ISBN c Copyright by Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2010 Wydawca: Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk, al.

Konsultacja metodyczna: Agnieszka Łuczak, Ewa Prylińska, Aleksandra Stawiszyńska Redakcja: Anna Herzog, Hanna Negowska, Magdalena Pagińska, Jolanta Stecewicz Okładka: IDEAMEDIA Sławomir Witkowski Skład (T E X): Maria Chojnicka ISBN 978-83-7420-263-3 c Copyright by Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2010 Wydawca: Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 80-309 Gdańsk, al. Grunwaldzka 413 Gdańsk 2011. Wydanie drugie uzupełnione Druk i oprawa: Normex, Gdańsk Wszystkie książki Wydawnictwa są dostępne w sprzedaży wysyłkowej. Zamówienia prosimy nadsyłać pod adresem: Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe 80-876 Gdańsk 52, skrytka pocztowa 59 tel./fax 801 643 917, fax 58 340 63 61 tel. 58 340 63 60, 58 340 63 63 http://www.gwo.pl e-mail: gwo@gwo.pl

SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 6 Joanna Piasta-Siechowicz Metodyczne materiały pomocnicze do podręcznika i zeszytów ćwiczeń... 8 Joanna Piasta-Siechowicz, Grzegorz Miszczyk Teatr i film na lekcjach języka polskiego... 102 Propozycje opracowania lektur omawianych w całości... 113 Cecylia Ratajczak Antoine de Saint-Exupéry Mały Książę... 113 Ewa Niwińska-Lipińska Urszula Le Guin Czarnoksiężnik z Archipelagu... 124 Kamila Krzemieniewska Pan Tadeusz Adama Mickiewicza i Andrzeja Wajdy... 131 Cecylia Ratajczak Henryk Sienkiewicz Quo vadis... 146 Kamila Krzemieniewska Ewa Nowak, Yellow bahama w prążki... 155 Cecylia Ratajczak Aleksander Kamiński Kamienie na szaniec... 163 Anna Murdzek Ogólne kryteria oceniania dla klasy II... 173 Anna Murdzek Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy II... 178 Załączniki... 189 Ewa Niwińska-Lipińska Zapalić świecę znaczy rzucić cień znaczenie metafory jako sposobu mówienia o trudnych problemach w procesie edukacyjnym... 210

WPROWADZENIE Dyskurs z kulturą uczeń podejmuje bardzo wcześnie, bo jeszcze w szkole podstawowej, ale dopiero w gimnazjum dyskurs ten ma wymiar świadomy. Tu uczeń nie tylko poznaje i zapamiętuje, nie tylko porównuje, ale i podejmuje dialog z treściami i znaczeniami. Ramy tej polemiki zakreśla już nie tylko najbliższe środowisko dom, szkoła, podwórko. Poszerza się myślowy i kulturalny horyzont młodego człowieka. Coraz częściej tematem jego rozmyślań i prac będą przeżycia innych. Zacznie stawiać pierwsze pytania o estetykę, o sens. Proponujemy zatem gimnazjaliście podręcznik, który w pewnym stopniu zaspokoi jego ciekawość i pomoże znaleźć odpowiedzi na wiele pytań. Przygotowując podręcznik, staraliśmy się, by praca z nim ułatwiała osiąganie celów określonych standardami edukacyjnymi. Układajączestawy zadań do tekstów kultury, wzięliśmy również pod uwagę wnioski z ogólnopolskich badań osiągnięć uczniów, opinie oraz sugestie nauczycieli. Podręcznik Między nami do drugiej klasy gimnazjum składa się z czterech rozdziałów: Uźródełfilozofii, Śladami cywilizacji dom, Prawa i obowiązki, Artysta itworzywo. Dobierając teksty kultury, kierowaliśmy się ich walorami artystycznymi oraz tym, w jaki sposób prowadzą dialog ze współczesnością i do jakich wartości się odwołują. Zależało nam na tym, aby nauczyć młodego człowieka szacunku dla tradycji, a także przygotować do dokonywania mądrych wyborów oraz aktywnego życia w kulturze. Uważamy, że szczególnie ważne jest wpływanie na rozwój osobowości ucznia, skłanianie go do samodzielnych refleksji i do oceniania świata, w którym żyje. Treści staraliśmy się ułożyć tak, by zaproponować uczniowi to, co dla tradycji kultury najważniejsze: świadomość korzeni kultury europejskiej. Oceniając ucznia, oceniamy nie tylko jego kompetencje językowe, ale też wrażliwość, zamiłowania literackie, szeroko pojętą kulturę językową, która przejawia się w sposobie myślenia i formułowania myśli oraz w wyrażaniu opinii. Układ treści podręcznika Między nami ułatwi tę ocenę. Oprócz tekstów literackich w podręczniku znalazły się także inne teksty kultury: fragmenty tekstów filozoficznych, naukowych oraz reprodukcje dzieł sztuki. Do każdego tekstu kultury proponujemy zadania, które pozwolą nauczycielowi zrealizować logiczną, spójną lekcję lub umożliwią uczniowi samokształcenie. Tematy są wzbogacone wyróżnionymi graficznie informacjami dotyczącymi zadań teoretycznoliterackich lub będącymi kontekstem omawianych dzieł. Każdy rozdział podręcznika zakończony jest stałymi elementami: Deformacje, Szkoła pisania, Powtórzenie, Sprawdź siebie. Deformacje. Zamieszczone tu teksty kultury ujmują w inny sposób, często za pomocą karykatury lub groteski, zagadnienia omawiane w danym rozdziale. Krzywe zwierciadło i przejaskrawienie groteski ułatwią uczniowi zrozumienie omawianych problemów. Gimnazjalista może tu poznać dzieła m.in. Stanisława Lema, Sławomira Mrożka, Ludwika Jerzego Kerna, Witolda Gombrowicza, Leszka Kołakowskiego.

