Rada Europy jest międzynarodową organizacją międzyrządową, powołaną z potrzeby utworzenia po II wojnie światowej platformy ogólnoeuropejskiej

Transkrypt

1

2 Rada Europy jest międzynarodową organizacją międzyrządową, powołaną z potrzeby utworzenia po II wojnie światowej platformy ogólnoeuropejskiej współpracy, która: powstała 5 maja 1949 r. w wyniku podpisania przez 10 państw (Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy) Traktatu Londyńskiego. Obecnie liczy 47 członków. Jej siedzibą jest Strasburg.

3 Członkostwo w Radzie Europy Członkiem Rady Europy może zostać każde zaproszone przez tę organizację państwo europejskie akceptujące zasady rządów prawa, demokracji parlamentarnej i ochrony praw człowieka. Gwarancją ich przestrzegania jest zobowiązanie nowych państw członkowskich do ratyfikacji Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w przeciągu roku od przystąpienia do organizacji. Jedynym krajem europejskim nie będącym członkiem organizacji jest Białoruś. Od września 1992 r. do stycznia 1997 r. miała status specjalnego gościa Rady Europy, który jednak utraciła wskutek nie spełniającego norm demokratycznych referendum konstytucyjnego z 1996 r. oraz ograniczania swobód obywatelskich przez organy władzy państwowej.

4 Status obserwatora Delegaci danego kraju, których liczbę ustala Zgromadzenie, nie mają prawa głosu, jednakże mogą wypowiadać swoje opinie i brać udział w pracach komitetów. Status obserwatora przy instytucjach Rady Europy mają: Izrael, Japonia, Kanada, Meksyk i Stany Zjednoczone, Stolica Apostolska. Od 1989 r. istnieje także status gościa specjalnego, który powstał, aby umożliwić delegacjom parlamentów z krajów Europy Środkowo-Wschodniej uczestnictwo w posiedzeniach Zgromadzenia i jego komisji. Miało to na celu wspomaganie procesu demokratyzacji tych krajów. Goście specjalni dysponują tymi samymi uprawnieniami, co obserwatorzy.

5 Cele Rady Europy Są określone w art. 1a Statutu organizacji jako osiąganie większej jedności między jej członkami dla ochrony ideałów i zasad, stanowiących wspólne dziedzictwo państw członkowskich, oraz ułatwienie ich przemian ekonomicznych i społecznych

6 Obszar kompetencji Jest przewidziany w Statucie Rady Europy obejmuje prawie wszystkie dziedziny współpracy państw członkowskich. Art. 1 Statutu stanowi iż w drodze omawiania wspólnych problemów, przez zawieranie umów i wspólne działanie w sprawach gospodarczych, społecznych, kulturalnych, naukowych, prawnych i administracyjnych, jak również przez przestrzeganie i rozwój praw człowieka i podstawowych wolności. Prawa człowieka, współpraca prawna, sprawy społeczne oraz współpraca kulturalna i naukowa stały się głównymi sferami działalności Rady Europy. Dodatkowym obszarem kompetencji organizacji stały się zagadnienia dotyczące funkcjonowania władz lokalnych.

7 Organy Rady Europy Komitet Ministrów - jest to organ decyzyjny RE składający się z ministrów spraw zagranicznych lub ich przedstawicieli. Do jego zadań należy m. in. nadzór nad działalnością Rady Europy i dbałość o jej rozwój. Ma prawo zawierania niektórych umów międzynarodowych i wydawania zleceń rządom państw członkowskich, kontroluje czy państwa członkowskie stosują się do wyroków ETPC, zaprasza państwa kandydujące. Zgromadzenie Parlamentarne - organ doradczy składający się z parlamentarzystów delegowanych przez parlamenty narodowe. Jego kompetencje obejmują: wydawanie opinii o państwach kandydujących, budżecie itp., wybieranie sędziów ETPC Komisarza Praw Człowieka i szefa Sekretariatu Zgromadzenia, powoływanie komitetów i komisji, Uchwalanie rekomendacji, uchwał i zaleceń kierowanych do KM

8 Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy - organ doradczy w zakresie samorządności lokalnej i regionalnej. Jego głównym zadaniem jest promowanie rozwoju demokracji na szczeblu lokalnym i regionalnym, wzmacnia również współpracę graniczną i międzyregionalną oraz sporządzanie raportów o sytuacji polityki lokalnej i regionalnej w krajach kandydujących do Rady Europy. Sekretarz Generalny Rady Europy - wybierany jest przez Zgromadzenie Parlamentarne na 5 - letnią kadencję. Odpowiada on za codzienne funkcjonowanie organizacji. Komisarz Praw Człowieka Rady Europy - jest pozasądową instytucją, która pilnuje aby prawa człowieka były przestrzegane oraz promuje prawo. Współpracuje z narodowymi i międzynarodowymi organizacjami monitorującymi przestrzeganie praw człowieka. Komisarz prowadzi monitoring poszanowania praw człowieka w 47 państwach członkowskich Rady Europy. Oprócz wizyt w państwach (stanowiących tzw. country monitoring), Komisarz publikuje także opinie i analizy poświęcone różnym problemom z zakresu przestrzegania praw człowieka, które występują w Europie (tzw. view points). Obecnie funkcję komisarza pełni Nils Muižnieks z Łotwy.

