Prawa Człowieka i systemy ich ochrony Niestacjonarne Studia Administracji 2016/2017 semestr zimowy
Mgr Dominika Kuźnicka Katedra Prawa Konstytucyjnego Uniwersytet Wrocławski
PLAN ZAJĘĆ 1. Informacje organizacyjne 2. Część merytoryczna a) Systemy ochrony praw człowieka b) System ONZ c) Rada Europy d) Ochrona praw człowieka w UE
Konsultacje: gabinet 509A Terminy konsultacji na www.prawo.uni.wroc.pl/doktoranci 4 grudnia 11.30-12.30 18 grudnia 15.45-16.45 8 stycznia 13.15-14.15 14 stycznia 15.45-16.45 29 stycznia 15.45-16.45 Kontakt w godzinach konsultacji oraz poprzez e-mail (adres na stronie)
ZASADY ZALICZENIA ĆWICZEŃ Studia Wiedza Umiejętności Doktryna Przepisy Orzecznictwo Pisanie Mówienie Czytanie Myślenie Kartkówka Krótkie formy wypowiedzi Aktywność Debata quasioksfordzka Przygotowanie do zajęć poprzez lekturę określonych źródeł Kazusy
LITERATURA PODSTAWOWA: 1. W. Osiatyński Wprowadzenie do praw człowieka, dostępne na stronie HFPR 2. W. Osiatyński Wprowadzenie do pojęcia praw człowieka, dostępne na stronie HFPR 3. M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Prawa człowieka i systemy ich ochrony, Wrocław 2004 4. B. Gronowska, T. Jasudowicz, M. Balcerzak, M. Lubiszewski, R. Mizerski, Prawa człowieka i ich ochrona, Toruń 2010 5. B. Banaszak, Prawo konstytucyjne, Wrocław 2016 oraz materiały wskazane w e-mailach Akty prawne dostępne na www.isap.gov.pl oraz www.dziennikiurzedowe.gov.pl
Systemy ochrony praw człowieka Uniwersalne Regionalne Wewnątrzkrajowe Pozarządowe
www.un.org www.fb.com/uniatednations
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 konwencja o prawach dziecka konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet międzynarodowa konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu konwencja o ochronie praw pracowników migrujących i członków ich rodzin
Artykuł 13 Zgromadzenie Ogólne inicjuje badania i udziela zaleceń w celu: a) rozwijania współpracy międzynarodowej w dziedzinie politycznej i popierania postępowego rozwoju prawa międzynarodowego i jego kodyfikacji, b) rozwijania współdziałania międzynarodowego w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, oświaty i ochrony zdrowia oraz ułatwiania, by wszyscy bez różnicy rasy, płci, języka lub wyznania korzystali z praw człowieka i podstawowych wolności. Rozdział IX i X Karty NZ
Artykuł 62 1. Rada Gospodarcza i Społeczna może badać międzynarodowe zagadnienia gospodarcze, społeczne, kulturalne, wychowawcze, zdrowia publicznego i pokrewne, opracowywać sprawozdania w tym zakresie, inicjować takie badania i sprawozdania oraz udzielać we wszelkich tego rodzaju sprawach zaleceń Zgromadzeniu Ogólnemu, członkom Organizacji i zainteresowanym organizacjom wyspecjalizowanym. 2. Może ona również udzielać zaleceń w celu zapewnienia poszanowania i przestrzegania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich. 3. W sprawach należących do swojej właściwości może ona przygotowywać projekty konwencji w celu przedłożenia ich Zgromadzeniu Ogólnemu. 4. W sprawach należących do swojej właściwości może ona zwoływać konferencje międzynarodowe zgodnie z zasadami ustalonymi przez Organizację Narodów Zjednoczonych.
