Normy i certyfikaty ułatwieniem czy przeszkodą 2015-06-09 08:53:48

Normy i certyfikaty ułatwieniem czy przeszkodą 2015-06-09 08:53:48

2 W Polsce, a także w większości rozwiniętych gospodarczo państw o gospodarce rynkowej, normy techniczne mają przeważnie charakter nieobowiązkowy. Firma, która produkuje wyroby niezgodne z powszechnie stosowanymi normami, może mieć jednak problemy z ich sprzedażą. Normy, ustanawiane przez krajowe i międzynarodowe organizacje normalizacyjne, mogą stanowić zarówno,jak i przeszkodę w handlu. Fakt ujednolicenia parametrów technicznych (np. wymiarów części maszyn) jest niezbędnym warunkiem jakiejkolwiek kooperacji w przemyśle. Jednakże różnice pomiędzy normami stosowanymi w poszczególnych krajach mogą powodować poważne trudności w handlu międzynarodowym. Stąd ogromna rola jaką odgrywa działalność normalizacyjna na skalę międzynarodową, której ośrodkiem jest od 1946 roku ISO (International Organization for Standardization) czyli Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna. ISO jest organizacją wielosektorową, natomiast działalność normalizacyjna w dziedzinie elektrotechniki i elektroniki prowadzona jest przez siostrzaną organizację IEC. W Unii Europejskiej ujednolicaniem norm na szczeblu wspólnotowym zajmują się trzy organizacje: CEN, CENELEC i ETSI, uznane za kompetentne w dziedzinie dobrowolnej normalizacji technicznej. Ustanawiają one normy oznaczone symbolem EN i tworzą europejski system normalizacyjny. Mimo licznych wysiłków pełne ujednolicenie norm jest jeszcze odległe, chociaż stanowi niezbędny warunek całkowitej integracji wspólnego rynku. Normy w Polsce W gospodarce centralnie planowanej normy techniczne miały charakter obligatoryjny. Sytuacja uległa zmianie wraz z uchwaleniem ustawy z dnia 3.04.1993 r. o normalizacji (Dz.U. nr 55 poz. 251 z późn. zm.), która uchyliła generalnie obligatoryjny charakter Polskich Norm. Ustawa określa zasady prowadzenia i organizacji działalności normalizacyjnej oraz zasady opracowywania i stosowania Polskich Norm. Ustawa powołała Polski Komitet Normalizacyjny (PKN), do którego zakresu działania należy organizowanie i prowadzenie działalności normalizacyjnej (w tym zwłaszcza opracowywanie i ustanawianie Polskich Norm), publikowanie i rozpowszechnianie Polskich Norm, organizowanie i prowadzenie szkoleń, promocji i informacji o normach, poradnictwo itp.