9 Europejska Konwencja Praw Człowieka Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności została podpisana w Rzymie 4 listopada 1950 r. przez dwanaście ówczesnych państw członkowskich Rady Europy. Weszła w życie po uzyskaniu wymaganej liczby ratyfikacji 8 września 1953 r. Obecnie stronami Konwencji jest 47 państw europejskich. Na podstawie konwencji powołano do życia Europejski Trybunał Praw Człowieka z siedzibą w Strasburgu. Skargi do Trybunału mogą składać zarówno osoby indywidualne, grupy osób i organizacje pozarządowe (tzw. skargi indywidualne), jak i państwa-strony konwencji (tzw. skargi międzypaństwowe). W stosunku do Polski Konwencja weszła w życie 19 stycznia 1993 r., natomiast od 1 maja 1993 r. Polska uznaje jurysdykcję Europejskiego Trybunału Praw Człowieka do przyjmowania skarg indywidualnych.

10 Konwencja jest umową międzynarodową, co oznacza, że jej ratyfikacja przez państwo rodzi prawno-międzynarodowy obowiązek przestrzegania jej postanowień. Celem twórców Konwencji było stworzenie zbiorowego systemu ochrony praw człowieka w oparciu o prawa zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych w 1948 r. Konwencja zapewnia unikalny europejski porządek prawny w sferze ochrony praw jednostki i wzmacniania demokracji. Katalog podstawowych praw i wolności, zawarty w pierwotnym tekście Konwencji był stopniowo uzupełniany i rozszerzany w kolejnych Protokołach dodatkowych nr 1, 4, 6, 7, 12 i 13 Konwencji. Polska jest stroną Protokołów nr 1, 4, 6, 7 oraz 13 (uzupełniających zakres praw i wolności chronionych Konwencją), a także Protokołów nr 11 oraz 14 (reformujących system skargowy). Na straży przestrzegania praw i wolności zagwarantowanych w Konwencji i jej protokołach stoi Europejski Trybunał Praw Człowieka. Nad wykonaniem zobowiązań wynikających dla państw z wyroków Trybunału czuwa Komitet Ministrów Rady Europy.

11 Mechanizm kontrolny przestrzegania konwencji Szczególna pozycja w obrębie standardów prawnych tworzonych w ramach Rady Europy polega na ustanowieniu procedury kontrolnej, wciąż unikalnej w skali światowej, która umożliwia żądanie zaprzestania naruszania praw, przywrócenia stanu zgodnego z nimi, a także przyznanie odpowiedniego zadośćuczynienia finansowego osobom poszkodowanym. Kontrola przestrzegania konwencji dokonywana jest na dwu płaszczyznach: skargi międzypaństwowej oraz skargi indywidualnej (petycji). Ta pierwsza sprowadza się do tego, że każde państwo strona konwencji może wszcząć spór z innym państwem stroną, któremu zarzuca naruszenie tej właśnie konwencji (lub jej protokołów dodatkowych). Bardzo rzadko państwa korzystały z tej możliwości. Obawiały się tego, że państwo, przeciwko któremu skierowałyby skargę, uznałoby takie działanie za akt nieprzyjazny, co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do pogorszenia stosunków pomiędzy nimi.

12 Przesłanki dopuszczalności skargi: skarga musi dotyczyć wyraźnie naruszenia praw gwarantowanych w Konwencji i jej Protokołach dodatkowych, a przedmiotem skargi mogą być tylko działania i zaniechania władzy publicznej ze skargą można wystąpić po wykorzystaniu wszystkich dostępnych w kraju środków odwoławczych, przewidzianych prawem dla sprawy, której skarga dotyczy. Z przysługujących środków prawnych należy korzystać zgodnie z przepisami, zwracając uwagę na terminy i inne rygory proceduralne. W sprawach sądowych należy odwołać się do sądu drugiej instancji. Powinno się w zasadzie podjąć również próbę wniesienia kasacji. W sprawach administracyjnych należy odwołać się do organu administracyjnego drugiej instancji, a następnie wnieść skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W niektórych przypadkach koniecznym może okazać się złażenie skargi do Trybunału Konstytucyjnego skargę należy wnieść nie później niż przed upływem sześciu miesięcy od wydania ostatecznego prawomocnego orzeczenia w sprawie przez sąd lub inny organ (nie będą uwzględniane daty wydania ewentualnych innych decyzji). Przekroczenie terminu powoduje odrzucenie skargi; ze skargą może wystąpić jedynie osoba pokrzywdzona. Nie są przyjmowane skargi złożone w interesie osoby trzeciej; skarga nic może być anonimowa; skarga nie może być identyczna co do meritum ze sprawą rozpatrzoną już wcześniej w Strasburgu lub skargą stanowiącą przedmiot rozstrzygnięcia przez inny międzynarodowy organ; skarga nie może być rażąco wadliwie uzasadniona; podstawą jej odrzucenia może stać się również nadużycie prawa do skargi.