Zastąpiła Komisję Praw człowieka Powołana 15 marca 2006 r. rezolucją ZO nr 60/251 ws. utworzenia Rady Praw Człowieka Organ pomocniczy ZO Kadencja Rady trwa 3 lata, 47 członków Zadania: promowanie poszanowania praw człowieka oraz podstawowych wolności Forum dialogu i współpracy Co najmniej 3 sesje zwyczajne rocznie, może być zwoływana w sytuacjach nadzwyczajnych, łącznie długość sesji- minimum 10 tygodni Od 1 stycznia 2013 roku do 1 stycznia 2014 roku Radzie przewodniczył Polak Remigiusz Henczel
Powołany w grudniu 1993 z inicjatywy organizacji pozarządowych Siedzibą Urzędu jest Genewa Koordynacja działań ONZ w zakresie praw człowieka Powoływany przez Sekretarza Generalnego na 4-letnią kadencję Zeid Ra ad Zeid Al-Hussein, obecny Wysoki Komisarz
Siedziba w Genewie Powołany przez ZO 14 grudnia 1950 Urząd zastąpił Międzynarodową Organizację Uchodźców Urząd pomógł ponad 50 mln uchodźców Dwukrotnie nagrodzony Pokojową Nagrodą Nobla Filippo Grandi, obecny Komisarz
1) Historia: a) do KPC od początku napływały skargi indywidualne b) uznano, że KPC nie ma kompetencji do ich rozpatrywania c) od 1959 r. kopie skarg przesyłano państwom, których one dotyczył, z prośbą o ustosunkowanie się do nich d) w 1967 r. ECOSOC upoważnił Komisję i Podkomisję do badania informacji o ciężkich naruszeniach praw i wolności e) w 1970 r. na mocy rezolucji ECOSOC nr 1503 nastąpiło odejście od doktryny braku kompetencji
Na mocy rezolucji Rady Praw Człowieka nr 5/1 powołano dwa organy pomocnicze, które uczestniczą w procedurze: Grupę Roboczą ds. Zawiadomień (ang. Working Group on Communications ) oraz Grupę Roboczą ds. Sytuacji (ang. Working Group on Situations ). Zadaniem tych grup jest badanie i ocena dopuszczalności petycji, merytoryczna ocena zawartych w nich zarzutów oraz na ich podstawie informowanie Rady Praw Człowieka o występowaniu sytuacji stałych, ciężkich, udokumentowanych naruszeń praw i wolności człowieka. Rada Praw Człowieka na posiedzeniu niejawnym decyduje, jakie środki zastosować
Element wspólny dla wszystkich traktatów Brak sprecyzowanej formy i treści sprawozdań Dwa rodzaje: pierwotne i okresowe Sprawozdania sporządzają również inne podmioty organizacje pozarządowe Efektem sprawozdania jest przedstawienie uwag końcowych przez organy traktatowe Środki najdalej idące: a) wysyłanie ponagleń b) publikacja listy państw zalegających z raportami
Komitet Praw Człowieka, Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej, Komitet Przeciwko Torturom, Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet Jednostka składa zawiadomienia a organ wydaje opinie Uprawniona jest jedynie osoba fizyczna, zawiadomienie składa się na piśmie i podpisuje Nie przeprowadza się rozprawy Brak terminu na wniesienie skargi Szeroko rozumiane pojęcie ofiary Wymóg wyczerpania skutecznych i dostępnych środków krajowych Środki w razie uznania naruszenia: a) nakaz podjęcia niezbędnych kroków b) w przypadku naruszenia prawa do fair trial nakaz powtórzenia procesu c) państwo na piśmie opisuje wykonanie rozstrzygnięcia
www.coe.int www.fb.com/councilofeurope
Pracuje na rzecz pokojowego dialogu oraz promocji idei praw człowieka Artykuł 1 Statutu Rady Europy a) Celem Rady Europy jest osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady, stanowiące ich wspólne dziedzictwo, oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny. b) Cel ten będzie urzeczywistniany za pośrednictwem organów Rady w drodze omawiania wspólnych problemów, przez zawieranie porozumień i wspólne działanie w sprawach gospodarczych, społecznych, kulturalnych, naukowych, prawnych i administracyjnych, jak również przez przestrzeganie i rozwój praw człowieka i podstawowych wolności.
