INFORMACJE DLA PRZEDSIĘBIORSTW Z EUROPEJSKIEGO OBSZARU GOSPODARCZEGO (EOG)/KRAJÓW EFTA

INFORMACJE DLA PRZEDSIĘBIORSTW Z EUROPEJSKIEGO OBSZARU GOSPODARCZEGO (EOG)/KRAJÓW EFTA Czy prowadzi Pan/Pani działalność gospodarczą w Norwegii? 1

Czy prowadzi Pan/Pani działalność gospodarczą w Norwegii? Strona 3: Pobyt Aby móc pracować w Norwegii, większość osób potrzebuje pozwolenia na pobyt dającego prawo do podjęcia pracy w Norwegii Strona 4: Podatek Przedsiębiorstwa zagraniczne zatrudniające pracowników muszą odprowadzać podatek od wynagrodzeń pracowników zgodnie z kartami podatkowymi nadesłanymi z Skatteetaten, SFU Strona 6: Ubezpieczenia społeczne Przedsiębiorcy, prowadzący samodzielną działalność gospodarczą zagraniczni pracobiorcy z reguły od pierwszego dnia pracy, automatycznie podlegają norweskiemu systemowiubezpieczeń społecznych Strona 8: Praca i miejsca pracy W Norwegii obowiązuje wiele ustaw, których pracodawca musi przestrzegać Strona 10: Informacje kontaktowe Kto udziela informacji i odpowiada na pytania dotyczące: pozwolenia na pobyt, podatków, ubezpieczenia lub warunków pracy 2

Pobyt Aby móc pracować w Norwegii, większość osób potrzebuje pozwolenia na pobyt dającego prawo do podjęcia pracy w Norwegii. Przez pracę rozumie się wszystkie rodzaje pracy lub działalności gospodarczej, płatnej lub bezpłatnej. Można złożyć podanie o pozwolenie na pobyt po przyjeździe do Norwegii. Pracownicy firm zarejestrowanych w krajach należących do EOG/EFTA, tymczasowo świadczący usługi w Norwegii, mogą pracować w Norwegii przez okres do trzech miesięcy bez pozwolenia na pobyt. Jeżeli pobyt ma trwać ponad trzy miesiące, wymagane jest pozwolenie na pobyt z prawem do wykonywania pracy. Te same wymogi stosują się do samodzielnych przedsiębiorców z krajów należących do EOG/EFTA, tymczasowo świadczących usługi w Norwegii. Podanie o pozwolenie na pobyt z prawem do podjęcia pracy należy złożyć w lokalnej okręgowej komendzie policji jeżeli przebywa Pan/Pani w Norwegii. W pozostałych przypadkach należy złożyć podanie w norweskiej placówce dyplomatycznej. Dalsze informacje o pozwoleniach na pracę w związku ze świadczeniem usług i prowadzeniem samodzielnej działalności gospodarczej w Norwegii otrzyma Pan/Pani w Utlendingsdirektoratet (UDI) (Urzędzie ds. Cudzoziemców). Informacje o różnych rodzajach pozwoleń na pobyt i pracę, warunkach, procedurach oraz formularze dla podań znajdą Państwo również na stronie internetowej UDI www.udi.no. Obywatele krajów należących do EOG/EFTA zakładający stałą działalność gospodarczą w Norwegii potrzebują pozwolenia na pobyt z prawem do wykonywania pracy po upływie pierwszych trzech miesięcy w Norwegii. 3