Wprowadzenie 7 Szkoła pisania. Dzięki zamieszczonym tu informacjom uczeń rozwija umiejętność budowania różnych form wypowiedzi. W klasie drugiej są to: autocharakterystyka, rozprawka, felieton i recenzja. Powtórzenie. Na końcu każdego rozdziału znajdują się zadania powtórzeniowe, których celem jest podsumowanie zdobytych wiadomości. Treści podręcznika przedstawiliśmy w ujęciu problemowym, ale zależało nam na tym, aby uczniowie potrafili analizowane dzieła umiejscowić w czasie. Temu służy oś czasu, która porządkuje omawiane teksty kultury. Aby umożliwić uczniom zapoznanie się z wymaganymi przez standardy faktami z życia autorów, na końcu książki zamieszczono biogramy: Mikołaja Reja, Ignacego Krasickiego, Juliusza Słowackiego i Wisławy Szymborskiej. Pomogą one dostrzec konteksty niezbędne przy analizowaniu i interpretowaniu tekstów kultury. Sprawdź siebie. Jest to zestaw pytań, który pozwala uczniowi dokonać samooceny. Zadania sprawdzają umiejętność czytania ze zrozumieniem, opanowanie omawianych wiadomości teoretycznoliterackich oraz zawierają propozycje tematów dłuższych prac pisemnych. Podrozdział ten może także pomóc uczniom w przygotowaniu się do pracy klasowej. Po każdym rozdziale następuje skrócony wykład najważniejszych zagadnień ze składni wraz z ćwiczeniami. Zagadnienia te zostały szerzej opracowane w zeszytach ćwiczeń zintegrowanych z podręcznikiem pod względem tematyki i zakresu kształconych umiejętności. Zeszyty ćwiczeń pozwalają rozwijać wszystkie umiejętności ucznia na jednym tekście kultury. Każdemu tekstowi towarzyszy blok ćwiczeń doskonalących: czytanie ze zrozumieniem, sprawność wypowiadania się w mowie i piśmie, umiejętność poprawnego posługiwania się językiem polskim (frazeologia, ortografia, gramatyka). Książka dla nauczyciela zawiera metodyczne materiały pomocnicze do podręcznika i zeszytów ćwiczeń, kryteria oceniania oraz komentarze do niektórych dzieł plastycznych, wymagających poszerzenia wiedzy w celu pełniejszego zinterpretowania zaproponowanych tekstów kultury. W książce znajduje się także rozdział poświęcony edukacji teatralnej i filmowej oraz propozycje opracowań lektur, które uczniowie czytają w całości (Antoine de Saint-Exupéry Mały Książę, Henryk Sienkiewicz Quo vadis, Aleksander Kamiński Kamienie na szaniec). Oczekujemy na życzliwe uwagi oraz wskazówki. Życzymy Państwu owocnej pracy z podręcznikami Między nami. Autorzy

