień publicznych w Polsce i jakie są instrumenty kreowania popytu na innowacyjne zamówienia publiczne? Jakie jest miejsce małych i średnich przedsiębiorstw innowacyjnych w gospodarce rynkowej i jakie są główne bariery uczestnictwa tych podmiotów w rynku zamówień publicznych w Polsce? Jaki jest stopień wykorzystania tak zwanych zielonych zamówień publicznych oraz bariery ich stosowania w kreowaniu popytu na innowacyjne dostawy, usługi i roboty budowlane? Czy narzędzia elektroniczne w systemie zamówień publicznych można wykorzystać jako czynnik kreujący popyt na innowacyjne rozwiązania w gospodarce oraz generujący oszczędności finansowe? Czy w systemie zamówień publicznych istnieją czynniki sterowalne, którymi aktywnie oddziałując, państwo może zwiększyć innowacyjność gospodarki? Sformułowane pytania badawcze dały mi podstawę do postawienia następujących hipotez badawczych, które do tej pory miały charakter intuicyjny lub nominalistyczny: 17
H1: W obrębie rynku zamówień publicznych istnieje bariera popytowa tworzona przez administrację publiczną, która nie diagnozuje możliwości generowania innowacji po stronie podażowej i blokuje ich wdrażanie. H2: Spośród uwarunkowań na rynku zamówień publicznych można wyodrębnić takie, które będąc sterowalnymi i aktywnymi, dają podstawę wyboru czynników publicznych, wpływających na innowacyjność polskiej gospodarki. Z postawionych hipotez wynikają główne cele rozprawy, które są następujące: wykazanie możliwości szerszego zbadania wykorzystania instrumentu zamówień publicznych w celu poprawy pozycji gospodarczej Polski w innowacyjności, a także wpływu tego instrumentu na kreowanie innowacji zarówno przez jednostki administracji publicznej, jak i wszystkie podmioty rynkowe, sformułowanie rekomendacji w tym zakresie dla polityki gospodarczej państwa, budowa modelu pomiaru innowacyjności polskich jednostek administracji publicznej na podstawie zamówień publicznych z wykorzystaniem metodyki myślenia sieciowego opartej na teorii systemów, służącego do właściwej alokacji środków pieniężnych w tych jednostkach. W celu weryfikacji przyjętych hipotez przeprowadziłem badania empiryczne na kilku próbach zamawiających oraz wykonawców. W przypadku hipotezy pierwszej weryfikacja ta wymagała odpowiedzi na pierwsze cztery pytania badawcze i została przeprowadzona na podstawie badań ankietowych na dużych próbach poddanych analizie statystycznej, które objęły zamawiających (jednostki administracji publicznej) i wykonawców (przedsiębiorstwa). Drugą hipotezę badawczą zweryfikowałem na podstawie odpowiedzi na ostatnie pytanie badawcze związane z budową modelu oceny innowacyjności jednostek administracji publicznej udzielających zamówień publicznych. Wykorzystałem w tym celu wspomnianą metodykę myślenia sieciowego, która umożliwiła mi holistyczne podejście do badanego problemu. Obydwie hipotezy zostały zweryfikowane pozytywnie. Weryfikując pierwszą hipotezę przeprowadziłem następujące autorskie badania ankietowe: badania innowacyjności gospodarki oparte na zamówieniach publicznych przeprowadzone na 165 urzędnikach, badania kreowania innowacyjności przez przedsiębiorstwa sektora MSP przeprowadzone na 579 podmiotach, badania, które pozwoliły zdiagnozować stopień wykorzystania zielonych procedur w postępowaniach przetargowych, zidentyfikować bariery ich stosowania, efekty ekonomiczne oraz czynniki wpływające na ich rozwój przeprowadzone na 340 podmiotach (175 zamawiających i 165 wykonawców), badania wykorzystania narzędzi elektronicznych w polskim systemie zamówień publicznych przeprowadzone na 431 podmiotach (255 zamawiających i 176 wykonawców). 18
Weryfikując drugą hipotezę zrealizowałem następujące zadania o charakterze badawczym: analiza interesariuszy na rynku zamówień publicznych związanych z kreowaniem innowacyjnych rozwiązań i ich charakterystyka, ustalenie w gronie ekspertów 32 listy czynników, które należy wziąć pod uwagę w procesie budowy modelu oceny innowacyjności jednostek administracji publicznej i budowa na ich podstawie sieci zależności (rysunek 3). Do ustalenia listy czynników wykorzystałem wyniki badań przeprowadzonych w pierwszych pięciu rozdziałach rozprawy, Rysunek 3. Sieć zależności między czynnikami wpływającymi na innowacyjne zamówienie publiczne Źródło: opracowanie własne dokonanie w grupie ekspertów analizy zależności pomiędzy poszczególnymi czynnikami w sieci w trzech aspektach: rodzaju, intensywności oraz czasu oddziaływania (tabela 4), Tabela 4. Przykład analizy zależności między czynnikami w sieci Czynnik oddziałujący Relacja +/ - Siła Czas Czynnik Czynnik podlegający oddziaływaniu +/- Siła Czas Ustawodawstwo J + 3 Ś Liczba Budżet jednostki + 3 Ś inwestycji PPP