Podatek Przedsiębiorstwa zagraniczne i samodzielni przedsiębiorcy działający czasowo w Norwegii muszą przestrzegać następujących reguł: Zarejestrować się w Enhetsregisteret (Norweskim Rejestrze Działalności Gospodarczej) w Brønnøysund, Norwegia Podatek należy wpłacać do: Skatte etaten, Skatteoppkrever utland. Zobacz: Informacje kontaktowe Przedsiębiorstwa płacą forhåndsskatt (zaliczkę na podatek) w dwóch terminach. Podatek płaci się w roku następnym po roku dochodowym, ale przed ostatecznym rozliczeniem podatkowym Samodzielni przedsiębiorcy płacą forskuddsskatt (zaliczkę na podatek). Podatek ten naliczany jest na podstawie oczekiwanych dochodów i wpłacany w czterech terminach w przeciągu roku dochodowego Zeznanie podatkowe od przedsię biorstw (formularz RF-1028) lub od samodzielnych przedsiębiorców (formularz RF-1047) oraz Wyciąg z księgowości (formularz RF-1045) składa się do: Skatteetaten, Sentralskattekontoret for utenlandssaker (Skatteetaten, SFU) do dnia 31 marca następnego roku po roku dochodowym Przedsiębiorstwa z rocznymi obrotami przewyższającymi NOK 50.000 muszą płacić merverdiavgif (MVA) (norweski VAT). Wszyscy pracobiorcy w Norwegii muszą mieć skattekort (kartę podatkową). Przedsiębiorstwa zagraniczne zatrudniające pracowników muszą odprowadzać podatek od wynagrodzeń pracowników zgodnie z kartami podatkowymi nadesłanymi z Skatteetaten, SFU (forskuddstrekk). Karty podatkowe przesyła się do pracodawcy. Pracobiorcy muszą otrzymać część drugą karty podatkowej od pracodawcy. Kontrakty zawarte między przedsiębiorstwami i osobami prywatnymi oraz między samodzielnymi przedsiębiorcami i osobami prywatnymi nie podlegają obowiązkowi zgłaszania (informacje o obowiązku zgłaszania kontraktfiw: patrz str. 5). Jeżeli przesiębiorstwo otrzyma zlecenie od osób prywatnych, to pracownicy nie posiadający jeszcze karty podatkowej, muszą wypełnić formularz RF-1209 «Søknad om skattekort for utenlandske borgere» («Wniosek o karte podatkowa dla obywateli zagranicznych»). Formularz ten należy złożyć w Skatteetaten, SFU wraz z kopią paszportu, celem otrzymania karty podatkowej. Pracodawca musi odciągnąć podatek w wysokości 50 procent wynagrodzenia jeżeli nie otrzyma on karty podatkowej pracownika. Należy odciągnąć podatek niezależnie od tego, czy pracobiorcy podlegają obowiązkowi podatkowemu w Norwegii, czy nie. Pracodawcy muszą również płacić arbeidsgiveravgift (składkę na ubezpieczenia społeczne). Wyjątki dotyczące składki na ubezpieczenia społeczne znajdą Państwo na str. 6 i 7. Zarówno podatki, jak i składki na ubezpieczenia społeczne należy wpłacać terminowo do Skatteetaten, Skatteoppkrever utland. 4

Lønns- og trekkoppgave (roczne zestawienie wynagrodzeń i podatków) musi zostać złożone w tym samym urzędzie do dnia 20 stycznia w roku następnym po roku dochodowym. Zgłaszanie zleceń i pracobiorców do norweskich władz podatkowych Przedsiębiorstwa zagraniczne wykonujące zlecenia na lądzie stałym w Norwegii lub na norweskim szelfie kontynentalnym, muszą zgłaszać do Skatteetaten, Sentralskattekontoret for utenlandssaker (Skatteetaten, SFU) pracobiorców pracujących przy wykonywaniu tych zleceń. Obowiązek ten dotyczy zarówno zleceń dla norweskich przedsiębiorstw prywatnych, jak i zleceń dla organów administracji publicznej. Należy zgłaszać pracobiorców na formularzu RF-1198 «Opplysninger om arbeidstakere» («Informacje o pracobiorcach»). Na podstawie informacji podanych w formularzu RF-1198, Skatteetaten, SFU wydaje kartę podatkową (skattekort). Wszyscy pracobiorcy zatrudnieni u pracodawcy zagranicznego mają mieć kartę podatkową z Skatteetaten, SFU, a nie z Lokalnego Urzędu Podatkowego. Informacje podane v formularzu RF-1199 służą między innymi jako podstawa dla ocenienia, czy dane przedsiębiorstwo podlega obowiązkowi podatkowemu w Norwegii. Zgłoszeń do Skatteetaten, SFU najłatwiej dokonać drogą elektroniczną na stronie internetowej www.altinn.no. Informacje można również podać drogą pocztową. Niezbędne formularze można wydrukować ze strony internetowej www.taxadministration.no. Można również otrzymać formularze drogą pocztową z Skatteetaten, SFU. W przypadkach, gdy norweskie władze podatkowe nie otrzymały informacji o zleceniu, zleceniodawca może ponieść odpowiedzialność za podatki i składki ubezpieczeniowe nie uregulowane przez podwykonawcę zagranicznego. Dodatkowo, zlecenia powierzone firmom zagranicznym jako podwykonawcom należy zgłaszać na formularzu RF-1199 «Opplysninger fra oppdragsgiver om oppdragstaker/ kontrakter» («Informacje od zleceniodawcy o zleceniobiorcy/kontraktach»). 5