MATERIAŁY POMOCNICZE DLA NAUCZYCIELA DO PRZYGOTOWANIA ROZKŁADU MATERIAŁU Przedstawiamy Państwu materiały pomocnicze dla nauczyciela przydatne w przygotowaniu rozkładu materiału na dany rok szkolny. W ujęciu tabelarycznym określono: liczbę jednostek lekcyjnych (minimum programowe), temat zajęć określający główny cel lekcji, materiał zawarty w podręczniku Język polski 1. Między nami, cele szczegółowe w języku wymagań podstawy programowej języka polskiego, które dotyczą: odbioru wypowiedzi i zawartych w nich informacji, analizy i interpretacji tekstów kultury, tworzenia wypowiedzi; środki dydaktyczne wspomagające proces kształcenia. O takim układzie rozkładu materiału na poszczególne lata szkolne zdecydowały następujące dokumenty: 1) podstawa programowa (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej uwzględniające zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie), która: określa wymagania w zakresie wiadomości, umiejętności, postaw, określa efekty kształcenia, zapisując je w języku wymagań, określa wymagania na koniec każdego etapu kształcenia w stosunku do ucznia o przeciętnych uzdolnieniach, formułuje w języku wymagań ogólnych cele kształcenia i treści nauczania, a oczekiwane umiejętności uczniów w języku wymagań szczegółowych, określa wymagania będące jedyną podstawą oceniania na egzaminach zewnętrznych, jest przewidziana do realizacji w komponencie programu nauczania, programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki; 2) podręcznik dla ucznia, który: został zatwierdzony przez MEN, zawiera materiał nauczania do realizacji treści programowych, zawiera opracowanie dydaktyczne ukierunkowane na kształcenie umiejętności przedmiotowych i ponadprzedmiotowych; 3) program nauczania, który: został zatwierdzony przez dyrektora szkoły, zawiera szczegółowy opis realizacji wymagań określonych w podstawie programowej, zawiera podział treści na poszczególne lata szkolne, określa wymagania po danej klasie;

Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 9 4) rozkład materiału, który: jest przygotowany przez nauczyciela z uwzględnieniem podstawy programowej, programu nauczania i podręcznika, zawiera podział materiału nauczania na poszczególne jednostki lekcyjne, uwzględnia liczbę jednostek lekcyjnych przewidzianych w cyklu rocznym, uwzględnia poziom wiedzy i umiejętności uczniów, zakłada elastyczność w realizacji zadań mających na celu osiągnięcie jak największej efektywności nauczania. Nauczyciel jest odpowiedzialny za realizację podstawy programowej i efekty kształcenia uzyskane przez jego uczniów. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla poszczególnych typów szkół precyzuje to tak: 1) przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad,teoriiipraktyk; 2) zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów; 3) kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie. Ponadto należy pamiętać o tym, że: Na III i IV etapie edukacyjnym wymaga się od uczniów także wiadomości i umiejętności zdobytych na wcześniejszych etapach edukacyjnych. Łącznie III i IV etap edukacyjny zapewniają wspólny i jednakowy dla wszystkich zasób wiedzy w zakresie podstawowym. Podstawa programowa formułuje wymagania edukacyjne wobec uczniów kończących kolejne etapy kształcenia. Każdy uczeń jest oceniany na co dzień, w trakcie całego roku szkolnego przez swoich nauczycieli. Właściwie stosowana ocena bieżąca postępów pomaga uczniowi się uczyć, gdyż jest formą informacji zwrotnej przekazywanej mu przez nauczyciela. Powinna informować ucznia o tym, co zrobił dobrze, co i w jaki sposób powinien jeszcze poprawić oraz jak ma dalej pracować. Taka informacja zwrotna daje uczniom możliwość racjonalnego kształtowania własnej strategii uczenia się, a zatem także poczucie odpowiedzialności za swoje osiągnięcia. Ocenianie bieżące powinno być poprzedzone przekazaniem uczniowi kryteriów oceniania, czyli informacji, co będzie podlegało ocenie i w jaki sposób ocenianie będzie prowadzone. Zarówno ocenianie wewnątrzszkolne bieżące oraz na koniec roku jak i ocenianie zewnętrzne odwołuje się do wymagań sformułowanych w podstawie programowej. Szkoła oraz poszczególni nauczyciele podejmują działania mające na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb imożliwości. Rozkład materiału powinien uwzględniać również godziny zaplanowane na realizację: całych dni nauki poza szkołą, poświęconych na przykład edukacji teatralnej czy filmowej. Jeśli tak jest realizowany program nauczania działania takie powinny być zaplanowane, a godziny na nie wykorzystane powinny być doliczone do czasu pracy uczniów przeznaczonego na konkretny przedmiot. Precyzyjne rozliczenie godzin przeznaczonych na realizację podstawy programowej (450 godzin języka polskiego w cyklu trzyletnim) jest jednym z wymagań nadzoru pedagogicznego dyrektora szkoły.

10 Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału Temat lekcji/ cel główny lekcji Materiał Wymagania szczegółowe w odniesieniu do ucznia Cele szczegółowe Uczeń: Środki dydaktyczne U ŹRÓDEŁ FILOZOFII Rozpoznaje intencję wypowiedzi Korzysta ze słownika języka polskiego Przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i ją uzasadnia Tworzy spójne wypowiedzi pisemne 1. Czy lubisz filozofować? Wstęp do filozofii. Pojęcia filozoficzne w codziennym życiu. Uźródeł filozofii, s. 7 Słownik języka polskiego Ważne pytania Odbiera komunikaty pisane Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. komiksach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich ikulturowych Dostrzega zróżnicowanie postaw kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość Tworzy spójne wypowiedzi ustne oraz pisemne Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie Odbiera komunikaty pisane Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Rozpoznaje problematykę analizowanego utworu Charakteryzuje postać mówiącą w utworze Dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość Omawia na podstawie poznanych dzieł literackich podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne Przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją 2. Co to jest filozofia? Odpowiedzi na ważne pytania mit afilozofia. Jostein Gaarder, Co to jest filozofia?, s. 8 Plansza: Wybrane zagadnienia dotyczące antyku, s. 340 341 3. Poetycka próba odpowiedzi na filozoficzne pytania. Kim jestem? Charakterystyka osoby mówiącej wutworze Wisławy Szymborskiej Wzatrzęsieniu. Wisława Szymborska, Wzatrzęsieniu*, s. 12

Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 11 4. Jaką funkcję pełnią wtekście imiesłowy? 5. Wiem, że nic nie wiem poznajemy poglądy Sokratesa. Jak wygłaszać przemówienie? Ćwiczenia. Zeszyt ćwiczeń, część 1. O filozofii na co dzień, s.4 Leopold Staff, Rzęsa Platon, Obrona Sokratesa (fragment), s. 16 Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura Przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (liryka) Tworzy spójne wypowiedzi ustne, pisemne Uzasadnia własne zdanie Odbiera komunikaty pisane, mówione, rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Rozpoznaje imiesłowy wyjaśnia ich funkcję w tekście Przedstawia najistotniejsze treści w takim porządku, w jakim występują w tekście Charakteryzuje osobę mówiącą w utworze Omawia funkcję elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu) Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura Tworzy spójne wypowiedzi pisemne; dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat Stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie Wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych Poprawia błędy językowe, ortograficzne Wyszukuje w wypowiedzi informacje, cytuje fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Odróżnia informacje o faktach od opinii Przedstawia najistotniejsze treści w takim porządku, w jakim występują w tekście Rozpoznaje problematykę utworu Wskazuje funkcję użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu składni (pytań retorycznych)

12 Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 6. Jak napisać przemówienie? Wykorzystanie wiedzy zzakresu składni zdania pojedynczego do poprawności językowej. Zeszyt ćwiczeń, część 1. Trzy sita Sokratesa, s. 16 Michael Piquemal, Bajki filozoficzne, fragment, s. 16 Jacques- -Louis Davis, Śmierć Sokratesa, 1787, s. 27 Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: sztuki plastyczne Dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi Tworzy wypowiedzi ustne (monologowe), dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Odbiera komunikaty pisane, mówione, rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w obrazie Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Rozpoznaje różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę rozumie ich funkcję Opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło Rozpoznaje problematykę analizowanego utworu Rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcję w utworze Wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych), fonetyki (wyrazów dźwiękonaśladowczych) Przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika) Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, sztuki plastyczne Tworzy spójne wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych: zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis dzieł sztuki Dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat Poprawia ewentualne błędy językowe Zamienia mowę niezależną na zależną Plansza: Wybrane zagadnienia dotyczące antyku, s. 340 341 Internet: Przemówienie

Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 13 6. Świat realny jako odbicie teoria Platona. Co według Platona można osiągnąć, jeśli się żyje zgodnie z nakazami prawdy i rozumu? Platon, Ludzie w jaskini, s. 19 Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Korzysta ze słownika języka polskiego Omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty filozoficzny Tworzy spójne wypowiedzi pisemne Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi Słownik języka polskiego 7. Ludzie od dawna zadają sobie pytanie, jak żyć. Gorzka refleksja ożyciu zawarta wutworze Metrodorosa. Metrodoros, Gorzka medytacja, s.21 Korzysta ze słownika języka polskiego Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski Rozpoznaje problematykę analizowanego utworu Charakteryzuje postać mówiącą w omawianym utworze Omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, puenty) Tworzy spójne wypowiedzi ustne oraz pisemne Operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Charakteryzuje postać mówiącą w utworze Rozpoznaje problematykę utworu Tworzy spójne wypowiedzi pisemne Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi Słownik języka polskiego 8. Co jest źródłem szczęścia wżyciu człowieka? Rozważania o szczęściu na podstawie fragmentu powieści Adama Bahdaja Telemach wdżinsach. Adam Bahdaj, Niebo naszym dachem, s. 22