Zaufanie J + 3 Ś Innowacyjne zamówienie publiczne + 3 D Liczba MSP zainteresowanych udziałem w przetargach Źródło: opracowanie własne Zaufanie Kompetencje społeczne Kapitał ludzki Ustawodawstwo Kompetencje fachowe Szara strefa Liczba wniesionych odwołań Korupcja Liczba szkoleń odbytych przez urzędników Budżet jednostki Dotacje Media Liczba zamówień prośrodowiskowych Działalność B+R Liczba postępowań w trybach negocjacyjnych Liczba MSP zainteresowanych przetargami Innowacyjne zamówienie publiczne Biurokracja Liczba MSP wygrywających przetargi Gotowość do innowacji Instytucje otoczenia biznesu Liczba aukcji elektronicznych Liczba konkursów Liczba postępowań w DSZ Liczba inwestycji PPP D + 1 D Liczba MSP zainteresowanych udziałem w przetargach Dostęp do platformy elektronicznej Unia Europejska Grupy nacisku Liczba licytacji elektronicznych Przedsiębiorczość + 3 Ś 32 Zgodnie z metodyką myślenia sieciowego ekspertami było szerokie spektrum osób. Należeli do nich m.in. zamawiający i wykonawcy, przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej (kilku burmistrzów), kontrolerzy i audytorzy oraz przedstawiciele urzędów skarbowych i wymiaru sprawiedliwości. 19
stworzenie macierzy wpływów (tabela 5), Tabela 5. Macierz wpływów 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 suma A 1 x 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 2 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 2 0 1 1 13 2 3 x 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 0 2 0 0 0 0 0 3 0 3 3 0 21 3 3 0 x 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 3 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 15 4 3 0 0 x 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 9 5 3 0 0 0 x 2 0 3 3 0 0 3 0 3 0 0 2 2 0 3 3 1 3 3 0 0 1 0 3 0 38 6 3 0 0 0 0 x 0 3 3 0 0 3 0 3 0 0 0 0 0 2 3 0 3 3 0 0 1 0 3 0 30 7 3 0 0 0 0 0 x 3 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 2 0 0 0 0 3 3 0 21 8 2 3 3 0 2 2 2 x 0 1 0 2 0 2 0 2 3 2 3 0 0 0 0 3 0 0 0 0 2 0 34 9 0 0 0 0 3 3 0 1 x 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 9 10 0 0 0 0 0 0 0 0 0 x 0 2 0 0 0 0 2 3 0 0 2 0 0 0 0 0 3 2 2 0 16 11 0 0 1 0 2 1 2 1 0 0 x 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 11 12 2 2 0 0 0 0 3 0 0 3 1 x 0 0 0 3 3 0 0 0 0 0 0 0 3 3 0 0 0 0 23 13 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 3 x 0 0 0 0 2 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 9 14 3 0 0 2 1 2 0 0 0 0 0 2 0 x 0 0 0 0 0 3 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 16 15 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 x 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 16 3 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 3 0 0 0 x 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 2 0 0 0 12 17 2 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 3 0 x 2 0 0 3 3 0 0 0 0 2 2 0 0 20 18 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 3 x 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7 19 2 0 0 0 2 0 0 0 0 1 0 0 0 0 2 3 1 2 x 0 0 0 0 0 0 2 0 0 3 0 18 20 2 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 x 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10 21 0 0 0 0 2 2 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 x 0 3 0 3 0 0 0 0 0 12 22 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 x 3 0 0 2 0 1 0 0 9 23 0 3 3 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 3 0 0 0 0 0 3 0 0 x 3 3 0 3 0 0 0 23 24 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 x 0 0 0 0 3 0 7 25 3 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 3 0 2 0 0 0 0 2 0 2 0 x 0 0 0 0 0 15 26 3 3 3 3 3 3 3 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 2 0 0 2 0 3 2 x 3 3 0 0 39 27 3 3 3 0 2 2 0 0 0 0 0 3 0 0 2 2 1 0 0 0 0 0 0 3 0 3 x 0 0 0 27 28 0 3 3 3 3 3 3 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 3 3 3 3 x 0 0 36 29 0 2 3 2 2 2 3 0 2 0 0 0 0 0 0 2 0 0 3 0 0 0 0 0 0 3 0 0 x 0 24 30 2 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 3 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 x 11 suma P 47 26 22 10 22 22 20 16 8 13 6 39 2 26 10 16 19 16 10 13 21 10 21 21 16 19 20 14 31 3 Źródło: opracowanie własne sporządzenie mapy intensywności (rysunek 4), wyodrębnienie na podstawie mapy intensywności czynników dla polityki gospodarczej państwa wpływających na innowacyjne zamówienie publiczne (tabela 6), określenie czynników sterowalnych przez państwo w celu kreowania popytu na innowacje (tabela 7), wykorzystanie metody hierarchii analitycznej do określenia wag poszczególnych czynników, określenie stopni ważności wynikających z porównania aktywności czynników (tabela 8), budowa modelu oceny innowacyjności jednostek administracji publicznej. 20