Ubezpieczenia społeczne Zagraniczny pracodawca a norweski system ubezpieczeń społecznych Pracobiorca z reguły od pierwszego dnia pracy, automatycznie podlega norweskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych. Bliższych informacji na ten temat udzieli lokalny Urząd Służby Pracy i Dobrobytu (NAV) w miejscu zamieszkania lub, jeżeli pracobiorca nie mieszka na stałe w Norwegii, w miejscowości, w której pracuje. Jako osoba objęta norweskim systemem ubezpieczeń społecznych, pracobiorca nabywa prawa zgodnie z norweskim ustawodawstwem. Niektóre grupy pracobiorców nie są z reguły objęte norweskim systemem ubezpieczeń społecznych: Pracobiorcy pracujący w dwóch lub kilku krajach, nie mieszkający w Norwegii Pracobiorca wysłany/wydelegowany z firmy, w której normalnie jest zatrudniony, do pracy w Norwegii na okres do jednego roku, na rachunek tejże firmy Jeżeli zatrudnia Pan/Pani pracobiorcę należącego do jednej z wyżej wymienionych kategorii, osoba ta będzie z reguły podlegać systemowi ubezpieczeń społecznych kraju, z którego została wydelegowana, lub w którym mieszka na stałe, przez co nie będzie podlegać norweskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych. W takim przypadku Pan/Pani jako pracodawca, albo sam pracobiorca musi pobrać formularz E 101 od organu ubezpieczeń społecznych kraju, w którym im podlega, jako potwierdzenie, że nie podlega norweskim ubezpieczeniom społecznym. Pracobiorca nie będzie wówczas płacić składki na ubezpieczenia społeczne do Norwegii, a Pan/Pani jako pracodawca również nie będzie płacić norweskiej składki pracodawcy. W przypadku pracobiorców mających pracodawcę zagranicznego, nie mającego siedziby w Norwegii, należy złożyć formularz E 101 do NAV Madla Trygd. Obcokrajowiec prowadzący działalność gospodarczą a norweski system ubezpieczeń społecznych Jeżeli jest Pan/Pani obywatelem/-ką kraju należącego do EOG, mieszka w kraju należącym do EOG i prowadzi działalność gospodarczą w Norwegii, podlega Pan/Pani z reguły norweskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych. Zasada ta obowiązuje nawet, jeżeli nie mieszka Pan/ Pani w Norwegii. Jako osobie podlegającej norweskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych przysługują Panu/Pani uprawnienia określone w norweskim ustawodawstwie. Jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, płaci Pan/Pani składkę na ubezpieczenia społeczne wynoszącą 11 procent dochodu z działalności gospodar czej. Władze podatkowe żądają zazwyczaj wpłaty tej składki z góry razem z podatkami. Jeżeli władze podatkowe nie zażądały wpłaty tej składki ponieważ nie płaci Pan/Pani podatku do Norwegii, należy wpłacić składkę na ubezpieczenia społeczne do lokalnego Urzędu Służby Pracy i Dobrobytu (NAV). 6