14 Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału Stoików recepta na życie Rozpoznaje problematykę utworu Dostrzega zróżnicowanie słownictwa rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (terminy naukowe, archaizmy) Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych i kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość Tworzy spójne wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie Wyszukuje w wypowiedzi informacje, cytuje fragmenty tekstu Rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę) Charakteryzuje postać mówiącą w utworze Przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (liryka) Rozpoznaje czytany utwór jako pieśń Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty filozoficzny Omawia na podstawie dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne Tworzy spójne wypowiedzi ustne Odbiera komunikaty pisane Rozpoznaje różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę rozumie ich funkcję Rozróżnia czasowniki i imiesłowy wyjaśnia ich funkcję w tekście Opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło Rozpoznaje problematykę utworu Charakteryzuje osobę mówiącą w utworze Wskazuje funkcję użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu składni Omawia funkcję elementów konstrukcyjnych utworu (apostrofy, puenty) Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny 9. Jak osiągnąć szczęście? Wskazówki Seneki. Żyć w zgodzie znaturą izachować spokój ćwiczenia wczytaniu ze zrozumieniem. Lucjusz Anneusz Seneka (Młodszy), Ożyciu szczęśliwym*, s. 25 10. Stoickie rady renesansowego poety Pieśń IX Jana Kochanowskiego. Jakimi refleksjami dzieli się zodbiorcą szesnastowieczny poeta? Jan Kochanowski, Pieśń IX (Księgi wtóre)*, s. 27 Plansza: Wybrane zagadnienia dotyczące renesansu wpolsce, s. 342 343 11. Jaką funkcję wtekście pełnią składniowe środki stylistyczne? Jakie funkcje składniowe wtekście pełni czasownik? Zeszyt ćwiczeń, część 1. Nie porzucaj nadzieje..., s. 29 Jan Kochanowski, Do gór ilasów ; O żywocie ludzkim

Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 15 Tworzy spójne wypowiedzi pisemne; dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną wypowiedź na zadany temat Stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie Poprawia ewentualne błędy ortograficzne Stosuje poprawne formy odmiany czasowników (w tym imiesłowów) Wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu znaczenia składników wypowiedzi Wyszukuje w wypowiedzi informacje, cytuje fragmenty tekstu Rozpoznaje intencję wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację) Dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji Przedstawia najistotniejsze treści w takim porządku, w jakim występują w tekście Charakteryzuje osobę mówiącą w utworze Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi 12. Colas Breugnon przykładem stoika. Znieść klęskę z podniesioną głową rozmowa opostawie bohatera powieści Romaina Rollanda. Romain Rolland, Spalony dom, s.29 Le Nain, Pejzaż zwieśniakami, XVII w. Szczęście według Epikura Wyszukuje w wypowiedzi informacje, cytuje fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Charakteryzuje postać mówiącą w utworze Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdania, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi Tworzy spójne wypowiedzi ustne Tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi Wyszukuje w wypowiedzi informacje, cytuje fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Charakteryzuje osobę mówiącą w tekście Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. filozoficzny 13. Epikur radzi, jak żyć szczęśliwie. Analizujemy wywód starożytnego filozofa. Epikur, Epikur pozdrawia Menoikeusa, s. 34 Plansza: Wybrane zagadnienia dotyczące antyku, s. 340 341 14. Czerpać radość zkażdejchwili porównanie utworów Jana Kochanowskiego i Horacego. Jan Kochanowski, Pieśń XX (Księgi pierwsze)*, s. 37 Plansza: Wybrane zagadnienia dotyczące renesansu wpolsce, s. 342 343

16 Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału Epikurejska postawa w Pieśni XX Jana Kochanowskiego i Odzie 9 Horacego. 15. Jak napisać przepis? Jakie funkcje składniowe pełni rzeczownik wtekście? 16. Stan ducha, uczucia iemocje podmiotu lirycznego wutworze Dar Czesława Miłosza. Współczesny epikurejczyk wutworze Dar Czesława Miłosza. Zeszyt ćwiczeń, część 1. WCzarnolesie, Soplicowie inawłoci, s. 41 Jan Kochanowski, Na lipę Adam Mickiewicz, Soplicowo (fragment Pana Tadeusza), s. 42 Stefan Żeromski, Nawłoć (fragment Przedwiośnia), s. 45 Czesław Miłosz, Dar*, s. 39 Tworzy spójne wypowiedzi pisemne Odbiera komunikaty pisane Rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym Rozpoznaje intencję wypowiedzi Przedstawia najistotniejsze treści w takim porządku, w jakim występują w tekście Charakteryzuje osobę mówiącą w tekście Omawia funkcję elementów konstrukcyjnych utworu (apostrofy) Wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (zdrobnień), składni (powtórzeń) Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura Tworzy spójne wypowiedzi pisemne; dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną wypowiedź na zadany temat Stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników, stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (rządu) Poprawia ewentualne błędy ortograficzne Wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu znaczenia składników wypowiedzi Odbiera komunikaty pisane Rozpoznaje wypowiedź o charakterze emocjonalnym Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje Charakteryzuje podmiot liryczny Wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (metafor) Omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu)

Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 17 Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty filozoficzny Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie Odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz za pomocą melodii Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Korzysta ze słownika języka polskiego Znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych Przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją Interpretuje głosowo wybrane utwory literackie Wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych Tworzy spójne wypowiedzi pisemne Odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz za pomocą dźwięku i obrazu Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje i cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty filozoficzny Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, film Uczestniczy w dyskusji 17. Postawa życiowa we fragmencie utworu Jonasza Kofty. Radość o poranku analizujemy tekst i przygotowujemy się do jego interpretacji głosowej. Janusz Kofta, Radość o poranku (fragment), s. 40 Słownik języka polskiego 18. Petroniusz arbiter elegancji i epikurejczyk. Tekst literacki ijego adaptacja filmowa fragment Quo vadis Henryka Sienkiewicza. Henryk Sienkiewicz, Quo vadis (fragment)*, s. 41 Plansza: Wybrane zagadnienia dotyczące pozytywizmu irealizmu, s. 346 347

18 Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 19. Jak napisać opis sytuacji? Jaką funkcję składniową pełnią przymiotniki wtekście? Zeszyt ćwiczeń, część 1. Uczta, s. 58 Odbiera komunikaty pisane oraz zawarte wobrazie Wyszukuje potrzebne informacje Rozpoznaje wypowiedź o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym Odróżnia informacje o faktach od opinii Rozróżnia czasowniki i imiesłowy wyjaśnia ich funkcję w tekście Przedstawia najistotniejsze treści w takim porządku, w jakim występują w tekście Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, sztuki plastyczne Tworzy spójne wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych: zróżnicowany funkcjonalnie i stylistycznie opis sytuacji, opis dzieł sztuki Dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat Stosuje poprawne formy odmiany przymiotników, stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (zgody) Poprawia błędy językowe, ortograficzne Wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu znaczenia składników wypowiedzi 20. Hobbici redagujemy hasło encyklopedyczne. Urodzinowe przemówienie jubilata. John Ronald Reuel Tolkien, Urodziny Bilba* (fragment Drużyny pierścienia), s. 43 Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy Przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują wtekście Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr Rozpoznaje problematykę utworu Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty mitologiczny Dostrzega zróżnicowanie postaw etycznych Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi Internet: Przemówienie

Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 19 Antoine de Saint Exupéry, Mały Książę** Sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny Tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się Stosuje różne rodzaje zdań, dostosowuje szyk wyrazów do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom Wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych, stosuje średnik LEKTURA Antoine de Saint Exupéry, Mały Książę Odbiera komunikaty pisane Wyszukuje potrzebne informacje, cytuje fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Odróżnia fikcję od kłamstwa Samodzielnie dociera do informacji wksiążkach Stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukuje w bibliotece źródła potrzebnych informacji Opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło Rozpoznaje problematykę utworu Przedstawia najistotniejsze treści w takim porządku, w jakim występują w tekście Charakteryzuje postać mówiącą w utworze Rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcję w utworze Omawia funkcję elementów konstrukcyjnych utworu Przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika) Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura Przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją Ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane (np. tolerancja nietolerancja) Omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne (np. miłość, przyjaźń, samotność, inność, sprawiedliwość) Dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość

20 Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału Tworzy spójne wypowiedzi ustne (monolog i dialog) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie Dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi Stosuje zasady etykiety językowej Cynik dawniej i dziś 21. Co jest potrzebne cynikowi do szczęścia? Przesłania zawarte wanegdotach odiogenesie. Andrzej Kwiatek, Michał Worwąg, Diogenes i Aleksander, s.50 Gwiazdy domem Diogenesa Antifilos, Anegdota o Diogenesie, s.51 Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Rozpoznaje problematykę utworu Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, film Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty filozoficzny Tworzy spójną wypowiedź pisemną Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi Rozróżnia informacje zawarte w obrazie Odbiera komunikaty pisane Opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło Rozpoznaje problematykę utworu Omawia funkcję elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu) Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: sztuki plastyczne Plansza: Wybrane zagadnienia dotyczące antyku, s. 340 341 22. Opis i interpretacja obrazu ilustrującego anegdotę odiogenesie. Caesar van Everdingen, Diogenes szukający uczciwego człowieka, XVII w., s. 53

Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 21 23. Czy Willego Sonnenbrucha można nazwać cynikiem? Charakterystyka Willego Sonnenbrucha gromadzenie materiału. 24. Czy zachowanie Garfielda jest cyniczne? Co łączy współczesny komiks ogarfieldzie ze starożytną koncepcją filozoficzną? Leon Kruczkowski, Niemcy (fragment), s. 54 Jim Davis, Garfield* (komiks), s. 65 Znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych Tworzy spójne wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis dzieł sztuki Odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą komunikatów audiowizualnych Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Rozpoznaje problematykę utworu Przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (dramat) Dostrzega zróżnicowanie postaw etycznych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość Tworzy spójne wypowiedzi ustne i pisemne w następujących formach gatunkowych: charakterystyka postaci literackiej, dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w obrazie Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło Znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych Operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi

22 Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 25. Amelia czyli jak współcześnie być szczęśliwym? Karty pracy do lekcji filmowych Jean- -Pierre Jeunet, Amelia, s. 17 Odbiera komunikaty nadawane za pomocą środków audiowizualnych Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze Dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: film Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. filozoficzny Omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe i ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne: szczęście Tworzy spójne wypowiedzi ustne w następujących formach gatunkowych: charakterystykę postaci filmowej FILM Jean-Pierre Jeunet, Amelia Być ascetą Rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w obrazie Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Przedstawia informacje w takim porządku, w jakim występują one w tekście Dostrzega zróżnicowanie postaw religijnych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość Rozpoznaje problematykę utworu Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, sztuki plastyczne Przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją Tworzy spójne wypowiedzi ustne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada 26. Co to jest asceza i kim byli asceci? Czytanie tekstu popularnonaukowego ianaliza średniowiecznego obrazu. Święty Antoni bohaterem wykładu historyka iobrazu średniowiecznego malarza. Ewa Wipszycka, Święty Antoni, czyli opierwszych pustelnikach, s. 66 Sasseta, Spotkanie świętego Antoniego ze świętym Pawłem, XV w., s. 67

Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 23 27. Jak napisać życiorys i CV? Jaką funkcję wtekście pełnią zaimki iprzysłówki? 28. Legenda oświętym Aleksym przykładem średniowiecznej moralistyki. Aleksy jako przykład ascety. Zeszyt ćwiczeń, część 1. Święty Hieronim, s. 83 Jacopo da Voragine, Legenda oświętym Aleksym, s. 68 Odbiera komunikaty pisane oraz zawarte wobrazie Rozpoznaje różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę rozumie ich funkcje Przedstawia najistotniejsze treści w takim porządku, w jakim występują w tekście Tworzy spójne wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych: życiorys i CV Dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat Tworząc wypowiedź, dąży do precyzyjnego wysławiania się, świadomie dobiera synonimy Stosuje poprawne formy odmiany zaimków, stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (zgody) Poprawia ewentualne błędy językowe Wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu znaczenia składników wypowiedzi Przedstawia najistotniejsze treści w takim porządku, w jakim występują w tekście Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Przedstawia informacje w takim porządku, wjakimwystępująwtekście Dostrzega zróżnicowanie postaw religijnych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość Rozpoznaje problematykę utworu Przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika) Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty: historyczny i kulturowy Przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją Operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi

24 Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 29. Św. Franciszek rzecznik wiary radosnej, miłości do świata, ludzi izwierząt. Troska onaturę św. Franciszek patronem ekologów. Bonaventura Berlinghieri, Święty Franciszek, 1235, s. 72 Giotto di Bontone, Kazanie do ptaków, XII w.; o. Gianmario Palidoro, Dekalog świętego Franciszka oparty na jego pismach iwczesnych źródłach franciszkańskich, s. 73 Leopold Staff, Biedaczyno asyski!, s. 74 Odbiera komunikaty pisane, rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w obrazie Samodzielnie dociera do informacji w książkach, prasie, mediach elektronicznych Przedstawia najważniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, sztuki plastyczne Tworzy spójne wypowiedzi pisemne, dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Internet: Apel 30. Nawiązania do postaci i idei św. Franciszka wwierszu Biedaczyno asyski! Leopolda Staffa. Paradoks wwierszu Biedaczyno asyski! Leopolda Staffa. Odbiera komunikaty pisane Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Rozpoznaje intencję wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę) Samodzielnie dociera do informacji w książkach, prasie, mediach elektronicznych Charakteryzuje postać mówiącą w utworze Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura Znajduje w tekstach współczesnej popularnej kultury nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. religijny Tworzy spójne wypowiedzi pisemne

Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 25 LEKTURA Ursula Le Guin, Czarnoksiężnik z Archipelagu Ursula Le Guin, Czarnoksiężnik zarchipelagu* Odbiera komunikaty pisane Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Rozpoznaje różnice między fikcją akłamstwem Samodzielnie dociera do informacji zawartych w książkach Stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukuje w bibliotece źródła potrzebnych informacji Opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło Rozpoznaje problematykę utworu Przedstawia najistotniejsze treści w takim porządku, w jakim występują w tekście Charakteryzuje postać mówiącą w utworze Rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze Omawia funkcję elementów konstrukcyjnych utworu Przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika) Rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść fantasy Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura Przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty Ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane Omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. śmierć, wiara religijna; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne Dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość

26 Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału Tworzy spójne wypowiedzi ustne (monolog i dialog) oraz pisemne; dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi Stosuje zasady etykiety językowej Konteksty, nawiązania, deformacje Odczytanie w tekstach kultury kontekstów, nawiązań, dostrzeżenie deformacji 31. Wielki dom, basen ibanderas recepta na szczęście? Co ma wpływ na nasze wyobrażenia o szczęściu? Ewa Nowak, Rozmowa z Zośką imatyldą*, s. 75 Odbiera komunikaty pisane Wyszukuje potrzebne informacje, cytuje fragmenty tekstu Odróżnia informację o faktach od opinii Rozpoznaje intencję wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację) Charakteryzuje postać mówiącą w utworze Interpretuje głosowo wybrane utwory Znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. filozoficzny Ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. piękno brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i sztuce Omawia na podstawie poznanych dzieł literackich podstawowe i ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne: szczęście Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi Przestrzega zasad etyki mowy Stosuje zasady etykiety językowej wie, w jaki sposób się zwracać do rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji łączącej go z osobą, do której mówi; ma świadomość konsekwencji używania formuł niestosownych i obraźliwych Sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny, zna granice stosowania slangu młodzieżowego

Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 27 32. Na wakacjach Bolesława Prusa rozmawiamy opostawach ludzi wsytuacjach zagrożenia życia. Piszemy relację zpożaru. Ćwiczenia wtworzeniu wypowiedzi ocharakterze publicystycznym. Bolesław Prus, Na wakacjach*, s. 78 Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Odróżnia informacje o faktach od opinii Samodzielnie dociera do informacji wksiążkach,prasie,mediach elektronicznych oraz w wypowiedziach ustnych Charakteryzuje postać mówiącą w utworze Rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze Ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane: odwaga tchórzostwo Omawia na podstawie poznanych dzieł literackich podstawowe i ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne: odwaga Dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, etycznych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość Tworzy spójne wypowiedzi ustne oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, charakterystyka postaci literackiej, sprawozdanie ze zdarzenia w życiu Wyszukuje potrzebne informacje, cytuje fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Rozpoznaje intencję wypowiedzi Dostrzega zróżnicowanie słownictwa, rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe) Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. filozoficzny Tworzy spójne wypowiedzi ustne oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, charakterystykę postaci literackiej Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi Plansza: Wybrane zagadnienia dotyczące pozytywizmu irealizmu, s. 346 347 Internet: Edycja tekstu 33. Czy Józek Bryjka z Ochotnicy to Diogenes z Synopy? Analiza tekstu Józefa Tischnera. Jaką rolę może odegrać znajomość kontekstu filozoficznego? Fragment Historii filozofii po góralsku Józefa Tischnera. Józef Tischner, Józek Bryjka zochotnicy, s.81

28 Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 34. Oczym świadczą zachowanie ipostawa Diogenesa? Analiza i interpretacja fragmentu powieści Gargantua ipantagruel. Wjaki sposób język wypowiedzi wpływa na odbiór tekstu? Analiza fragmentu powieści Gargantua ipantagruel. 35. Młodzieńczy marsz ku doskonałości? Zbigniew Herbert Pan Cogito aperła. Analiza i interpretacja utworu Zbigniewa Herberta Pan Cogito aperła. François Rabelais, Beczka Diogenesa, s.83 Zbigniew Herbert, Pan Cogito aperła, s. 85 Wyszukuje potrzebne informacje, cytuje fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Rozpoznaje intencję wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację) Dostrzega zróżnicowanie słownictwa rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (neologizmy) i rozumie ich funkcję wtekście Przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją Wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (neologizmów) Tworzy spójne wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie Stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat Wyszukuje potrzebne informacje, cytuje fragmenty tekstu Rozpoznaje intencję wypowiedzi (prowokację) Rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, artystyczny i naukowy Przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują wtekście Charakteryzuje postać mówiącą w utworze Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty (filozoficzny) Omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. cierpienie Omawia funkcję elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu) Znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych Tworzy spójne wypowiedzi ustne Stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie

Materiały pomocnicze dla nauczyciela do przygotowania rozkładu materiału 29 36. Obrona Niby- -Sokratesa. Analiza utworu Woody ego Allena Moja apologia. Chciałbym być podobny do Sokratesa, ale... Woody Allen, Moja apologia, s. 87 Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło Charakteryzuje postać mówiącą w analizowanym utworze Rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze Omawia funkcję elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu) Wskazuje elementy dramatu, takie jak: tekst poboczny, dialog Uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. filozoficzny Tworzy spójne wypowiedzi ustne w następujących formach gatunkowych: charakterystyka postaci literackiej Odbiera komunikaty pisane oraz zawarte wobrazie Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie Korzysta ze słownika frazeologicznego Rozpoznaje różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę rozumie ich funkcję Rozpoznaje problematykę utworu Przedstawia najistotniejsze treści w takim porządku, w jakim występują w tekście Uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura Tworzy spójne wypowiedzi pisemne; dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada Stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat Stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie Stosuje poprawne formy odmiany liczebników 37. Jak napisać streszczenie? Jaką funkcję składniową pełnią liczebniki wtekście? Zeszyt ćwiczeń, część 2. Postawy filozoficzne na wesoło, s. 71 Jan Brzechwa, Pchła Szachrajka (fragmenty) Słownik frazeologiczny