13 Skarga złożona do Trybunału powinna zawierać: dane personalne skarżącego (imię i nazwisko, datę urodzenia, obywatelstwo, płeć, zajęcie i adres), dane przedstawiciela jeśli występuje, nazwę państwa, przeciwko któremu jest skierowana; przedmiot skargi (zwięzłe i jasne przedstawienie stanu faktycznego); wskazanie prawa lub praw zawartych w Konwencji lub Protokołach dodatkowych do niej, których naruszenie zarzuca wnoszący skargę oraz przedstawienie argumentów na poparcie tych zarzutów; informację o spełnieniu warunków dopuszczalności skargi (a zwłaszcza wykorzystania krajowych środków prawnych oraz zachowania terminu sześciu miesięcy od podjęcia ostatecznej decyzji w sprawie); oświadczenie dotyczące celu skargi (należy krótko stwierdzić co wnoszący skargę zamierza osiągnąć, wskazać ewentualne zadośćuczynienie, którego chce zażądać); listę oficjalnych decyzji, które zapadły w sprawie (z podaniem sądów lub innych organów rozstrzygających sprawę oraz dat każdego rozstrzygnięcia), a także krótką informację o treści każdej z nich; informację, czy zarzuty sformułowane w skardze były przedłożone innym organom międzynarodowym w celu dochodzenia lub rozstrzygnięcia; wskazanie jednego z dwóch oficjalnych języków Rady Europy - angielskiego lub francuskiego - w którym skarżący chce otrzymać decyzję lub orzeczenie.

14 Badanie dopuszczalności skargi Skarga badana jest na początku z punktu widzenia jej dopuszczalności. Jeżeli skarga nie spełnia jakichś wymogów, to zostanie odrzucona (uznana za niedopuszczalną) decyzją sędziego zasiadającego jednoosobowo lub izby, do której została skierowana. O dopuszczalności skargi przed Wielką Izbą decyduje zespól pięciu sędziów. Dopuszczane są tylko te sprawy, które dotyczą poważnego problemu interpretacyjnego Konwencji lub też stanowią istotne zagadnienie o znaczeniu ogólnym. Uznanie skargi za niedopuszczalną może nastąpić na każdym etapie jej rozpoznawania i jest to decyzja ostateczna nie można się od niej w żaden sposób odwołać (definitywnie kończy ona postępowanie w danej sprawie). Jedynie więc po uznaniu skargi za dopuszczalną izba może przystąpić do jej merytorycznego badania. W trakcie prowadzonego postępowania Trybunał dąży do polubownego załatwienia sporu pomiędzy państwem a jednostką. Postępowanie ugodowe jest poufne, natomiast rozprawy przed Trybunałem jawne.

15 Merytoryczne rozpatrzenie skargi Oznacza sprawdzanie stanu faktycznego powołanego w skardze (w tym celu izba może przeprowadzić dochodzenie). Gdy sędziowie już zapoznają się z tak zebranymi informacjami może (nie musi) nastąpić ustna faza postępowania rozprawa przed Trybunałem. Biorą w niej udział przedstawiciele obu stron będących w sporze. Rozprawa ma sformalizowany charakter. Strony zabierają głos według porządku ustalonego przez przewodniczącego izby. W trakcie rozprawy sędziowie mogą zadawać stronom dodatkowe pytania, aby bliżej wyjaśnić interesujące ich szczegóły ze stanu faktycznego lub prawnego sprawy. Po zakończeniu rozprawy sędziowie zbierają się na naradę. Narada sędziowska jest poufna, jej przebieg nie jest komunikowany na zewnątrz. Po dyskusjach w swym gronie, sędziowie ostatecznie przyjmują tekst orzeczenia większością głosów. Sędzia niezgadzający się z wyrokiem większości może złożyć tzw. zdanie odrębne.

16 Wyrok Wyrok (orzeczenie) obejmuje trzy zasadnicze części: opisanie stanu faktycznego sprawy, przedstawienie argumentów prawnych uzasadniających treść trzeciej części, czyli sentencji wyroku. Zakres mocy obowiązującej wyroków ETPC dotyczy państwa lub państw, przeciwko którym skierowano skargę indywidualną lub międzypaństwową, rozpatrywaną w postępowaniu przed Trybunałem. Jedynie w sytuacji, gdy mamy do czynienia z wyrokiem ETPC wydanym na podstawie skargi międzypaństwowej (art. 33 EKPC), literalna wykładnia art. 46 ust. 1 EKPC wskazuje na związanie wyrokiem Trybunału obu stron postępowania. Moc obowiązująca wyroków ETPC rozpoczyna się w chwili uzyskania przez dany wyrok prawomocności zgodnie z art. 44 EKPC, w świetle którego prawomocne (ostateczne) z dniem ogłoszenia są wyroki Wielkiej Izby. Wyroki Izb ETPC uzyskują prawomocność po upływie trzech miesięcy od dnia ich ogłoszenia,