Niektóre grupy osób prowadzących działalność gospodarczą z reguły niepodlegające norweskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych: Przedsiębiorcy, prowadzący normalnie działalność gospodarczą w innym kraju UE/EOG niż Norwegia, prowadzący działalność gospodarczą w Norwegii przez okres do 12 miesięcy, podlegają ustawodawstwu kraju, w którym normalnie prowadzą swoją działalność. Osoba prowadząca działalność gospodarczą w dwóch lub kilku krajach, podlega systemowi ubezpieczeń społecznych kraju zamieszkania, o ile i w nim wykonuje część swojej działalności. Osoba prowadząca działalność gospodarczą nie zamieszkała w żadnym z krajów, w których prowadzi działalność gospodarczą, podlega systemowi ubezpieczeń społecznych kraju, w którym prowadzi swoją działalność główną. Organ ubezpieczeń społecznych kraju członkowskiego musi wówczas wydać formularz E 101, który należy złożyć w Urzędzie NAV w miejscowości, w której działalność prowadzi. Świadczenia z systemu ubezpieczeń społecznych W celu uzyskania Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (helsetrygdkort) lub tymczasowego zaświadczenia zastępczego, albo w celu uzyskania informacji o pomocy zdrowotnej należy się skontaktować z Centrum Obsługi Klienta Administracji Usług Zdrowotnych NAV (NAV Helsetjenesteforvaltning servicesenter). Patrz: Informacje kontaktowe. Jeżeli Pan/Pani zamieszkuje w innym kraju EOG niż Norwegia, należy użyć formularza E 106. Formularz ten uprawnia do pomocy zdrowotnej w kraju zamieszkania, zgodnie z przepisami w nim obowiązującymi. Z reguły wymaga się korzystania z publicznej służby zdrowia. Formularz E 109 zapewnia członkom Pańskiej rodziny prawo do pomocy zdrowotnej, jeżeli Pan/Pani mieszka w Norwegii, gdy Pańska rodzina mieszka w innym kraju. W Norwegii ma Pan/Pani prawo korzystać z norweskiej służby zdrowia na równi z osobami zamieszkałymi na stałe w Norwegii. Jeżeli pragnie Pan/Pani starać się o zasiłek chorobowy (sykepenger) lub zasiłek macierzyński (foreldrepenger), a przebywa Pan/Pani za granicą, należy przesłać podanie do NAV Utland, Postboks 8138, 0033 Oslo. 7

Praca i miejsca pracy Jeżeli pragnie Pan/Pani starać się o emeryturę (alderspensjon) lub rentę inwalidzką (uførepensjon), należy skontaktować się z organami ubezpieczeń społecznych w kraju stałego zamieszkania. Zgłaszanie do Rejestru Pracobiorców i Pracodawców NAV (NAV AA-registeret) Zarówno norwescy, jak i zagraniczni pracobiorcy muszą zostać zgłoszeni do Rejestru Pracobiorców i Pracodawców NAV (NAV AA-registeret). Wyjątkiem od wymogu rejestracji są zagraniczni pracobiorcy pracujący w sektorze budowy i montażu, lub na norweskim szelfie kontynentalnym. Pracobiorcy ci muszą zostać zgłoszeni do Centralnego Urzędu Podatkowego ds. Cudzoziemców, (Skatteetaten, Sentralskattekontoret for utenlandssaker Skatteetaten, SFU) (patrz informacje na str. 5). W Norwegii obowiązuje wiele ustaw, których Pan/Pani jako pracodawca musi przestrzegać. Ustawy te mają na celu ochronę pracobiorców przed doznaniem obrażeń, chorobami lub osłabieniem zdrowia w związku z pracą dla Pana/Pani. Prawo norweskie obowiązuje w stosunku do przedsiębiorstw zagranicznych w Norwegii, na równi z przedsiębiorstwami norweskimi. Norweski Kodeks Pracy (Arbeidsmiljøloven) reguluje prawa i obowiązki stron w stosunku pracy i w życiu zawodowym. Ma on na celu zapewnienie dobrego środowiska pracy i zadbanie o to, by pracobiorcy nie byli narażeni na choroby lub obrażenia w związku z wykonywaniem pracy. W Norwegii istnieje również wiele przepisów, z którymi musi Pan/ Pani dobrze się zapoznać i stosować w swojej działalności gospodarczej. Norweska Inspekcja Pracy (Arbeidstilsynet) nadzoruje przestrzeganie obowiązujących przepisów w przedsiębiorstwach. Norweska Inspekcja Naftowa (Petroleumstilsynet) prowadzi nadzór nad przedsiębiorstwami działającymi na norweskim szelfie kontynen talnym i na dużych obiektach przemysłu naftowego na lądzie. Jeżeli ma Pan/Pani wykonywać prace zlecone w przemyśle naftowym, to powinien Pan/Pani zwracać się do Petroleumstilsynet (Norweskiej Inspekcji Naftowej). 8 Pracodawca ma obowiązek zadbać o przestrzeganie obowiązujących przepisów. Prawo nakłada jednak również odpowie - d zialność na pracobiorcę, tak abyście wspólnie mogli zapewnić w pełni zadowalające środowisko pracy w zakresie BHP (HMS - helse, miljø og sikkerhet) w miejscu pracy.

