Czy spółkom uda się obronić wynik finansowy po rozporządzeniu KE zmieniającym regulacje reklasyfikacji instrumentów finansowych, zawarte w MSR 39 i MSSF 7? W dniu 15 października 2008 r. Komisja Europejska przyjęła rozporządzenie 1004/2008 zmieniające dotychczasowe regulacje dotyczące reklasyfikacji instrumentów finansowych zawarte w MSR 39 i MSSF 7. Nowe przepisy powinny pozwolić niektórym spółkom obronić" wynik finansowy, o czym szerzej poniżej. Jak było dotychczas? Przed uchwaleniem zmian regulacje dotyczące reklasyfikowania instrumentów były znacznie bardziej rygorystyczne. Poza szczególnym przypadkiem, w którym wycena w wartości godziwej nie była możliwa, MSR 39 nie pozwalał na reklasyfikcję instrumentów z i do kategorii wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy po pierwotnym ujęciu instrumentu. W praktyce więc, jeżeli jednostka zakwalifikowała instrument do kategorii wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy przy początkowym ujęciu z uwagi na fakt, że zamierzała instrument sprzedać w krótkim terminie, to nawet gdy zamiar jednostki uległ zmianie i spółka przewidywała, że będzie utrzymywać instrument przez długi czas - nie istniała możliwość reklasyfikacji. Była to bardzo niekorzystna regulacja dla spółek zwłaszcza w obecnej sytuacji na rynkach finansowych, gdy ceny aktywów uległy znacznej deprecjacji. 1 / 5
W celu lepszego zobrazowania wpływu dotychczasowych regulacji na sprawozdania finansowe danych podmiotów wyobraźmy sobie, że przykładowa Spółka zakupiła w lipcu 2008 r. akcje KGHM za 99,90 zł/akcja (kurs z 1 lipca 2008 r.) z zamiarem odsprzedaży w krótkim terminie. Skoro Spółka miała taki cel, musiała zakwalifikować akcje KGHM do aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej. W tym czasie sytuacja na giełdzie uległa zmianie, kurs akcji gwałtownie spadł i sprzedaż akcji KGHM obecnie przyniosłaby znaczną stratę. Spółka zrewidowała więc swój zamiar trzymania akcji przez krótki czas i obecnie zamierza je mieć przez dłuższy okres. Co do zasady, takie akcje, które Spółka chce utrzymywać przez dłuższy czas, a nie podlegają one konsolidacji, powinny być zaliczone nie do aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy lecz do aktywów dostępnych do sprzedaży. Spółka nie miała jednak możliwości przekwalifikowania akcji do kategorii dostępnych do sprzedaży, ponieważ kwalifikacja do aktywów wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy była nieodwołalna. W jaki sposób taka reklasyfikacja przysłużyłaby się jednostce? Szukając odpowiedzi na to pytanie należy odnieść się do przepisów o wycenie instrumentów finansowych. Otóż inaczej wycenia się aktywa wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy, a inaczej aktywa dostępne do sprzedaży. Aktywa wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy wycenia się zawsze w wartości godziwej, a skutki wyceny odnosi się w bieżący wynik. Aktywa dostępne do sprzedaży również wycenia się w wartości godziwej, lecz skutki wyceny obciążają nie bieżący wynik, ale kapitał własny. Zazwyczaj tworzony jest odrębny składnik kapitału, nazwany przykładowo kapitałem z aktualizacji wyceny. Załóżmy, że nasza spółka miała sporządzić sprawozdanie kwartalne na dzień 30 września 2008 r. Skoro spółka zakwalifikowała akcje przy początkowym ujęciu do kategorii wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy, to musi wycenić akcje KGHM na 30 września 2008 r. po kursie rynkowym (49,95 zł/akcja - kurs z 30 września br.) a różnice z wyceny odnieść w bieżący wynik. W naszym przykładzie spółka musiałaby ująć w rachunku wyników stratę w kwocie 49,95 zł/akcja (99,90 zł - 49,95 zł). Spółka zmieniła zamiar co do czasu trzymania akcji i obecnie zamierza przeczekać spadki na giełdzie. Instrumenty kapitałowe, co do których nie 2 / 5