3 Zasadą była dobrowolność stosowania Polskich Norm. Jednakże poszczególni ministrowie mogli (na wniosek Polskiego Komitetu Normalizacyjnego lub po uzyskaniu jego opinii) wprowadzać obowiązek stosowania Polskich Norm (w całości lub ograniczonym zakresie), gdy dotyczą one m. in.: ochrony życia, zdrowia, mienia, bezpieczeństwa pracy i użytkowania, ochrony środowiska, wyrobów zamawianych przez organy państwowe. 1 stycznia 2003 r. weszła w życie nowa ustawa o normalizacji z 12 września 2002 r. (Dz.U. z 2002 r. nr 169 poz. 1386).. W nowej ustawie ponownie znalazł się wyraźny zapis, że stosowanie Polskich norm jest dobrowolne. Nie ma już upoważnienia dla ministrów do wprowadzania obowiązku stosowania norm. Polskie Normy mogą być tzw. wprowadzeniem norm europejskich lub międzynarodowych, również w języku oryginału tych norm (bez tłumaczenia na język polski). Jednakże normy takie mogą zostać powołane w przepisach prawnych jedynie po ich opublikowaniu w języku polskim. Nowa ustawa o normalizacji wyznaczyła nowe zadania dla Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Teraz głównym celem strategicznym Polskiego Komitetu Normalizacyjnego jest m.in. pełna realizacja i upowszechnianie zasad normalizacji europejskiej oraz połączenie baz danych PKN z unijnymi CEN i CENELEC oraz światowymi ISO i IEC, normy takie oznaczone są symbolem PN-EN. Wykaz nowo opublikowanych norm zharmonizowanych zawiera obwieszczenie Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z dnia 12 kwietnia 2005 r (M.P. Nr 26, poz.368 i 369). Jakość Na świecie powstało wiele narzędzi służących zapewnieniu wysokiej jakości, a także niezmiennego poziomu produkowanych wyrobów. Jednym z nich, tym który zrobił chyba największą międzynarodową karierę, jest system zapewnienia jakości oparty na normach z serii ISO9000. Normy te są jednymi z bardzo wielu norm technicznych opublikowanych przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO). Seria norm ISO zaczynająca się od 9000 dotyczy systemów jakości w przedsiębiorstwie. Specyficzną cechą tych norm jest to, że dotyczą nie wyrobów lecz procesu ich produkcji, a konkretnie zapewnienia jakości w trakcie tego procesu. Przeniesienie nacisku z kontroli końcowej wyrobu na kontrolę jakości samego procesu produkcyjnego jest dziś powszechnie przyjętym rozwiązaniem w zarządzaniu jakością. Normy ISO9000 dotyczą warunków koniecznych do zapewnienia wysokiej jakości w dowolnym rodzaju produkcji lub usług. Koncepcja norm ISO9000 polega na założeniu, że jakość powinna być osiągana przede wszystkim poprzez zapobieganie wadliwości, a nie usuwaniu jej skutków. Popularność norm ISO9000 gwałtownie wzrasta, pomimo iż ich zastosowanie w zdecydowanej większości przypadków nie jest obowiązkowe. Główny mechanizm ich rozprzestrzeniania się polega na żądaniu przez odbiorców, aby ich kooperanci wprowadzili u siebie system zgodny z ISO9000, w celu osiągnięcia niezawodności dostarczanych produktów. Normy z serii ISO9000 po raz pierwszy opublikowano w 1987 roku. W 1994 r. dokonano ich pierwszej, niewielkiej nowelizacji polegającej na usunięciu drobnych błędów. Zasadnicza, daleko idąca, zmiana, nastąpiła dopiero w grudniu 2000 r. Treść norm ISO serii 9000 składa się ze zbioru pewnych ogólnych zasad i metod postępowania, które są pomocne w zapewnieniu jakości bez względu na rodzaj produkcji czy usług, stąd ich uniwersalny charakter. W 2000 r. dodano kilka nowych zasad.

4 Należą do nich: Wprowadzenie konkretnych, udokumentowanych i powtarzalnych procedur postępowania, umożliwiających lokalizację wad i ich przyczyn. Wszystkie istotne procesy i czynności powinny być zapisane w sposób systematyczny i uporządkowany. Typową formą tego zapisu jest Księga Jakości oraz uzupełniające ją procedury działania. Wszystkie procedury powinny być sformułowane jasno, jednoznacznie i zrozumiale oraz muszą być łatwo dostępne. Położenie głównego nacisku bardziej na zapobieganiu wadliwości niż na wykrywaniu jej występowania. Jednoznaczne określenie odpowiedzialności za zapewnienie jakości na poszczególnych etapach produkcji - ostateczna odpowiedzialność należy do kierownictwa najwyższego szczebla. Systematyczne poddawanie wszystkich elementów systemu jakości audytom wewnętrznym. Motywowanie pracowników wszystkich szczebli do dobrego wykonywania zadań poprzez uświadamianie znaczenia jakości dla stanu ekonomicznego przedsiębiorstwa. Stworzenie w przedsiębiorstwie systemu jakości opartego na normach serii ISO9000 wydatnie poprawia efektywność jego działania i może stanowić cel sam w sobie, bez ubiegania się o ocenę tego systemu przez kontrahentów. W praktyce jednak, działania służące wprowadzeniu tych norm podejmowane są często na skutek nacisków ze strony odbiorców, istnieje więc konieczność udowodnienia rzeczywistej zgodności z normami. Najlepszą metodą takiego poświadczenia jest uzyskanie certyfikatu wydanego przez niezależną jednostkę. Podstawę certyfikacji stanowi skonsolidowana w 2000 r. norma ISO9001. Certyfikacja Wybór firmy certyfikującej jest często narzucany przez partnera, gdyż nie wszystkie z tych firm cieszą się jednakową renomą. Na świecie działają dziesiątki firm certyfikujących, ale tylko nieliczne z nich są powszechnie znane i uznawane. Przed ubieganiem się o certyfikację przedsiębiorstwo musi wprowadzić efektywnie działający system jakości zgodny z wybraną normą ISO. Mogą w tym pomóc liczne firmy konsultingowe specjalizujące się w tej dziedzinie.