Pracodawcy, aktywnie współpracujący z pracobiorcami w zakresie BHP doświadczają, że pracobiorcy doznają mniejszej ilości obrażeń, wykazują lepszy stan zdrowia i niższą nieobecność chorobową, niż praco dawcy nie prowadzący takiej współpracy. Jako pracodawca musi Pan/Pani zadbać o to, aby wszystkie źrodła zagrożeń w miejscu pracy, które mogłyby spowodować obrażenia lub wywierać wpływ na zdrowie pracobiorców, były zbadane i kontrolowane w zadowalający sposób. Jako pracodawca norweski lub zagraniczny ponosi Pan/Pani główną odpowiedzialność za przestrzeganie tych wymogów. Jako pracodawca musi Pan/Pani zapewnić pracobiorcom: Informacje o źródłach zagrożeń istniejących w obecnych lub plano wanych miejscach pracy, które mogą narazić pracobiorców na obrażenia lub wywierać wpływ na ich zdrowie Informacje o istniejących warunkach pracy lub zmianach w pracy, które mogą mieć znaczenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracobiorców Przeszkolenie i informacje odnośnie bezpiecznego sposobu wykonywania pracy Przeszkolenie w zakresie pierwszej pomocy w razie wypadku Informacje o tym, co należy robić w sytuacji awaryjnej Jako pracodawca musi Pan/Pani zatroszczyć się o: Pisemną umowę o pracę Osobiste wyposażenie ochronne odzież ochronną, kask, okulary ochronne, obuwie ochronne, ochronę słuchu lub maskę przeciwpyłową jeżeli jest to potrzebne, aby pracobiorcy uniknęli szkód na zdrowiu Badania lekarskie, między innymi jeżeli istnieje niebezpieczeństwo, że praca może mieć wpływ na zdrowie pracobiorców Ubezpieczenie pracobiorców od wypadków przy pracy Jeżeli pracodawca oddaje do dyspozycji/ wynajmuje pracownikowi mieszkanie, to warunki mieszkaniowe i pomieszczenia dla spożywania posiłków i odpoczynku muszą być zadowalające Pisemne instrukcje pracy gdy praca jest szczególnie niebezpieczna dla zdrowia lub życia. Pracobiorcy wykonujący prace budowlane na budowach w Norwegii, włącznie z obiektami naftowymi na lądzie, mają prawo do płacy minimalnej. Prawo takie mają również pracobiorcy wykonujący instalacje, konserwację i naprawy urządzeń elektrycznych i zautomatyzowanych, oraz pracobiorcy w przemyśle stoczniowym i w przemyśle wytwarzającym urządzenia dla przemysłu naftowego, jak również na niektó rych obiektach naftowych na lądzie. Wzór umowy o pracę i informacje o najważniej szych postanowieniach Norweskiego Kodeksu Pracy (Arbeidsmiljøloven) są opracowane w języku angielskim, estońskim, łotewskim, litewskim, polskim i rosyjskim, i można je otrzymać zwracając się do Arbeidstilsynet (Norweskiej Inspekcji Pracy). 9