przewiduje się sprzedaży w krótkim terminie (a nie podlegają konsolidacji) powinny być, tak jak już wspomniałam, zakwalifikowane do kategorii dostępnych do sprzedaży, a wówczas strata w kwocie 49,95 zł powinna być ujęta w kapitale, a nie w bieżącym wyniku. Niestety, dawne regulacje nie pozwalały na reklasyfikację instrumentów. Jak jest obecnie? Zmienione regulacje MSR 39 pozwalają na reklasyfikację instrumentów, co do których zmienił się zamiar utrzymywania przez krótki czas. Spółka może przenieść akcje do kategorii dostępnych do sprzedaży ze skutkiem od dnia 1 lipca 2008 r. Co to oznacza w praktyce? Spółka może przykładowo 30 września stwierdzić, że akcje KGHM będą utrzymywane przez dłuższy czas i wówczas może (nie musi - taka reklasyfikacja jest dobrowolna) przenieść akcje KGHM do kategorii dostępnych do sprzedaży. Chociaż decyzja podjęta jest w dniu 30 września 2008 r., to spadki wartości akcji w okresie lipiec-wrzesień mogą być ujęte w kapitale własnym. Pamiętajmy o tym, że retrospektywne zastosowanie zmienionych regulacji jest możliwe tylko w odniesieniu do reklasyfikacji dokonanych przed 1 listopada 2008. Każde przekwalifikowanie składnika aktywów finansowych przeprowadzone w dniu 1 listopada 2008 r. i później staje się skuteczne z dniem, w którym dokonano przekwalifikowania. Zyski i straty, które do dnia przeklasyfikowania zostały odniesione w wynik finansowy pozostają w wyniku finansowym, a wartość godziwa na dzień reklasyfikacji jest uznawana za nowy koszt składnika aktywów. Powyżej omówiliśmy postępowanie w przypadku instrumentów kapitałowych. Czy zmiany mogą dotyczyć również instrumentów dłużnych, instrumentów pochodnych oraz instrumentów, w przypadku których Spółka skorzystała z tzw. opcji wyceny w wartości godziwej? 3 / 5
Zmiany dotyczą również instrumentów dłużnych, np. obligacji. Jeżeli Spółka zakwalifikowała obligacje do kategorii aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy lub do kategorii dostępnych do sprzedaży, to może przenieść obligację do innych kategorii. Dokonując przeniesienia trzeba koniecznie sprawdzić, czy instrument finansowy spełnia definicję kategorii, do której chcemy instrument zaliczyć. Przykładowo obligacja notowana nie może być zaliczona do kategorii pożyczek i należności, gdyż do tej kategorii nie można zaliczać instrumentów notowanych; spełni ona natomiast definicję instrumentów utrzymywanych do terminu wymagalności (o ile będzie istniał zamiar faktycznego utrzymywania do takiego terminu) lub instrumentów dostępnych do sprzedaży. W przypadku instrumentów pochodnych taka reklasyfikacja jest zakazana wprost. Ponadto instrumenty pochodne nie spełniają definicji żadnej z kategorii instrumentów finansowych z wyjątkiem kategorii wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy. Spółki nie mają więc wyboru i zawsze muszą wyceniać instrumenty pochodne w wartości godziwej ze skutkiem w bieżącym wyniku finansowym. Zmienione regulacje zawierają również zakaz reklasyfikacji tych instrumentów, w przypadku których jednostka skorzystała z tzw. opcji wyceny w wartości godziwej określonej w par. 9 MSR 39. Nie można więc reklasyfikować tych instrumentów, których zaliczenie do kategorii wycenianych w wartości godziwej nie było obowiązkowe, lecz jednostka podjęła decyzję o ich zakwalifikowaniu do tejże kategorii, co mogła zrobić pod pewnymi warunkami. Należy pamiętać, że dokonanie reklasyfikacji wiąże się z ujawnieniem w sprawozdaniu finansowym dodatkowych informacji o przeklasyfikowaniu, w tym kwoty, która byłaby ujęta w wyniku finansowym, gdyby jednostka nie dokonała reklasyfikacji. 4 / 5
Jaki wpływ mogą mieć zmiany na sprawozdania finansowe? Zmiany regulacji dotyczących reklasyfikacji mogą wywrzeć istotny wpływ na sprawozdania finansowe tych jednostek, które posiadają znaczne pakiety instrumentów kapitałowych (akcji, udziałów), nie podlegających konsolidacji lub instrumentów dłużnych o stałych stopach, o ile oczywiście spółki zaliczyły te instrumenty do wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy przy pierwotnym ujęciu. Zmiany nie rozwiążą jednak wszystkich problemów, trzeba bowiem pamiętać, że w bieżącym wyniku należy ująć utratę wartości aktywów. Na każdy dzień bilansowy spółki powinny ocenić, czy istnieją obiektywne dowody utraty wartości składnika aktywów finansowych. Jeżeli takie dowody istnieją, to utratę wartości należy odnieść w bieżący wynik, co dotyczy również instrumentów dostępnych do sprzedaży. Wśród kryteriów, jakie należy uwzględnić oceniając, czy nastąpiła utrata wartości, należy uwzględnić negatywne zmiany w środowisku rynkowym, a znaczący i przedłużający się spadek wartości godziwej inwestycji w instrument kapitałowy poniżej kosztu również stanowi obiektywny dowód utraty wartości. Może więc się zdarzyć, że przeniesienie instrumentów kapitałowych z aktywów wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy do dostępnych do sprzedaży spowoduje jedynie odroczenie w czasie ujęcia deprecjacji w rachunku wyników, lecz takiemu ujęciu nie zapobiegnie. 5 / 5