5 Certyfikat zaświadcza, że system jakości istniejący w przedsiębiorstwie zgodny jest z normą ISO9000. Odbiorca, zawierając umowę z dostawcą, nie musi dokonywać kosztownych kontroli jego procesu produkcyjnego, mogąc oprzeć się na certyfikacie uznawanej przez siebie jednostki certyfikującej. Dostawca może prowadzić negocjacje z wieloma kolejnymi kontrahentami powołując się na posiadany certyfikat bez konieczności każdorazowego udowadniania zgodności swojego systemu jakości z odpowiednimi normami. W sposób oczywisty ułatwia to i przyspiesza nawiązywanie kontaktów i zawieranie umów. W ciągu ostatnich lat w firmach i instytucjach na całym świecie, również w Polsce, systemy zarządzania jakością oparte na normach ISO9000 upowszechniły się. Po kilkuletniej dyskusji 15 grudnia 2000 r. nastąpiła publikacja nowych norm z serii ISO9000 2000. Obejmuje ona: ISO9000:2000 Systemy zarządzania jakością Podstawy i słownictwo ISO9001:2000 Systemy zarządzania jakością Wymagania ISO9004:2000 Systemy zarządzania jakością Wytyczne doskonalenia funkcjonowania Podstawą certyfikacji jest jedynie norma ISO9001:2000, która zawiera opis systemu zarządzania jakością. Norma ISO9004:2000 stanowi swoisty przewodnik doskonalenia tego systemu, jak również doskonalenia całej organizacji. ISO 9004 jest przeznaczona dla tych organizacji, które chcą wyjść ponad wymagania ISO 9001, w kierunku ciągłego doskonalenia funkcjonowania organizacji, w tym jej efektywności. W wersji normy ISO9001-2000 wprowadzono wiele istotnych zmian, które dostosowały ją do zasad nowoczesnego zarządzania i potrzeb użytkowników: Wprowadzono procesowe podejście do zarządzania jakością, czyli potraktowano go jako serię procesów połączonych w system. Położono nacisk na zaspokajanie potrzeb klienta (norma wprowadza obowiązek monitorowania poziomu jego satysfakcji). Zastosowano koncepcję ciągłego doskonalenia organizacji. Norma nakłada na kierownictwo firmy obowiązek zapewnienia odpowiednich zasobów, w tym szkoleń, dostępu do informacji oraz środków komunikacji zewnętrznej i wewnętrznej. Normę będzie można łatwiej zastosować do wszystkich kategorii wyrobów, we wszystkich branżach i w firmach oraz instytucjach różnej wielkości. Nowe pojęcie wyrobu obejmuje przedmioty materialne, usługi, wytwory intelektualne oraz materiały przetworzone. Znacznie zmniejszyła się ilość wymaganej dokumentacji. Wprowadzono kompatybilność z systemem zarządzania środowiskowego według norm ISO14000. Zastosowano uproszczoną, łatwiejszą terminologię. Normy ISO 9000:2000 i ISO 9004:2000 są podstawowymi normami z rodziny ISO 9000:2000. Do grupy norm podstawowych zaliczana jest również norma ISO 19011:2002 Wytyczne dotyczące audytowania systemów zarządzania jakością i/lub zarządzania środowiskowego. W Unii Europejskiej, a tym samym w Polsce, szczególnie istotny jest system obowiązkowej oceny zgodności wyrobów przemysłowych oparty na tzw. dyrektywach Nowego Podejścia i oznaczeniu CE. Podstawy prawne do wprowadzenia w Polsce unijnego systemu oceny zgodności opartego na dyrektywach Nowego Podejścia i oznaczeniu CE, stworzyła ustawa z 2000 r. o systemie oceny zgodności, która od 1 stycznia 2003 r. została zastąpiona nową ustawą o takim samym tytule uchwaloną 30 sierpnia 2002 r., oraz ustawą z dnia 29.08.2003 o zmianie ustawy o systemie oceny zgodności oraz zmianie niektórych ustaw Dz.U.03.170.1652. Dostosowanie systemu zarządzania normami, jakością i certyfikacją, powodują, że polscy przedsiębiorcy nie są zmuszeni do przeprowadzania specjalnych działań, aby prowadzić interesy na ternie państw Unii Europejskiej. Karnet ATA