Powstanie 5 maja 1949 r. jako reakcja na masowe naruszenia praw i wolności w czasie II wojny światowej w Europie Członkami nie tylko państwa Unii Europejskiej, ale również np. Turcja, Ukraina i Rosja. Członkiem RE nie jest Białoruś Najważniejszym instrumentem traktaty (konwencje) Inne akty: Komitet Ministrów Rady Europy zalecenia, rezolucje, decyzje i deklaracje Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy zalecenia, rezolucje, opinie i wytyczne
1. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności 2. Europejska Karta Społeczna 3. Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu 4. Europejska konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych
Powstanie: a) otwarta do podpisu 4.11.1950 r. b) weszła w życie 8.09.1953 r. Inspirowana Powszechną Deklaracją z 1948 r. Jej ratyfikacja warunkiem koniecznym członkostwa w Radzie Europy Filarem Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, który rozpatruje skargi: a) międzypaństwowe (inter-states complaints) b) indywidualne (individual complaints)
Siedziba w Strasburgu Liczba sędziów jest równa liczbie państw- stron Konwencji Sędziowie są całkowicie niezależni i nie reprezentują państwa, które ich wybrało Obecnie w ETPCZ zasiada m.in. Krzystof Wojtyczek, wcześniej byli to Lech Garlicki i Jerzy Makarczyk ETPCZ obejmuje jurysdykcją 44 państwa Formy organizacyjne 1. Zgromadzenie Plenarne (tylko sprawy administracyjne, nie rozpatruje skarg) 2. Izba Trybunału 3. Wielka Izba Trybunału 4. Panel Wielkiej Izby Trybunału 5. Komitet Trybunału 6. Sędzia zasiadający jednoosobowo
Sprawy rozpatrywane są na jawnych rozprawach, obrad są jednak tajne i poufne Językami urzędowymi są angielski i francuski
Może zostać wniesiona przez Państwo-stronę konwencji przeciwko innemu państwu Podmiotami uprawnionymi są również osoby fizyczne, organizacje pozarządowe lub grupy jednostek Skarga indywidualna powinna być złożona na urzędowym formularzu ETPCZ bada przesłanki dopuszczalności skargi Skarga musi dotyczyć konkretnego naruszenia Dotyczy wyłącznie naruszenie praw z Konwencji lub protokołów dodatkowych Przedmiotem tylko działania lub zaniechania władz publicznych Uprzednie wykorzystanie wszystkich krajowych środków odwoławczych
Skarga może być wniesiona w terminie 6 miesięcy od dnia wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w kraju Musi dotyczyć praw i wolności wskazanych w EKPC Nie może być rozpatrywana przez inny organ międzynarodowy Przesłanka poważnego uszczerbku
Termin prawa człowieka występuje w prawie wspólnotowym równolegle z terminem prawa podstawowe Karta Praw Podstawowych jest częścią prawa pierwotnego UE! W TUE wymienia się takie wartości jak: wolność, demokracja, równość, państwo prawne Stauder v. Ulm (1969 r.) - prawa człowieka jako cześć ogólnych zasad prawa podlegają ochronie w prawie UE Sprawa Nold (1974 r.) UE nie może utrzymywać środków niezgodnych z prawami podstawowymi gwarantowanymi w konstytucjach państw członkowskich
Moc prawną równą traktatom uzyskała na mocy traktatu z Lizbony (2007 r.) Zakres stosowania: instytucje, organy i jednostki organizacyjne UE państwa w zakresie stosowania prawa UE Nie ustanawia ani nie zmienia żadnych kompetencji czy zadań Unii Europejskiej
Artykuł 52 Zakres praw gwarantowanych 1. Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie muszą być przewidziane ustawą i szanować istotę tych praw i wolności. Z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności, ograniczenia mogą być wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście realizują cele interesu ogólnego uznawane przez Unię lub wynikają z potrzeby ochrony praw i wolności innych osób. 2. Prawa uznane w niniejszej Karcie, których podstawą są Traktaty wspólnotowe lub Traktat o Unii Europejskiej, są wykonywane na warunkach i w granicach określonych w tych Traktatach. 3. W zakresie, w jakim niniejsza Karta zawiera prawa, które odpowiadają prawom zagwarantowanym w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, ich znaczenie i zakres są takie same jak praw ustanowionych przez tę Konwencję. Niniejsze postanowienie nie stanowi przeszkody, aby prawo Unii zapewniało szerszą ochronę.
Artykuł 1 1. Karta nie rozszerza możliwości Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ani żadnego sądu lub trybunału Polski lub Zjednoczonego Królestwa do uznania, że przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne, praktyki lub działania administracyjne Polski lub Zjednoczonego Królestwa są niezgodne z podstawowymi prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej potwierdzone. 2. W szczególności i w celu uniknięcia wątpliwości nic, co zawarte jest w tytule IV Karty nie stwarza praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, mających zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa, z wyjątkiem przypadków gdy Polska lub Zjednoczone Królestwo przewidziały takie prawa w swoim prawie krajowym. Artykuł 2 Jeśli dane postanowienie Karty odnosi się do krajowych praktyk i praw krajowych, ma ono zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa wyłącznie w zakresie, w jakim prawa i zasady zawarte w tym postanowieniu są uznawane przez prawo lub praktyki Polski lub Zjednoczonego Królestwa.
Organ pomocniczy UE Powołany na mocy Traktatu z Maastricht Siedziba w Strasburgu Powoływany na okres kadencji PE, na 5 lat z możliwością reelekcji Przeprowadza kontrolę działalności organów, które przedstawia PE Instytucja ma prawo w ciągu trzech miesięcy zgłosić uwagi Emily O Reilly, obecna rzecznik
Dziękuję za uwagę!