Informacje kontaktowe Servicesenter for utenlandske arbeidstakere og arbeidsgivere (Centrum Obsługi Zagranicznych Pracobiorców i Pracodawców) Adres dla odwiedzin: Hagegata 28 NO- 0630 Oslo Współpraca między Policją, Urzędem ds Cudzoziemców, władzami podatkowymi i Norweską Inspekcją Pracy. Zapytania dotyczące pobytu: Policja Telefon: 02800 Internett: www.politi.no Utlendingsdirektoratet (UDI) (Urząd ds Cudzoziemców) Adres pocztowy: Hausmanns gt 21 Postboks 8108 Dep. NO-0032 Oslo Norwegia Telefon: + 47 23 35 15 00 Służba informacyjna UDI: Telefon: 23 35 16 00 E-mail: ots@udi.no Obsługa pracodawców: Telefon: 23 35 15 33, E-mail: arbeidsgiverservice@udi.no Podatki i składki ubezpieczeniowe: Zapytania odnośnie karty podatkowej/ ustalenia stawki podatkowej Skatteetaten, Sentralskattekontoret for utenlandssaker (Skatteetaten, SFU) Adres pocztowy: Postboks 8031 NO-4068 Stavanger Adres do odwiedzin: Lagårdsveien 46 NO-4010 Stavanger Telefon: + 47 51 96 96 00 Telefaks: +47 51 96 96 96 E-mail: sfu@skatteetaten.no Zapytanis odnośnie wpłaty podatku, nadpłaty podatku itp: Skatteetaten, Skatteoppkrever utland Adres pocztowy: Postboks 8103 NO-4068 Stavanger Adres do odwiedzin: Lagårdsveien 46 NO-4010 Stavanger Telefon: + 47 22 07 70 00 Telefax: + 47 51 86 89 60 Email: sokkel-utland@skatteetaten.no Zapytania odnośnie podatku od wartości dodanej (MVA) i czy przedsiębiorstwo musi mieć norweskiego reprezentanta: Skattekontoret (Lokalny Urząd Podatkowy) Telefon: 800 800 00 (w Norwegii) Zza granicy: + 47 22 07 70 00 Strona internetowa Norweskich Władz Podatkowych: www.taxadministration.no (po angielsku) eller www.skatteetaten.no (po norwesku) 10

Skatteetatens sentralbord (Centrala telefoniczna Norweskich Władz Podatkowych) Telefon: 800 800 00 (w Norwegii) Zza granicy: + 47 22 07 70 00 REJESTRACJA W ENHETS- OG FORETAKS- REGISTERET (Norweski Rejestr Działalności Gospodarczej w Brønnøysund) Adres pocztowy: NO-8910 Brønnøysund Informacja telefoniczna: + 47 75 00 75 00 Internet: www.brreg.no Uprawnienia w zakresie ubezpieczeń społecznych: Lokalny Urząd NAV Internet: www.nav.no Ośrodki obsługi ludności w następujących okręgach: Østfold: 815 81 001 Hedmark: 815 81 004 Rogaland: 815 81 000 Hordaland: 815 81 000 Nordland: 815 81 018 NAV AA-registeret Adres pocztowy: Postboks 4330 NO-2308 Hamar Telefon: + 47 62 02 40 00 NAV Utland Adres pocztowy: Postboks 8138 NO-0033 Oslo NAV Helsetjenesteforvaltning servicesenter Telefon: 815 70 030 E-post: nav.helsetjenesteforvaltning. servicesenter@nav.no Zapytania odnośnie zwolnienia od płacenia norweskiej składki ubezpieczeniowej: NAV Madla Trygd Adres pocztowy: Postboks 484 NO-4090 Hafrsfjord Telefon: 815 81 000 Warunki pracy: Arbeidstilsynets svartjeneste (Infolinia Norweskiej Inspekcji Pracy) Telefon: 815 48 222 (poniedziałek piątek 09.00-15.00) Zapytania można również przesłać e-mailem, także po polsku do: svartjenesten@arbeidstilsynet.no Internet: www.arbeidstilsynet.no Informacja po polsku: Kontaktując się z Arbeidstilsynets svartjeneste możesz również zadawać pytania po polsku. Użyj hasła POLSKI, gdy otrzymasz odpowiedź. Odnośnie umów o pracę, stron informacyjnych, broszur i innej informacji po polsku, patrz www.arbeidstilsynet.no/pl Warunki pracy w przemyśle naftowym: Petroleumstilsynet (Norweska Inspekcja Naftowa) Telefon: + 47 51 87 60 00 E-mail: postboks@ptil.no Internet: www.ptil.no 11

www.arbeidstilsynet.no www.nav.no www.ptil.no www.skatteetaten.no www.udi.no Styczeń 2008 Nakład: 50.000 Projekt graficzny: Blå Design Wydrukowano: Aske Trykk AS 12