6 Karnet ATA jest specjalnym międzynarodowym dokumentem celnym, który umożliwia i usprawnia czasową odprawę celną towarów, wywożonych w celach akwizycyjnych i wystawienniczych, a także wyposażenia zawodowego. Karnet ATA eliminuje zawiłą procedurę celną związaną z odprawą czasową. Użytkownik karnetu nie musi wypełniać dokumentu SAD, deklaracji celnych, czy też składać depozytów na wszystkich przekraczanych granicach. Dokument ten został opracowany przez Radę Współpracy Celnej z pomocą Międzynarodowego Biura Izb Handlowych, działającego przy Międzynarodowej Izbie Handlowej w Paryżu. Podstawą prawną dla stosowania karnetów ATA są: Konwencja celna w sprawie karnetu ATA dla odprawy warunkowej towarów (Konwencja ATA) sporządzona w Brukseli dnia 6 grudnia 1961 r. (Dz. U. Nr 30 z 1969 r. poz. 242), zwanej Konwencją ATA, Konwencja dotycząca odprawy czasowej sporządzona w Stambule dnia 26 czerwca 1990 r. (Dz. U. Nr 14 z 1998 r. Nr 14, poz. 61 i Dz. U. z 2002 r. Nr 198, poz. 1668), zwanej Konwencją stambulską. Karnet ATA upoważnia do czasowego przywozu towarów na teren państw zrzeszonych w łańcuchu gwarancyjnym ATA (obecnie 74 kraje). W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, od dnia 1.05.2004, karnet ATA nie jest wymagany do przewozu towarów w ramach Unii. Konwencja ATA przewiduje następujące kategorie towarów, które mogą być przewożone z zastosowaniem karnetu ATA: próbki i wzory handlowe: wywożone za granicę w celach akwizycji, rozpoznania rynku, zademonstrowania wzorów przed zawarciem kontraktu handlowego, towary przeznaczone na targi i wystawy: wszelkiego rodzaju eksponaty, obudowy stoisk, wystrój stoisk itp., wyposażenie zawodowe: sprzęt filmowy i telewizyjny, rekwizyty teatralne, instrumenty muzyczne, sprzęt sportowy, aparatura badawcza, narzędzia itp. Karnet ATA jest ważny 12 miesięcy od daty wydania. Certyfikaty eksportowe Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą ubiegać się o wsparcie Ministerstwa Gospodarki w uzyskaniu certyfikatów eksportowych. Podstawą prawną jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 listopada 2014 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych (Dz. U. z 2014r. poz. 1570). Celem jest uzyskanie certyfikatu wyrobu lub przedłużanie ważności certyfikatów, świadectw i atestów wyrobu wymaganych w obrocie towarami na rynkach zagranicznych, z wyłączeniem certyfikatów, świadectw i atestów zgodności z normami Jednolitego Rynku Europejskiego i innych wymaganych w obrocie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Legalizacja dokumentów handlowych i eksportowych Jeżeli zagraniczny partner handlowy wymaga zalegalizowania dokumentu handlowego i eksportowego to

7 pierwszym etapem procesu legalizacyjnego jest uwierzytelnienie dokumentów przez Krajową Izbę Gospodarczą. Usługą legalizacyjną objęte są różnego rodzaju dokumenty stosowane w handlu międzynarodowym, od dokumentów autorstwa wnioskodawcy, świadectw i zaświadczeń urzędów państwowych i samorządowych, do poświadczeń autentyczności kopii, kserokopii dokumentu na podstawie okazanego oryginału włącznie. Źródła: KIG, PARP, MG, KE

8